Βικιπαίδεια

Γκοράνοι

Οι Γκοράνοι (κυριλλικά: Горани) είναι σλαβική μουσουλμανική εθνοτική ομάδα που κατοικεί στην περιοχή Γκόρα — το τρίγωνο μεταξύ του Κοσσυφοπεδίου, της Αλβανίας και της Βόρειας Μακεδονίας. Αριθμούν περίπου 60.000 άτομα και μιλούν μια μεταβατική νότια σλαβική διάλεκτο, που ονομάζεται διάλεκτος Γκόρα. Η συντριπτική πλειονότητα των Γκοράνων ασπάζονται τον Σουνισμό.

Γκοράνοι
Горанци
Περιοχή κατοικίας των Γκοράνων (πράσινο) στην Αλβανία, το Κοσσυφοπέδιο και τη Βόρεια Μακεδονία
Συνολικός πληθυσμός
60.000 (εκτίμηση)[1]
Περιοχές με σημαντικούς πληθυσμούς
Κοσσυφοπέδιο&0000000000000010.26500010,265 (απογραφή 2011)[2]
Σερβία&0000000000000007.7670007,767 (απογραφή 2011)[3]
Βόρεια ΜακεδονίαΆγνωστος
ΑλβανίαΆγνωστος
Κροατία&0000000000000428.000000428 (απογραφή 2011)[4]
Μαυροβούνιο&0000000000000197.000000197 (απογραφή 2011)[5]
Βοσνία και Ερζεγοβίνη&0000000000000024.00000024 (απογραφή 2013)[6]
Γλώσσες
Διάλεκτος Γκόρα
Αλβανικά

Σλαβομακεδονικά

Σερβικά
Θρησκεία
Σουνισμός
Σχετιζόμενες εθνικές ομάδες
Μποσνιάκοι, Πομάκοι, Τορμπέσοι,[7][8][9][10] Βούγλαροι, Σλαβομακεδόνες, Σέρβοι

Όνομα Επεξεργασία

Το εθνώνυμο Goranci, που σημαίνει «ορεινοί», προέρχεται από το σλαβικό τοπωνύμιο gora, που σημαίνει «λόφος, βουνό».[11][12] Ένα άλλο ενδώνυμο αυτού του λαού είναι το Našinci, που κυριολεκτικά σημαίνει «οι άνθρωποι μας, οι δικοί μας».

Στις σλαβομακεδονικές πηγές, οι Γκοράνοι ονομάζονται μερικές φορές Τορμπέσοι,[12] όρος που χρησιμοποιείται για τους Μουσουλμάνους Σλαβομακεδόνες.

Στην αλβανική γλώσσα, είναι γνωστοί ως Goranët (Γκοράνετ)[13] και μερικές φορές με άλλα εξώνυμα, όπως Bulgareci («Βούλγαροι»),[14] Torbesh[11] («σακούλες») και Poturë («τουρκοποιημένοι», από το po-tur, κυριολεκτικά όχι Τούρκος αλλά «τουρκοποιημένος», που χρησιμοποιείται για τους εξισλαμισμένους Σλάβους).[15]

Πληθυσμός Επεξεργασία

 
Πρώην δήμος Γκόρα στο Κοσσυφοπέδιο και Μετόχια, Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Σερβίας, σημειωμένος με μπλε.

Μερικοί από τους ντόπιους Γκοράνους έχουν επίσης αυτοδηλωθεί με την πάροδο του χρόνου ως Αλβανοί, Σλαβομακεδόνες, Μποσνιάκοι, Μουσουλμάνοι Βούλγαροι, Σέρβοι, Τούρκοι ή απλώς ως Μουσουλμάνοι, λόγω γεωπολιτικών συνθηκών και σε απογραφές.[16][12]

Στο Κοσσυφοπέδιο, οι Γκοράνοι αριθμούν 10.265 κατοίκους, που είναι δραστικά χαμηλότερος από ότι πριν από τον Πόλεμο του Κοσσυφοπεδίου. Το 1998, υπολογίστηκε ότι ο συνολικός πληθυσμός τους ήταν τουλάχιστον 50.000.[17]

Οικισμοί Επεξεργασία

Στην Αλβανία, υπάρχουν εννέα[11] χωριά που κατοικούνται από Γκοράνους: Ζαπόντ, Πακίστ, Ορτσίκελ, Κοσαρίς, Τσερναγιέβε, Ορτζόστ, Ορέσκε, Μπόρξε και Σισταβέτς.[18][19]

Στο Κοσσυφοπέδιο, υπάρχουν 18[11] χωριά που κατοικούνται από Γκοράνους, καθώς και η πόλη Ντραγκάς.[20][21] Μετά το 1999, το Ντραγκάς έχει μικτό πληθυσμό Γκοράνων, οι οποίοι ζουν στην κάτω γειτονιά και Αλβανούς στην επάνω γειτονιά, οι οποίοι αποτελούν την πλειοψηφία των κατοίκων.[21]

Στη Βόρεια Μακεδονία, υπάρχουν δύο χωριά που κατοικούνται από τους Γκοράνους στην περιοχή της Κοιλάδας Πόλογκ: το Γελόβγιανε και το Ούρβιτς.[22][23][24][25]

Ιστορία Επεξεργασία

Κύριο λήμμα: Ιστορία του Κοσσυφοπεδίου

Νεότερη Επεξεργασία

Ο Δήμος Γκόρα και η περιοχή Οπόγια παρέμειναν χωρισμένες κατά την περίοδο του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς.[21] Μετά τον πόλεμο, ο Δήμος Γκόρα με την πλειονότητα των Γκοράνων συγχωνεύθηκε με την αλβανική κατοικημένη περιοχή Οπόγια για να σχηματιστεί ο Δήμος Ντραγκάς από την Αποστολή Προσωρινής Διοίκησης των Ηνωμένων Εθνών στο Κοσσυφοπέδιο και η νέα διοικητική μονάδα έχει αλβανική πλειοψηφία.[21][11][26]

Το 2007, τα προσωρινά ιδρύματα του Κοσσυφοπεδίου άνοιξαν ένα σχολείο στη Γκόρα για τη διδασκαλία της βοσνιακής γλώσσας, κάτι που προκάλεσε μικρή ανησυχία στον πληθυσμό των Γκοράνων. Πολλοί Γκοράνοι αρνούνται να στείλουν τα παιδιά τους στο σχολείο λόγω κοινωνικών προκαταλήψεων και απειλών αφομοίωσης σε Μποσνιάκους ή Αλβανούς. Κατά συνέπεια, οι Γκοράνοι οργάνωσαν την εκπαίδευση σύμφωνα με το πρόγραμμα σπουδών της Σερβίας.

Γκοράνοι ακτιβιστές στη Σερβία δήλωσαν ότι θέλουν η Γκόρα (πρώην δήμος) να ενταχθεί στην Κοινότητα Σερβικών Δήμων, προκαλώντας πρόσθετη πίεση στην κοινότητα των Γκοράνων στο Κοσσυφοπέδιο.[27]

Το 2018, Βούλγαροι ακτιβιστές μεταξύ των Γκοράνων κατέθεσαν αίτηση στο κοινοβούλιο της χώρας απαιτώντας την επίσημη αναγνώρισή τους ως ξεχωριστή μειονότητα.[28]

Οι περισσότεροι Γκοράνοι δηλώνουν ότι η ασταθής κατάσταση και τα οικονομικά ζητήματα τους ωθούν να εγκαταλείψουν το Κοσσυφοπέδιο. Γίνεται επίσης κάποια αναφορά σε απειλές και διακρίσεις από τους Αλβανούς.[29]

Εκτός από την πολυεθνική πόλη Ντραγκάς, οι Γκοράνοι του Κοσσυφοπεδίου συνεχίζουν να ζουν σε χωριά που κατοικούνται κυρίως από την κοινότητά τους και οι σχέσεις με τους Αλβανούς παραμένουν τεταμένες.[21] Οι μικτοί γάμοι μεταξύ των δύο κοινοτήτων δεν συμβαίνουν με εξαίρεση μερικές οικογένειες Γκοράνων που έχουν μεταναστεύσει στο Πρίζρεν.[21]

Πολιτισμός Επεξεργασία

Θρησκεία Επεξεργασία

 
Τζαμί στη Ρεστελίτσα

Τον 18ο αιώνα ξεκίνησε ένα κύμα εξισλαμισμού στη Γκόρα.[30] Η οθωμανική κατάργηση της Βουλγαρικής Αρχιεπισκοπής της Οχρίδας και του Σερβικού Πατριαρχείου του Πετς το 1766/1767 πιστεύεται ότι προκάλεσε τον εξισλαμισμό της Γκόρα, όπως ήταν η τάση πολλών βαλκανικών κοινοτήτων. Η τελευταία Χριστιανή Γκοράνα, η Μποζάνα, πέθανε τον 19ο αιώνα – η οποία έχει λάβει μια λατρεία, που υποδηλώνει τη χριστιανική κληρονομιά των Γκοράνων.[30]

Παραδόσεις Επεξεργασία

Οι Γκοράνοι είναι γνωστοί ως «οι καλύτεροι ζαχαροπλάστες και αρτοποιοί» στην πρώην Γιουγκοσλαβία.[31]

Οι Σλάβοι της Γκόρα εκχριστιανίστηκαν μετά το 864 όταν η Βουλγαρία υιοθέτησε τον Χριστιανισμό. Οι Οθωμανοί κατέκτησαν την περιοχή τον 14ο αιώνα, γεγονός που ξεκίνησε τη διαδικασία εξισλαμισμού των Γκοράνων και των γειτονικών Αλβανών. Ωστόσο, οι Γκοράνοι εξακολουθούν να τηρούν ορισμένες Ορθόδοξες Χριστιανικές παραδόσεις, όπως η Σλάβα, και όπως οι Σέρβοι γνωρίζουν τις ημέρες των αγίων τους. Αν και οι περισσότεροι Γκοράνοι είναι Σουνίτες Μουσουλμάνοι, ο Σουφισμός και ειδικότερα τα τάγματα των Σούφι Χαλβάτι και Μπεκτάσι είναι ευρέως διαδεδομένα.

Η παραδοσιακή λαϊκή μουσική των Γκοράνων περιλαμβάνει έναν χορό δύο ρυθμών που ονομάζεται «όρο» (oro, «κύκλος»), ο οποίος είναι ένας κυκλικός χορός που επικεντρώνεται στις κινήσεις του ποδιού: ξεκινά πάντα από το δεξί πόδι και κινείται αριστερόστροφα. Ο όρο συνήθως συνοδεύεται από όργανα όπως ζουρνάς, καβάλ, σάζι ή νταούλι, και το τραγούδι χρησιμοποιείται λιγότερο συχνά στους χορούς από ότι στους Αλβανούς και τους Σέρβους.

Το «εθνικό» ποτό των Γκοράνων είναι η ρακή, που συνήθως αποστάζεται στο σπίτι από ηλικιωμένους. Ένα άλλο δημοφιλές ποτό είναι ο τούρκικος καφές, που πίνεται σε μικρά φλιτζάνια συνοδευόμενο από ένα ποτήρι νερό. Το διάβασμα του φλιτζανιού είναι δημοφιλής σε όλους τους Γκοράνους χρησιμοποιώντας το κατακάθι του τουρκικού καφέ.

  •  
    Αγόρι Γκοράνος με λαϊκή φορεσιά
  •  
    Κορίτσια Γκοράνα με λαϊκή φορεσιά
  •  
    Ηλικιωμένη Γκοράνα με παραδοσιακή ενδυμασία
  •  
    Νεαροί Γκοράνοι που χορεύουν στο πανηγύρι του χωριού

Γλώσσα Επεξεργασία

 
Γεωγραφική κατανομή της τορλακιανής διαλέκτου με χαρακτηρισμένη την περιοχή Γκόρα

Οι Γκοράνοι μιλούν νότια σλαβικά, μια τοπική διάλεκτο γνωστή ως «Našinski»[18] ή «Goranski», η οποία είναι μέρος της ευρύτερης τορλακιανής διαλέκτου,[32] που ομιλείται στη Νότια Σερβία, τη Δυτική Βουλγαρία και μέρος της Βόρειας Μακεδονίας. Η σλαβική διάλεκτος της γκορανικής κοινότητας είναι γνωστή ως Gorançe από τους Αλβανούς.[18] Εντός της κοινότητας των Γκοράνων υπάρχει μια αναγνώριση ότι οι διαλέκτοί τους είναι πιο κοντά στη σλαβομακεδονική γλώσσα, παρά στη σερβική.[33] Η τορλακιανή διάλεκτος είναι μια μεταβατική διάλεκτος των σερβικών και βουλγαρικών, ενώ μοιράζεται επίσης χαρακτηριστικά με τα σλαβομακεδονικά. Η ομιλία των Γκοράνων ταξινομείται ως μια παλαιο-στοκαβιανή διάλεκτος της σερβικής (παλαιά σερβική), η διάλεκτος Πρίζρεν-Τίμοκ. Οι Βούλγαροι γλωσσολόγοι κατατάσσουν τη γκορανική διάλεκτο ως μέρος μιας βουλγαρικής διαλεκτικής περιοχής.[34] Στο πλαίσιο της επιστήμης, οι διάλεκτοι των Γκοράνων που προηγουμένως είχαν ταξινομηθεί ως ανήκουσες στα σερβικά, επαναπροσδιορίστηκαν ως ανήκουσες στα σλαβομακεδονικά τον 21ο αιώνα.[33] Ο λόγος των Γκοράνων έχει πολλές δάνειες λέξεις, επηρεασμένος σε μεγάλο βαθμό από τα τουρκικά και τα αραβικά λόγω της επιρροής του Ισλάμ, καθώς και της αλβανικής. Είναι παρόμοια με τη βοσνιακή γλώσσα λόγω των πολυάριθμων τουρκικών δανεικών λέξεων. Οι Γκοράνοι μιλούν σερβοκροατικά στο σχολείο.[12]

Σύμφωνα με την τελευταία γιουγκοσλαβική απογραφή του 1991, το 54,8% των κατοίκων του Δήμου Γκόρα δήλωσαν ότι μιλούσαν τη γκορανική γλώσσα, ενώ οι υπόλοιποι την αποκαλούσαν σερβική.[35] Ορισμένοι Γκοράνοι μελετητές ορίζουν τη γλώσσα τους ως τη βουλγαρική, παρόμοια με τις βουλγαρικές διαλέκτους που ομιλούνται στη βορειοδυτική περιοχή της Βόρειας Μακεδονίας.[36] Μερικοί γλωσσολόγοι, προσδιορίζουν τη σλαβική διάλεκτο της περιοχής Γκόρα ως σλαβομακεδονική.[37] Υπάρχουν ισχυρισμοί ότι τα σλαβομακεδονικά ομιλούνται σε 50 έως 75 χωριά στην περιοχή Γκόρα (Αλβανία και Κοσσυφοπέδιο).[38] Σύμφωνα με ορισμένες μη επαληθευμένες πηγές, το 2003 η κυβέρνηση του Κοσσυφοπεδίου απέκτησε βιβλία σλαβομακεδονικής γλώσσας και γραμματικής για το σχολείο των Γκοράνων.[39]

Ο Αλβανογκοράνος μελετητής Ναζίφ Ντόκλε συνέταξε το πρώτο Αλβανικό-Γκορανικό λεξικό (με 43.000 λέξεις και φράσεις) το 2007, με χορηγία και εκτύπωση της Βουλγαρικής Ακαδημίας Επιστημών.[36] Το 2008 κυκλοφόρησε το πρώτο τεύχος μιας σλαβομακεδονικής εφημερίδας, Гороцвет (Γκόροτσβετ).[40]

Δείτε επίσης Επεξεργασία

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ «Progam političke stranke GIG». Do Nato intervencije na Srbiju, 24.03.1999.godine, u Gori je živelo oko 18.000 Goranaca. U Srbiji i bivšim jugoslovenskim republikama nalazi se oko 40.000 Goranaca, a značajan broj Goranaca živi i radi u zemljama Evropske unije i u drugim zemljama. Po našim procenama ukupan broj Goranaca, u Gori i u rasejanju iznosi oko 60.000. 
  2. ↑ «Population by gender, ethnicity and settlement level» (PDF). σελ. 11. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 27 Απριλίου 2014. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2014. 
  3. ↑ «Population by ethnicity». Serbian Statistical Office (στα Σερβικά). Serbian Statistical Office. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Απριλίου 2013. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2014. 
  4. ↑ «1. Population by ethnicity - detailed classification, 2011 census». Statistics of Croatia. Ανακτήθηκε στις 29 Μαΐου 2014. 
  5. ↑ «Table CG5. Population by ethnicity and religion». Montenegrin Office of Statistics. Montenegrin Office of Statistics. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2014. 
  6. ↑ «1. Stanovništvo prema etničkoj/nacionalnoj pripadnosti - detaljna klasifikacija». Ανακτήθηκε στις 28 Δεκεμβρίου 2017. 
  7. ↑ The Palgrave Handbook of Slavic Languages, Identities and Borders. Palgrave. 29 Απριλίου 2016. ISBN 9781137348395. Ανακτήθηκε στις 15 Απριλίου 2016. [νεκρός σύνδεσμος]
  8. ↑ «Goranis want to join community of Serb municipalities». B92. B92. Ανακτήθηκε στις 15 Απριλίου 2016. 
  9. ↑ «Gorani decide against forming minority council». B92. B92. Ανακτήθηκε στις 15 Απριλίου 2016. 
  10. ↑ «Slow exodus threatens Kosovo's mountain Gorani». Reuters. Reuters. 11 Φεβρουαρίου 2008. https://www.reuters.com/article/us-serbia-kosovo-gorani-idUSL114647620080211. Ανακτήθηκε στις 15 Απριλίου 2016. 
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 Bardhoshi 2016
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 Duijzings 2000, σελ. 27.
  13. ↑ Murati, Qemal (2016). «E tashmja dhe e shkuara e Kosovës përmes fjalorit: Shtresimet leksikore». Gjurmime Albanologjike (46): 179. https://www.ceeol.com/search/article-detail?id=543056. 
  14. ↑ Miranda Vickers· James Pettifer (1997). Albania: From Anarchy to a Balkan Identity. C. Hurst & Co. Publishers. σελίδες 205–. ISBN 978-1-85065-279-3. 
  15. ↑ Dokle, Nazif.
  16. ↑ Bardhoshi, Nebi (2016). «Small Numbers, Big issues: The Border areas as Social Arena of Legal Systems». Στο: Schüler, Sonja. Exchange, Dialogue, New Divisions?: Ethnic Groups and Political Cultures in Eastern Europe. LIT Verlag. σελ. 85. ISBN 9783643802095. 
  17. ↑ Eastern Europe: Newsletter. 12–13. Eastern Europe. 1998. σελ. 22. 
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 Steinke, Klaus· Ylli, Xhelal (2010). Die slavischen Minderheiten in Albanien (SMA). 3. Gora. Μόναχο: Verlag Otto Sagner. σελ. 11. ISBN 978-3-86688-112-9. 
  19. ↑ Schmidinger 2013
  20. ↑ Schmidinger, Thomas (2018). «Forced return to empty villages: A case study of the Gorani in Kosovo». Στο: Hornstein Tomić, Caroline. Remigration to Post-Socialist Europe. Hopes and Realities of Return. Lit Verlag. σελ. 265. ISBN 9783643910257. 
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 21,3 21,4 21,5 Schmidinger, Thomas (2013). Gora: Slawischsprachige Muslime zwischen Kosovo, Albanien, Mazedonien und Diaspora. Wiener Verlag. σελ. 65. ISBN 9783944690049. 
  22. ↑ Гласник Српског географског друштва (1947). Volumes 27-30. Srpsko geografsko društvo. σελ. 107. 
  23. ↑ Vidoeski, Božidar (1998). Dijalektite na makedonskiot jazik. Vol. 1. Makedonska akademija na naukite i umetnostite. σελίδες 309, 315. ISBN 9789989649509. Во западна Македонија исламизирано македонско население живее во неколку географски региони на македонско-албанската пограничје:... во Полог (Јеловјане, Урвич)." "Автентичниот горански говор добро го чуваат и жителите во муслиманските оази Урвич и Јеловјане во Тетовско иако тие подолго време живеат во друго дијалектно окружување. 
  24. ↑ Rexhepi, Besnik· Mustafa, Behxhet (2014). «Cross-cultural ethnobotany of the Sharr Mountains (northwestern Macedonia)». Στο: Pieroni, Andrea. Ethnobotany and Biocultural Diversities in the Balkans. Springer. σελ. 70. ISBN 9781493914920. 
  25. ↑ Koleva, Krasimira (2012). «Balkanisms today: The dialect of Župa (Kosovo)». Στο: Kahl, Thede. Balkanismen heute – Balkanisms today – Балканизмы сегодня. LIT Verlag. σελίδες 351. ISBN 9783643503886. 
  26. ↑ Krasniqi, Elife (2016). «Social Change in Relation to Patriarchy after 1999 war in Opoja, Kosovo». Στο: Roth, Klaus. Culture of Crisis in Southeast Europe, Part I: Crises Related to Migration, Transformation, Politics, Religion, and Labour. LIT Verlag. σελ. 191. ISBN 9783643907639. 
  27. ↑ «Goranci: Ne želimo u Dragaš već u Zajednicu srpskih opština» (στα sr). Blic. 2013-11-08. http://www.blic.rs/Vesti/Politika/418637/Goranci-Ne-zelimo-u-Dragas-vec-u-Zajednicu-srpskih-opstina. 
  28. ↑ Bulgarian National Radio, Ethnic Bulgarians in Kosovo demand recognition of their community.
  29. ↑ Update on the Kosovo Roma, Ashkaelia, Egyptian, Serb, Bosniak, Gorani and Albanian communities in a minority situation, UNHCR Kosovo, June 2004
  30. ↑ 30,0 30,1 Бурсаћ 2000, pp. 71-73 (Орхан Драгаш)
  31. ↑ Siniša Ljepojević· Milica Radovanović (2006). Kosovo and Metohija: reality, economy and prejudices. TANJUG. σελ. 124. ISBN 9788680981161. 
  32. ↑ Browne, Wayles (2002): Serbo-Croat.
  33. ↑ 33,0 33,1 Friedman, Victor (2006). «Albania/Albanien». Στο: Ammon, Ulrich. Sociolinguistics: An International Handbook of the Science of Language and Society, Volume 3. Walter de Gruyte. σελ. 1879. ISBN 9783110184181. 
  34. ↑ Младенов, Стефан. Пътешествие из Македония и Поморавия, в: Научна експедиция в Македония и Поморавието 1916, София 1993, с. 184.
  35. ↑ «Gorani speech by dr. Radivoje Mladenovic» (PDF). rastko.org.rs (στα Σερβικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 22 Φεβρουαρίου 2014. 
  36. ↑ 36,0 36,1 Dokle, Nazif.
  37. ↑ «Macedonian by Victor Friedman, pg 4 (footnote)». seelrc.org. 
  38. ↑ «Macedonian by Victor Friedman, pg 6». seelrc.org. 
  39. ↑ Focus News (4 July 2003) Kosovo Government Acquires Macedonian language and grammar books for Gorani Minority Schools
  40. ↑ «Матица на иселениците од Македонија». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Δεκεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 24 Μαρτίου 2022. 

Πηγές Επεξεργασία

Βιβλία
Περιοδικά
Συμπόσια

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Γκοράνοι&oldid=10376959"