Βικιπαίδεια

Εθνοκάθαρση στον πόλεμο της Βοσνίας

Μαζικές δολοφονίες και εκτοπισμοί πολιτών

Η εθνοκάθαρση που σημειώθηκε κατά τη διάρκεια του πολέμου της Βοσνίας (1992–95), αφορούσε μεγάλο αριθμό Βόσνιων Μουσουλμάνων (Βόσνιων) και Κροατών της Βοσνίας, οι οποίοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους ή εκδιώχθηκαν από τον Στρατό της Δημοκρατίας της Σέρπσκα και τους Σέρβους παραστρατιωτικούς .[6][7][8] [9] Βόσνιοι και Σερβοβόσνιοι είχαν επίσης αναγκαστεί να φύγουν ή εκδιώχθηκαν από τις δυνάμεις των Κροατών Βοσνίων, αν και σε περιορισμένη κλίμακα και σε μικρότερους αριθμούς. Η Τελική Έκθεση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ (1994) αναφέρει ότι παρόλο οι Βόσνιοι συμμετείχαν επίσης σε σοβαρές παραβιάσεις των Συμβάσεων της Γενεύης και άλλες παραβιάσεις του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου, ωστόσο δεν έχουν εμπλακεί σε συστηματική εθνοκάθαρση.[10] Σύμφωνα με την έκθεση, δεν υπάρχει καμία τεκμηριωμένη βάση για να υποστηριχθεί ότι υπάρχει ηθική ισοδυναμία μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών.[10]

Εθνοκάθαρση στον πόλεμο της Βοσνίας
Πόλεμος της Βοσνίας
Θύματα εθνοκάθαρσης που εκταφήθηκαν κατά τη σφαγή της Σρεμπρένιτσα.
Ημερομηνία1992 – 1995
Τοποθεσία Βοσνία και Ερζεγοβίνη
Συντεταγμένες43°52′N 18°25′E / 43.867°N 18.417°E / 43.867; 18.417Συντεταγμένες: 43°52′N 18°25′E / 43.867°N 18.417°E / 43.867; 18.417
ΤύποςΕθνοκάθαρση, απέλαση, στρατόπεδα συγκέντρωσης, βασανιστήρια, βιασμοί, μαζικές δολοφονίες, γενοκτονία.
ΣτόχοςΜουσουλμάνοι και Κροατοβόσνιοι.
ΟργανωτέςΣερβοβόσνιοι, Σέρβοι παραστρατιωτικοί και Κροατοβόσνιοι.
ΘάνατοιΔεκάδες χιλιάδες δολοφονημένοι[1]
Μεταξύ 1.0[2] και 1.5 εκατομμύριο[3] απελάθηκαν ή αναγκαστικά επανεγκαταστάθηκαν
Τραυματισμοί18,000[4] με 25,000[5] γυναίκες να έχουν βιαστεί.
ΈρευνεςΔιεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία
Κατηγορούμενοι
ΚατηγορίεςΈγκλημα κατά της ανθρωπότητας και Έγκλημα γενοκτονίας.

Ξεκινώντας το 1991, οι πολιτικές αναταραχές στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη εκτόπισαν περίπου 2,7 εκατομμύρια ανθρώπους μέχρι τα μέσα του 1992, από τους οποίους πάνω από 700.000 ζήτησαν άσυλο σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες [11][12], καθιστώντας την τη μεγαλύτερη έξοδο στην Ευρώπη από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Υπολογίζεται μεταξύ 1,0 και 1,3 εκατομμύρια άνθρωποι ξεριζώθηκαν σε αυτές τις εκστρατείες εθνοκάθαρσης και ότι δεκάδες χιλιάδες σκοτώθηκαν.

Οι μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν κατά τις εκστρατείες εθνοκάθαρσης της Βοσνίας περιλαμβάνουν δολοφονίες αμάχων, βιασμούς, βασανιστήρια, καταστροφή δημόσιας και πολιτιστικής περιουσίας, λεηλασίες και βίαιες μετεγκατάστασεις αμάχων πληθυσμών.[13] Οι περισσότεροι από τους δράστες αυτών των εκστρατειών ήταν σερβικές δυνάμεις και τα περισσότερα θύματα ήταν Βόσνιοι. Το υποστηριζόμενο από τον ΟΗΕ, Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία (ICTY) καταδίκασε αργότερα αρκετούς αξιωματούχους με κατηγορίες για πολιτικούς, φυλετικούς και θρησκευτικούς λόγους. Επίσης αναγκαστικές μεταφορές και απέλασεις που συνιστούν εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Η σφαγή της Σρεμπρένιτσα, η οποία συμπεριλήφθηκε επίσης ως μέρος της εκστρατείας εθνοκάθαρσης, διαπιστώθηκε ότι συνιστά το έγκλημα της γενοκτονίας.

Ιστορικό υπόβαθρο

Επεξεργασία

Το Βασίλειο της Βοσνίας προσαρτήθηκε από την Οθωμανική Αυτοκρατορία από το 1463 έως το 1878. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, μεγάλα τμήματα του πληθυσμού της, κυρίως Βόσνιοι (Βόσνιοι Μουσουλμάνοι), εξισλαμίστηκαν, δίνοντας στην κοινωνία της τον πολυεθνικό της χαρακτήρα. [14] Εθνοτικές ομάδες της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης - Βόσνιοι, Σέρβοι της Βοσνίας και Κροάτες της Βοσνίας - έζησαν ειρηνικά από το 1878 μέχρι το ξέσπασμα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου το 1914, πριν από τον οποίο οι διαλείπουσες εντάσεις μεταξύ των τριών εθνοτήτων ήταν ως επί το πλείστον αποτέλεσμα οικονομικών ζητημάτων, [15] 14] [15] αν και η Σερβία είχε εδαφικές αξιώσεις έναντι της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης τουλάχιστον από το 1878. [16] Σύμφωνα με ορισμένους ιστορικούς, ορισμένοι Σέρβοι και Κροάτες εθνικιστές, που ήταν ορθόδοξοι και καθολικοί χριστιανοί, δεν αποδέχθηκαν ποτέ τους Βόσνιους ως εθνικότητα [14] και προσπάθησαν να τους αφομοιώσουν στους δικούς τους πολιτισμούς. [17] Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος οδήγησε σε διεθνικές συγκρούσεις, αν και οι τρεις πλευρές ήταν ομοιόμορφα χωρισμένες μεταξύ διαφόρων φατριών και δεν συσπειρώθηκαν καθολικά σύμφωνα με τις εθνοτικές γραμμές. [15] Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη έγινε μέρος της Σοσιαλιστικής Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας. [18]

 
Χάρτης της Γιουγκοσλαβίας πριν από το 1991

Μετά τον θάνατο του ηγέτη της Γιόσιπ Μπροζ Τίτο, η Γιουγκοσλαβία γνώρισε ένα δυσλειτουργικό πολιτικό σύστημα και οικονομική καταστροφή τη δεκαετία του 1980. [19] Καθώς ο κομμουνισμός έχανε τη δύναμή του, οι νέοι εθνικιστές ηγέτες Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς στη Σερβία και Φράνιο Τούτζμαν στην Κροατία ήρθαν στην εξουσία.[20] Η Σλοβενία και η Κροατία ζήτησαν μεταρρυθμίσεις και μια πιο χαλαρή συνομοσπονδία του κράτους στη Γιουγκοσλαβία, αλλά αυτή η έκκληση αντιτάχθηκε από την κυβέρνηση της χώρας στο Βελιγράδι. [21] Στις 25 Ιουνίου 1991, η Σλοβενία και η Κροατία ανακήρυξαν μονομερώς την ανεξαρτησία τους από τη Γιουγκοσλαβία. Ακολούθησε μια σύντομη ένοπλη σύγκρουση στη Σλοβενία και ο Κροατικός Πόλεμος της Ανεξαρτησίας κλιμακώθηκε. [22] Τα Σκόπια κήρυξαν επίσης ανεξαρτησία, όπου η Γιουγκοσλαβία παραχώρησε χωρίς ένοπλη σύγκρουση. [23] Το σχέδιο RAM άρχισε να εφαρμόζεται, θέτοντας τα θεμέλια για νέα σύνορα μιας «Τρίτης Γιουγκοσλαβίας» σε μια προσπάθεια να δημιουργηθεί μια χώρα όπου όλοι οι Σέρβοι με τα εδάφη τους θα ζούσαν μαζί στο ίδιο κράτος. [24]

Το σχέδιο Ιζετμπέκοβιτς - Γκλιγκόροφ προσέφερε μια αναδιάρθρωση της Γιουγκοσλαβίας με βάση την αρχή 2+2+2, με τη Σερβία και το Μαυροβούνιο ως τον πυρήνα μιας ασύμμετρης ομοσπονδίας, με τη Βοσνία και τη Βόρεια Μακεδονία σε μια χαλαρή ομοσπονδία και με την Κροατία και τη Σλοβενία σε μια ακόμη πιο χαλαρή συνομοσπονδία. Ωστόσο το σχέδιο αυτό δεν έγινε αποδεκτό από καμία πλευρά. [25] Στα τέλη του 1991, οι Σέρβοι άρχισαν να δημιουργούν αυτόνομες περιοχές στη Βοσνία. [26] Όταν οι εκπρόσωποι του Κόμματος Δημοκρατικής Δράσης (SDA) στο Κοινοβούλιο της Δημοκρατίας της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης ανακοίνωσαν το σχέδιό τους για δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία από τη Γιουγκοσλαβία στις 14 Οκτωβρίου του 1991, ο Σερβοβόσνιος πολιτικός Ράντοβαν Κάρατζιτς, του Σερβικού Δημοκρατικού Κόμματος (SDS), έκανε μια ομιλία στη συνεδρίαση του κοινοβουλίου και απείλησε δημόσια με πόλεμο και την εξαφάνιση των Βοσνίων ως λαό. [27] Στις 9 Ιανουαρίου του 1992, η Σερβοβοσνιακή Συνέλευση ανακήρυξε τη Δημοκρατία του σερβικού λαού της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης, η οποία θα περιελάμβανε εδάφη με σερβική πλειοψηφία και πρόσθετα εδάφη, που δεν προσδιορίζονταν επακριβώς, αλλά θα περιλάμβαναν περιοχές όπου οι Σέρβοι είχαν την πλειοψηφία πριν τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.[28]

Μεταξύ 29 Φεβρουαρίου και 1η Μαρτίου 1992, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη διεξήγαγε δημοψήφισμα ανεξαρτησίας, μετά το οποίο ανακήρυξε την ανεξαρτησία της από τη Γιουγκοσλαβία. [29] Οι περισσότεροι Σερβοβόσνιοι ήθελαν να παραμείνουν στην ίδια κατάσταση με τη Σερβία. [30] Κατά τη διάρκεια της 16ης συνόδου της Σερβοβόσνιας Συνέλευσης στις 12 Μαΐου του 1992, ο Κάρατζιτς, ο οποίος ήταν τότε ηγέτης του αυτοαποκαλούμενου κράτους της Δημοκρατίας της Σέρπσκα, παρουσίασε τους έξι στρατηγικούς στόχους του, οι οποίοι περιελάμβαναν τον χωρισμό από τις άλλες δύο εθνικές κοινότητες και τον διαχωρισμό των κρατών με την δημιουργία διαδρόμου στην κοιλάδα του Δρίνα εξαλείφοντας έτσι τον Δρίνα ποταμό ως σύνορο μεταξύ σερβικών κρατών'. [31] Ο στρατηγός της Δημοκρατίας της Σέρπσκα Ράτκο Μλάντιτς αναγνώρισε τις "Μουσουλμανικές και Κροατικές ορδές" ως εχθρούς και πρότεινε στη Συνέλευση να αποφασίσει εάν θα τους πετάξει έξω με πολιτικά μέσα ή με βία.[32]

Ο πόλεμος της Βοσνίας κλιμακώθηκε γρήγορα. Οι σερβικές δυνάμεις αποτελούνταν από τον Στρατό της Δημοκρατίας της Σέρπσκα (VRS), τον Γιουγκοσλαβικό Λαϊκό Στρατό (JNA) και τις Σερβικές και Σερβοβόσνιες παραστρατιωτικές δυνάμεις. [33] Ο στόχος τους ήταν να σχηματίσουν είτε μια ενωμένη Γιουγκοσλαβία [34] είτε μια Μεγάλη Σερβία. [35] Οι σερβικές αρχές στο Βελιγράδι ήθελαν να προσαρτήσουν νέα εδάφη για τους Σέρβους στη Βοσνία και την Κροατία που θα προστίθονταν τελικά στη Σερβία και το Μαυροβούνιο .[36]

Στην αρχή του πολέμου, οι Βοσνιακές δυνάμεις που οργανώθηκαν στον Στρατό της Δημοκρατίας της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης (ARBiH) και οι Κροατικές δυνάμεις που οργανώθηκαν από το Κροατικό Συμβούλιο Άμυνας (HVO), αρχικά συνεργάστηκαν εναντίον του Γιουγκοσλαβικού Λαϊκού Στρατού (JNA) και του Στρατού της Δημοκρατίας Σέρπσκα (Σερβικό Στρατό της Βοσνίας ή VRS). [37] Το Κροατικό Συμβούλιο Άμυνας ήταν ο επίσημος στρατός της Κροατικής Δημοκρατίας της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης (HR HB), μια ξεχωριστή πολιτική, πολιτιστική, οικονομική και εδαφική οντότητα εντός της Βοσνίας που ανακηρύχθηκε από τον Μάτε Μπόμπαν στις 18 Νοεμβρίου του 1991. [38] Το HVO ανέφερε ότι δεν είχε αποσχιστικούς στόχους και υποσχέθηκε να σεβαστεί την κεντρική κυβέρνηση στο Σαράγεβο. [39] Το HR HB χρηματοδοτήθηκε και εξοπλίστηκε από την Κροατία. [38] Διεθνείς αξιωματούχοι και το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την Πρώην Γιουγκοσλαβία (ICTY) κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο στόχος της ίδρυσης του HR HB ήταν να σχηματιστεί μια Μεγάλη Κροατία από τμήματα της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης,[40][41] όπου ουσιαστικά θα διχοτομούσε την Βοσνία και Ερζεγοβίνη μεταξύ μιας διευρυμένης Σερβίας και Κροατίας. [42]

Ορισμοί

Επεξεργασία
 
Ένα κατεστραμμένο σπίτι στον δήμο Βίσεγκραντ

Μια έκθεση της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων του ΟΗΕ, της 27ης Μαΐου 1994, όρισε την εθνοκάθαρση ως μια πράξη που καθιστά μια περιοχή εθνοτικά ομοιογενή με τη χρήση βίας ή εκφοβισμού για την απομάκρυνση ατόμων συγκεκριμένων ομάδων από την περιοχή και διαπίστωσε ότι έχει πραγματοποιηθεί εθνοκάθαρση μέσω «δολοφονίων, βασανιστηρίων, αυθαίρετων συλλήψεων και κρατήσεων, εξωδικαστικών εκτελέσεων, βιασμών και σεξουαλικών επιθέσεων, εγκλεισμού αμάχων σε περιοχές γκέτο, βίαιης απομάκρυνσης, εκτόπισης και απέλασης αμάχων πληθυσμών, εσκεμμένων στρατιωτικών επιθέσεων ή απειλών, καθώς επίσης επιθέσεις κατά αμάχων και και άσκοπη καταστροφή περιουσίων.[43] Τέτοιες μορφές δίωξης μιας ομάδας ορίστηκαν ως εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και μπορούν επίσης να εμπίπτουν στην έννοια της Σύμβασης για τη Γενοκτονία. [44]

Οι όροι «εθνοκάθαρση» και «γενοκτονία» δεν είναι συνώνυμοι, αλλά ο ακαδημαϊκός λόγος θεωρεί ότι και οι δύο υπάρχουν σε ένα φάσμα επιθέσεων σε έθνη ή θρησκευτικές-εθνοτικές ομάδες. Η εθνοκάθαρση είναι παρόμοια με την αναγκαστική εκτόπιση ή μεταφορά πληθυσμού μιας ομάδας για την αλλαγή της εθνοτικής σύνθεσης μιας περιοχής, ενώ η γενοκτονία στοχεύει στην καταστροφή μιας ομάδας. [45] Για να γίνει διάκριση μεταξύ των όρων, το Διεθνές Δικαστήριο Δικαιοσύνης (ICJ) εξέδωσε μια ετυμηγορία στην υπόθεση Γενοκτονίας της Βοσνίας:

Μπορεί [δηλαδή η εθνοκάθαρση] να είναι μια μορφή γενοκτονίας κατά την έννοια της Σύμβασης [Γενοκτονίας], εάν αντιστοιχεί ή εμπίπτει σε μία από τις κατηγορίες πράξεων που απαγορεύονται από το Άρθρο II της Σύμβασης. Ούτε η πρόθεση, ως θέμα πολιτικής, για να καταστεί μια περιοχή «εθνικά ομοιογενής», ούτε οι επιχειρήσεις που μπορούν να πραγματοποιηθούν για την εφαρμογή μιας τέτοιας πολιτικής, δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ως γενοκτονία: η πρόθεση που χαρακτηρίζει τη γενοκτονία είναι «να καταστρέψει, εν όλω ή εν μέρει» μιας συγκεκριμένης ομάδας και η απέλαση ή η εκτόπιση των μελών μιας ομάδας, ακόμη και αν πραγματοποιηθεί με τη βία, δεν ισοδυναμεί απαραίτητα με την καταστροφή αυτής της ομάδας, ούτε μια τέτοια καταστροφή αποτελεί αυτόματη συνέπεια του εκτοπισμού. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι πράξεις που περιγράφονται ως «εθνοκάθαρση» δεν μπορούν ποτέ να οριστούν ως γενοκτονία, εάν χαρακτηρίζονται, για παράδειγμα, ως «σκόπιμη πρόκληση στην ομάδα συνθηκών ζωής που υπολογίζεται να επιφέρουν τη φυσική της καταστροφή πλήρως ή εν μέρει», σε αντίθεση με το άρθρο II, και παράγραφος (γ), της Σύμβασης, υπό τον όρο ότι η ενέργεια αυτή εκτελείται με την απαραίτητη ειδική πρόθεση ( dolus specialis ), δηλαδή με σκοπό την καταστροφή της ομάδας, ως διακριτή από την απομάκρυνσή της από την περιοχή. — Διεθνές Δικαστήριο Δικαιοσύνης. [46]

Διεθνείς εκθέσεις

Επεξεργασία

Η Επιτροπή Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας των Ηνωμένων Πολιτειών δημοσίευσε μια έκθεση για την εθνοκάθαρση στη Βοσνία τον Αύγουστο του 1992.[47] Στις 17 Νοεμβρίου του ίδιου έτους, ο ειδικός εισηγητής των Ηνωμένων Εθνών Tadeusz Mazowiecki εξέδωσε μια έκθεση με τίτλο Κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην επικράτεια της πρώην Γιουγκοσλαβίας προς τα Ηνωμένα Έθνη. Στην έκθεση, η εθνοκάθαρση στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη επισημάνθηκε και περιγράφηκε ως πολιτικός στόχος των Σέρβων εθνικιστών που ήθελαν να εξασφαλίσουν τον έλεγχο εδαφών με σερβική πλειοψηφία καθώς και "γειτονικών εδαφών που εξομοιώθηκαν με αυτά". Οι παραστρατιωτικοί έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην εθνοκάθαρση, σύμφωνα με την έκθεση.[48]

Στις 18 Δεκεμβρίου 1992, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών εξέδωσε το ψήφισμα 47/147, με το οποίο απέρριψε την απόκτηση εδάφους με τη βία και καταδίκασε με τον πιο έντονο τρόπο την αποτρόπαια πρακτική της εθνοκάθαρσης", και αναγνώρισε ότι "η σερβική ηγεσία σε εδάφη υπό τον έλεγχό τους στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, ο Γιουγκοσλαβικός Στρατός και η πολιτική ηγεσία της Δημοκρατίας της Σερβίας φέρουν την πρωταρχική ευθύνη για αυτήν την κατακριτέα πρακτική".[49]

Την 1η Ιανουαρίου 1993, το Παρατηρητήριο του Ελσίνκι δημοσίευσε μια έκθεση σχετικά με τις συγκρούσεις στην πρώην Γιουγκοσλαβία. Ανέφερε ότι η εθνοκάθαρση ήταν "οι πιο κατάφωρες παραβιάσεις τόσο στην Κροατία όσο και στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη" επειδή προέβλεπε "συνοπτικές εκτελέσεις, εξαφανίσεις, αυθαίρετες κρατήσεις, απέλασεις και βίαιες μετακινήσεις εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων με βάση τη θρησκεία ή την εθνικότητά τους".[50]

Το ψήφισμα 780 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών εξουσιοδότησε τη σύσταση Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων για την καταγραφή των εγκλημάτων στην πρώην Γιουγκοσλαβία, συμπεριλαμβανομένης της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Στις 27 Μαΐου 1994, ολοκληρώθηκαν αυτές οι εκθέσεις, οι οποίες περιέγραφαν την πολιτική της εθνοκάθαρσης.[51] Η Επιτροπή Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας των Ηνωμένων Πολιτειών πραγματοποίησε ακρόαση για εγκλήματα πολέμου στα Βαλκάνια στις 9 Αυγούστου 1995.[52]

Στις 15 Νοεμβρίου 1999, ο ΟΗΕ δημοσίευσε την Έκθεση του Γενικού Γραμματέα σύμφωνα με το ψήφισμα 53/35 της Γενικής Συνέλευσης: Η πτώση της Σρεμπρένιτσα [A/54/549], η οποία περιγράφει λεπτομερώς την πτώση της Σρεμπρένιτσα τον Ιούλιο του 1995 και εντόπισε ότι αποτελούσε μέρος του ευρύτερου σερβικού σχεδίου εθνοκάθαρσης για την ερήμωση των βοσνιακών εδαφών που ήθελαν να προσαρτήσουν, ώστε οι Σέρβοι να τα επανακατοικήσουν.[53]

Εκστρατείες και μέθοδοι

Επεξεργασία

Οι μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν κατά τις εκστρατείες εθνοκάθαρσης της Βοσνίας περιελάμβαναν «δολοφονίες αμάχων, βιασμούς, βασανιστήρια, καταστροφή ατομικών, δημοσίων και πολιτιστικών περιουσίων, λεηλασίες και και βιαίες μετεγκαταστάσεις αμάχων πληθυσμών».[13] Περιλάμβαναν επίσης διοικητικά μέτρα, όπως μια εθνική ομάδα να χάσει τη δουλειά της, να βιώσει διακρίσεις ή να της αρνηθούν τη νοσοκομειακή περίθαλψη. [54] Η βίαιη μετακίνηση αμάχων πληθυσμών ήταν συνέπεια της σύγκρουσης μέσω της εκστρατείας εθνοκάθαρσης. [55] Η σερβική εκστρατεία περιλάμβανε επιλεκτική δολοφονία πολιτών, θρησκευτικών και πνευματικών εκπροσώπων Βόσνιων και Κροατών, με αποστολή ενήλικων ανδρών σε στρατόπεδα συγκέντρωσης και βιασμός γυναικών. Η σερβική εκστρατεία περιελάμβανε επίσης την καταστροφή και το κάψιμο Κροατικών και Βοσνιακών ιστορικών, θρησκευτικών και πολιτιστικών χώρων. [56]

Σερβικές δυνάμεις

Επεξεργασία

Μεταξύ 700.000 και 1.000.000 Βόσνιοι εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους από τη βοσνιακή επικράτεια που κατείχαν οι σερβικές δυνάμεις. [57] Μια άλλη πηγή εκτιμά ότι τουλάχιστον 750.000 Βόσνιοι και ένας μικρότερος αριθμός Κροατών εκδιώχθηκαν από αυτές τις περιοχές. [58] Επιπλέον, περίπου 30.000 Ρομά εκδιώχθηκαν επίσης. [59] Οι μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν για να επιτευχθεί αυτό περιελάμβαναν εξαναγκασμούς και τρομοκρατία προκειμένου να πιεστούν Βόσνιοι, Κροάτες και άλλοι να εγκαταλείψουν τις περιοχές που διεκδικούσαν οι Σέρβοι. [60]

 
Κρατούμενοι στο στρατόπεδο Manjača, κοντά στη Μπάνια Λούκα, 1992

Το αρχικό Σύνταγμα της Δημοκρατίας της Σέρπσκα στο άρθρο 1 δήλωνε ότι ήταν το κράτος του σερβικού λαού, χωρίς καμία αναφορά σε άλλες εθνοτικές ομάδες που ζούσαν εκεί. [61] Πολυάριθμα μέτρα που εισάγουν διακρίσεις εισήχθησαν κατά των Βοσνίων σε εδάφη που ελέγχονται από το VRS. [62] Στην πόλη Πριέντορ, από τις 30 Απριλίου 1992, οι μη Σέρβοι πολίτες απολύθηκαν από τις δουλειές τους και τους απαγορεύτηκε η είσοδος στο κτίριο του δικαστηρίου, όπου αντικαταστάθηκαν από Σέρβους. Επιπλέον Βόσνιοι διανοούμενοι και άλλοι εκτοπίστηκαν στο στρατόπεδο Ομάρσκα.[63] Τα σπίτια των Βοσνίων και των Κροατών ερευνήθηκαν για οπλισμό και μερικές φορές λεηλατήθηκαν.[64] Στις 31 Μαΐου 1992, μια διαταγή όριζε ότι οι μη Σέρβοι έπρεπε να βάζουν στα σπίτια τους λευκές σημαίες ή σεντόνια.[65] Σερβικές δυνάμεις συνόδευαν μη Σέρβους πολίτες φορώντας λευκά περιβραχιόνια σε λεωφορεία που τους μετέφεραν σε στρατόπεδα στο Ομάρσκα, στην Trnopolje και στο στρατόπεδο Keraterm. Η μετακίνηση περιορίστηκε μέσω απαγόρευσης κυκλοφορίας και σημείων ελέγχου. Οι ραδιοφωνικές εκπομπές έκαναν έκκληση στους Σέρβους να λιντσάρουν Βόσνιους και Κροάτες.[66] Τα βασανιστήρια και η κακομεταχείριση σε αυτά τα κέντρα κράτησης καθιερώθηκαν ώστε να μην αφήνουν τους κρατούμενους χωρίς άλλη επιλογή από το να αποδεχτούν την προσφορά της απελευθέρωσής τους υπό την προϋπόθεση ότι θα υπογράψουν ένα έγγραφο που τους υποχρέωνε να εγκαταλείψουν την περιοχή. [67]

Στη Μπάνια Λούκα, οι Βόσνιοι και οι Κροάτες εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους και οι εισερχόμενοι εκτοπισμένοι Σέρβοι πήραν τα καταλύματα τους. Η καταναγκαστική εργασία που επιβλήθηκε από τις αρχές επιτάχυνε τη φυγή των μη Σέρβων. Όσοι έφευγαν από τη Μπάνια Λούκα έπρεπε να υπογράψουν έγγραφα εγκατάλειψης των περιουσιών τους χωρίς αποζημίωση. [46] Παραστρατιωτικοί εισέβαλαν συχνά σε σπίτια μη Σέρβων τη νύχτα για να ληστέψουν και να επιτεθούν στους ενοίκους. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι παραστρατιωτικοί πυροβολούσαν τα σπίτια. Η τοπική σερβική αστυνομία δεν απέτρεψε αυτές τις συνεχείς επιθέσεις.[7] Στο Ζβόρνικ, οι Βόσνιοι έλαβαν επίσημες σφραγίδες στα δελτία ταυτότητας για αλλαγή κατοικίας προκειμένου να φύγουν από την περιοχή, οι οποίοι αναγκάστηκαν να μεταβιβάσουν τις περιουσίες τους σε ένα πρακτορείο ανταλλαγής σπιτιών. Από τον Μάιο έως τον Ιούνιο του 1992, οι Βόσνιοι μεταφέρθηκαν με λεωφορείο στην Τούζλα και τη Σουμπότιτσα στη Σερβία. Κάποιοι κάτοικοι έλαβαν εντολή να φύγουν υπό την απειλή όπλου. Παρόμοιες αναγκαστικές μετακινήσεις σημειώθηκαν στη Φότσα, τη Βλασένιτσα, το Μπρτσκο, το Μποσάνσκι Σάματς και άλλες πόλεις της Βοσνίας. [46] Στα χωριά γύρω από τη Βλασένιτσα, η Σερβική Διμοιρία Ειδικής Αστυνομίας έλαβε εντολή από τον Μίροσλαβ Κράτζεβιτς ότι η περιοχή πρέπει να είναι 100 % καθαρή και ότι κανένας Βόσνιος δεν πρέπει να παραμείνει.[68] . Οι εκπρόσωποι της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες ήταν απρόθυμοι να βοηθήσουν τους Βόσνιους να εγκαταλείψουν τις πληγείσες από τον πόλεμο περιοχές, φοβούμενοι ότι θα γίνονταν συνεργοί στην εθνοκάθαρση.[69] Η Φότσα μετονομάστηκε σε Srbinje (Ο τόπος των Σέρβων). Μια Βόσνια γυναίκα, η οποία βιάστηκε, δήλωσε ότι ο βιαστής της είπε ότι στόχος του ήταν να τους βαφτίσει και να τους μετατρέψει όλους σε Σέρβους.[70]

Στο Kozluk τον Ιούνιο του 1992, οι Βόσνιοι συγκεντρώθηκαν και τοποθετήθηκαν σε φορτηγά και τρένα για να απομακρύνουν από την περιοχή. [71] Στη Μπιέλινα, οι μη Σέρβοι εκδιώχθηκαν επίσης από τα σπίτια τους και απολύθηκαν από τις δουλειές τους.[72] Οι συλληφθέντες μη Σέρβοι στάλθηκαν στο στρατόπεδο Μπάτκοβιτς [73] όπου έκαναν καταναγκαστική εργασία στην πρώτη γραμμή.[74] Σέρβοι παραστρατιωτικοί ξεχώρισαν τους Βόσνιους και χρησιμοποίησαν βία εναντίον τους. Στις Σφαγές στο Βίσεγκραντ το 1992, εκατοντάδες Βόσνιοι συγκεντρώθηκαν σε μια γέφυρα, πυροβολήθηκαν και πετάχτηκαν στο ποτάμι ή κλείστηκαν σε σπίτια και κάηκαν ζωντανοί. Βόσνιες γυναίκες βιάστηκαν και ένας Βόσνιος άνδρας δέθηκε σε ένα αυτοκίνητο και σύρθηκε στην πόλη. [75] Το 70% όλων των απελάσεων έγιναν μεταξύ Απριλίου και Αυγούστου 1992, όταν οι σερβικές δυνάμεις επιτέθηκαν σε 37 δήμους σε όλη τη Βοσνία, μειώνοντας τον μη Σερβικό πληθυσμό από 726.960 (54%) το 1991 σε 235.015 (36%) το 1997. [59]

Το VRS έθεσε τους Βοσνιακούς θύλακες υπό πολιορκία. [76] Μετά την κατάληψη της Σρεμπρένιτσα από το VRS στις 11 Ιουλίου 1995, 7.475 Βόσνιοι σφαγιάστηκαν [77] ενώ άλλοι 23.000 άνθρωποι απομακρύνθηκαν με λεωφορείο από την περιοχή μέχρι τις 13 Ιουλίου. [78] Συνολικά, οι σερβικές δυνάμεις σκότωσαν περίπου 50.000 μη Σέρβους σε όλη τη Βοσνία για να αναγκάσουν πολλούς άλλους να φύγουν. [79]

Κροατικές δυνάμεις

Επεξεργασία
 
Κυανόκρανοι του ΟΗΕ συλλέγουν πτώματα από το Άχμιτσι τον Απρίλιο του 1993

Στις αρχές του 1992, καθώς οι δυνάμεις του VRS προχωρούσαν προς το Odžak και τη Ποσάβινα, οι κροατικές δυνάμεις καταδίωξαν Σέρβους πολίτες που ζούσαν στην περιοχή και τους μετέφεραν στην Κροατία. Έδιωξαν επίσης Σέρβους από την Ερζεγοβίνη και έκαψαν τα σπίτια τους τον Μάιο του 1992. [80] Το 1993, οι Κροατικές αρχές της Βοσνίας προχώρησαν σε εθνοκάθαρση σε συνδυασμό με την επίθεση στο Μόσταρ, όπου οι Βόσνιοι τοποθετήθηκαν σε στρατόπεδα κράτησης που διοικούνταν από τους Κροάτες. Οι Κροατικές δυνάμεις έδιωξαν Βόσνιους από το δυτικό τμήμα του Μόσταρ και από άλλες πόλεις και χωριά, συμπεριλαμβανομένων των Στόλακ και Čapljina . [81] Για να πάρουν την εξουσία σε κοινότητες στην Κεντρική Βοσνία και τη Δυτική Ερζεγοβίνη που διεκδικούσε το HR BH, ο πρόεδρός του Mate Boban διέταξε το Κροατικό Συμβούλιο Άμυνας να αρχίσει να διώκει Βόσνιους που ζούσαν σε αυτές τις περιοχές. Οι κροατικές δυνάμεις χρησιμοποίησαν «πυρά, βία, βιασμούς, ληστείες και εκβιασμούς» για να εκδιώξουν ή να δολοφονήσουν τον βοσνιακό πληθυσμό, ορισμένοι από τους οποίους κρατήθηκαν στα στρατόπεδα Heliodrom και Dretelj. Οι σφαγές Άχμιτσι και Stupni Do είχαν ως στόχο την απομάκρυνση των Βόσνιων από αυτές τις περιοχές. [82]

Κροάτες στρατιώτες ανατίναξαν επιχειρήσεις και καταστήματα Βοσνίων σε ορισμένες πόλεις. Συνέλαβαν χιλιάδες Βόσνιους πολίτες και προσπάθησαν να τους απομακρύνουν από την Ερζεγοβίνη απελαύνοντάς τους σε τρίτες χώρες.[83] Οι δυνάμεις του HR HB εκκαθάρισαν Σέρβους και Βόσνιους από τα κυβερνητικά γραφεία και την αστυνομία. Οι Βόσνιοι των περιοχών που ορίζονταν από το HR HB παρενοχλούνταν όλο και περισσότερο. [84] Στο Βίτεζ και τη Ζένιτσα τον Απρίλιο του 1993, Κροάτες στρατιώτες προειδοποίησαν τους Βόσνιους ότι θα δολοφονηθούν σε τρεις ώρες, εκτός και αν εγκατέλειπαν τα σπίτια τους.[85] 5.000 Βόσνιοι εκδιώχθηκαν από την περιοχή Βίτεζ [86] και 20.000–25.000 από το τμήμα του Μόσταρ που ελέγχονταν από τους Κροάτες. [87] Παρόμοια γεγονότα συνέβησαν στο Πρόζορ, όπου οι Βόσνιοι έφυγαν αφού οι Κροατικές δυνάμεις κατέλαβαν την πόλη, λεηλατώντας και καίγοντας καταστήματα.[88]

Βοσνιακές δυνάμεις

Επεξεργασία

Σύμφωνα με την "Τελική Έκθεση (1994)" του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, οι Βόσνιοι συμμετείχαν σε "σοβαρές παραβιάσεις των Συμβάσεων της Γενεύης και άλλες παραβιάσεις του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου ", αλλά δεν συμμετείχαν σε "συστηματική εθνοκάθαρση".[10] Οι Βόσνιοι εισαγγελείς κατηγόρησαν πρώην μέλη του Βοσνιακού Στρατού για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας κατά των Σέρβων, με στόχο να τους εκδιώξουν από το Κόνιτς και τα γύρω χωριά τον Μάιο του 1992.[89][90] Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας του Goražde το 1993, οι βοσνιακές δυνάμεις απέλασαν ορισμένους Σέρβους από την πόλη και έθεσαν άλλους σε κατ' οίκον περιορισμό .[91] Παρόμοια περιστατικά συνέβησαν τον Μάρτιο του 1993 όταν οι Βοσνιακές αρχές ξεκίνησαν μια εκστρατεία για να εκδιώξουν τους Κροάτες από το Κόνιτς. Χιλιάδες Κροάτες πολίτες εκδιώχθηκαν επίσης από το Bugojno το 1993 και το 1994 από τον Στρατό της Δημοκρατίας της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης .[92] [81] Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας του Σεράγεβο, ο Βόσνιος παραστρατιωτικός ηγέτης Μούσαν Τοπάλοβιτς και οι δυνάμεις του απήγαγαν και δολοφόνησαν ως επί το πλείστον Σέρβους που ζούσαν μέσα και γύρω από το προάστιο Μπίστρικ του Σεράγεβο πριν η βοσνιακή αστυνομία σκοτώσει τον Τοπάλοβιτς τον Οκτώβριο του 1993.[93] Μετά τον πόλεμο, οι Κροάτες έφυγαν οικειοθελώς από το Βάρες, φοβούμενοι την εκδίκηση των Βοσνίων. Η αποχώρηση των Κροατών από το Σεράγεβο, την Τούζλα και τη Ζένιτσα είχε διαφορετικά κίνητρα, τα οποία δεν ήταν πάντα η άμεση συνέπεια της πίεσης των Βόσνιων. [60]

Δημογραφικές αλλαγές

Επεξεργασία
 
Εκτοπισμένοι Βόσνιοι το 1993

Σύμφωνα με την απογραφή του 1991, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη είχε πληθυσμό 4.364.574 κατοίκους, από τους οποίους το 43,7% ήταν Βόσνιοι, το 31,4% ήταν Σέρβοι, το 17,3% ήταν Κροάτες και το 5,5% ήταν Γιουγκοσλάβοι. [94] Το 1981, περίπου το 16% του πληθυσμού ήταν μικτής καταγωγής. [95] Οι Σέρβοι αποτελούσαν το 31% του πληθυσμού της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, αλλά ο Κάρατζιτς διεκδίκησε το 70% του εδάφους της χώρας. [96] Οι διοργανωτές της εκστρατείας εθνοκάθαρσης ήθελαν να αντικαταστήσουν την πολυεθνική κοινωνία της Βοσνίας με μια κοινωνία βασισμένη στη σερβική εθνικιστική υπεροχή, [97] που θεωρήθηκε ως μια μορφή σερβοποίησης αυτών των περιοχών. [98] Ο Ινδός ακαδημαϊκός Ράντζα Κούμαρ περιέγραψε αυτόν τον εδαφικό διαχωρισμό ομάδων με βάση την εθνικότητά τους ως εθνοτικό απαρτχάιντ. [99]

Υπολογίζεται ότι μεταξύ 1,0 [2] και 1,3 εκατομμύρια [3] άνθρωποι ξεριζώθηκαν και ότι δεκάδες χιλιάδες δολοφονήθηκαν κατά τη διάρκεια της εθνοκάθαρσης. [1] Οι σερβικές δυνάμεις διέπραξαν τις περισσότερες εκστρατείες εθνοκάθαρσης και η πλειοψηφία των θυμάτων ήταν Βόσνιοι. [100]

 
Ποσοστιαία αλλαγή του αριθμού των Βόσνιων εθνοτικών κατά δήμο από το 1991 έως το 2013

Τον Σεπτέμβριο του 1994, οι εκπρόσωποι της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες υπολόγισαν ότι παρέμειναν εκεί περίπου 80.000 μη Σέρβοι από τους 837.000 που ζούσαν αρχικά στο ελεγχόμενο από τους Σέρβους έδαφος της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης πριν από τον πόλεμο. Εκτιμάται ότι απομακρύνθηκαν το 90% των Βόσνιων και Κροατών κατοίκων, οι οποίοι σχεδόν όλοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν σκόπιμα τα σπίτια τους.[101] Μέχρι το τέλος του πολέμου στα τέλη του 1995, οι σερβοβόσνιες δυνάμεις είχαν εκδιώξει ή εκτελέσει το 95% όλων των μη Σέρβων που ζούσαν στην επικράτεια που προσάρτησαν. [102] Σε έναν δήμο, το Ζβόρνικ, ο πληθυσμός των Βοσνίων και των Κροατών μειώθηκε από 31.000 το 1991 σε λιγότερους από 1.000 το 1997 [59]

Πριν από τον πόλεμο, η βοσνιακή επικράτεια που κατείχε ο Στρατός της Δημοκρατίας Σέρπσκα αποτελούταν από 47% Σέρβους, 33% Βόσνιους και 13% Κροάτες. Μετά τον πόλεμο, σύμφωνα με έρευνα του Βόσνιου δημογράφου Murat Prašo, το 1995 οι Σέρβοι αποτελούσαν το 89%, ενώ οι Βόσνιοι το 3% και οι Κροάτες το 1% του υπόλοιπου πληθυσμού. [103] Στη βοσνιακή επικράτεια που κατείχε το HVO και ο Κροατικός Στρατός, πριν από τον πόλεμο, οι Κροάτες αποτελούσαν το 49% του πληθυσμού. Το ποσοστό αυτό αυξήθηκε στο 96% το 1996. Την ίδια χρονιά, το ποσοστό των Βόσνιων μειώθηκε από 22% στο 2,5% και το ποσοστό των Σέρβων από 25% στο 0,3%. Πριν από τον πόλεμο, οι Βόσνιοι αποτελούσαν το 57% του πληθυσμού των εδαφών που ελέγχονταν από τη βοσνιακή κυβέρνηση με το τέλος του πολέμου, να αποτελούν το 74%. [103]

Δημογραφικές αλλαγές 1991–1995, με βάση τον εδαφικό έλεγχο πριν από τη Συμφωνία του Ντέιτον, σύμφωνα με τον Μούρατ Πράσο [104]
Επικράτεια που κατέχει ο στρατός της Δημοκρατίας Σέρπσκα
Εθνοτική ομάδα 1991 1995 Μεταβολή
Βόσνιοι 551.000 (32,7%) 28.000 (3,1%) -523.000 (-29,6%)
Κροάτες 209.000 (12,4%) 11.000 (1,2%) -198.000 (-11,2%)
Σέρβοι 799.000 (47,5%) 806.000 (89,2%) +7.000 (+41,7%)
Σύνολο 1.683.000 (100%) 904.000 (100%) -779.000
Έδαφος που κατείχε η κυβέρνηση της Βοσνίας
Εθνοτική ομάδα 1991 1995 Μεταβολή
Βόσνιοι 1.235.000 (56,9%) 1.238.000 (74,1%) +3.000 (+17,2%)
Κροάτες 295.000 (13,6%) 150.000 (9,0%) -145.000 (-4,6%)
Σέρβοι 438.000 (20,2%) 180.000 (10,8%) -258.000 (-9,4%)
Σύνολο 2.170.000 (100%) 1.671.000 (100%) -499.000
Έδαφος που κατέχεται από το Κροατικό Συμβούλιο Άμυνας και τον Κροατικό Στρατό
Εθνοτική ομάδα 1991 1995 Μεταβολή
Βόσνιοι 117.000 (22,1%) 8.000 (2,5%) -109.000 (-19,6%)
Κροάτες 259.000 (49,0%) 307.000 (95,6%) +48.000 (+46,6%)
Σέρβοι 130.000 (24,6%) 1.000 (0,3%) -129.000 (-24,3%)
Σύνολο 529.000 (100%) 321.000 (100%) -208.000

Ο Κροάτης ιστορικός Saša Mrduljaš ανέλυσε τις δημογραφικές αλλαγές με βάση τον εδαφικό έλεγχο μετά τη Συμφωνία του Ντέιτον. Σύμφωνα με την έρευνά του, στη Δημοκρατία της Σέρπσκα, ο αριθμός των Βόσνιων μεταβλήθηκε από 473.000 το 1991 σε 100.000 το 2011, ο αριθμός των Κροατών από 151.000 σε 15.000 και ο αριθμός των Σέρβων από 881.220 σε 881.220. [105] Στην επικράτεια που ελέγχεται από την ARBiH, ο αριθμός των Σέρβων μεταβλήθηκε από 400.000 σε 50.000, ο αριθμός των Κροατών μεταβλήθηκε από 243.000 σε 110.000 και ο αριθμός των Βόσνιων μεταβλήθηκε από 1.323.000 σε 1.550, [106] Στην περιοχή που κατείχε το HVO, ο αριθμός των Σέρβων μεταβλήθηκε από 80.000 σε 20.000, ο αριθμός των Βόσνιων μεταβλήθηκε από 107.000 σε 70.000 και ο αριθμός των Κροατών μεταβλήθηκε 367.000 το 1991 σε 370.000 [106]

Δημογραφικές αλλαγές 1991–2011, με βάση τον εδαφικό έλεγχο του 1995/1996, σύμφωνα με τον Saša Mrduljaš [107]
Επικράτεια που κατέχει ο στρατός της Δημοκρατίας Σέρπσκα
Εθνοτική ομάδα
1991 2011 Μεταβολή
Βόσνιοι 473.000 (28,9%) 100.000 (7,4%) –21,6%
Κροάτες 151.000 (9,2%) 15.000 (1,1%) –8,1%
Σέρβοι 886.000 (54,2%) 1.220.000 (90,0%) +35,8%
Γιουγκοσλάβοι[108][109] 82.000 (5,0%) - –5,0%
Υπόλοιποι 42.000 (2,6%) 25.000 (1,5%) –1,1%
Σύνολο 1.634.000 1.957.000
Επικράτεια που κατέχει ο Στρατός της Δημοκρατίας της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης
Εθνοτική ομάδα
1991 2011 Μεταβολή
Βόσνιοι 1.323.000 (61,3%) 1.943.000 (89,1%) +27,8%
Κροάτες 243.000 (11,3%) 180.000 (6,3%) –4,9%
Σέρβοι 400.000 (18,5%) 55.000 (2,9%) –15,6%
Γιουγκοσλάβοι 140.000 (6,5%) - –6,5%
Υπόλοιποι 54.000 (2,5%) 35.000 (1,7%) –0,8%
Σύνολο 2.160.000 1.745.000
Επικράτεια που κατέχεται από το Κροατικό Συμβούλιο Άμυνας
Εθνοτική ομάδα
1991 2011 Μεταβολή
Βόσνιοι 107.000 (18,3%) 75.000 (14,9%) –3,4%
Κροάτες 367.000 (62,8%) 370.000 (78,7%) +15,9%
Σέρβοι 80.000 (13,7%) 20.000 (4,3%) –9,4%
Γιουγκοσλάβοι 21.000 (3,6%) - –3,6%
Υπόλοιποι 9.000 (1,5%) 10.000 (2,1%) +0,6%
Σύνολο 584.000 500.000

Η ομογενοποίηση του πληθυσμού συνεχίστηκε και μετά το τέλος του πολέμου. [110] Όταν οι σερβικές περιοχές του Σεράγεβο μεταφέρθηκαν στην FBiH τον Μάρτιο του 1996, [110] πολλοί Σέρβοι εγκατέλειψαν το Σεράγεβο τους επόμενους μήνες. [111] Μεταξύ 60.000 [112] και 90.000 [113] Σέρβοι έφυγαν από τα προάστια του Σεράγεβο. Αυτό ερμηνεύτηκε ως αποτέλεσμα της διαίρεσης της Βοσνίας από την συμφωνία του Ντέιτον σε εθνοτικές γραμμές. [113] Οι πολιτικοί των Σερβοβόσνιων πίεσαν τους Σέρβους να εγκαταλείψουν το Σεράγεβο ενώ οι ανάμεικτες δηλώσεις της κυβέρνησης της Βοσνίας προκάλεσαν έλλειψη εμπιστοσύνης στους Σέρβους κατοίκους. [113] Σερβοβόσνιοι εξτρεμιστές έκαψαν διαμερίσματα και απέλασαν Σέρβους που ήθελαν να μείνουν σε αυτά τα προάστια πριν από την παράδοση στη βοσνιακή κυβέρνηση. Στην Ilidža εξαφανίστηκαν φάρμακα, μηχανήματα και εξοπλισμοί κοινής ωφέλειας. Ο Σέρβος πολιτικός Momčilo Krajišnik κάλεσε δημοσίως τους Σέρβους να εγκαταλείψουν το Σαράγεβο, κάτι που ώθησε έναν υπεύθυνο Τύπου του ΟΗΕ να αποκαλέσει τις σερβικές αρχές "κύριοι της χειραγώγησης". [112] Αυτό το επεισόδιο αναφέρεται συχνά ως δύσκολο να γίνει διάκριση μεταξύ εξαναγκασμού και βολονταρισμού. [114]

Οι δημογραφικές αλλαγές που προκλήθηκαν από τη σύγκρουση στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη ήταν οι πιο δραματικές που είχε βιώσει η χώρα εδώ και έναν αιώνα. Η απογραφή πληθυσμού του 2013 κατέγραψε 3.531.159 κατοίκους — μείωση άνω του 19% μέσα σε μία μόνο γενιά. [115]

Καταστροφή θρησκευτικών κτιρίων

Επεξεργασία

Ισλαμικά

Επεξεργασία
Καταστροφή ισλαμικών θρησκευτικών κτιρίων στη Βοσνία (1992–1995) [116]
Καταστροφές από Σέρβους Καταστροφές από Κροάτες Ζημιές από Σέρβους Ζημιές από Κροάτες Ολικές καταστροφές κατά τη διάρκεια του πολέμου Ζημιές κατά τη διάρκεια του πολέμου Σύνολο Σύνολο πριν τον πόλεμο Ποσοστό προπολεμικών ζημιών ή καταστροφών
Εκκλησιαστικά τεμένη 249 58 540 80 307 620 927 1.149 81%
Μικρά συνοικιακά τζαμιά 21 20 175 43 41 218 259 557 47%
Σχολές Κορανίου 14 4 55 14 18 69 87 954 9%
Στοές των Δερβίσηδων 4 1 3 1 5 4 9 15 60%
Μαυσωλεία 6 1 34 3 7 37 44 90 49%
Κτίρια θρησκευτικών κληροδοτημάτων 125 24 345 60 149 405 554 1.425 39%
Σύνολο 419 108 1.152 201 527 1.353 1.880 4.190 45%

Ορθόδοξα

Επεξεργασία
Καταστροφή ορθόδοξων θρησκευτικών κτιρίων στη Βοσνία (1992–1995) [117]
Κατεστροφές σε ναούς Ζημιές σε ναούς
Επαρχία Μπάνια Λούκα 2 3
Επισκοπή Bihačko-Petrovac 26 68
Επαρχία Dabrobosanska 23 13
Zahumsko-hercegovačka 36 28
Ζβόρνικ-τουζλάνσκα 38 60
Σύνολο 125 172

Καθολικές

Επεξεργασία

Το 1998, Βόσνιοι επίσκοποι ανέφεραν ότι 269 καθολικές εκκλησίες είχαν καταστραφεί στον πόλεμο της Βοσνίας. [118]

Συνολικός αριθμός κατεστραμμένων καθολικών θρησκευτικών αντικειμένων στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη (1992–1995) [119]
Καταστράφηκε από μουσουλμάνους Καταστράφηκε από Σέρβους Ζημιές από μουσουλμάνους Ζημιές από Σέρβους Ολική καταστροφή κατά τη διάρκεια του πολέμου Ζημιές κατά τη διάρκεια του πολέμου Σύνολο
Εκκλησίες 8 117 67 120 125 187 312
Παρεκκλήσια 19 44 75 89 63 164 227
Οικίες κληρικών 9 56 40 121 65 161 226
Μοναστήρια 0 8 7 15 8 22 30
Νεκροταφεία 8 0 61 95 8 156 164
Σύνολο 44 225 250 481 269 731 1000

Καταστροφή οικιστικών μονάδων

Επεξεργασία

Περίπου 500.000 από τις 1.295.000 κατοικίες στη Βοσνία είτε υπέστησαν ζημιές είτε καταστράφηκαν. Το 50% υπέστησαν ζημιές και το 6% καταστράφηκαν στην FBiH ενώ το 24% υπέστησαν ζημιές και το 5% καταστράφηκαν στην Δημοκρατίας της Σέρπσκα. [120] Ορισμένες από τις καταστροφές ήταν τυχαίες ζημιές από τις μάχες, αλλά οι περισσότερες από τις εκτεταμένες καταστροφές και λεηλασίες ήταν μέρος ενός σκόπιμου σχεδίου εθνοκάθαρσης που είχε ως στόχο να εμποδίσει τους εκδιωμένους να επιστρέψουν στα σπίτια τους. [121] Τα μισά σχολεία και το ένα τρίτο των νοσοκομείων της χώρας υπέστησαν επίσης ζημιές ή καταστράφηκαν. [122]

Νομική δίωξη και δίκες εγκλημάτων πολέμου

Επεξεργασία
 
Ο Ράντοβαν Κάρατζιτς, πρόεδρος της Δημοκρατίας Σέρπσκα, καταδικάστηκε για γενοκτονία στη Βοσνία από το ICTY το 2016

Αρκετά άτομα δικάστηκαν και καταδικάστηκαν από το υποστηριζόμενο από τον ΟΗΕ, Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία (ICTY) σε σχέση με διώξεις για φυλετικούς, θρησκευτικούς ή εθνοτικούς λόγους,[123] αναγκαστικό εκτοπισμό και απέλαση ως έγκλημα κατά της ανθρωπότητας κατά τη διάρκεια του Πόλεμος της Βοσνίας. Η σφαγή της Σρεμπρένιτσα, η οποία συμπεριλήφθηκε επίσης ως μέρος της εκστρατείας εθνοκάθαρσης,[53][124] βρέθηκε ότι συνιστούσε έγκλημα γενοκτονίας.[125]

Από αυτούς που καταδικάστηκαν για συμμετοχή στις εκστρατείες εθνοκάθαρσης στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη περιλαμβάνουν τους Σερβοβόσνιους πολιτικούς, στρατιώτες και αξιωματούχους Momčilo Krajišnik,[126] Radoslav Brđanin,[127] Stojan Župljanin, Mićo Stanišić,[128] Μπιλιάνα Πλάβσιτς [129] Biljana Plavši ] Γέλισιτς,[130] Μίροσλαβ Ντερόνιτς,[131] Ζόραν Ζίγιτς,[132] Μπλαγόγε Σίμιτς,[133] Γιόβιτσα Στάνισιτς, Φράνκο Σιμάτοβιτς,[134] Ράντοβαν Κάρατζιτς και Ράτκο Μλάντιτς.[135] Περιλαμβάνουν επίσης τους Κροατοβόσνιους αξιωματούχους Mladen Naletilić,[136] Dario Kordić,[137] Σλόμπονταν Πράλιακ, Bruno Stojić και Jadranko Prlić .[138]

Στην ετυμηγορία του κατά του Κάρατζιτς, το ICTY διαπίστωσε ότι υπήρχε μια κοινή εγκληματική επιχείρηση που είχε ως στόχο τη βίαιη επανεγκατάσταση μη Σέρβων από μεγάλες περιοχές της Βοσνίας και ότι υπήρχε από τον Οκτώβριο του 1991:

... το Δικαστικό Τμήμα διαπιστώνει ότι μαζί με τους Κατηγορούμενους, οι Κράτζισνικ, Κόλτζεβιτς και Πλάβσιτς συμμερίζονταν την πρόθεση να εφαρμόσουν το κοινό σχέδιο για την οριστική απομάκρυνση των Βόσνιων Μουσουλμάνων και των Κροατών της Βοσνίας από το διεκδικούμενο σερβοβόσνιο έδαφος και μέσω των θέσεων τους στη Σερβοβόσνια ηγεσία και την ανάμειξη σε όλους τους Δήμους, συνέβαλαν στην εκτέλεση του κοινού σχεδίου από τον Οκτώβριο του 1991 έως τουλάχιστον τις 30 Νοεμβρίου 1995.[139]

Στην απόφαση κατά του ηγέτη των Κροατών της Βοσνίας Ντάριο Κόρντιτς, το ICTY διαπίστωσε ότι υπήρχε σχέδιο απομάκρυνσης Βόσνιων από την επικράτεια που διεκδικεί η Κροατία:

... το Δικαστικό Τμήμα συνάγει το συμπέρασμα από αυτά τα στοιχεία (και τα στοιχεία άλλων επιθέσεων του HVO τον Απρίλιο του 1993) ότι μέχρι τότε υπήρχε ένα κοινό σχέδιο που είχε σχεδιαστεί και εκτελεστεί από την ηγεσία των Κροατών της Βοσνίας για εθνοκάθαρση της κοιλάδας Λάσβα από μουσουλμάνους. Ο Ντάριο Κόρντις, ως τοπικός πολιτικός ηγέτης, ήταν μέρος αυτού του σχεδίου, με κύριο ρόλο τον σχεδιασμό και την υποκίνηση του.[140]

Υποσημειώσεις

Επεξεργασία


Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ 1,0 1,1 Seybolt 2007, σελ. 177.
  2. ↑ 2,0 2,1 Totten 2017, σελ. 21.
  3. ↑ 3,0 3,1 Phillips 2005, σελ. 5.
  4. ↑ Crowe 2013, σελ. 343.
  5. ↑ Haddad 2011, σελ. 109.
  6. ↑ A. D. Horne (22 August 1992). «Long Ordeal for Displaced Bosnian Muslims». The Washington Post. https://www.washingtonpost.com/archive/politics/1992/08/22/long-ordeal-for-displaced-bosnian-muslims/dfc4fa1d-9c0c-4326-b3f5-44ef50b77e53/. Ανακτήθηκε στις 7 May 2020. 
  7. ↑ 7,0 7,1 «War Crimes in Bosnia-Hercegovina: U.N. Cease-Fire Won't Help Banja Luka». Human Rights Watch. Ιουνίου 1994. Ανακτήθηκε στις 25 Ιουλίου 2019. 
  8. ↑ «War and humanitarian action: Iraq and the Balkans» (PDF). UNHCR. 2000. σελ. 218. Ανακτήθηκε στις 25 Ιουλίου 2019. 
  9. ↑ Bell-Fialkoff 1993, σελ. 110.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 ANNEX IV: Policy of Ethnic Cleansing - Part Two: Ethnic Cleansing in BiH - I: Introduction, 27 May 1994, pp. 36–37
  11. ↑ Erlanger, Steven (10 Ιουνίου 1996). «The Dayton Accords: A Status Report». The New York Times. 
  12. ↑ Wren, Christopher S. (24 Νοεμβρίου 1995). «Resettling Refugees: U.N. Facing New Burden». The New York Times. 
  13. ↑ 13,0 13,1 ANNEX IV: Policy of Ethnic Cleansing: Ethnic Cleansing in BiH - I: Introduction, 27 May 1994, p. 33
  14. ↑ 14,0 14,1 Keil 2016.
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 Farkas 2003, σελ. 71.
  16. ↑ Fischer 2019, σελ. 49.
  17. ↑ Balić 1997, σελ. 137.
  18. ↑ McEvoy 2015, σελ. 11.
  19. ↑ Burg 1986, σελ. 170.
  20. ↑ Prosecutor v. Delalić et al. – Judgement, 16 November 1998, p. 41
  21. ↑ Baker 2015, σελ. 44.
  22. ↑ CIA 2002.
  23. ↑ Džankic 2016, σελ. 64.
  24. ↑ Lukic & Lynch 1996, σελ. 204.
  25. ↑ Katz 2014, σελ. 191.
  26. ↑ Burg & Shoup 1999, σελ. 56.
  27. ↑ Morrison 2016, σελ. 80.
  28. ↑ Prosecutor v. Karadžić – Judgement, 24 March 2016, p. 1114
  29. ↑ Nizich 1992, σελ. 18.
  30. ↑ Stojarova 2019, σελ. 174.
  31. ↑ Nettelfield 2010, σελ. 68.
  32. ↑ Prosecutor v. Karadžić – Judgement, 24 March 2016, p. 1093
  33. ↑ Call 2007, σελ. 233.
  34. ↑ Crnobrnja 1996, σελ. 228.
  35. ↑ Kelly 2002, σελ. 301.
  36. ↑ Prosecutor v. Delalić et al. – Judgement, 16 November 1998, p. 46
  37. ↑ Shrader 2003, σελ. 66.
  38. ↑ 38,0 38,1 Bartrop & Jacobs 2014, σελ. 223.
  39. ↑ Ramet 2010, σελ. 264.
  40. ↑ Schmidt, William E. (17 May 1993). «Conflict in the Balkans; Croatia Is Facing Pressure to Stop Fighting by Bosnia Croats». The New York Times. https://www.nytimes.com/1993/05/17/world/conflict-balkans-croatia-facing-pressure-stop-fighting-bosnia-croats.html. Ανακτήθηκε στις 8 July 2020. 
  41. ↑ Prosecutor v. Kordić and Čerkez – Judgement, 26 February 2001, p. 39
  42. ↑ Ali & Lifschultz 1994, σελ. 367.
  43. ↑ «Annex - Final Report Of The Commission Of Experts Established Pursuant To Security Council Resolution 780» (PDF). icty.org (στα Αγγλικά). UN Security Council. 27 Μαΐου 1994. σελ. 33. Ανακτήθηκε στις 7 Ιουλίου 2020. 
  44. ↑ Bartrop 2019.
  45. ↑ Schabas 2000, σελ. 199.
  46. ↑ 46,0 46,1 46,2 International Court of Justice 2007.
  47. ↑ The Ethnic Cleansing of Bosnia — A Staff Report. S. PRT. ;102-103. Washington, D.C. Αυγούστου 1992. ISBN 9780160391101. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουνίου 2020. 
  48. ↑ Mazowiecki, 17 November 1992, pp. 6–7
  49. ↑ «A/RES/47/147 Situation of human rights in the territory of the former Yugoslavia». United Nations. 18 Δεκεμβρίου 1992. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Φεβρουαρίου 2002. Ανακτήθηκε στις 25 Ιουλίου 2019. 
  50. ↑ «Human Rights Watch World Report 1993 - The former Yugoslav Republics». Helsinki Watch. 1 Ιανουαρίου 1993. Ανακτήθηκε στις 10 Ιουλίου 2017. 
  51. ↑ ANNEX IV: Policy of Ethnic Cleansing, 27 May 1994
  52. ↑ «War Crimes in the Balkans—Joint Hearing» (PDF). United States Senate. Washington, D.C. 9 Αυγούστου 1995. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουνίου 2020. 
  53. ↑ 53,0 53,1 Report A/54/549, 15 November 1999, p. 106
  54. ↑ Calic 2013, σελ. 134.
  55. ↑ Young 2001, σελ. 782.
  56. ↑ Lawson 2006, σελ. 23.
  57. ↑ Burg & Shoup 1999, σελ. 171.
  58. ↑ Thompson 2014, σελ. 465.
  59. ↑ 59,0 59,1 59,2 Calic 2013, σελ. 126.
  60. ↑ 60,0 60,1 Burg & Shoup 2015, σελ. 172.
  61. ↑ Calic 2013, σελ. 131.
  62. ↑ Clark 2014, σελ. 123.
  63. ↑ Prosecutor v. Karadžić – Judgement, 24 March 2016, pp. 651–652
  64. ↑ Prosecutor v. Karadžić – Judgement, 24 March 2016, p. 654
  65. ↑ Nidžara Ahmetašević (4 November 2015). «Bosnia's Unending War». The New Yorker. https://www.newyorker.com/news/news-desk/bosnias-unending-war. Ανακτήθηκε στις 4 July 2021. 
  66. ↑ Prosecutor v. Karadžić – Judgement, 24 March 2016, pp. 656–657
  67. ↑ Amnesty International 1992, σελ. 72.
  68. ↑ Prosecutor v. Karadžić – Judgement, 24 March 2016, p. 458
  69. ↑ Maass, Peter (25 July 1992). «Muslims Forced to Leave Bosnia». The Washington Post. https://www.washingtonpost.com/archive/politics/1992/07/25/muslims-forced-to-leave-bosnia/f81d0b25-4e0c-4bb2-80f5-bc6d09715c56/. Ανακτήθηκε στις 8 May 2020. 
  70. ↑ Tozer, Louis (2016). «The Significance of the Role of Religion in the Bosnian Conflict of the 1990s: The Town of Foča as a Case Study». University College London. σελίδες 83–84. 
  71. ↑ Amnesty International 1992, σελ. 75.
  72. ↑ Prosecutor v. Karadžić – Judgement, 24 March 2016, p. 240
  73. ↑ Nizich 1992, σελ. 211.
  74. ↑ Prosecutor v. Karadžić – Judgement, 24 March 2016, p. 253
  75. ↑ Fabijančić 2010, σελ. 88.
  76. ↑ de Graaff & Wiebes 2014, σελ. 186.
  77. ↑ Brunborg, Lyngstad & Urdal 2003, σελ. 229.
  78. ↑ Bartrop & Jacobs 2014, σελ. 186.
  79. ↑ Combs 2007, σελ. 73.
  80. ↑ Burg & Shoup 2015, σελ. 229.
  81. ↑ 81,0 81,1 Burg & Shoup 1999, σελ. 180.
  82. ↑ Bartrop 2016, σελ. 25.
  83. ↑ Pomfret, John (18 May 1993). «Croats Seek 'Intolerable' Deportation of Muslims». The Washington Post. https://www.washingtonpost.com/archive/politics/1993/07/18/croats-seek-intolerable-deportation-of-muslims/e2864480-fd51-45e9-a8ef-2a74c607f679/. Ανακτήθηκε στις 7 May 2020. 
  84. ↑ Bartrop 2016, σελ. 24.
  85. ↑ Burns, John F. (21 April 1993). «Vicious 'Ethnic Cleansing' Infects Croat-Muslim Villages in Bosnia». The New York Times. https://www.nytimes.com/1993/04/21/world/vicious-ethnic-cleansing-infects-croat-muslim-villages-in-bosnia.html?auth=login-google. Ανακτήθηκε στις 8 May 2020. 
  86. ↑ Mojzes 2011, σελ. 174.
  87. ↑ Petrovic 2012, σελ. 74.
  88. ↑ Burns, John F. (30 October 1992). «In a 'Cleansed' Bosnian Town, Croats, Not Serbs, Aim Guns». The New York Times. https://www.nytimes.com/1992/10/30/world/in-a-cleansed-bosnian-town-croats-not-serbs-aim-guns.html. Ανακτήθηκε στις 8 May 2020. 
  89. ↑ Grebo, Lamija (4 Δεκεμβρίου 2017). «Bosnia Arrests 13 Suspected of Crimes in Konjic». BalkanInsight. 
  90. ↑ Muslimovic, Admir (8 Μαΐου 2019). «Bosnia Tries Ex-Fighters for Crimes Against Humanity in Konjic». BalkanInsight. 
  91. ↑ «World Report 1995 - Bosnia-Hercegovina». Human Rights Watch. 1995. Ανακτήθηκε στις 24 Μαΐου 2020. 
  92. ↑ Evangelista, Matthew· Tannenwald, Nina (2017). Do the Geneva Conventions Matter?. Oxford University Press. σελ. 222. ISBN 978-0-19937-979-8. 
  93. ↑ Hedges, Chris (12 Νοεμβρίου 1997). «Postscript to Sarajevo's Anguish: Muslim Killings of Serbs Detailed». The New York Times. 
  94. ↑ Rogel 1998, σελ. 29.
  95. ↑ Takeyh & Gvosdev 2004, σελ. 84.
  96. ↑ Nizich 1992, σελ. 32.
  97. ↑ Donia & Fine 1994, σελ. 1.
  98. ↑ Rieff 1996, σελ. 96.
  99. ↑ Kumar 1999, σελ. 100.
  100. ↑ Wheeler 2002, σελ. 149.
  101. ↑ Tony Barber, Andrew Marshall (21 September 1994). «Serbs expelled almost 800,000 Muslims». The Independent (London). https://www.independent.co.uk/news/world/europe/serbs-expelled-almost-800000-muslims-1450105.html. Ανακτήθηκε στις 27 May 2020. 
  102. ↑ Riedlmayer 2002, σελ. 115.
  103. ↑ 103,0 103,1 Bringa 2005, σελ. 188.
  104. ↑ Eberhardt & Owsinski 2015.
  105. ↑ Mrduljaš 2011, σελ. 532.
  106. ↑ 106,0 106,1 Mrduljaš 2011, σελ. 530.
  107. ↑ Mrduljaš 2011.
  108. ↑ Dejan Stjepanović (19 Φεβρουαρίου 2013). «full text available for reading and download». Territoriality and Citizenship. www.citsee.eu. European Commission - CITSEE. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 27 Μαρτίου 2022. Ανακτήθηκε στις 6 Ιουνίου 2020. 
  109. ↑ Vermeulen & Govers 1994, σελ. 38.
  110. ↑ 110,0 110,1 Bieber 2005, σελ. 30.
  111. ↑ McEvoy & O'Leary 2013, σελ. 345.
  112. ↑ 112,0 112,1 Hodge 2019, σελ. 88.
  113. ↑ 113,0 113,1 113,2 Bieber 2005, σελ. 31.
  114. ↑ Burg & Shoup 1999, σελ. 172.
  115. ↑ Schwai & Burazor 2020, σελ. 355.
  116. ↑ Riedlmayer 2002.
  117. ↑ Mileusnić, Slobodan (1997). «Spiritual Genocide: A survey of destroyed, damaged and desecrated churches, monasteries and other church buildings during the war 1991-1995». Belgrade. 
  118. ↑ Perica 2002, σελ. 248.
  119. ↑ Ilija Živković: Raspeta crkva u Bosni i Hercegovini: uništavanje katoličkih sakralnih objekata u Bosni i Hercegovini (1991.-1996.), 1997, p. 357
  120. ↑ Kondylis 2008, σελ. 235.
  121. ↑ Toal, Tuathail & Dahlman 2011, σελ. 138.
  122. ↑ Ringdal, Ringdal & Simkus 2008, σελ. 75.
  123. ↑ Prosecutor v. Karadžić – Judgement, 24 March 2016, p. 190
  124. ↑ «On 10th anniversary of Srebrenica massacre, UN recommits to rehabilitation». UN News. 5 Ιουλίου 2005. Ανακτήθηκε στις 12 Απριλίου 2020. 
  125. ↑ «Srebrenica massacre was genocide, UN tribunal for former Yugoslavia confirms». UN News. 14 Απριλίου 2004. Ανακτήθηκε στις 7 Ιανουαρίου 2019. 
  126. ↑ «UN tribunal transfers former Bosnian Serb leader to UK prison». UN News. 8 Σεπτεμβρίου 2009. Ανακτήθηκε στις 15 Απριλίου 2018. 
  127. ↑ «Bosnian Serb politician convicted by UN tribunal to serve jail term in Denmark». UN News. 4 Μαρτίου 2008. Ανακτήθηκε στις 8 Μαΐου 2018. 
  128. ↑ «Former high-ranking Bosnian Serbs receive sentences for war crimes from UN tribunal». UN News. 27 Μαρτίου 2013. Ανακτήθηκε στις 17 Απριλίου 2018. 
  129. ↑ «UN tribunal sentences former Bosnian Serb president to 11 years». UN News. 27 Φεβρουαρίου 2003. Ανακτήθηκε στις 12 Απριλίου 2020. 
  130. ↑ Butcher, Tim (15 December 1999). «'Serb Adolf' killer gets 40 years for war crimes». The Independent. https://www.independent.ie/world-news/serb-adolf-killer-gets-40-years-for-war-crimes-26129194.html. 
  131. ↑ «UN war crimes tribunal jails Bosnian Serb for 10 years for burning down village». UN News. 30 Μαρτίου 2004. Ανακτήθηκε στις 14 Φεβρουαρίου 2020. 
  132. ↑ «UN war crimes tribunal convicts five Bosnian Serbs for 'orgy of persecution'». UN News. 2 Νοεμβρίου 2001. Ανακτήθηκε στις 12 Απριλίου 2020. 
  133. ↑ «Three officials in former Yugoslavia sentenced by UN tribunal to 6-17 years». UN News. 17 Οκτωβρίου 2003. Ανακτήθηκε στις 12 Απριλίου 2020. 
  134. ↑ Julian Borger (30 June 2021). «Serbian secret police chiefs sentenced to 12 years over Bosnian war atrocities». Guardian. https://www.theguardian.com/law/2021/jun/30/serbian-secret-police-jovica-stanisic-franko-simatovic-sentenced-atrocities-bosnian-war-hague. Ανακτήθηκε στις 1 July 2021. 
  135. ↑ «UN hails conviction of Mladic, the 'epitome of evil,' a momentous victory for justice». UN News. 22 Νοεμβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 25 Ιουλίου 2019. 
  136. ↑ «Bosnian Croat commander convicted by UN tribunal to serve jail term in Italy». UN News. 25 Απριλίου 2008. Ανακτήθηκε στις 4 Μαΐου 2018. 
  137. ↑ «Appeals Chamber Judgement in the Case the Prosecutor v. Dario Kordic and Mario Cerkez». International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia. 17 Δεκεμβρίου 2004. Ανακτήθηκε στις 12 Απριλίου 2020. 
  138. ↑ Rachel Irwin (30 Μαΐου 2013). «Guilty Sentences for Six Bosnian Croat Leaders». IWPR. Ανακτήθηκε στις 25 Ιουλίου 2019. 
  139. ↑ Prosecutor v. Karadžić – Judgement, 24 March 2016, p. 1300
  140. ↑ Prosecutor v. Kordić and Čerkez – Judgement, 26 February 2001, p. 216
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Εθνοκάθαρση_στον_πόλεμο_της_Βοσνίας&oldid=10882496"