Νήσος του Μαν

Το Νησί του Μαν (αγγλικά: Isle of Man‎‎, Μανξ: Ellan Vannin), είναι νησί εξαρτώμενο από το Στέμμα στην Ιρλανδική θάλασσα. Έχει έκταση 572 τετραγωνικά χιλιόμετρα και πληθυσμό 84.069 κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή του 2021. (κατατάσσεται στην 206η θέση). Πήρε το όνομά του από την κελτική φυλή των Μανξ, οι απόγονοι των οποίων κατοικούν εκεί έως σήμερα. Οι Άγγλοι κατέλαβαν το νησί τον 14ο αιώνα, ενώ αποτελεί Κτήση του Βρετανικού Στέμματος από το 1765. Το Κοινοβούλιο των Μανξ ιδρύθηκε τον 9ο αιώνα και έχει αυτονομία από το Ηνωμένο Βασίλειο σε πολλά ζητήματα, όπως της φορολογίας. Το γεγονός αυτό έχει προσελκύσει πολλές επιχειρήσεις και τράπεζες να μεταφέρουν την έδρα τους στο νησί Μαν. Η τοπική γλώσσα είχε περάσει σε δεύτερη μοίρα και κινδύνευε να εξαφανιστεί έως το 1993, οπότε και άρχισε να διδάσκεται ξανά στα σχολεία. Πρωτεύουσά του είναι το Ντάγκλας.

Νήσος του Μαν Isle of Man Ellan Vannin
Σημαία Εθνόσημο
Τοποθεσία της χώρας στον κόσμο
Πρωτεύουσα	Ντάγκλας
Επίσημες γλώσσες	Αγγλικά, Μανξ
Κυρίαρχο κράτος	Ηνωμένο Βασίλειο
Πολίτευμα	Κοινοβουλευτική Δημοκρατία, Συνταγματική Μοναρχία
Λόρδος Αντικυβερνήτης Επικεφαλής Υπουργός	Κάρολος Γ΄ Τζον Λόριμερ Άλφρεντ Κάναν
Έκταση  • Σύνολο  • % Νερό	572 km2 (191η) 0
Πληθυσμός  • Απογραφή 2021   • Πυκνότητα	84.069 (206η)  147 κατ./km2 (84η)
ΑΕΠ (ΙΑΔ)  • Ολικό  (2010)  • Κατά κεφαλή	4,1 δισ. £   53.800 $
Νόμισμα	Λίρα Στερλίνα (GBP)
Ζώνη ώρας  • Θερινή ώρα	GMT (UTC +0) (UTC +1)
Internet TLD	.im
Κωδικός κλήσης	+44

Άποψη του βόρειου τμήματος του νησιού από τον αέρα

Ιστορία

Προϊστορικοί χρόνοι

Η νήσος του Μαν σχηματίστηκε ως νησί πριν από περίπου 85.000 χρόνια, όταν η ανερχόμενη στάθμη της θάλασσας λόγω της τήξης των παγετώνων απέκοψε οριστικά τη Βρετανία από την ηπειρωτική Ευρώπη, κατά τη Μεσολιθική περίοδο. Πριν από αυτή την εποχή, υπήρχε μία στέρεα πρόσβαση μεταξύ του νησιού και της Κάμπρια, αν και η θεωρία αυτή δεν έχει γίνει πλήρως αποδεκτή.

Τα πιο πρώιμα ίχνη ανθρώπινης παρουσίας στη νήσο χρονολογούνται από τη Μεσολιθική περίοδος. Οι πρώτοι κάτοικοι ζούσαν σε μικρά φυσικά καταφύγια, ενώ ήταν τροφοσυλλέκτες, κυνηγοί ή ψαράδες. Χρησιμοποιούσαν μικρά εργαλεία από κόκαλα ή πυρόλιθο, όπως μαρτυρούν παράκτια ευρήματα σήμερα. Η Νεολιθική περίοδος σηματοδότησε την εισαγωγή της γεωργίας, την κατασκευή καλύτερων εργαλείων και της κεραμικής. Αυτή την εποχή ξεκίνησε και η κατασκευή μεγαλιθικών μνημείων σε όλο το νησί. Μαρτυρίες αυτής της περιόδου βρίσκονται στις περιοχές Μόγκολντ, Λάξεϊ, Κρέγκνες και στο Σεντ Τζονς. Κατά την Εποχή του Χαλκού, τα μεγαλιθικά μνημεία αντικαταστάθηκαν σταδιακά με μικρότερους ταφικούς τύμβους, ενώ τα σώματα των νεκρών τοποθετούνταν σε πέτρινους τάφους με ταφικά κοσμήματα. Η περίοδος αυτή έχει και τα περισσότερα ευρήματα σήμερα στο νησί.

Κελτική και Βρετανική κυριαρχία

Η Εποχή του Σιδήρου σηματοδότησε την αρχή της επίδρασης της Κελτικής κουλτούρας στο νησί του Μαν. Μεγάλα φρούρια εμφανίζονται αυτή την περίοδο στις κορυφές των λόφων, ενώ μικρότερα φυλάκια κατασκευάζονται κατά μήκος των ακτών. Παράλληλα, χτίζονται σπίτια με ξύλινο σκελετό.

Είναι πιθανό οι πρώτοι Κέλτες που εγκαταστάθηκαν στο νησί να προέρχονταν από Βρετονικές φυλές από την ηπειρωτική Βρετανία. Η ιστορία του νησιού αυτή την περίοδο δεν έχει διερευνηθεί.

Σκανδιναβική κυριαρχία

Η περίοδος της κυριαρχίας των Σκανδιναβών ακολούθησε σε δύο εποχές με ορόσημο την κατάκτηση του νήσου του Μαν από τον Γκόντρεντ Κρόβαν το 1079. Η πρώτη εποχή χαρακτηρίζεται από πολεμικές διαμάχες και ταραχές, ενώ η δεύτερη διακρίνεται από συγκριτικά ειρηνικές περιόδους.

Ανάμεσα στο 800 και 815 μ.Χ. το νησί δέχθηκε την επέλαση των Βίκινγκς με επιδρομές και λεηλασίες. Μεταξύ του 850 και 990 εγκαταστάθηκαν στο νησί, το οποίο βρέθηκε κάτω από την εξουσία των Σκανδιναβών βασιλιάδων του Δουβλίνου, ενώ στη συνέχεια και μέχρι το 1079 κυριάρχησαν οι κόμητες των Ορκάδων.

979- σήμερα

Το 979 ιδρύθηκε ονομαστικά το Κοινοβούλιο. Στις βουλευτικές εκλογές που διεξήχθησαν στις 23 Νοεμβρίου του 2006, εξελέγησαν 21 ανεξάρτητοι, 2 βουλευτές από το Φιλελεύθερο Κόμμα Βάνιν (Liberal Vannin Party) και ένας από το Εργατικό Κόμμα του Μαν (Manx Labour Party). Ανώτερος υπουργός εξελέγη ο Τόνι Μπράουν, ο οποίος υπηρέτησε από το 2006 έως την παραίτησή του, τον Οκτώβριο του 2011.

Γεωγραφία

Χάρτης της νήσου του Μαν

Η νησίδα Καλφ οφ Μαν όπως φαίνεται από το Κρέγκνεας

Το νησί του Μαν περιστοιχίζεται από μικρότερα γειτονικά νησιά, όπως το νησί Κάλφ οφ Μαν με εποχιακό πληθυσμό, το Τσίκεν Ροκ, όπου βρίσκεται ένας αυτόματος μη επανδρωμένος φάρος, και οι νησίδες Σεντ Πάτρικς και Σεντ Μάικλς, οι οποίες συνδέονται με το κύριο νησί οδικά. Το νησί του Μαν βρίσκεται στο κέντρο της βόρειας Ιρλανδικής Θάλασσας, κοντά στο γεωγραφικό κέντρο των Βρετανικών νησιών. Το νησί είναι κοντύτερα στη Σκωτία, και μετά στην Αγγλία, την Ιρλανδία και την Ουαλία. Οι διαστάσεις της νήσου είναι περίπου 52 χλμ. σε μήκος και 22 χλμ. σε πλάτος στο ευρύτερο σημείο της, με συνολική έκταση περίπου 572 τετρ. χλμ.

Στο βόρειο και νότιο τμήμα του νησιού υπάρχουν λόφοι, ενώ ανάμεσά τους απλώνεται μία κεντρική κοιλάδα. Το βόρειο άκρο είναι ιδιαίτερα επίπεδο, ενώ αποτελείται κύρια από αποθέσεις παγετωνικών κινήσεων από τη δυτική Σκωτία κατά την εποχή των παγετώνων. Πρόσφατες αποθέσεις έχουν σχηματίσει τις παραλίες στην τοποθεσία Πόιντ οφ Άιρ. Μόνο μία κορυφή έχει υψόμετρο μεγαλύτερο από 600 μ., με ύψος 621 μ. και γνωστή με το όνομα Σνάφελ. Σύμφωνα με τον μύθο, από την κορυφή μπορεί κανείς να δει έξι βασίλεια: του Μαν, τη Σκωτία, την Αγγλία, την Ιρλανδία, την Ουαλία και το ουράνιο βασίλειο. Ορισμένες εκδοχές συμπληρώνουν και ως έβδομο βασίλειο τη βόρεια Ιρλανδία ή το θαλάσσιο βασίλειο του Ποσειδώνα.

Δημογραφία

Ιστορικό πληθυσμού

Έτος	Πληθ.	±%
1951	54,024	—
1961	47,166	−12.7%
1966	49,312	+4.5%
1971	53,228	+7.9%
1976	60,496	+13.7%
1981	64,679	+6.9%
1986	64,282	−0.6%
1991	69,788	+8.6%
1996	71,714	+2.8%
2001	76,315	+6.4%
2006	80,058	+4.9%
2011	84,497	+5.5%
2016	83,314	−1.4%
2021	84,069	+0.9%

Σύμφωνα με την πρόσφατη απογραφή του 2021, το νησί του Μαν έχει 84.069 κατοίκους, από τους οποίους οι 26.677 διαμένουν στην πρωτεύουσα Ντάγκλας. Η πλειοψηφία του πληθυσμού είναι γηγενής ή κατάγεται από τα Βρετανικά Νησιά, με το 49,6% να έχει γεννηθεί στο νησί του Μαν και το 38,3% στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η διάμεση ηλικία είναι 44,4 χρόνια (2021). Το προσδόκιμο ζωής στο σύνολο του πληθυσμού ήταν σύμφωνα με εκτιμήσεις για το 2021 τα 81,84 χρόνια (80,01 χρόνια οι άνδρες και 83,8 οι γυναίκες).

Πολιτική

Είναι κτήση του Βρετανικού Στέμματος, αλλά έχει αυτονομία από το Ηνωμένο Βασίλειο. Η ηλικία χορήγησης δικαιώματος ψήφου είναι τα 16 χρόνια. Αρχηγός Κράτους είναι ο Λόρδος του Μαν. Το αξίωμα αυτό κατέχει ο εκάστοτε Βρετανός Μονάρχης (ο Κάρολος Γ΄ του Ηνωμένου Βασιλείου από τις 8 Σεπτεμβρίου 2022). Ο Βασιλιάς εκπροσωπείται από τον Αντικυβερνήτη (ο Σερ Τζον Λόριμερ από τις 29 Σεπτεμβρίου 2021). Αρχηγός κυβέρνησης είναι ο επικεφαλής υπουργός (Chief Minister) Άλφρεντ Κάναν, από τις 12 Οκτωβρίου 2021. Ο Αντικυβερνήτης διορίζεται από τον Μονάρχη και η θητεία του διαρκεί πέντε χρόνια. Ο επικεφαλής υπουργός εκλέγεται από το Κοινοβούλιο, το οποίο ονομάζεται Tynwald. Η τελευταία εκλογή επικεφαλής υπουργού έγινε το 2021. Το Tynwald, που ιδρύθηκε ονομαστικά το 979, είναι αμφισβητήσιμα το παλαιότερο συνεχές Κοινοβούλιο στον κόσμο.

Αντικυβερνήτες

Στο αξίωμα έχουν διατελέσει οι εξής

• Χένρι Χόουπ (1773–1775)
• Ρίτσαρντ Ντόουσον (1775–1790)
• Αλεξάντερ Σο (1790–1804)
• Λόρδος Χένρι Μάρεϊ (1804–1805)
• Κορνέλιους Σμελτ (1805–1832)
• Ταγματάρχης Τζον Ρέντι (1832–1845)
• Τσαρλς Χόουπ (1845–1860)
  • Μαρκ Χίλντεσλεϊ Κουέιλ (1860) υπηρεσιακός
• Φράνσις Πίγκοτ Στέινσμπαϊ Κόναντ (1860–1863)
  • Μαρκ Χίλντεσλεϊ Κουέιλ (1863) υπηρεσιακός
• Σερ Χένρι Λοτς, 1ος Βαρόνος του Λοτς, GCB, GCMG (1863–1882)
• Σερ Σπένσερ Ουόλπολ KCB (1882–1893)
• Σερ Τζόζεφ Γουέστ Ρίτζγουεϊ GCB, GCMG, KCSI (1893–1895)
• Τζον Χένικερ-Μέιτζορ, 5ος Βαρόνος του Χένικερ (1895–1902)
• Τζορτζ Σόμερσετ, 3ος Βαρόνος του Ράγκλαν, GBE, CB (1902–1918)
• Ταγματάρχης Σερ Ουίλιαμ Φράι, KCVO, CB (1918–1925)
• Σερ Κλοντ Χιλ, KCSI, CIE (1925–1932)
• Σερ Μόνταγκιου Σέραρντ Ντόους Μπάτλερ, KCSI, CB, CIE, CVO, CBE (1932–1937)
• Αντιναύαρχος Ουίλιαμ Λέβεσον-Γκάουερ, 4ος κόμης του Γκράνβιλ, KG, GCVO, CB, DSO (1937–1945)
• Air Vice Marshal Σερ Τζέφρι Ρόουντς Μπρόμετ, KBE, CB, DSO (1945–1952)
• Σερ Άμπροουζ Φλαξ Ντάντας, KCIE, CSI (1952–1959)
• Σερ Ρόναλντ Γκάρβεϊ, KCMG, KCVO, MBE (1959–1966)
• Σερ Πίτερ Στόλαρντ, KCMG, CVO, MBE (1966–1974)
• Σερ Τζον Γουόρμπαρτον Πολ, GCMG, OBE, MC (1974–1980)
• Υποναύαρχος Σερ Νάιτζελ Σέσιλ, KBE, CB (1980–1985)
• Ταγματάρχης Σερ Λόρενς Νιου, Kt, CB, CBE (1985–1990)
• Air Marshal Σερ Laurence Jones, KCB, AFC (1990–1995)
• Σερ Τίμοθι Ντοντ, KCMG (1995–2000)
• Air Marshal Ίαν Μακ Φέιντεν, CB, OBE (2000–2005)
  • Deemster Μάικ Κέρουις QC (2005) υπηρεσιακός
• Αντιναύαρχος Σερ Πολ Χάντακς, KCB (2005–2011)
• Άνταμ Γουντ (1η Απριλίου 2011–27 Μαΐου 2016)
• Σερ Ρίτσαρντ Γκόζνεϊ (27 Μαΐου 2016- σήμερα)

Επικεφαλής υπουργοί

• Μάιλς Γουόκερ μέλος της Βουλής των Κλειδιών (Δεκέμβριος 1986 – 3 Δεκεμβρίου 1996)
• Ντόναλντ Γκέλινγκ μέλος του Νομοθετικού Συμβουλίου (3 Δεκεμβρίου 1996 – 4 Δεκεμβρίου 2001)
• Ρίτσαρντ Κόρκιλ μέλος της Βουλής των Κλειδιών (4 Δεκεμβρίου 2001 – 14 Δεκεμβρίου 2004)
• Άλαν Μπελ μέλος της Βουλής των Κλειδιών (14 Δεκεμβρίου 2004, υπηρεσιακός ως πρόεδρος του συμβουλίου υπουργών)
• Ντόναλντ Γκέλινγκ μέλος του Νομοθετικού Συμβουλίου (14 Δεκεμβρίου 2004 – 14 Δεκεμβρίου 2006)
• Τόνι Μπράουν μέλος της Βουλής των Κλειδιών (14 Δεκεμβρίου 2006 – 11 Οκτωβρίου 2011)
• Άλαν Μπελ μέλος της Βουλής των Κλειδιών (11 Οκτωβρίου 2011 –4 Οκτωβρίου 2016)
• Χάουαρντ Κουέιλ, μέλος της Βουλής των Κλειδιών (4 Οκτωβρίου 2016-12 Οκτωβρίου 2021)
• Άλφρεντ Κάναν, μέλος της Βουλής των Κλειδιών (12 Οκτωβρίου 2021- σήμερα)

Κοινοβούλιο

Το Κοινοβούλιο έχει δύο σώματα: τη Βουλή των Κλειδιών (House of Keys), με 24 έδρες (τα μέλη της εκλέγονται από τον λαό για πενταετή θητεία) και επίσης το Νομοθετικό Συμβούλιο (Legislative Council), με 11 μέλη. Η σύνθεση του Νομοθετικού Συμβουλίου είναι: ο πρόεδρος του Κοινοβουλίου (Tynwald), ο Λόρδος Επίσκοπος του Σόντορ και Μαν (Lord Bishop of Sodor and Man), ένας δικηγόρος και 8 ακόμα που διορίζονται από τη Βουλή των Κλειδιών.

Διοικητική διαίρεση

Το νησί διαιρείται σε 6 περιφέρειες ιστορικές (sheadin, πληθ. sheadinyn) και περαιτέρω σε ενορίες (σε παρένθεση τα ονόματα στη διάλεκτο μανξ (manx):

• Γκλενφάμπα (Glenfaba) (Glion Faba)
• Γκαρφ Garff (Garff)
• Άυρ Ayre (Inver Ayre)
• Μάικλ Michael (Maayl)
• Ράσεν Rushen (Rosien)
• Μέση περιφέρεια Middle (Medall)

Εκλογές

2011

Γενικές εκλογές για τα μέλη της Βουλής των Κλειδιών διεξήχθησαν στις 29 Σεπτεμβρίου 2011. Εξελέγησαν 24 μέλη στην Κάτω Βουλή (House of Keys). Οι εγγεγραμμένοι ήταν 60.000 συμπεριλαμβανομένων εκείνων που είχαν ηλικία 16 και 17 ετών. Οι εκλεγέντες βουλευτές ορκίστηκαν στις 4 Οκτωβρίου 2011.

2016

Στις εκλογές, που διεξήχθησαν στις 22 Σεπτεμβρίου 2016, οι ανεξάρτητοι κέρδισαν 21 από τις συνολικά 24 έδρες της Βουλής των Κλειδιών. Εξελέγησαν 5 γυναίκες (21% της Βουλής), κάτι που αποτελεί ρεκόρ.

Βιβλιογραφία

• Isle of Man Digest of Economic and Social Statistics, 1985, Isle of Man Gonerment, 1985
• Isle of Man Fanily Expenditure Servey 1981-82, Isle of Man Goverment, 1983
• Tynwald Companion 1985, Isle of Man Goverment, 1983
• Kinvig, R.H. "History of the Isle of Man", Oxford, 1945 -
• The Isle of Man: A social, Cultural and Political History, Liverpool Univ. Press, 1975
• Mars, S.P.B. "Isle of Man" London, 1954
• Solly, M. "The Isle of Man: A Low, Tax Area" London 1984
• Stenning, E.H. "Portrait of the Isle of Man" London 1984

Δείτε επίσης

• Φορολογικός παράδεισος

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Manx Government (Αγγλικά)
• Isle of Man News (Αγγλικά)
• του Μαν Νήσος του Μαν στο Curlie