Ισμαήλ Α΄ της Περσίας
Ο Ισμαήλ Α΄, περσικά: اسماعیل Εσμαήλ, (17 Ιουλίου 1487 – 23 Μαΐου 1524), γνωστός και ως σαχ Ισμαήλ (شاه اسماعیل ), ήταν ο ιδρυτής της δυναστείας των Σαφαβιδών τού Ιράν, που κυβέρνησε ως βασιλιάς των βασιλέων (σαχανσάχ) από το 1501 έως το 1524. Η βασιλεία του θεωρείται συχνά η αρχή της σύγχρονης Ιρανικής ιστορίας [7], καθώς και μία από τις αυτοκρατορίες της πυρίτιδας. [8]
Η κυριαρχία τού Ισμαήλ Α΄ είναι μία από τις πιο ζωτικές στην ιστορία του Ιράν. [9] Πριν από την ανάρρησή του το 1501, το Ιράν, από την κατάκτησή του από τους Άραβες οκτώμισι αιώνες νωρίτερα, δεν υπήρχε ως ενοποιημένη χώρα υπό την ιθαγενή ιρανική κυριαρχία, αλλά ελεγχόταν από μία σειρά από Άραβες χαλίφες, Τούρκους σουλτάνους, και Μογγόλους Χαν. Αν και πολλές ιρανικές δυναστείες ανέβηκαν στην εξουσία εν μέσω όλης αυτής της περιόδου, ήταν μόνο υπό τους Μπουγίδες, που ένα τεράστιο τμήμα τού Ιράν επέστρεψε σωστά στην ιρανική κυριαρχία (945–1055). [10]
Η δυναστεία που ίδρυσε ο Ισμαήλ Α΄ θα κυβερνούσε για πάνω από δύο αιώνες, αποτελώντας μία από τις μεγαλύτερες ιρανικές αυτοκρατορίες και στο απόγειό της μεταξύ των ισχυρότερων αυτοκρατοριών της εποχής της, κυβερνώντας όλο το σημερινό Ιράν, τη Δημοκρατία τού Αζερμπαϊτζάν, την Αρμενία και το μεγαλύτερο μέρος της Γεωργίας, τον Βόρειο Καύκασο, το Ιράκ, το Κουβέιτ και το Αφγανιστάν, καθώς και τμήματα της σύγχρονης Συρίας, της Τουρκίας, τού Πακιστάν, τού Ουζμπεκιστάν και τού Τουρκμενιστάν. [11] [12] [13] [14] Επαναβεβαίωσε επίσης την ιρανική ταυτότητα σε μεγάλα τμήματα του Μεγάλου Ιράν. [7] [15] Η κληρονομιά της αυτοκρατορίας των Σαφαβιδών ήταν επίσης η αναβίωση τού Ιράν ως οικονομικό προπύργιο μεταξύ Ανατολής και Δύσης, η ίδρυση ενός αποτελεσματικού κράτους και μίας γραφειοκρατίας βασισμένης σε «ελέγχους και ισορροπίες», τις αρχιτεκτονικές του καινοτομίες και την προστασία των καλών τεχνών. [7]
Μία από τις πρώτες ενέργειές του ήταν η ανακήρυξη των δώδεκα ιμάμηδων τού σιιτικού Ισλάμ ως επίσημης θρησκείας της νεοϊδρυθείσας Περσικής Αυτοκρατορίας του [16], σηματοδοτώντας ένα από τα πιο σημαντικά σημεία καμπής στην ιστορία του Ισλάμ [9], που είχε σημαντικές συνέπειες για την επακόλουθη ιστορία τού Ιράν. [7] Προκάλεσε θρησκευτικές εντάσεις στη Μέση Ανατολή, όταν κατέστρεψε τους τάφους των Αβασιδών χαλιφών, τού σουνιτικού ιμάμη Aμπού Χανίφα αν-Νουμάν και του μουσουλμάνου Σούφι ασκητή Aμπντούλ Καντίρ Γκιλάνι το 1508. [16] Επιπλέον, αυτή η δραστική πράξη τού έδωσε επίσης ένα πολιτικό όφελος από το διαχωρισμό της αυξανόμενης αυτοκρατορίας των Σαφαβιδών από τους Σουνίτες γείτονές της: την Οθωμανική Αυτοκρατορία στα δυτικά και την Ουζμπεκική Συνομοσπονδία στα ανατολικά. Ωστόσο, έφερε στο ιρανικό πολιτικό σώμα το υπονοούμενο αναπόφευκτο της επακόλουθης σύγκρουσης μεταξύ τού σάχη, τού σχεδιασμού ενός «κοσμικού» κράτους και των θρησκευτικών ηγετών, που έβλεπαν όλα τα κοσμικά κράτη ως παράνομα και των οποίων η απόλυτη φιλοδοξία ήταν ένα θεοκρατικό κράτος.
Ο Ισμαήλ Α΄ ήταν επίσης ένας πολυγραφότατος ποιητής, που με το ψευδώνυμο Χαταΐ (περσικά. «ο άδικος»), συνέβαλε τα μέγιστα στη λογοτεχνική ανάπτυξη της αζερικής γλώσσας. [17] Συνέβαλε επίσης στην περσική λογοτεχνία, αν και λίγα από τα περσικά του συγγράμματα σώζονται. [18]
Καταγωγή Επεξεργασία
Βιογραφία Επεξεργασία
Βασιλεία Επεξεργασία
Κατάκτηση του Ιράν και των περιχώρων του Επεξεργασία
Πόλεμος κατά των Οθωμανών Επεξεργασία
.jpg)
Ύστερη βασιλεία και το τέλος Επεξεργασία
,_taken_by_Arashk_Rajabpour.JPG)
Βασιλική ιδεολογία Επεξεργασία
Η ποίηση του Ισμαήλ Επεξεργασία
Ανάδυση κληρικής αριστοκρατίας Επεξεργασία
Εμφάνιση και δεξιότητες Επεξεργασία
Υστεροφημία Επεξεργασία
Στη λαϊκή κουλτούρα Επεξεργασία
Οικογένεια Επεξεργασία
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ 1,0 1,1 1,2 «Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Ismail-I-shah-of-Iran. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 «Gran Enciclopèdia Catalana» (Καταλανικά) Grup Enciclopèdia. 0034048.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 «Proleksis enciklopedija» (Κροατικά) 28316.
- ↑ 4,0 4,1 «Большая советская энциклопедия» (Ρωσικά) Η Μεγάλη Ρωσική Εγκυκλοπαίδεια. Μόσχα. 1969. Ανακτήθηκε στις 28 Σεπτεμβρίου 2015.
- ↑ 5,0 5,1 «Encyclopædia Iranica». (Αγγλικά) Encyclopædia Iranica. Πανεπιστήμιο Κολούμπια. Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. 1982.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. jo20211114899. Ανακτήθηκε στις 8 Ιουνίου 2022.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 .
- ↑ Streusand, Douglas E., Islamic Gunpowder Empires: Ottomans, Safavids, and Mughals (Boulder, Col : Westview Press, 2011) ("Streusand"), p. 135.
- ↑ 9,0 9,1 .
- ↑ Savory 1998.
- ↑ Helen Chapin Metz. Iran, a Country study. 1989. University of Michigan, p. 313.
- ↑ Emory C. Bogle. Islam: Origin and Belief. University of Texas Press. 1989, p. 145.
- ↑ Stanford Jay Shaw. History of the Ottoman Empire. Cambridge University Press. 1977, p. 77.
- ↑ Andrew J. Newman, Safavid Iran: Rebirth of a Persian Empire, I.B. Tauris (March 30, 2006).
- ↑ Why is there such confusion about the origins of this important dynasty, which reasserted Iranian identity and established an independent Iranian state after eight and a half centuries of rule by foreign dynasties? RM Savory, Iran under the Safavids (Cambridge University Press, Cambridge, 1980), p. 3.
- ↑ 16,0 16,1 Ágoston, Gábor; Masters, Bruce, επιμ. (2009). Encyclopedia of the Ottoman Empire. New York: Facts On File, σελ. 71. ISBN 978-0-8160-6259-1. https://books.google.com/books?id=QjzYdCxumFcC&pg=PA71. Ανακτήθηκε στις 21 June 2022.
- ↑ «Azeri Turkish». Azeri Turkish. http://www.iranicaonline.org/articles/azerbaijan-viii.
- ↑ «ESMĀʿĪL I ṢAFAWĪ – Encyclopaedia Iranica». iranicaonline.org. Ανακτήθηκε στις 15 Οκτωβρίου 2014.
Βιβλιογραφία Επεξεργασία
- Amanat, Abbas (2017). Iran: A Modern History. Yale University Press. ISBN 978-0300112542.
- Yves Bomati and Houchang Nahavandi,Shah Abbas, Emperor of Persia,1587–1629, 2017, ed. Ketab Corporation, Los Angeles, (ISBN 978-1595845672), English translation by Azizeh Azodi.
- Ghereghlou, Kioumars (October–December 2017). «Chronicling a Dynasty on the Make: New Light on the Early Ṣafavids in Ḥayātī Tabrīzī's Tārīkh (961/1554)». Journal of the American Oriental Society 137 (4): 805–832. doi:. https://academiccommons.columbia.edu/doi/10.7916/D8ZW33DF.
- Momen, Moojan (1985). An Introduction to Shi'i Islam: The History and Doctrines of Twelve. Yale University Press. ISBN 0-300-03531-4.
- Fisher, William Bayne· Avery, P. (1986). The Cambridge History of Iran. 6. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0521200943.
- Sicker, Martin (2000). The Islamic World in Ascendancy: From the Arab Conquests to the Siege of Vienna. Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0275968922.
- Mikaberidze, Alexander (2015). Historical Dictionary of Georgia (2 έκδοση). Rowman & Littlefield. ISBN 978-1442241466.
- Mitchell, Colin P. (2009). The Practice of Politics in Safavid Iran: Power, Religion and Rhetoric. I.B. Tauris. σελίδες 1–304. ISBN 978-0857715883.
- Newman, Andrew J. (2008). Safavid Iran: Rebirth of a Persian Empire. I.B. Tauris. σελίδες 1–281. ISBN 9780857716613.
- Savory, Roger (2007). Iran under the Safavids. Cambridge University Press. σελίδες 1–288. ISBN 978-0521042512.
- Rayfield, Donald (2013). Edge of Empires: A History of Georgia. Reaktion Books. ISBN 978-1780230702.
- Roy, Kaushik (2014). Military Transition in Early Modern Asia, 1400–1750: Cavalry, Guns, Government and Ships. Bloomsbury Publishing. ISBN 978-1780938004.
- Roemer, H.R. (1986). «The Safavid Period». Στο: Jackson, Peter. The Timurid and Safavid Periods. The Cambridge History of Iran. 6. Cambridge: Cambridge University Press. σελίδες 189–350. ISBN 9780521200943.
- M. Momen, An Introduction to Shi'i Islam, Yale Univ. Press, 1985, pp. 397, (ISBN 0-300-03499-7)
- M. Meserve, "The Sophy: How News of Shah Ismail Savafi Spread in Renaissance Europe." Journal of Early Modern History 18 (2014): 1–30.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία
Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Ismail I στο Wikimedia Commons