Γκετς φον Μπέρλιχινγκεν
| Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
Ο Γκότφριντ «Γκετς» φον Μπέρλιχινγκεν (Gottfried "Götz" von Berlichingen, 1480 – 23 Ιουλίου 1562)[9], γνωστός και ως Γκετς ο Σιδεροχέρης, ήταν Γερμανός αυτοκρατορικός ιππότης και μισθοφόρος. Με καταγωγή από την ιστορική περιοχή της Φραγκονίας, ο Γκετς υπήρξε γόνος της ευγενούς οικογένειας των Μπέρλιχινγκεν της Βυρτεμβέργης.
| Γκετς φον Μπέρλιχινγκεν | |
|---|---|
 | |
| Γενικές πληροφορίες | |
| Όνομα στη μητρική γλώσσα | Götz von Berlichingen (Γερμανικά) |
| Γέννηση | 1480 (περίπου)[1][2][3] Γιαγκστχάουζεν |
| Θάνατος | 23 Ιουλίου 1562[2][4][5] Κάστρο Χόρνμπεργκ |
| Αιτία θανάτου | εγκεφαλικό επεισόδιο |
| Χώρα πολιτογράφησης | Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | μέση υψηλή γερμανική γλώσσα[6] |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | μισθοφόρος Αυτοκρατορικός ιππότης στρατιωτικός[7] συγγραφέας[8] |
| Στρατιωτική σταδιοδρομία | |
| Βαθμός/στρατός | ιππότης |
| Υπογραφή | |
 | |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Κατά τη διάρκεια 47 χρόνων (1498-1544) φαίνεται να ενεπλάκη σε πολυάριθμες συρράξεις, μεταξύ αυτών στον Πόλεμο των Γερμανών Χωρικών, αλλά και σε οικογενειακές ή/και πολιτικές βεντέτες. Στην αυτοβιογραφία του αναφέρει δεκαπέντε τέτοιες περιπτώσεις, εντούτοις καταγράφονται πολλές περισσότερες, στις οποίες συνέβαλε ως σύμμαχος εναντίον των πόλεων της Κολωνίας, του Ουλμ, του Άουγκσμπουργκ και της Σουηβικής Ένωσης.
Το όνομά του συνδέθηκε με τη ρήση της χυδαίας έκφρασης "er kann mich am Arsche lecken" («μπορεί να μου γλύψει τον κώ**»),[10], την οποία φέρεται να εκστόμισε εναντίον του επισκόπου της πόλης Μπάμπεργκ, όπως μας μεταφέρει ο Γκαίτε στο θεατρικό του «Γκετς φον Μπέρλιχινγκεν», το οποίο βασίζεται στον βίο του ομώνυμου ήρωα.
Βιογραφικά στοιχεία Επεξεργασία
Στα 1497 ο Γκετς ανέλαβε υπηρεσία στην αυλή του Φρειδερίκου Α΄, μαργράβου του Βρανδεμβούργου-Άνσμπαχ, ενώ η επόμενη χρονιά τον βρήκε στα στρατεύματα του Αυτοκράτορα Μαξιμιλιανού της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας σε εκστρατείες στη Βουργουνδία, τη Λωρραίνη και τη Βραβάντη. Έχοντας λάβει μέρος και στον Σουηβικό Πόλεμο, στα 1500 ο Γκετς παραιτήθηκε από την υπηρεσία του Φρειδερίκου και ίδρυσε δικό του μισθοφορικό στρατό, παρέχοντας τις υπηρεσίες του μετά τιμήματος σε διάφορους δούκες, μαργράβους, βαρώνους και άλλους τιτλούχους της εποχής.
Το 1504 ανέλαβε υπηρεσία για τον Αλβέρτο Δ΄, Δούκα της Βαυαρίας στην πόλη Λάντσχουτ, όπου εξαιτίας ενός ατυχήματος κατά τη διάρκεια κανονιοβολισμού με πύροφι έχασε το δεξί του χέρι. Στη θέση του χεριού μπήκε ένα σιδερένιο προσθετικό μέλος, το οποίο εκτίθεται πλέον στο Κάστρο Γιαγκστχάουζεν. Το «σιδερένιο χέρι» θεωρήθηκε τεχνολογικό θαύμα για την εποχή, καθώς -μέσω ενός πολύπλοκου συστήματος μοχλών και τροχαλιών- είχε τη δυνατότητα να εκτελέσει διάφορες εντολές, όπως τον χειρισμό ξίφους, τη γραφή με πένα κλπ. Παρά τον τραυματισμό του ο Γκετς συνέχισε ακμαιότατος τις πολεμικές του επιχειρήσεις, τόσο ως σύμμαχος όσο και επί μισθίω.
Το 1512 μετά από μακρά μάχη εναντίον της Νυρεμβέργης, ο Γκετς έσφαξε κοντά στην πόλη Φόρχχαϊμ μια ομάδα εμπόρων που επέστρεφαν από εμποροπανήγυρη στη Λειψία· στο άκουσμα των μαντάτων ο Αυτοκράτορας Μαξιμιλιανός επέβαλε στον Γκετς αυτοκρατορική απαγόρευση (Reichsacht) και διέταξε τη σύλληψή του. Ο Γκετς αποφυλακίστηκε το 1514 πληρώνοντας το ιλιγγιώδες ποσό των 14.000 γκούλντεν. Δύο χρόνια αργότερα, σε σύρραξη με τις αρχές του Μάιντς και του Πρίγκηπα-Αρχιεπισκόπου του, ο Γκετς και οι μπράβοι του εφόρμησαν στην Έσση, όπου και αιχμαλώτισαν τον Φίλιππο Δ΄, κόμη του Βάλντεκ. Ο κόμης αφέθηκε ελεύθερος κατόπιν πληρωμής λύτρων (8.400 γκούλντεν), ωστόσο το 1518 η πράξη επέφερε εκ νέου την αυτοκρατορική απαγόρευση.
Την επόμενη χρονιά ο Γκετς βρέθηκε στην υπηρεσία του Ούλριχ, Δούκα της Βυρτεμβέργης, ο οποίος ήταν σε πόλεμο με τη Σουηβική Ένωση. Ο Γκετς τέθηκε επικεφαλής της υπεράσπισης της πόλης Μέκμυλ (Möckmühl), ωστόσο κατόπιν εξάντλησης των εφοδίων και πυρομαχικών αναγκάστηκε να παραδοθεί. Κατά παράβαση των όρων παράδοσης ο Γκετς φυλακίστηκε και αργότερα παραδόθηκε στους πολίτες του Χαϊλμπρόν, μιας πόλης που στο παρελθόν είχε υποστεί τις εφόδους του ουκ ολίγες φορές. Εν τέλει αποφυλακίστηκε το 1522, αφού πρώτα οι σύντροφοί του, ιππότες Γκέοργκ φον Φρούντσμπεργκ και Φραντς φον Σίκινγκεν κατέβαλαν το ποσό των 2.000 γκούλντεν και υποσχέθηκαν να μην εκδικηθούν στο μέλλον την Ένωση.
Το 1525, με το ξέσπασμα του Πολέμου των Γερμανών Χωρικών, ο Γκετς οδήγησε τους αντάρτες της περιοχής του Όντενβαλντ εναντίον των Εκκλησιαστικών Πριγκίπων της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Σύμφωνα με την αυτοβιογραφία του ο ίδιος ποτέ δεν πήρε πραγματικά το μέρος τους, αλλά ωστόσο συμφώνησε να ηγηθεί του αντάρτικου λόγω έλλειψης εναλλακτικής επιλογής, καθώς και για να αμβλυνθούν οι ακρότητες της επανάστασης. Παρά το μετριοπαθές του σκεπτικό, ο Γκετς απέτυχε να ελέγξει το πλήθος και έναν μήνα αργότερα παραιτήθηκε του τυπικού του αξιώματος και επέστρεψε στο κάστρο του.
Μετά τη νίκη της Αυτοκρατορίας, ο Γκετς κλήθηκε ενώπιον της δίαιτας του Σπάιερ να απολογηθεί για τις πράξεις του, για τις οποίες στις 17 Οκτωβρίου 1526 απαλλάχθηκε. Μολαταύτα τον Νοέμβριο του 1528 κατόπιν προκλήσεων της Σουηβικής Ένωσης πήγε στο Άουγκσμπουργκ με σκοπό να τακτοποιήσει τους παλιούς του λογαριασμούς. Παρά τις υποσχέσεις για ασφαλή μεταχείριση και θεωρώντας ότι είχε αποκατασταθεί το όνομά του, συνελήφθη και φυλακίστηκε· αποφυλακίστηκε το 1530, έχοντας ανανεώσει τον όρκο του 1522 και υποσχόμενος να επιστρέψει στο κάστρο του και να μην εγκαταλείψει ξανά την περιοχή του.
Το 1540 ο Κάρολος Ε΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας τον απάλλαξε από τον όρκο του, ενώ δύο χρόνια αργότερα τον κάλεσε λόγω της πολεμικής του εμπειρίας να βοηθήσει στην αναχαίτιση των Οθωμανών εισβολέων στην Κεντρική Ευρώπη λαμβάνοντας μέρος στην εκστρατεία του εναντίον του Οθωμανού Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς στην Ουγγαρία, ενώ τον κάλεσε ξανά το 1544 στην αυτοκρατορική εισβολή εναντίον του Φραγκίσκου Α΄ στη Γαλλία.
Μετά την τελευταία εκστρατεία ο Γκετς επέστρεψε για τελευταία φορά στο κάστρο του, όπου και έμεινε μέχρι το τέλος της ζωής του σε σχετικά ειρηνικές συνθήκες. Απεβίωσε στις 23 Ιουλίου 1562 στο κάστρο του, έχοντας κάνει δύο γάμους, από τους οποίους απέκτησε τρεις κόρες και επτά υιούς.
Έτερα παραφιλογικά Επεξεργασία
Η χειρόγραφη (καθ' υπαγόρευσιν) αυτοβιογραφία του Γκετς εκδόθηκε αρχικά το 1731 και ξανά το 1843 υπό τον τίτλο "Lebens-Beschreibung des Herrn Gözens von Berlichingen". Το 1981 κυκλοφόρησε μια πιο λόγια έκδοση με τίτλο "Mein Fehd und Handlungen" από την ερευνήτρια-ιστορικό Helgard Ulmschneider.
Το 1773 ο Γκαίτε δημοσίευσε το θεατρικό "Götz von Berlichingen", έργο βασισμένο στην έκδοση της αυτοβιογραφίας του 1731.
Στο θεατρικό του Ζαν Πωλ Σαρτρ «Ο διάβολος και ο καλός Θεός» ο Γκετς υποδύεται έναν χαρακτήρα με υπαρξιακές ανησυχίες.
Κατά τη διάρκεια του Β΄Π.Π., η 17η μηχανοκίνητη μεραρχία των SS βαφτίστηκε «Γκετς φον Μπέρλινχινγκεν».
Το γερμανικό ναυτικό είχε ως σύμβολο τη «Σιδηρά Γροθιά» του Γκετς για τη Β΄ μοίρα ταχύπλοων περιπολικών, από την έναρξή τους το 1958 έως τον παροπλισμό τους το 2006.
Επίσης κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο αρκετά πλοία του Γερμανικού Πολεμικού Ναυτικού απεστάλησαν στην Άπω Ανατολή καμουφλαρισμένα ως φορτηγά, αλλά στην πραγματικότητα με υποστηρικτικό ρόλο. Ένα εξ αυτών, ναυπηγημένο στο Ντάντσιχ, απέπλευσε διαμέσου του Βορειοανατολικού Διαδρόμου και του Βερίγγειου πορθμού με προορισμό μια ναυτική βάση της Ιαπωνίας. Το πλοίο απέπλευσε «αβάφτιστο» διαθέτοντας μόνο έναν τυπικό αριθμό και συμφωνήθηκε στην πορεία να ονοματιστεί από τον καπετάνιο, ο οποίος τηλεγράφησε στα αρχηγεία ενημερώνοντας ότι το όνομα που έδωσε ήταν "Michel". Η διοίκηση, δυσαρεστημένη από το πτωχό σε ηρωισμό όνομα, ζήτησε την αλλαγή του και έτσι ο καπετάνιος το ξαναβάφτισε σε «Γκετς φον Μπέρλιχινγκεν».[11]
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ 1,0 1,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 9 Απριλίου 2014.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data
.bnf .fr /ark: /12148 /cb120315209. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015. - ↑ 3,0 3,1 Leo van de Pas: (Αγγλικά) Genealogics. 2003. I00352852. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
- ↑ «Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Gotz-von-Berlichingen-German-knight. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
- ↑ (Γερμανικά) Εγκυκλοπαίδεια Μπρόκχαους. berlichingen-götz-gottfried. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
- ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data
.bnf .fr /ark: /12148 /cb120315209. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015. - ↑ Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2019.
- ↑ «Library of the World's Best Literature». Library of the World's Best Literature. 1897.
- ↑ Encyclopædia Britannica, Vol. 1 σελ. 430 (1900)
- ↑ στα νέα ελληνικά αποδίδεται ενδεικτικότερα ως «θα μου κλάσει τα αρχ****»
- ↑ «Norske forskere dømmer skibsfragt nord om Rusland ude | Ingeniøren». Ing.dk. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Φεβρουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 16 Ιανουαρίου 2012.
Βιβλιογραφία (Γερμανικά) Επεξεργασία
- Goethe, Johann Wolfgang von - Götz von Berlichingen (1773,).
- R. Pallmann - Der historische Götz von Berlichingen (Berlin, 1894).
- F. W. G. Graf von Berlichingen-Rossach - Geschichte des Ritters Götz von Berlichingen und seiner Familie (Leipzig, 1861).
- Lebens-Beschreibung des Herrn Gözens von Berlichingen -Η αυτοβιογραφία του Γκετς, εκδ. Νυρεμβέργη 1731 (ανατύπωση στη Χάλλε, 1886).
Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία
- Η πρώτη σελίδα της έκδοσης του 1731 των απομνημονευμάτων του Γκετς φον Μπέρλιχινγκεν.
- Η έκδοση του 1886 στο Googlebooks.
- Mein Fehd und Handlungen Το χειρόγραφο των απομνημονευμάτων του 1567 στη γερμανική βικιθήκη.
- Επιπλέον πληροφορίες για το προσθετικό μέλος του Γκετς
- Το ποίημα του Νίκου Γκάτσου «Ο ιππότης κι ο θάνατος», στο οποίο αναφέρεται το «σιδερένιο χέρι του Γκετς».
 
|
Στο λήμμα αυτό έχει ενσωματωθεί κείμενο από το λήμμα Götz von Berlichingen της Αγγλικής Βικιπαίδειας, η οποία διανέμεται υπό την GNU FDL και την CC-BY-SA 4.0. (ιστορικό/συντάκτες). |