Κεφαλόβρυση Μεσσηνίας
Συντεταγμένες: 37°20′21.88″N 21°49′20.14″E / 37.3394111°N 21.8222611°E
Η Κεφαλόβρυση[4] αναφερόμενη παλαιότερα ως το Ρίπεσι, είναι ορεινός οικισμός κοντά στον Αετό και υπάγεται διοικητικά στον Δήμο Τριφυλίας, του Νομού Μεσσηνίας.
| Κεφαλόβρυση | |
|---|---|
| Διοίκηση | |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Περιφέρεια | Αποκεντρωμένη Διοίκηση Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας και Ιονίου (Έδρα: Πάτρα) Περιφέρεια Πελοποννήσου (Έδρα: Τρίπολη) |
| Περιφερειακή Ενότητα | Μεσσηνίας (Έδρα: Καλαμάτα) |
| Δήμος | Τριφυλίας (Έδρα: Κυπαρισσία) |
| Δημοτική Ενότητα | Αετού |
| Γεωγραφία | |
| Γεωγραφικό διαμέρισμα | Πελοπόννησος |
| Νομός | Μεσσηνίας |
| Υψόμετρο | 517[1] μ. |
| Πληροφορίες | |
| Παλαιά ονομασία | Ρίπεσι |
| Ταχ. κώδικας | 24011[2] |
| Τηλ. κωδικός | 27650[3] |
| Δήμος Τριφυλίας | |
Τοποθεσία Επεξεργασία
Η Κεφαλόβρυση βρίσκεται περίπου 25,5 χιλιόμετρα προς τα βορειοανατολικά της Κυπαρισσίας και περίπου 14 χιλιόμετρα βόρεια από τον Αετό. Έχει υψόμετρο 517[1] μέτρα και απέχει 25,5 περίπου χιλιόμετρα από τις ακτές του Ιονίου Πελάγους. Η Κεφαλόβρυση βρίσκεται βορειότερα από το Κοπανάκι από το οποίο απέχει περίπου 7 χιλιόμετρα. Βρίσκεται επίσης κοντά στα χωριά Αυλών, Σιτοχώρι και Σιδηρόκαστρον.[5]
Ιστορία Επεξεργασία
Το χωριό, έχει μακρόχρονη ιστορία που ακολουθεί την ιστορία της Τριφυλίας και της ευρύτερης περιοχής του Αετού. Το Ρίπεσι κατοικήθηκε στα τέλη του 14ου αιώνα κυρίως από Αρβανίτες.[5] Για την αρχική ονομασία του χωριού, η οποία διατηρήθηκε μέχρι και το 1927, σύμφωνα με την τοπική παράδοση, υπάρχουν δύο εκδοχές: Η πρώτη εκδοχή πιθανολογεί ότι η ονομασία προήλθε από τα τσαρούχια (στα Αρβανίτικα «ρίπε») που κρέμασε σε δέντρο κάποιος τσοπάνης για να μη χάσει το μέρος που εντόπισε νερό.[5] Η δεύτερη εκδοχή αναφέρει ότι οι πρώτοι οικιστές του χωριού πιθανώς κατάγονταν από το ομώνυμο χωριό Ρίπεσι των Φιλιατών της Ηπείρου.[5] Η νεότερη ονομασία του χωριού ως Κεφαλόβρυση προέρχεται από την μεγάλη πέτρινη βρύση, με τους τρεις κρουνούς της, οι οποίοι ρέουν κρύο νερό και η οποία βρίσκεται στην κεντρική πλατεία του χωριού, κοντά στον αιωνόβιο πλάτανο που φυτεύτηκε εκεί το 1857.[5]
Ενετοκρατία Επεξεργασία
Την εποχή της Ενετοκρατίας αναφερόταν ως Ρίπεσι (Ripessi). Ο οικισμός αναφέρεται επίσης σε διάφορες απογραφές των Βενετών Προνοητών της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, οι οποίες έγιναν στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο.[6] Το χωριό Ρίπεσι (Ripessi), ανήκε, το 1689, στην επαρχία της Αρκαδίας (ή Αρκαδιάς, δηλαδή την περιοχή της σημερινής Κυπαρισσίας), η οποία ήταν μια από τις 4 επαρχίες, στις οποίες χωριζόταν τότε το διαμέρισμα της Μεθώνης (επαρχία Φαναριού, επαρχία Αρκαδιάς, επαρχία Ναβαρίνου και επαρχία Μεθώνης).[7]
Νεότερη ιστορία Επεξεργασία
Το Ρίπεσι ή Ρέπεσι, σύμφωνα με άλλες πηγές-αναφορές, προσαρτήθηκε αρχικά στον παλαιό Δήμο Δωρίου το 1835.[8][9][10] Λίγο αργότερα το 1840,[11] αποσπάται από αυτόν και προσαρτάται στον παλαιό Δήμο Αυλώνος,[12] όπου και παρέμεινε μέχρι το 1912, που καταργήθηκε ο δήμος αυτός. Το χωριό αναφέρεται, το 1853, επίσης σαν Ρίπεσι στον β΄ τόμο των «Ελληνικών» του Ιάκωβου Ρίζου Ραγκαβή, ως χωριό του Δήμου Αυλώνος της Επαρχίας Τριφυλίας με πληθυσμό 344 κατοίκων, με βάση την απογραφή του 1851.[13] Έδρα του Δήμου Αυλώνος τότε, βάση της ίδιας πηγής, ήταν το χωριό Σιδηρόκαστρον. Το 1899 το χωριό μεταφέρεται από το Νομό Μεσσηνίας και υπάγεται στον Νομό Τριφυλίας,[14] για μια περίπου δεκαετία, ως το 1909, που επανέρχεται ξανά στον Νομό Μεσσηνίας,[15] ως οικισμός της Επαρχίας Τριφυλίας. Το 1912 το Ρίπεσι προσαρτάται και γίνεται έδρα στην Κοινότητα Ριπεσίου,[16][17] ενώ το 1927 ο οικισμός και η κοινότητα μετονομάζονται σε Κεφαλόβρυση και Κοινότητα Κεφαλόβρυσης αντίστοιχα.[18] Το 1961 αναγνωρίζονται επίσης και προσαρτώνται στην Κοινότητα Κεφαλόβρυσης οι οικισμοί Τσερτσαίικα και Κοτσάνιον.[19] Στην απογραφή του 1961 η Κοινότητα Κεφαλόβρυσης είχε συνολικά 364 μόνιμους κατοίκους, εκ των οποίων η Κεφαλόβρυση είχε 334, το Κοτσάνιον είχε 5 και τα Τσερτσαίικα είχαν 25 μόνιμους κατοίκους αντίστοιχα. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1971, ο οικισμός Κοτσάνιον καταργήθηκε.[20] Το χωριό παρέμεινε έδρα της ομώνυμης κοινότητας (με τις αλλαγές στην ονομασία του χωριού και της κοινότητας), από το 1912 ως το 1997, όταν τότε, στα πλαίσια των αλλαγών που επήλθαν στη τοπική αυτοδιοίκηση, μέσω του σχεδίου «Καποδίστριας», η Κεφαλόβρυση και τα Τσερτσαίικα υπήχθησαν στον κατηργημένο Δήμο Αετού Μεσσηνίας,[21][22] ως το 2010. Από το 2011, μετά τις νέες αλλαγές του σχεδίου «Καλλικράτης» η Κεφαλόβρυση ανήκει πλέον στον νέο Δήμο Τριφυλίας.[4][23] Ο δήμος αυτός, συστάθηκε με το Πρόγραμμα Καλλικράτης με την συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων Αετού, Αυλώνος, Γαργαλιάνων, Κυπαρισσίας, Φιλιατρών και την κοινότητα Τριπύλας. Η Κεφαλόβρυση σήμερα είναι η έδρα της Τοπικής Κοινότητας της Κεφαλόβρυσης του Δήμου Τριφυλίας,[4] στην οποία υπάγεται και ο οικισμός Τσερτσαίικα.
Κάτοικοι Επεξεργασία
Ο οικισμός, με βάση την απογραφή του 2011, έχει 88 μόνιμους κατοίκους, οι οποίοι απασχολούνται κυρίως σε διάφορες αγροτικές εργασίες.
| Απογραφή | Πληθυσμός | Διάγραμμα εξέλιξης Πληθυσμού |
|---|---|---|
| 1689 | 26[7] | |
| 1844 | 384[24] | |
| 1851 | 344[13] | |
| 1879 | 559[7][25] | |
| 1889 | 561[26] | |
| 1896 | 533[27] | |
| 1907 | 573[28] | |
| 1920 | 578[29] | |
| 1928 | 588[30] | |
| 1940 | 555[31] | |
| 1951 | 507[32] | |
| 1961 | 334[33] | |
| 1971 | 201[34] | |
| 1981 | 200[35] | |
| 1991 | 178[36] | |
| 2001 | 158[37] | |
| 2011 | 88[38] |
Κτίρια - εκδηλώσεις Επεξεργασία
Εκτός από τα παραδοσιακά σπίτια, ανάμεσα στα οποία υπάρχουν και διώροφα πέτρινα αρχοντικά, υπάρχει η κεντρική πλατεία με τον αιωνόβιο πλάτανο και την μεγάλη πέτρινη βρύση, το «Κεφαλόβρυσο» ή «Μεγάλη Βρύση», που φτιάχτηκε το 1905. Γύρω από την πλατεία βρίσκονται τα καφενεία του χωριού.[5] Η εκκλησία του χωριού είναι ο Ιερός Ναός του Αγίου Νικολάου, ο οποίος χτίστηκε το 1853 και υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Τριφυλίας και Ολυμπίας. Διάφορα πολιτιστικά δρώμενα στο χωριό πραγματοποιεί και ο "Σύλλογος των Απανταχού Ριπεσαίων".
Δείτε επίσης Επεξεργασία
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ 1,0 1,1 Κεφαλόβρυση, από την ιστοσελίδα: buk.gr
- ↑ Ταχυδρομικός Κώδικας Κεφαλόβρυση Μεσσηνίας.
- ↑ Τηλεφωνικοί κωδικοί της Ελλάδας, Ζώνη 27: Κοπανάκι: 27650
- ↑ 4,0 4,1 4,2 7) Τ.Κ. Κεφαλόβρυσης: Η Κεφαλόβρυση = Ρίπεσι Αρχειοθετήθηκε 2017-08-02 στο Wayback Machine., από την ιστοσελίδα: www.dimostrifylias.gr του Δήμου Τριφυλίας.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 Μεσσηνία > Κεφαλόβρυση, από την ιστοσελίδα: greece.terrabook.com
- ↑ Κωνσταντίνος Ντόκος, "BREVE DESCRITTONE DEL REGNO DI MOREA. Αφηγηματική ιστορική πηγή ή επίσημο βενετικό έγγραφο της Β' Βενετοκρατίας στην Πελοπόννησο; Αρχειοθετήθηκε 2016-06-06 στο Wayback Machine.", "ΕΩΑ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΑ", Vol 1, DOI: http://dx.doi.org/10.12681/eoaesperia.24 Αθήνα 1993, σελ. 115 (Territorio d' Arcadia - Ripessi), p. 131 (Messenia - Arcadia).
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Σπυρίδων Λάμπρος, «Απογραφή Νομού Μεθώνης επί Βενετών Αρχειοθετήθηκε 2015-12-09 στο Wayback Machine.», Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, τόμος 2ος Αρχειοθετήθηκε 2017-11-06 στο Wayback Machine., Εκ του Τυπογραφείου Αδελφών Περρή, Εν Αθήναις 1883, σελ. 686-710. Από την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Απογραφή 1689, Νο 142 Ripessi - Απογραφή 1879, Νο 142 Ρίπεσι, σελ. 706-707.
- ↑ 21-04-1835.
- ↑ Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Ρίπεσι (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
- ↑ Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Δ. Δωρίου (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
- ↑ ΦΕΚ 22Α - 18/12/1840.
- ↑ Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Δ. Αυλώνος (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
- ↑ 13,0 13,1 Ιακώβου Ρ. Ραγκαβή, Τα Ελληνικά, Εν Αθήναις, 1853, τόμος δεύτερος, σ. 583.
- ↑ ΦΕΚ 136Α - 08/07/1899.
- ↑ ΦΕΚ 282Α - 04/12/1909.
- ↑ ΦΕΚ 262Α - 31/08/1912.
- ↑ Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών Κ. Ριπεσίου (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
- ↑ ΦΕΚ 306Α - 22/12/1927.
- ↑ 19/03/1961.
- ↑ 14/03/1971.
- ↑ Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Δ. Αετού (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
- ↑ ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997.
- ↑ ΦΕΚ 87Α - 07/06/2010.
- ↑ Σταματάκης, Ι. Δ., "Πίναξ χωρογραφικός της Ελλάδος, Περιέχων τα Ονόματα, τας Αποστάσεις και τον Πληθυσμόν των Δήμων, Πόλεων Κωμοπόλεων και Χωρίων. / Ερανισθείς εκ διαφόρων επισήμων εγγράφων της Β. Κυβερνήσεως, και εκδοθείς υπό Ι. Δ. Σταματάκη". Εκ του Τυπογραφείου Γ. Βλασσαρίδου. Εν Αθήναις 1846, σελ. 40.
- ↑ Υπουργείο Εσωτερικών, "Στατιστική της Ελλάδος - Πληθυσμός 1879, εκ του Τυπογραφείου Σ. Κ. Βλαστού, Εν Αθήναις 1881. Επίσης: "Στατιστική της Ελλάδος - Πληθυσμός 1879", σελ. 124.
- ↑ Υπουργείο Εσωτερικών, Τμήμα Δημόσιας Οικονομίας και Στατιστικής, "Στατιστική της Ελλάδος - Πληθυσμός - Απογραφή της 15-16 Απριλίου 1889", Μέρος Δεύτερον - Πίνακες Α', εκ του Εθνικού Τυπογραφείου και Λιθογραφείου, Εν Αθήναις 1890, σελ. 90.
- ↑ Υπουργείο Εσωτερικών, Τμήμα Δημόσιας Οικονομίας και Στατιστικής, "Στατιστικά Αποτελέσματα της Απογραφής του Πληθυσμού, κατά την 5-6 Οκτωβρίου 1896", Μέρος Δεύτερον - Πίνακες - Α' Πληθυσμός κατά Νομούς, Επαρχίας, Δήμους, εκ του Εθνικού Τυπογραφείου και Λιθογραφείου, Εν Αθήναις 1897, σελ. 106.
- ↑ Υπουργείο των Εσωτερικών, Υπηρεσία Απογραφής, Στατιστικά Αποτελέσματα της Γενικής Απογραφής του Πληθυσμού, κατά την 27 Οκτωβρίου 1907", Επιμέλεια: Γεωργίου Χωματιανού, τόμος δεύτερος, εκ του Τυπογραφείου Μιχαήλ Νικολαΐδου, Εν Αθήναις 1909, σελ. 395.
- ↑ Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, Διεύθυνσις Στατιστικής, "Πληθυσμός του Βασιλείου της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 19 Δεκεμβρίου 1920", εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1921. Επίσης: "Πληθυσμός του Βασιλείου της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 19 Δεκεμβρίου 1920", σελ. 240.
- ↑ Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, Γενική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 15-16 Μαΐου 1928". (Πραγματικός πληθυσμός κυρωθείς δια του από 23 Νοεμβρίου 1928 διατάγματος), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1935. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 15-16 Μαΐου 1928", σελ. 279.
- ↑ Υπουργείον Εθνικής Οικονομίας, Γενική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 16 Οκτωβρίου 1940". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους, κοινότητας, πόλεις και χωρία), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1950. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 16 Οκτωβρίου 1940", σελ. 307.
- ↑ Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 7ης Απριλίου 1951". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους, κοινότητας, πόλεις και χωρία), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1955. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 7ης Απριλίου 1951 Αρχειοθετήθηκε 2013-05-14 στο Wayback Machine.", σελ. 149.
- ↑ Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 19ης Μαρτίου 1961". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους, κοινότητας και οικισμούς. Κυρωθείς δια της υπ' αριθ. 46929/6877/1961 κοινής αποφάσεως των Υπουργών Συντονισμού και Εσωτερικών), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1962. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 19ης Μαρτίου 1961", σελ. 144.
- ↑ Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 14ης Μαρτίου 1971". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους , κοινότητας και οικισμούς. Κυρωθείς δια της υπ' αριθ, 3893/Ε637/1972 κοινής αποφάσεως των Υπουργών Βοηθού Πρωθυπουργού και Εσωτερικών), Αθήναι 1972. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 14ης Μαρτίου 1971", σελ. 140.
- ↑ Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 5 Απριλίου 1981". (Κυρώθηκε με την 7908/Δ'554/12-4-1982 κοινή απόφαση των Υπουργών Συντονισμού και Εσωτερικών), Αθήναι 1982. Επίσης: "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 5 Απριλίου 1981", σελ. 151.
- ↑ Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 17ης Μαρτίου 1991". (Κυρώθηκε με την 24197/Γ' 3812/24-11-1993 κοινή απόφαση των Υπουργών Εθνικής Οικονομίας και Εσωτερικών), Αθήνα 1994. Επίσης: "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 17ης Μαρτίου 1991", σελ. 184.
- ↑ Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001". (Κυρώθηκε με την 6821/Γ5-908/4-6-2002 κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομίας και Οικονομικών και Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης), Αθήνα 2003. Επίσης: "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001", σελ. 179.
- ↑ "Απογραφή Πληθυσμού - Κατοικιών 2011. Μόνιμος Πληθυσμός Αρχειοθετήθηκε 2016-04-18 στο Wayback Machine.", Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ).
Πηγές Επεξεργασία
- Οι απογραφές των Προνοητών της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, Corner (1689), Grimani (1700) Angelo Emo (ίσως το 1708), η αχρονολόγητη απογραφή που αναφέρεται στο χειρόγραφο Querini-Stampalia (ίσως το 1711), είναι τέσσερις από τις διάφορες βενετσιάνικες απογραφές, οι οποίες επιχειρήθηκαν στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο. Μέχρι σήμερα πλήρως έχει δημοσιευθεί μόνο η απογραφή Grimani, από τον ιστορικό και ομότιμο διευθυντή ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΕΙΕ) Βασίλη Παναγιωτόπουλο, στο έργο του "Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. 13ος - 18ος αιώνας", (1985).
- Βασίλης Παναγιωτόπουλος, "Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. 13ος - 18ος αιώνας", Σειρά: Μελέτες Νεοελληνικής Ιστορίας, μετάφραση: Χριστίνα Αγριαντώνη, επιμέλεια: Αγγελική Κόκκου, έκδοση: Εμπορική Τράπεζα Ελλάδος - Ιστορικό Αρχείο, Αθήνα 1985, 2η έκδοση: 1987.
- Κωνσταντίνος Ντόκος, "BREVE DESCRITTONE DEL REGNO DI MOREA. Αφηγηματική ιστορική πηγή ή επίσημο βενετικό έγγραφο της Β' Βενετοκρατίας στην Πελοπόννησο;", "ΕΩΑ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΑ", Vol 1, DOI: http://dx.doi.org/10.12681/eoaesperia.24 Αθήνα 1993.
- Σπυρίδων Λάμπρος, «Απογραφή Νομού Μεθώνης επί Βενετών», Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, τόμος 2ος, Εκ του Τυπογραφείου Αδελφών Περρή, Εν Αθήναις 1883, σελ. 686-710. Από την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία
- Δήμος Τριφυλίας, από την ιστοσελίδα: www.dimostrifylias.gr του Δήμου Τριφυλίας.
- Οδοιπορικό στο Ρίπεσι (Κεφαλόβρυση) του Δήμου Αετού. Μια παραγωγή του Συλλόγου των Απανταχού Ριπεσαίων, 29/06/2010, από την ιστοσελίδα του τοπικού ΜΜΕ "Kopanaki news".
- Κεφαλόβρυση (Ρίπεσι), από την ιστοσελίδα: "Άνω Δώριο (Σουλιμά) Μεσσηνίας".