Βικιπαίδεια

Κυπαρισσία

οικισμός της Ελλάδας

Συντεταγμένες: 37°15′3″N 21°40′24″E / 37.25083°N 21.67333°E / 37.25083; 21.67333

Η Κυπαρισσία[2] είναι κωμόπολη, η οποία υπάγεται διοικητικά στον Δήμο Τριφυλίας και βρίσκεται στα βορειοδυτικά του Νομού Μεσσηνίας, ενώ ως το 2010, αποτελούσε έδρα του ομώνυμου Δήμου. Η Κυπαρισσία είναι σήμερα η έδρα του Δήμου Τριφυλίας, που υπάγεται στην Περιφερειακή Ενότητα Μεσσηνίας, η οποία συστάθηκε το 2011 με το Πρόγραμμα Καλλικράτης. Ο Δήμος Τριφυλίας έχει πληθυσμό 27.373 κατοίκους και έκταση 101 τ. χμ.. [3] Στην τελευταία απογραφή πληθυσμού που έγινε το 2011, η Δημοτική Ενότητα Κυπαρισσίας είχε 7.728 κατοίκους, ενώ η Κυπαρισσία είχε 5.131 κατοίκους και ήταν η τέταρτη σε πληθυσμό πόλη της Περιφερειακής Ενότητας Μεσσηνίας, μετά την πρωτεύουσα Καλαμάτα (54.100), την Μεσσήνη (6.065) και τα Φιλιατρά (5.969)[4]. Η Κυπαρισσία είναι το γεωργικό και εμπορικό κέντρο της επαρχίας Τριφυλλίας.

Κυπαρισσία
Άποψη της Κυπαρισσίας.
Κυπαρισσία is located in Greece
Κυπαρισσία
Κυπαρισσία
Διοίκηση
ΧώραΕλλάδα
ΠεριφέρειαΑποκεντρωμένη Διοίκηση Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας και Ιονίου
(Έδρα: Πάτρα)
Περιφέρεια Πελοποννήσου
(Έδρα: Τρίπολη)
Περιφερειακή ΕνότηταΜεσσηνίας
(Έδρα: Καλαμάτα)
Δημοτική ΕνότηταΚυπαρισσίας
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμαΠελοπόννησος
ΝομόςΜεσσηνίας
Υψόμετρο0-116[1] μ.
Πληθυσμός
Μόνιμος4.893
Έτος απογραφής2021
Πληροφορίες
Παλαιά ονομασίαΚυπαρισσίεντας
Αρκαδία ή Αρκαδιά
Ταχ. κώδικας245 00
Τηλ. κωδικός2761
http://www.kyparissia.gr
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Τοποθεσία

Επεξεργασία

Είναι χτισμένη σε αμφιθεατρική θέση, καθώς απλώνεται από τους πρόποδες του όρους Αιγάλεω, επίσης γνωστό με το όνομα «Ψυχρό»,[2] έως τα νερά του Ιονίου Πελάγους, δηλαδή σε υψόμετρο από 0-116[1] μέτρα. Είναι πρωτεύουσα και έδρα του Δήμου Τριφυλίας. Απέχει 255 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά από την Αθήνα, 63 χιλιόμετρα νότια από τον Πύργο Ηλείας, 100 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά από την Τρίπολη, 67 χιλιόμετρα βορειοδυτικά από την Καλαμάτα και 74 χιλιόμετρα βόρεια από την Μεθώνη.

Ονομασία

Επεξεργασία

Το όνομά της, η Κυπαρισσία το οφείλει κατ' άλλους μεν στα πολλά κυπαρίσσια, που σαν δάση την γυρώζωναν στη χαραυγή της ιστορίας της, κατ' άλλους δε στον Κυπάρισσο. Αυτός ήταν γιος του Μινύα.

Ο μύθος πάντα, θέλει τον Κυπάρισσο, καλό κυνηγό και φίλο του θεού της μουσικής και του φωτός, του Απόλλωνος. Κάποτε στο κυνήγι του, σκότωσε ένα ελάφι. Και από τότε, μελαγχόλησε. Πριν να πεθάνει, τον λυπήθηκαν οι θεοί και άκουσαν τις παρακλήσεις του. Τον έκαναν κυπαρίσσι. Και πολλά ήταν τα κυπαρίσσια την εποχή εκείνη στην Κυπαρισσία, στην πόλη δηλαδή που λατρευόταν ο θεός - φίλος του Κυπάρισσου, ο Απόλλων.[5]

Στην Κυπαρισσία, λατρευόταν τότε πλην του Απόλλωνος και η θεά της σοφίας, η Αθηνά. Η λατρευόμενη μάλιστα στην Κυπαρισσία Αθηνά, είχε και την επωνυμία «Κυπάρισσος» ή «Κυπαρίσσια» Αθηνά, της οποίας μάλιστα ο ναός βρισκόταν στη θέση του σημερινού ναού της Αγίας Τριάδας (λέγεται ότι η Αγία Τράπεζα του Ιερού Ναού στηρίζεται πάνω στα απομεινάρια μιας κολόνας του αρχαίου). Και ο ναός του Απόλλωνος, πρέπει να ήταν εκεί που είναι σήμερα το παλαιοκτισμένο εκκλησάκι του καβαλάρη Αη-Γιώργη, κοντά στην είσοδο του σιδηροδρομικού σταθμού. Επίσης λατρευόταν και ο θεός Διόνυσος.

Αναζητώντας τις ρίζες, βρίσκουμε τις πρώτες αναφορές για την Κυπαρισσία στους στίχους του Ομήρου.

...Οἳ δὲ Πύλον τ' ἐνέμοντο καὶ Ἀρήνην ἐρατεινὴν
καὶ Θρύον Ἀλφειοῖο πόρον καὶ ἐΰκτιτον Αἰπὺ
καὶ Κυπαρισσήεντα καὶ Ἀμφιγένειαν ἔναιον
καὶ Πτελεὸν καὶ Ἕλος καὶ Δώριον, ἔνθά τε Μοῦσαι
ἀντόμεναι Θάμυριν τὸν Θρήϊκα παῦσαν ἀοιδῆς
Οἰχαλίηθεν ἰόντα παρ' Εὐρύτου Οἰχαλιῆος•... (B 591-596)

Ακόμη ο μεγάλος ταξιδευτής και γεωγράφος της αρχαιότητας Παυσανίας πέρασε από τον Κυπαρισσίεντα και έκανε αναφορές, μεταξύ άλλων και στη Διονυσιάδα πηγή (σημερινό Αη Λαγούδη), στην παραλία της πόλης.

Ιστορία

Επεξεργασία

Η ιστορία της είναι πολύ μεγάλη και συμβαδίζει με αυτήν της Πελοποννήσου. Το ξεκίνημά της χάνεται στα βάθη της προϊστορίας. Κατά τα ομηρικά χρόνια η Κυπαρισσία ονομαζόταν «Κυπαρισσίεντας» και ανήκε στο βασίλειο της Πύλου, του βασιλιά Νέστορα.[2] Αργότερα η περιοχή υποδουλώθηκε στην Αρχαία Σπάρτη μαζί με την υπόλοιπη Αρχαία Μεσσηνία.[2] Πολλοί ενδιαφέρθηκαν για τη στρατηγική θέση της πόλης ανά τους αιώνες: Στη θέση της αρχαίας Ακρόπολης χτίστηκε κάστρο κατά τα Βυζαντινά χρόνια, στη συνέχεια Φράγκοι και Τούρκοι κατακτητές ανακατασκεύασαν το φρούριο κάνοντας τις απαραίτητες προσθήκες δίνοντας του τη σημερινή του μορφή. Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας η Αρκαδιά, όπως ονομαζόταν το Μεσαίωνα η Κυπαρισσία, είχε προνομιούχο θέση ως εμπορικό κέντρο της περιοχής. Το σημερινό της όνομα οφείλεται στον Όθωνα.[2] Στην Κυπαρισσία ανακαλύφθηκαν τάφοι της Κλασικής και Ρωμαϊκής εποχής, ενώ στην κορυφή του όρους Ψυχρό διασώζεται σήμερα το Φράγκικο Κάστρο της.[2]

Μυκηναϊκή εποχή

Επεξεργασία

Ο «Κυπαρισσίεντας» ανήκε στο βασίλειο της Πύλου, του βασιλιά Νέστορα. Μάλιστα ο Κυπαρισσίεντας συμμετείχε στον Τρωικό Πόλεμο αποστέλλοντας 11 πλοία, υπό τη διοίκηση του Νέστορα, σύμφωνα με τον Όμηρο.[2]

Κλασική εποχή

Επεξεργασία

Αργότερα η περιοχή του Κυπαρισσίεντα υποδουλώθηκε στους Σπαρτιάτες μαζί με την υπόλοιπη Μεσσηνία. Ο Κυπαρισσίεντας ήταν μια ακμάζουσα πολιτισμικά, οικονομικά και εμπορικά πόλη. Μάλιστα το 199 π.Χ. έκοψε και δικό του νόμισμα.[2]

Ανασκαφές στην Κυπαρισσία

Επεξεργασία

Από το 2006 που άρχισε την λειτουργία της ΛΗ΄ ΕΠΚΑ, η οποία προήλθε από τη διάσπαση της Ζ΄ ΕΠΚΑ (στην οποία έως τότε υπαγόταν ο Νομός Μεσσηνίας), έχει διενεργηθεί σημαντικό σωστικό ανασκαφικό έργο στην περιοχή της Κυπαρισσίας, σε τρία κυρίως σημεία: την θέση «Μούσγα», την θέση του Κάστρου (αρχαίας Ακρόπολης) και την θέση της παραλίας του αρχαίου Κυπαρισσίεντα.[6]

«Μούσγα»

Επεξεργασία

Στην περιοχή «Μούσγα» η σωστική ανασκαφική έρευνα έφερε στο φως ερείπια μεγάλης έπαυλης της υστερορωμαϊκής εποχής. Οι κτηριακές υποδομές περιλαμβάνουν λουτρικές και υδραυλικές εγκαταστάσεις οι οποίες ανήκουν σε τρεις αλλεπάλληλες οικοδομικές φάσεις, που αρχίζουν από τον 1ο αιώνα π.Χ. και διαρκούν ως και τις αρχές του 5ου αιώνα. Ο αρχαιολογικός χώρος περιλαμβάνει την έπαυλη και συγκρότημα κατοικιών που ανήκαν στον οικοδομικό ιστό του αρχαίου Κυπαρισσίεντα, ο οποίος αναπτύχθηκε γύρω από την αρχαία αγορά, με κομβικό σημείο το λιμάνι. Στα ευρήματα περιλαμβάνονται τμήματα αγγείων και διακοσμημένων λύχνων, χάλκινα νομίσματα, κ.α.[6]

Δυτικές υπώρειες του Κάστρου Κυπαρισσίας

Επεξεργασία

Το 2007 διενεργήθηκε σωστική ανασκαφή στις δυτικές υπώρειες του Κάστρου της Κυπαρισσίας, όπου και αποκαλύφθηκαν θεμέλια κτηρίου, πιθανότατα κατοικία, η αρχαιότερη φάση της οποίας ανάγεται στους ύστερους ελληνιστικούς και τους πρώιμους ρωμαϊκούς χρόνους (1ος αιώνας π.Χ.- 1ος αιώνας), ενώ φαίνεται ότι συνέχισε να είναι σε χρήση έως την ύστερη ρωμαϊκή εποχή (3ος-4ος αιώνας).[6]

Ο αρχαιολογικός χώρος στην παραλία της Κυπαρισσίας

Επεξεργασία

Το 2010 σε εργασίες για την θεμελίωση ξενοδοχειακής μονάδας στην παραθαλάσσια περιοχή βόρεια του λιμανιού της Κυπαρισσίας, διενεργήθηκε σωστική ανασκαφή στην παραλία, η οποία αποκάλυψε εκτεταμένο συγκρότημα κατοικιών, τμήμα του αρχαίου παράλιου οικισμού, η κατοίκηση του οποίου άρχισε από τους ύστερους ελληνιστικούς χρόνους (2ος αιώνας π.Χ.) και συνεχίστηκε έως την ύστερη ρωμαϊκή εποχή (4ος αιώνας). Στα ευρήματα περιλαμβάνονται αγκίστρια και βελόνες για το ράψιμο των διχτυών, ένδειξη ότι η κύρια ασχολία των κατοίκων του οικισμού ήταν η αλιεία, καθώς επίσης πληθώρα κεραμικών, νομισμάτων και άλλων αντικειμένων της καθημερινής ζωής των κατοίκων του αρχαίου Κυπαρισσίεντα.[6]

Βυζαντινή εποχή

Επεξεργασία
 
Το κάστρο της Αρκαδιάς (Κυπαρισσίας) σε χαλκογραφία του Κορνέλι.

Κατά την βυζαντινή εποχή στη θέση της αρχαίας Ακρόπολης του Κυπαρισσίεντα χτίστηκε το Κάστρο της Αρκαδίας, γνωστό και ως Κάστρο των Γιγάντων ή Κάστρο της Αρκαδιάς. Μάλιστα ο ένας από τους πύργους του κάστρου αυτού έμεινε γνωστός ως «πύργος του Ιουστινιανού».[2] Την περίοδο αυτή όμως, η Κυπαρισσία, όπως και η Πάτρα και άλλες πόλεις και μικρότεροι οικισμοί της δυτικής Πελοποννήσου, παρουσιάζουν πληθυσμιακή μείωση. Κατά την ιστορικό Άννα Αβραμέα στην μελέτη της «Η παλαιοχριστιανική και πρωτοβυζαντινή Πελοπόννησος», συγκρίνοντας τους οικισμούς που αναφέρονται στην «Tabula Peutingeriana»,[7] του 4ου αιώνα, με αυτούς που περιλαμβάνει ο κατάλογος του «Συνέκδημου» του Ιεροκλέους, του 6ου αιώνα, διαπιστώνεται «ότι το κεντρικό και δυτικό τμήμα της Πελοποννήσου γίνεται προοδευτικά ασθενέστερο, δηλαδή εξαφανίζονται από τα μέρη αυτά οι περισσότεροι μικροί οικισμοί, ενώ αντίθετα το ανατολικό τμήμα ενισχύεται. Αυτή η κλίση προς τα ανατολικά, που ανιχνεύεται τόσο νωρίς, δικαιολογείται από τη στροφή του τόπου προς τις νέες πολιτικές κατευθύνσεις της Αυτοκρατορίας, οι οποίες υπαγορεύονται από την ίδρυση της Κωνσταντινούπολης».[8] Σύμφωνα επίσης με τον «Συνέκδημο», η Κυπαρισσία, τον 6ο αιώνα, περιλαμβανόταν ανάμεσα στις 79 (εσα: οθ') πόλεις της βυζαντινής Επαρχίας Ελλάδος, η οποία αποτελούσε διοικητική συνέχεια της προηγούμενης ρωμαϊκής Επαρχίας Αχαΐας και η οποία διοικείτο από ανθύπατο, με έδρα την Κόρινθο.[9]

Μεσαίωνας–Α΄ Ενετοκρατία

Επεξεργασία
Κύριο λήμμα: Βαρωνία της Αρκαδίας

Στην περίοδο του Μεσαίωνα, μεταξύ 1262-1432, η Κυπαρισσία, αναφερόμενη τότε ως Αρκαδία ή Αρκαδιά αποτέλεσε την έδρα της Βαρωνίας της Αρκαδίας. Η βαρωνία αυτή ήταν ένα κρατίδιο υποτελές στο Πριγκιπάτο της Αχαΐας που ιδρύθηκε το 1261/2 από τον πρίγκιπα Γουλιέλμο Β' Βιλλαρδουίνο. Αρχικά, η πόλη της Αρκαδίας αποτελούσε τμήμα των προσωπικών κτήσεων του πρίγκιπα και σχηματίστηκε ως αποζημίωση για τον Βιλαίν Α΄ ντ'Ωλναί (Vilain d'Aulnay) μετά την βυζαντινή ανάκτηση της Κωνσταντινούπολης από τη Λατινική Αυτοκρατορία το 1261.[10][11] Η κατοικία του βαρώνου ήταν το επισκευασμένο αρχαίο Κάστρο της Αρκαδίας.[12] Η ιστορία της περιόδου αυτής είναι ιδιαίτερα πλούσια. Η Βαρωνία της Αρκαδίας ήταν και το τελευταίο υπόλειμμα του Πριγκιπάτου της Αχαΐας που υπέκυψε, το 1432, στους Βυζαντινούς Δεσπότες του Μορέως. Μετά την κατάκτηση της Πάτρας και της Χαλανδρίτσας το 1429-1430, που σήμανε και την ντε φάκτο κατάλυση του Πριγκιπάτου, ο τελευταίος Πρίγκιπας, Κεντυρίων Β΄ Ζαχαρίας, κράτησε μόνο την Αρκαδία ως προσωπικό του φέουδο. Μετά το θάνατό του το 1432 όμως, ο Δεσπότης Θωμάς Παλαιολόγος, καίτοι γαμπρός του Ζαχαρία, κατέλαβε τη βαρωνία και φυλάκισε την χήρα του Ζαχαρία και πεθερά του, η οποία και πέθανε στη φυλακή.[13][14][15]

Τουρκοκρατία

Επεξεργασία

Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας η Αρκαδιά, είχε προνομιούχο θέση ως εμπορικό κέντρο της περιοχής και το κάστρο της φυλασσόταν από φρουρά 300 Αλγερινών.[2]

Β΄ Ενετοκρατία

Επεξεργασία

Κατά τη δεύτερη περίοδο των Ενετών έγινε η πρώτη επίσημη απογραφή στην Πελοπόννησο στην οποία αναφέρεται ότι το 1689 η Κυπαρισσία (Αρκαδία ή Αρκαδιά) είχε 745 κατοίκους. Ο οικισμός αναφέρεται επίσης σε διάφορες απογραφές των Βενετών Προνοητών της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, οι οποίες έγιναν στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο. Η Αρκαδία (Arcadia quattro Borghi), ανήκε, το 1689, στην επαρχία της Αρκαδίας (ή Αρκαδιάς, δηλαδή την περιοχή της σημερινής Κυπαρισσίας), η οποία ήταν μια από τις 4 επαρχίες, στις οποίες χωριζόταν τότε το διαμέρισμα της Μεθώνης (επαρχία Φαναριού, επαρχία Αρκαδιάς, επαρχία Ναβαρίνου και επαρχία Μεθώνης).[16]

Νεότερη ιστορία

Επεξεργασία

Ο σεισμός του 1886

Επεξεργασία

Ο μεγάλος και καταστροφικός σεισμός που έγινε στις 15 Αυγούστου 1886,[17] τραυμάτισε την κωμόπολη, όπως και τα γειτονικά Φιλιατρά, με αποτελέσματα καταστροφικά, τόσο στην οικονομία της, όσο και στην γενικότερη ζωή των κατοίκων της, αλλά συνέβαλε ταυτόχρονα και στην εκ νέου ανοικοδόμησή της.

Η Κυπαρισσία στην «κοινωνία της σταφίδας»

Επεξεργασία

Στα τέλη του 19ου αιώνα και τις αρχές του 20ου αιώνα η περιοχή της Κυπαρισσίας, όπως και οι γειτονικές περιοχές του Πύργου, των Φιλιατρών και των Γαργαλιάνων, άκμασαν οικονομικά με την άνθιση του εμπορίου και την καλλιέργεια της σταφίδας καθώς και τις μεγάλες εξαγωγές της στην Ιταλία και γενικότερα στην Ευρώπη. Η ευρύτερη περιοχή της Τριφυλίας, διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην παραγωγή της σταφίδας, κατά το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα ως και τις αρχές του 20ου αιώνα, καθώς η σταφιδοκαλλιέργεια εξελίσσεται σταδιακά σε μονοκαλλιέργεια. Σύμφωνα με την ιστορικό Καίτη Αρώνη-Τσίχλη: "Μετά το άνοιγμα της γαλλικής αγοράς (1878 και εξής) όλη η εθνική οικονομία εξαρτάται από την εξαγωγή του «χρυσοφόρου» προϊόντος (που αντιπροσωπεύει πάνω από το μισό των συνολικών εξαγωγών της χώρας). Γύρω από την καλλιέργεια και το εμπόριο της σταφίδας ζει και αναπτύσσεται ένας ολόκληρος κόσμος, η «κοινωνία της σταφίδας». Στα μεγάλα αστικά κέντρα, όπως η Πάτρα ­ κατ' εξοχήν πόλη-λιμάνι που οργανώνει την παραγωγή του προϊόντος και ελέγχει τις εξαγωγές ­ ή ο Πύργος, αλλά και στα χωριά και στις κωμοπόλεις, όπως το Ξυλόκαστρο, τα Λεχαινά, οι Γαργαλιάνοι ή τα Φιλιατρά, όλη η ζωή και οι δραστηριότητες των κατοίκων καθορίζονται από τη σταφίδα. Μια ολόκληρη αλυσίδα επαγγελμάτων, από τους σταφιδοπαραγωγούς και τους σταφιδεμπόρους, τους τραπεζίτες, τους μεσίτες, τους παραγγελιοδόχους, τους ασφαλιστές και τους δικηγόρους ως τους φορτωτές, τους μαουνιέρηδες και τους εργάτες κατασκευής κιβωτίων, ζει, ευημερεί και πλουτίζει χάρη στη σταφίδα".[18][19] Το λιμάνι της Κυπαρισσίας, όπως και τα λιμάνια των Φιλιατρών (η Αγία Κυριακή και ο Άγριλος) και των Γαργαλιάνων (η Μαραθόπολη), αλλά και η σιδηροδρομική γραμμή των ΣΠΑΠ, με αφετηρία τον Σιδηροδρομικό Σταθμό Κυπαρισσίας θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην μεταφορά της σταφίδας, αλλά και άλλων προϊόντων της ευρύτερης περιοχής της Τριφυλίας,[17] όπως το ελαιόλαδο, το κρασί και το αλάτι, προς τα μεγάλα εμπορικά κέντρα. Μετά το 1925 ενεργότερο ρόλο είχε επίσης στην ευρύτερη περιοχή της Τριφυλίας και ο Αυτόνομος Σταφιδικός Οργανισμός (ΑΣΟ).

Κατοχή–Εθνική Αντίσταση–Εμφύλιος

Επεξεργασία

Η Κυπαρισσία περιλαμβάνεται στις κωμοπόλεις-πόλεις οι οποίες υπέστησαν καταστροφές και είχαν θύματα κατά τη διάρκεια της Κατοχής, αλλά και κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου.

Σύγχρονος οικισμός

Επεξεργασία

Η Κυπαρισσία έχει άριστη ρυμοτομία και διαθέτει όλες τις ανέσεις μιας σύγχρονης πόλης.[2] Είναι παράλληλα αγροτικό και εμπορικό κέντρο.

Άνω Πόλη–Κάτω Πόλη

Επεξεργασία
 
Άνω Πόλη

Η πόλη είναι χωρισμένη στην παλαιά Άνω Πόλη, η οποία έχει κηρυχθεί παραδοσιακός διατηρητέος οικισμός, και στη Νέα Πόλη ή Κάτω Πόλη, μία πρόσφατα χτισμένη περιοχή που φθάνει μέχρι την ακτή. Στην Άνω Πόλη υπάρχουν πολλά διάσπαρτα ιστορικά μνημεία που μαρτυρούν την ιστορία της, όπως το Κάστρο της Αρκαδιάς, η πλατεία της Αρκαδιάς με τον πλάτανο[17] και τις Κρήνες στην είσοδο του κάστρου, τα Δημόσια Λουτρά (χαμάμ), τα καλντερίμια κ.α.[20] Η Κάτω Πόλη είναι μία σύγχρονη πόλη με ελάχιστα παραδοσιακά στοιχεία.[2]

Εξέλιξη Πληθυσμού της Κυπαρισσίας Μεσσηνίας
Απογραφή Πληθυσμός Διάγραμμα εξέλιξης Πληθυσμού
1689 745[16]
1844 2.077[21]
1851 2.328[22]
1861 3.164[23]
1879 3.754[16][24]
1889 4.707[25]
1896 6.529[26]
1907 5.792[27]
1920 3.350[28]
1928 4.443[29]
1940 5.176[30]
1951 4.386[31]
1961 4.602[32]
1971 3.882[33]
1981 4.013[34]
1991 4.520[35]
2001 4.894[36]
2011 5.131[37]

Διοικητική ιστορία–Δημογραφικά

Επεξεργασία

Επαρχία Τριφυλίας (1833-1997)

Επεξεργασία
Κύριο λήμμα: Επαρχία Τριφυλίας

Το Βασιλικό Διάταγμα του 1833,[38] όριζε τον νομό Μεσσηνίας με τις Επαρχίες Ολυμπιάς, Τριφυλίας, Μεθώνης, Μεσσήνης και Καλαμών, με την Κυπαρισσία (Αρκαδία) ως πρωτεύουσα της Επαρχίας Τριφυλίας.[39] Το 1844 η Επαρχία Τριφυλίας είχε συνολικά 20.731 κατοίκους, ο Δήμος Κυπαρισσίας 2.962 κατοίκους και η Κυπαρισσία 2.077 κατοίκους.[21]

Παλαιός Δήμος Κυπαρισσίας (1835–1912)

Επεξεργασία

Η Κυπαρισσία, το 1835,[40][41] ορίζεται ως έδρα στον πρώτο παλαιό Δήμο της Κυπαρισσίας,[42] και μαζί της προσαρτώνται και οι οικισμοί: Μπλεμενιάνοι, Βρύσες, Μουριατάδα, Καρβούνι, Μαλενίτι, Άγιος Ιωάννης (καταργήθηκε το 1889),[43][44] Στασιό, Αρμενοί, Ποδογορά και Φαρακλάδα. Πέντε χρόνια αργότερα, το 1840,[45] στον Δήμο Κυπαρισσίας προσαρτώνται επίσης οι οικισμοί: Δάρας, Λεντεκάδα και Μάλι οι οποίοι αποσπάσθηκαν από τον παλαιό Δήμο Τριπύλης και οι οποίοι πολύ σύντομα, μόλις το 1842, θα επαναπροσαρτηθούν στον ίδιο δήμο της Τριπύλης.[46] Το 1845 στον Δήμο Κυπαρισσίας προσαρτώνται οι οικισμοί Σπηλιά, Μύρον, Ράχες και Μονή Κατσιμινάδας.[47] Η Κυπαρισσία αναφέρεται, το 1853 στον β΄ τόμο των «Ελληνικών» του Ιάκωβου Ρίζου Ραγκαβή, ως κωμόπολη, με πληθυσμό 2.328 κατοίκων και ως έδρα του Δήμου Κυπαρισσίας της Επαρχίας Τριφυλίας, ο οποίος δήμος είχε συνολικά 3.274 κατοίκους, με βάση την απογραφή του 1851.[22] Το 1889 στον παλαιό Δήμο Κυπαρισσίας προσαρτώνται οι οικισμοί Αλημάκι, Μύλοι και Ροντάκι, ενώ καταργούνται οι οικισμοί Μονή Κατσιμινάδας και Άγιος Ιωάννης.[43] Το 1897 καταργείται ο οικισμός Μύλοι και προσαρτάται επίσης στον παλαιό Δήμο Κυπαρισσίας ο οικισμός Παραλία Κυπαρισσίας.[48] Το 1899 η Κυπαρισσία και ο δήμος της μεταφέρονται από το Νομό Μεσσηνίας και υπάγονται στον Νομό Τριφυλίας,[49] για μια περίπου δεκαετία, ως το 1909, που επανέρχονται ξανά στον Νομό Μεσσηνίας,[50] ως οικισμός και δήμος της Επαρχίας Τριφυλίας.

Νομός Τριφυλίας (1899–1909)

Επεξεργασία
Κύριο λήμμα: Νομός Τριφυλίας

Με νόμο του 1899[51] γίνεται η σύσταση του Νομού Τριφυλίας με τις Επαρχίες Τριφυλίας και Ολυμπίας. Πρωτεύουσα του νομού ορίσθηκε η Κυπαρισσία.[52].

Η επαρχία Τριφυλίας το 1909 είχε 51.004 κατοίκους και η επαρχία Ολυμπίας 39.519, ενώ συνολικά ο νομός Τριφυλίας είχε περίπου 90.000 κατοίκους.

Οι 14 δήμοι, οι οποίοι αποτελούσαν τον νομό Τριφυλίας και ο πληθυσμός τους, κατά το 1909, ήταν:

  • Δήμος Κυπαρισσίας 10.122,
  • Δήμος Αετού 4.302,
  • Δήμος Αυλώνος 5.571,
  • Δήμος Δωρίου 6.247,
  • Δήμος Εράνης 8.427,
  • Δήμος Πλαταμώδους 8.574,
  • Δήμος Τριπύλης 3.162,
  • Δήμος Φλεσσιάδος 4.199,
  • Δήμος Ανδριτσαίνης 7.634,
  • Δήμος Αλιφήρας 5.319,
  • Δήμος Αρήνης 6.809,
  • Δήμος Βώλακος 5.002,
  • Δήμος Σκιλλούντος 8.388,
  • Δήμος Φιγαλείας 6.387.[53]

Ο Νομός Τριφυλίας καταργήθηκε το 1909,[54] όταν γίνεται επανασύσταση του Νομού Μεσσηνίας, ο οποίος περιλαμβάνει τις Επαρχίες Καλαμών, Μεσσήνης, Πυλίας, Τριφυλίας και Ολυμπίας, με πρωτεύουσα τις Καλαμές.[55]

Κοινότητα Κυπαρισσίας (1912–1944)

Επεξεργασία

Το 1912 η Κυπαρισσία αποσπάται από τον παλαιό Δήμο Κυπαρισσίας, ο οποίος τότε καταργείται και γίνεται έδρα της Κοινότητας Κυπαρισσίας. Η Κυπαρισσία παρέμεινε έδρα της ομώνυμης κοινότητας, από το 1912 ως το 1944, που αναγνωρίζεται επίσημα ξανά ως Δήμος Κυπαρισσίας

Πρώην Δήμος Κυπαρισσίας (1944–2010)

Επεξεργασία
Κύριο λήμμα: Δήμος Κυπαρισσίας

Η δεύτερη σύσταση του Δήμου της Κυπαρισσίας έγινε το 1944 με έδρα και πάλι την Κυπαρισσία,[56] ενώ ο δήμος συνέχισε τη λειτουργία του και μετά το 1997, όταν τότε, στα πλαίσια των αλλαγών που επήλθαν στη τοπική αυτοδιοίκηση, μέσω του σχεδίου «Καποδίστριας», υπήχθη στον κατηργημένο Δήμο Κυπαρισσίας,[57] ως το 2010. Ο πρώην δήμος Κυπαρισσίας είχε 11 Δημοτικά Διαμερίσματα, τα οποία με τους αντίστοιχους πληθυσμούς τους, με βάση την απογραφή του 2001, ήταν:

  1. Κυπαρισσία: 5.708 (οικισμοί: Μεμί, Μπλεμενιάνοι, Μύλοι, Ρουζάκι, Τερψιθέα).
  2. Αρμενιοί: 462
  3. Βρύσες: 306
  4. Μουριατάδα: 125 (οικισμός: Καρβούνι)
  5. Μύρον: 63 (οικισμός: Αλιμάκι)
  6. Ξηρόκαμπος: 68
  7. Περδικονέρι: 327
  8. Ράχες: 305
  9. Σπηλιά: 614
  10. Στασιόν: 312
  11. Φαρακλάδα: 358

Δήμος Τριφυλίας (2011–σήμερα)

Επεξεργασία
Κύριο λήμμα: Δήμος Τριφυλίας

Από το 2011, μετά τις νέες αλλαγές του σχεδίου «Καλλικράτης» η Κυπαρισσία ανήκει στην Περιφερειακή Ενότητα Μεσσηνίας η οποία συστάθηκε με το Πρόγραμμα Καλλικράτης, και συγκεκριμένα ανήκει πλέον στον νέο Δήμο Τριφυλίας.[2][58] Ο δήμος αυτός,[59] συστάθηκε με το Πρόγραμμα Καλλικράτης με την συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων Αετού, Αυλώνος, Γαργαλιάνων, Κυπαρισσίας, Φιλιατρών και την κοινότητα Τριπύλας. Η Κυπαρισσία σήμερα εκτός από έδρα του δήμου είναι και η έδρα της Δημοτικής Ενότητας της Κυπαρισσίας του Δήμου Τριφυλίας.[2] Σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του 2011 η Δημοτική Ενότητα Κυπαρισσίας έχει 7.728 κατοίκους, και η Κυπαρισσία 5.131 κατοίκους, ενώ άλλες μεγάλες κωμοπόλεις του Δήμου Τριφυλίας είναι οι Γαργαλιάνοι με 5.007 κατοίκους και τα Φιλιατρά με 5.969 κατοίκους[4]. Η έκταση της Δημοτικής Ενότητας Κυπαρισσίας είναι 101 τχ.[3]. Το μεγαλύτερο μέρος των καλλιεργήσιμων εκτάσεων του Δήμου καλύπτεται από ελαιώνες. Στις αμμουδιές του Κυπαρισσιακού Κόλπου, βρίσκεται ο δεύτερος - μετά τη Ζάκυνθο - βιότοπος αναπαραγωγής της θαλάσσιας χελώνας Καρέτα καρέτα.

Ο σημερινός δήμαρχος του Δήμου Τριφυλίας, είναι ο Γεώργιος Ι. Λεβεντάκης, ο οποίος εξελέγη στις αυτοδιοικητικές εκλογές του 2019.[60][61][62][63]

Κτίρια

Επεξεργασία

Στην Κυπαρισσία λειτουργούν τραπεζικά υποκαταστήματα, ταχυδρομείο, διάφορα ιατρεία, Κέντρο Υγείας, δημοτικά σχολεία, καθώς και Γυμνάσιο και Λύκειο. Η πόλη είναι επίσης έδρα αρκετών πολιτιστικών, αναπτυξιακών και αθλητικών σωματείων.

Αγορά

Επεξεργασία
 
Η αγορά της άνω πόλης της Κυπαρισσίας

Στην Κυπαρισσία εκτός από τις κατοικίες, υπάρχει κεντρική αγορά, καθώς και διάφορα εμπορικά καταστήματα, φαρμακεία, φούρνοι, παραδοσιακά καφενεία γύρω από την κεντρική πλατεία της και άλλους κεντρικούς δρόμους. Επίσης, καφέ, εστιατόρια, μπαρ, ταβέρνες, σούπερ-μάρκετ, βενζινάδικα, βουλκανιζατέρ κ.λπ. καταστήματα διαφόρων μηχανολογικών εφοδίων και αγροτικών εργαλείων, που βρίσκονται σε διάφορα κεντρικά σημεία και τις οδικές αρτηρίες της κωμόπολης. Από αθλητικές υποδομές υπάρχουν επίσης γήπεδο, κλειστό γυμναστήριο και κολυμβητήριο, ολυμπιακών προδιαγραφών, σε έκταση 3.900 τ.μ., το οποίο λειτουργεί μόνο κατά τη θερινή περίοδο.[64]

Εκκλησίες

Επεξεργασία

Στην Κυπαρισσία, έχει την έδρα της η Ιερά Μητρόπολη Τριφυλίας και Ολυμπίας. Ο πολιούχος Άγιος της Κυπαρισσίας είναι ο Άγιος Αθανάσιος ο Νέος, ο Θαυματουργός επίσκοπος Χριστιανουπόλεως, ο οποίος τιμάται στις 17 Μαΐου.[65][66][67][68] Οι πλέον σημαντικές εκκλησίες της Κυπαρισσίας είναι ο Ιερός Ναός Αγίας Τριάδας στην Άνω Πόλη (πρώην μητροπολητικός) ο Ιερός Καθεδρικός Ναός του Αγίου Αθανασίου και ο Ιερός Ναός της Ευαγγελιστρίας.

Βιολογικός καθαρισμός Κυπαρισσίας

Επεξεργασία

Η Κυπαρισσία διαθέτει, από το 2012, μια από τις πλέον σύγχρονες μονάδες βιολογικού καθαρισμού.[69][70] Ως εκ τούτου η θάλασσα και οι παραλίες κυπαρισσιακού κόλπου, είναι από της πλέον καθαρές, βραβευμένες κάθε χρόνο με την γαλάζια σημαία του ΕΟΤ.

Πολιτισμός

Επεξεργασία

Κοινωφελής Επιχείρηση Παιδείας, Πολιτισμού, Αλληλεγγύης, Περιβάλλοντος

Επεξεργασία

Στην Κυπαρισσία έχει την έδρα της και η Κοινωφελής Επιχείρηση Παιδείας, Πολιτισμού, Αλληλεγγύης, Περιβάλλοντος (Κ.Ε.Π.Π.Α.ΠΕ.ΔΗ.Τ)[71] με δράσεις που στοχεύουν στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των πολιτών του Δήμου Τριφυλίας, όπως:

  • α. Το Εικαστικό Εργαστήρι,
  • β. Το Τμήμα Εκμάθησης Μουσικών Οργάνων,
  • γ. Η Σχολή Τέχνης,
  • δ. Η Οργάνωση Πολιτιστικών Εκδηλώσεων.

Διεθνές Φεστιβάλ Παράδοσης

Επεξεργασία

Το Διεθνές Φεστιβάλ Παράδοσης, το οποίο ξεκίνησε για πρώτη φορά το 2004, αποτελεί δημιούργημα του Μορφωτικού Πολιτιστικού Συλλόγου Κυπαρισσίας (Μ.Ε.Σ.Κ.) και συνδιοργανώνεται κάθε χρόνο από τον Μ.Ε.Σ.Κ., τον Δήμο Τριφυλίας, την Κοινωφελή Επιχείρηση του Δήμου Τριφυλίας, την Περιφέρεια Πελοποννήσου και άλλους φορείς με τη συμμετοχή ξένων αποστολών. Διαρκεί πέντε ημέρες και αποσκοπεί στη βελτίωση της γνώσης για τον πολιτισμό και την ιστορία των λαών, καθώς και για την ενθάρρυνση των πολιτιστικών συνεργασιών σε διεθνές επίπεδο.[71]

Δημοτική Βιβλιοθήκη Κυπαρισσίας

Επεξεργασία

Η Δημοτική Βιβλιοθήκη Κυπαρισσίας, στεγάζει περίπου 13.000 βιβλία και ιδρύθηκε το 1970. Κατά το παρελθόν είχε σημαντική επιμορφωτική δραστηριότητα, αλλά σήμερα δεν λειτουργεί λόγω έλλειψης χώρου στέγασης.[71]

Λαογραφικό Μουσείο Κυπαρισσίας

Επεξεργασία

Το Λαογραφικό Μουσείο Κυπαρισσίας, το οποίο έχει ως στόχο την διατήρηση, προβολή και διαφύλαξη κάθε είδους παραδοσιακού υλικού ή πνευματικού δημιουργήματος των κατοίκων της Τριφυλίας, βρίσκεται στην Άνω Πόλη Κυπαρισσίας και κατά καιρούς φιλοξενούνται σε αυτό εκθέσεις, αλλά και διάφορες άλλες εκδηλώσεις στον προαύλειο χώρο του. Το Λαογραφικό Μουσείο Κυπαρισσίας, στεγάζεται στο αναπαλαιωμένο κτίριο του παλιού Επαρχείου. Στο κτίριο αυτό υπηρέτησε ως έπαρχος ο Χρηστάκης Παλαμάς και διέμεινε επίσης εκεί, για έναν περίπου χρόνο και ο αδερφός του Κωστής Παλαμάς, στο χρονικό διάστημα κατά το οποίο ήταν φοιτητής.[71]

Πολιτιστικοί φορείς

Επεξεργασία

Στην Κυπαρισσία, αλλά και σε γειτονικά της χωριά, τα οποία ανήκουν στον Δήμο Τριφυλίας, έχουν σημαντική δράση αρκετοί σύλλογοι και φορείς με ποικίλες πολιτιστικές δραστηριότητες, όπως οι: Η Δημοτική Φιλαρμονική Ορχήστρα Κυπαρισσίας, ο Μορφωτικός Σύλλογος Κυπαρισσίας (Μ.Ε.Σ.Κ.), ο Σύλλογος Φίλων Μουσικής και Καλών Τεχνών, ο Σύλλογος Γυναικών Κυπαρισσίας "Η Γαία", ο Σύλλογος για την Προστασία και Αναβίωση της Άνω Πόλης της Κυπαρισσίας, το Πρόγραμμα για την Προστασία και Ανάδειξη της Παλαιάς Πόλης της Κυπαρισσίας, ο Σύλλογος Ολυμπίων "Επικούρειος Απόλλων", ο Φυσιολατρικός Εκπολιτιστικός Σύλλογος Απανταχού Ξηροκαμπιτών, ο Πολιτιστικός Σύλλογος "Καπούτσι" Αρμενιών, ο Εκπολιτιστικός Σύλλογος Σπηλιάς "Ο Ερμής", ο Σύλλογος Απανταχού Αρμεναίων, ο Σύλλογος Περδικονεριτών Τριφυλίας, ο Σύλλογος Κυπαρισσίων "Η Αρκαδία", ο Πολιτιστικός Σύλλογος Γιαννίτσαινας "Ο Άγιος Διονύσιος" και ο Προοδευτικός Σύλλογος Φαρακλάδας.[71]

Τοπικά έθιμα - πανηγύρια

Επεξεργασία

Τα τοπικά έθιμα και τα πανηγύρια της Κυπαρισσίας διακρίνονται για την ιδιαιτερότητά τους. Καλοκαιρινές εκδηλώσεις και πανηγύρια, με ποικίλα προγράμματα, διοργανώνονται κάθε χρόνο στην κεντρική πλατεία της Κυπαρισσίας.

Σιδηροδρομικός Σταθμός Κυπαρισσίας

Επεξεργασία
Κύριο λήμμα: Σιδηροδρομικός Σταθμός Κυπαρισσίας

Ο Σιδηροδρομικός Σταθμός Κυπαρισσίας[72] είναι ανενεργός σιδηροδρομικός σταθμός, ο οποίος βρίσκεται δίπλα στη Σιδηροδρομική γραμμή Πάτρας - Κυπαρισσίας. Σε ανοιχτό χώρο του Σταθμού εκτίθεται η ατμομηχανή Ζς 7536, της γραμμής Κυπαρισσίας - Πάτρας των ΣΠΑΠ.[73]

«Τρενοτεχνείον Ο Σταθμός»

Επεξεργασία

Σε ανακαινισμένο παλαιό οίκημα του Σταθμού στεγάζεται επίσης ο πολυχώρος πολιτισμού, το «Τρενοτεχνείον Ο Σταθμός», που ίδρυσε ο ηθοποιός Νίκος Καλογερόπουλος.[74][75]

Αξιοθέατα

Επεξεργασία

Η Κυπαρισσία διαθέτει πολλά αξιοθέατα, με χαρακτηριστικότερο όλων το κάστρο της:

Το Κάστρο της Κυπαρισσίας

Επεξεργασία
Κύριο λήμμα: Κάστρο της Κυπαρισσίας

Το Κάστρο της Κυπαρισσίας[76] θεωρείται από τους κατοίκους της Τριφυλίας, ως το κόσμημα της Κυπαρισσίας. Λόγω της θέσης του, προσφέρει στον επισκέπτη μία ανεπανάληπτη θέα, όχι μόνο προς την πόλη, αλλά και προς όλη τη γύρω περιοχή και τις ακτές του Ιονίου Πελάγους. Σύγχρονοι μελετητές, με βάση το χτίσιμό του, πιστεύουν ότι το σημερινό διασωζόμενο κάστρο είναι κυρίως φράγκικο χτίσμα, καθώς τέτοιου είδους χτίσματα εμφανίζονται μετά το 1204/1205.[20][77] Το Κάστρο δημιουργήθηκε πάνω από την αρχαία Ακρόπολη του Κυπαρισσίεντα και τα ερείπια των προγενέστερων φρουρίων (αρχαίου και βυζαντινού), αφού ο αρχικός πυρήνας του κάστρου προϋπήρχε του 13ου αιώνα και έχει ενσωματώσει σε αυτό το αρχαίο οικοδομικό υλικό.[76]

 
Η παζαρόβρυση

Στα χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, το φρούριο της Κυπαρισσίας ανακαινίζεται στα πλαίσια της οργάνωσης ισχυρής αμυντικής θωράκισης των παράκτιων περιοχών.[77] Στις 4 γωνίες του φρουρίου χτίζονται προπύργια, ένα εκ των οποίων, ο πύργος της ανατολικής πλευράς, διασώζεται και είναι γνωστός ως ο «Πύργος του Ιουστινιανού».[77] Κατά την πρώιμη βυζαντινή περίοδο, η Κυπαρισσία αλλάζει όνομα και αναφέρεται πλέον ως Αρκαδία ή Αρκαδιά, από τους πολλούς Αρκάδες,[76] που κατέφυγαν εκεί, κατά τη διάρκεια των επιδρομών των Σλάβων. Από τότε και το παλαιό Κάστρο των Γιγάντων αναφέρεται ως Κάστρο της Αρκαδίας ή Κάστρο της Αρκαδιάς[76] και στη συνέχεια διαδραματίζει σημαντικό ρόλο κατά την Φραγκοκρατία. Τις πρώτες δεκαετίες του 13ου αιώνα, στο κάστρο κυριαρχούν οι Ενετοί και οι Φράγκοι και παραμένει σε αυτούς για τους επόμενους δυο αιώνες.[77] Από το 1430 εντάσσεται στο Δεσποτάτο του Μορέως[76] και το ελέγχουν και πάλι ως βυζαντινό κάστρο οι Παλαιολόγοι ως και το 1459/1460 που περνά στα χέρια των Τούρκων, ενώ 10.000 Αρκαδινοί υποχρεώνονται να μετοικήσουν στα μικρασιάτικα παράλια. Την περίοδο της πρώτης Τουρκοκρατίας (1459-1685) [20] οι Τούρκοι πραγματοποιούν συμπληρωματική οχύρωση. Ακολουθεί η περίοδος της δεύτερης ενετοκρατίας (1685-1715).[20][77] Οι Ενετοί ξανάχτισαν τα γκρεμισμένα μέρη του κάστρου (πύργους και επάλξεις), τα οποία είχαν ανατινάξει οι Τούρκοι πριν το χάσουν, και προσθέτουν νεώτερες οχυρώσεις, αλλά το κάστρο υπέστη νέες καταστροφές λίγο πριν τη δεύτερη Τουρκοκρατία. Μετά τη Ναυμαχία του Ναυαρίνου, το Κάστρο της Αρκαδιάς απελευθερώθηκε.[77] Το 1970 μέσα στο χώρο του Κάστρου της Κυπαρισσίας χτίστηκε ένα υπαίθριο μικρό θέατρο, στο οποίο πραγματοποιήθηκαν και πραγματοποιούνται διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις, όπως θεατρικές παραστάσεις, αρχαίες τραγωδίες, μουσικές και ποιητικές βραδιές, κ.ά.

  • Παζαρόβρυση, πέτρινη κρήνη και μνημείο της οθωμανικής περιόδου, που βρίσκεται στη συνοικία της Άνω Πόλης. [78]. Βρίσκεται σε κομβικό σημείο του Σταυροπάζαρου και στο δρόμο που ανηφορίζει για το κάστρο. Στη βρύση αυτή οι γυναίκες της περασμένης εποχής έπαιρναν νερό και έπλεναν τα ρούχα και τα χαλιά τους.

Παραλίες

Επεξεργασία

Σε κοντινές αποστάσεις από την κωμόπολη της Κυπαρισσίας βρίσκονται γνωστές παραλίες, όπως, η Παραλία της Κυπαρισσίας, η Παραλία του Άι-Λαγούδη , η Παραλία Σεργιάνι, η οργανωμένη Παραλία Σανί , η Παραλια Σανι(στον Πέτρινο Μύλο),η Παραλία Καρτελά, η Παραλία Γιαννίτσαινα και η Παραλία της Τερψιθέας.[79]

Το ευρύτερο παραλιακό μέτωπο του Κυπαρισσιακού Κόλπου αποτελεί τη σπουδαιότερη, μετά τη Ζάκυνθο, περιοχή φωλιάσματος κατά μήκος της Μεσογείου των θαλάσσιων χελωνών Caretta caretta, οι οποίες θεωρούνται είδος υπό εξαφάνιση και προστατεύονται από τη Διεθνή Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης. Στα όρια του δήμου λειτουργεί τμήμα του Συλλόγου για την Προστασία της Θαλάσσιας Χελώνας «Αρχελών», ενός μη κερδοσκοπικού σωματείου με αντικείμενο τη μελέτη, την προστασία και την περίθαλψη των χελωνών Caretta caretta, καθώς και τη διαχείριση των τοπικών οικοσυστημάτων.[80][81]

Αθλητισμός

Επεξεργασία

Α.Ο. Κυπαρισσίας

Επεξεργασία
Κύριο λήμμα: Α.Ο. Κυπαρισσίας

Ο Αθλητικός Όμιλος Κυπαρισσίας ιδρύθηκε το 1952 και δραστηριοποιείται στο άθλημα του ποδοσφαίρου, μετέχοντας στα τοπικά πρωταθλήματα της Ε.Π.Σ. Μεσσηνίας.[82] Έχει παρουσία στην Δ΄ Εθνική με αρχή τη σεζόν 1982-83, παραμένοντας συνεχώς μέχρι και τη σεζόν 1984-85.[83] Έπειτα από τον υποβιβασμό το 1985, το 2010 κατέκτησε το τοπικό πρωτάθλημα και επέστρεψε στην Δ΄ Εθνική μετά από 25 χρόνια,[84] καταγράφοντας την τελευταία του παρουσία τη σεζόν 2010-11.

Δίων Κυπαρισσίας

Επεξεργασία

Η Γυμναστική Αθλητική Ένωση Τριφυλίας «Δίων ο Κυπαρισσεύς» ιδρύθηκε το 1985 με έμφαση τον κλασσικό αθλητισμό[85] και δραστηριοποιείται επίσης στα ομαδικά αθλήματα της καλαθοσφαίρισης και της πετοσφαίρισης, μετέχοντας στα τοπικά πρωταθλήματα.[64][86]

Προσωπικότητες από την Κυπαρισσία

Επεξεργασία

Αναφέρονται παρακάτω γνωστές προσωπικότητες που γεννήθηκαν, κατάγονταν ή είχαν κάποιου είδους σχέση με την Κυπαρισσία:

Γεννήθηκαν στην Κυπαρισσία:

Κλασική εποχή

Νεότερη εποχή

Με καταγωγή από την Κυπαρισσία:

Είχαν κάποιου είδους σχέση με την Κυπαρισσία:

Δείτε επίσης

Επεξεργασία

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ 1,0 1,1 Κυπαρισσία, από την ιστοσελίδα: buk.gr
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 1) Δ.Κ. Κυπαρισσίας: Η Κυπαρισσία Αρχειοθετήθηκε 2017-07-06 στο Wayback Machine., από την ιστοσελίδα: www.dimostrifylias.gr του Δήμου Τριφυλίας.
  3. ↑ 3,0 3,1 «Δήμος Τριφυλίας». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Ιουλίου 2017. Ανακτήθηκε στις 3 Ιουλίου 2017. 
  4. ↑ 4,0 4,1 «Απογραφή 2011 (αρχείο excel)». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Νοεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 3 Ιουλίου 2017. 
  5. ↑ «Η Κυπαρισσία και η ιστορία των αιώνων της», Στάθη Παρασκευόπουλου
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 Ανασκαφές ΛΗ' Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων - Μεσσηνία Αρχειοθετήθηκε 2016-03-25 στο Wayback Machine., προϊσταμένη: Ξένη Αραπογιάννη. Ανασκαφές-Υπεύθυνοι αρχαιολόγοι: Κυπαρισσία («Μούσγα»): Δ. Κοσμόπουλος και Φ. Σταυριανόπουλος, Κυπαρισσία (Κάστρο): Σ. Κουρσούμης, Κυπαρισσία (παραλία): Γκ. Φράγκου, σελ. 117.
  7. ↑ De tabula peutingeriana", 1739.
  8. ↑ Άννα Αβραμέα, «Η παλαιοχριστιανική και πρωτοβυζαντινή Πελοπόννησος», (σελ. 9-18), στο συλλογικό έργο, «Οι μεταμορφώσεις της Πελοποννήσου (4ος-15ος αι.)», Επιστήμης κοινωνία: Ειδικές μορφωτικές εκδηλώσεις, κύκλος ομιλιων: 26 Ιανουαρίου - 16 Φεβρουαρίου 1999, ο τόμος αυτός περιλαμβάνει εισηγήσεις, κατά κύριο λόγο επιστημόνων - ερευνητών του Ινστιτούτου Βυζαντινών Ερευνών του EIE, στις οποίες αναφέρονται οι σημαντικές αλλαγές, τομές αλλά και διάρκειες που παρατηρούνται στην ιστορία του πελοποννησιακού χώρου κατά διαφορετικές χρονικές περιόδους από την ύστερη αρχαιότητα ως τον 15ο αι. Επιμελητής Έκδοσης: Ελένη Γραμματικοπούλου, Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών, Αθήνα 2000, ISBN 960-7998-03-0, σελ. 14.
  9. ↑ Ιεροκλέους Γραμματικού, «Συνέκδημος», παράρτημα στο Constantinus Porphyrogenitus, "De Thematibus", Weber, Bonnae 1840 - Constantinus VII (empereur d'Orient), "Constantini Porphyrogeniti imperatoris De cerimoniis aulae byzantinae libri duo. Graece et latine. De thematibus et De administrando imperio, τόμος 3ος, Impensis Ed. Weberi, Bonnae 1840, σελ. 392.
  10. ↑ Bon (1969), σελ. 104, 412–413
  11. ↑ Topping (1975), σελ. 120
  12. ↑ Η Μεσσηνία στις αρχές της Φραγκοκρατίας[νεκρός σύνδεσμος], ανακτήθηκε 3 Μαρτίου 2013
  13. ↑ Bon (1969), σ. 292–293, 413
  14. ↑ Topping (1975), σ. 165
  15. ↑ Δήμος Πύλου-Νέστορος, Φραγκοκρατία Αρχειοθετήθηκε 2017-03-08 στο Wayback Machine., ανακτήθηκε 3 Μαρτίου 2013
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 Σπυρίδων Λάμπρος, «Απογραφή Νομού Μεθώνης επί Βενετών Αρχειοθετήθηκε 2015-12-09 στο Wayback Machine.», Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, τόμος 2ος Αρχειοθετήθηκε 2017-11-06 στο Wayback Machine., Εκ του Τυπογραφείου Αδελφών Περρή, Εν Αθήναις 1883, σελ. 686-710. Από την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Απογραφή 1689, Νο 79 Arcadia quattro Borghi - Απογραφή 1879, Νο 79 Κυπαρισσία, σελ. 702-703.
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 "Messinia: Olive Culture in the land of Messinia" - "Μεσσηνία. Ο Πολιτισμός της Ελιάς στη Μεσσηνιακή Γη", Biotourism Guide - Βιοτουριστικός Οδηγός, από την ιστοσελίδα: biopolitics.gr, Biotourism – Olive Culture in the land of Messinia, έκδοση: "Biopolitics International Organisation" - "Διεθνής Οργάνωση Βιοπολιτικής", Αθήνα 2015, ISBN 978-960-7508-55-3, σελ. 284-286.
  18. ↑ Καίτη Αρώνη-Τσίχλη, «Το σταφιδικό ζήτημα και οι κοινωνικοί αγώνες. Πελοπόννησος 1893-1905», εκδόσεις "Παπαζήση", Αθήνα 1999, ISBN 960-02-1321-6, ISBN 978-960-02-1321-8.
  19. ↑ Πηγή: Το άρθρο της Νάση Μπαλτά, με τίτλο: "Ο πολιτισμός της σταφίδας. Η σταφιδοκαλλιέργεια στην Πελοπόννησο του 19ου αιώνα, η οικονομική κρίση και η εξέγερση των καλλιεργητών. Το πολιτικό, πολιτισμικό και κοινωνικό πλαίσιο", 06/02/2000, στην εφημερίδα Το Βήμα.
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 20,3 Άνω Πόλη Κυπαρισσίας Αρχειοθετήθηκε 2016-04-29 στο Wayback Machine., από την ιστοσελίδα: odysseus.culture.gr - "Οδυσσεύς", του Υπουργείου Πολιτισμού.
  21. ↑ 21,0 21,1 Σταματάκης, Ι. Δ., "Πίναξ χωρογραφικός της Ελλάδος, Περιέχων τα Ονόματα, τας Αποστάσεις και τον Πληθυσμόν των Δήμων, Πόλεων Κωμοπόλεων και Χωρίων. / Ερανισθείς εκ διαφόρων επισήμων εγγράφων της Β. Κυβερνήσεως, και εκδοθείς υπό Ι. Δ. Σταματάκη". Εκ του Τυπογραφείου Γ. Βλασσαρίδου. Εν Αθήναις 1846, σελ.42.
  22. ↑ 22,0 22,1 Ιακώβου Ρ. Ραγκαβή, Τα Ελληνικά, Εν Αθήναις, 1853, τόμος δεύτερος, σ. 579.
  23. ↑ Υπουργείον Εσωτερικών, Στατιστική της Ελλάδος, "Πληθυσμός του έτους 1861, εκ του βασιλικού τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1862. Και φωτομηχανική ανατύπωση με προλεγόμενα - επιμέλεια ανατύπωσης: Γιάννης Μπαφούνης, "Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού", παράρτημα περιοδικού "Μνήμων", αρ. 7, έκδοση: "Πολιτιστικό Τεχνολογικό Ίδρυμα ETBA", Αθήνα 1991. ISBN 960-7089-02-2 και ISBN 960-244-020-1. Επίσης: "Πληθυσμός του έτους 1861", σελ. 94.
  24. ↑ Υπουργείο Εσωτερικών, "Στατιστική της Ελλάδος - Πληθυσμός 1879, εκ του Τυπογραφείου Σ. Κ. Βλαστού, Εν Αθήναις 1881. Επίσης: "Στατιστική της Ελλάδος - Πληθυσμός 1879", σελ. 123.
  25. ↑ Υπουργείο Εσωτερικών, Τμήμα Δημόσιας Οικονομίας και Στατιστικής, "Στατιστική της Ελλάδος - Πληθυσμός - Απογραφή της 15-16 Απριλίου 1889", Μέρος Δεύτερον - Πίνακες Α', εκ του Εθνικού Τυπογραφείου και Λιθογραφείου, Εν Αθήναις 1890, σελ. 89.
  26. ↑ Υπουργείο Εσωτερικών, Τμήμα Δημόσιας Οικονομίας και Στατιστικής, "Στατιστικά Αποτελέσματα της Απογραφής του Πληθυσμού, κατά την 5-6 Οκτωβρίου 1896", Μέρος Δεύτερον - Πίνακες - Α' Πληθυσμός κατά Νομούς, Επαρχίας, Δήμους, εκ του Εθνικού Τυπογραφείου και Λιθογραφείου, Εν Αθήναις 1897, σελ. 105.
  27. ↑ Υπουργείο των Εσωτερικών, Υπηρεσία Απογραφής, Στατιστικά Αποτελέσματα της Γενικής Απογραφής του Πληθυσμού, κατά την 27 Οκτωβρίου 1907", Επιμέλεια: Γεωργίου Χωματιανού, τόμος δεύτερος, εκ του Τυπογραφείου Μιχαήλ Νικολαΐδου, Εν Αθήναις 1909, σελ. 395.
  28. ↑ Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, Διεύθυνσις Στατιστικής, "Πληθυσμός του Βασιλείου της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 19 Δεκεμβρίου 1920", εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1921. Επίσης: "Πληθυσμός του Βασιλείου της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 19 Δεκεμβρίου 1920", σελ. 239.
  29. ↑ Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, Γενική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 15-16 Μαΐου 1928". (Πραγματικός πληθυσμός κυρωθείς δια του από 23 Νοεμβρίου 1928 διατάγματος), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1935. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 15-16 Μαΐου 1928", σελ. 279.
  30. ↑ Υπουργείον Εθνικής Οικονομίας, Γενική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 16 Οκτωβρίου 1940". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους, κοινότητας, πόλεις και χωρία), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1950. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 16 Οκτωβρίου 1940", σελ. 307.
  31. ↑ Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 7ης Απριλίου 1951". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους, κοινότητας, πόλεις και χωρία), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1955. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 7ης Απριλίου 1951 Αρχειοθετήθηκε 2013-05-14 στο Wayback Machine.", σελ. 149.
  32. ↑ Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 19ης Μαρτίου 1961". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους, κοινότητας και οικισμούς. Κυρωθείς δια της υπ' αριθ. 46929/6877/1961 κοινής αποφάσεως των Υπουργών Συντονισμού και Εσωτερικών), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1962. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 19ης Μαρτίου 1961", σελ. 144.
  33. ↑ Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 14ης Μαρτίου 1971". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους , κοινότητας και οικισμούς. Κυρωθείς δια της υπ' αριθ, 3893/Ε637/1972 κοινής αποφάσεως των Υπουργών Βοηθού Πρωθυπουργού και Εσωτερικών), Αθήναι 1972. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 14ης Μαρτίου 1971", σελ. 140.
  34. ↑ Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 5 Απριλίου 1981". (Κυρώθηκε με την 7908/Δ'554/12-4-1982 κοινή απόφαση των Υπουργών Συντονισμού και Εσωτερικών), Αθήναι 1982. Επίσης: "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 5 Απριλίου 1981", σελ. 150.
  35. ↑ Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 17ης Μαρτίου 1991". (Κυρώθηκε με την 24197/Γ' 3812/24-11-1993 κοινή απόφαση των Υπουργών Εθνικής Οικονομίας και Εσωτερικών), Αθήνα 1994. Επίσης: "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 17ης Μαρτίου 1991", σελ. 183.
  36. ↑ Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001". (Κυρώθηκε με την 6821/Γ5-908/4-6-2002 κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομίας και Οικονομικών και Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης), Αθήνα 2003. Επίσης: "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001", σελ. 183.
  37. ↑ "Απογραφή Πληθυσμού - Κατοικιών 2011. Μόνιμος Πληθυσμός Αρχειοθετήθηκε 2020-08-07 στο Wayback Machine.", Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ).
  38. ↑ ΦΕΚ 12 της 06-04-1833.
  39. ↑ ΦΕΚ 12, 06-04-1833, Άρθρο 5
  40. ↑ 21-04-1835.
  41. ↑ Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Κυπαρισσία (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
  42. ↑ Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Δ. Κυπαρισσίας (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
  43. ↑ 43,0 43,1 ΦΕΚ 251Α - 04/10/1889.
  44. ↑ Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Άγιος Ιωάννης (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
  45. ↑ ΦΕΚ 22Α - 18/12/1840.
  46. ↑ ΦΕΚ 29Α - 17/11/1842.
  47. ↑ ΦΕΚ 32Α - 08/12/1845.
  48. ↑ ΦΕΚ 59Β - 17/06/1897.
  49. ↑ ΦΕΚ 136Α - 08/07/1899.
  50. ↑ ΦΕΚ 282Α - 04/12/1909.
  51. ↑ ΦΕΚ 136 Α, της 08-07-1899.
  52. ↑ ΦΕΚ 136 Α, 08-07-1899, Άρθρο 2, Παράγραφος 18.
  53. ↑ [Ελληνική απογραφή 1909. Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία. 1909. σελ. 428. Ελληνική απογραφή 1909. Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία. 1909. σελ. 395-396. Σημειώνεται ότι από τα συγκεντρωτικά στοιχεία της απογραφής, το άθροισμα του πληθυσμού των Δήμων δεν συμπίπτει ακριβώς με το άθροισμα του πληθυσμού των επαρχιών]
  54. ↑ ΦΕΚ 282 Α της 4-12-1909.
  55. ↑ Φεκ 282 Α της 04-12-1909, Άρθρο 2, Παράγραφος 11.
  56. ↑ ΦΕΚ 75Α - 06/04/1944.
  57. ↑ ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997.
  58. ↑ ΦΕΚ 87Α - 07/06/2010.
  59. ↑ Βασικά χαρακτηριστικά του Δήμου Τριφυλίας, από την ιστοσελίδα: www.dimostrifylias.gr του Δήμου Τριφυλίας.
  60. ↑ Τριφυλία: Πλήθος κόσμους στην ορκωμοσία του νέου δημάρχου Γ. Λεβεντάκη (βίντεο-φωτογραφίες), 24/08/2019, απο την ιστοσελίδα: www.eleftheriaonline.gr της εφημερίδας "Ελευθερία" της Μεσσηνίας.
  61. ↑ Ορκίστηκε στην ΑΝΟΔΟ Τριφυλίας ο Γιώργος Λεβεντάκης! Αρχειοθετήθηκε 2019-09-23 στο Wayback Machine., 25/08/2019, από την ιστοσελίδα: www.tharrosnews.gr της εφημερίδας "Θάρρος" της Μεσσηνίας.
  62. ↑ Ορκίστηκε ο νέος δήμαρχος Τριφυλίας Γιώργος Λεβεντάκης – «Από αύριο το πρωί προχωράμε όλοι μαζί!» (εικόνες – βίντεο)., από την ιστοσελίδα: www.gargalianoionline.gr του τοπικού ΜΜΕ, "gargalianoionline".
  63. ↑ Χαιρετισμός Δημάρχου Αρχειοθετήθηκε 2018-08-18 στο Wayback Machine., από την ιστοσελίδα: www.dimostrifylias.gr του Δήμου Τριφυλίας.
  64. ↑ 64,0 64,1 Αθλητικες Υποδομές Αρχειοθετήθηκε 2017-06-25 στο Wayback Machine., από την ιστοσελίδα: www.dimostrifylias.gr του Δήμου Τριφυλίας.
  65. ↑ Πηγή: Το άρθρο του Kώστα Μπούρα, με τίτλο: "Γιόρτασαν τον Άγιο Αθανάσιο σε Κυπαρισσία και Χριστιανούς", 18/05/2016, από την ηλεκτρονική έκδοση: www.eleftheriaonline.gr της εφημερίδας "Ελευθερία" της Μεσσηνίας.
  66. ↑ Ο Προστάτης των Γορτυνίων, Αγ.Αθανάσιος Χριστ/λεως[νεκρός σύνδεσμος], από την ιστοσελίδα: www.e-gortynia.gr
  67. ↑ Χρήστος Τσολακίδης, «Ἁγιολόγιον τῆς Ὀρθοδοξίας», Βίος Αγίου Αθανασίου Επισκόπου Χριστιανουπόλεως, από την ιστοσελίδα: www.nektarios.gr και αναδημοσίευση από την ιστοσελίδα: www.pigizois.gr
  68. ↑ Άγιος Αθανάσιος ο Νέος, ο Θαυματουργός επίσκοπος Χριστιανουπόλεως, από την ιστοσελίδα: www.saint.gr
  69. ↑ [1][νεκρός σύνδεσμος], από την ιστοσελίδα: www.kyparissia.com
  70. ↑ Μελλοντικά έργα αποχέτευσης και επεξεργασίας λυμάτων στην Κυπαρισσία Αρχειοθετήθηκε 2007-09-30 στο Wayback Machine., από την ιστοσελίδα: www.infopeloponnisos.gr
  71. ↑ 71,0 71,1 71,2 71,3 71,4 Πολιτισμός > Υποδομές - Χώροι - Δομές, από την ιστοσελίδα: www.dimostrifylias.gr του Δήμου Τριφυλίας.
  72. ↑ Σιδηροδρομικός Σταθμός ΚΥΠΑΡΙΣΣΙΑ Αρχειοθετήθηκε 2021-09-19 στο Wayback Machine., ΥΑ ΥΠΠΕ/ΔΙΛΑΠ/Γ/1010-1088/28818/13-5-1985 - ΦΕΚ 391/Β/25-6-1985[νεκρός σύνδεσμος], [...] "Χαρακτηρίζουμε ως έργα τέχνης που χρειάζονται ειδική κρατική προστασία, σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν 1469/1950 , τα κτίρια ιδιοκτησίας ΟΣΕ που αναφέρονται στον κατωτέρω πίνακα και που βρίσκονται στους σιδηροδρομικούς σταθμούς του δικτύου Πειραιώς - Αθηνών - Πελοποννήσου, διότι αποτελούν τα πρώτα δείγματα Βιομηχανικής Αρχιτεκτονικής στον Ελληνικό χώρο και συνδυάζουν τη λειτουργική λιτότητα με αξιόλογες αρχιτεκτονικές λύσεις και πολύ ενδιαφέροντα μορφολογικά στοιχεία. ΓΡΑΜΜΗ ΑΘΗΝΩΝ - ΚΟΡΙΝΘΟΥ - ΠΑΤΡΑΣ - ΠΥΡΓΟΥ - ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ. 75. ΚΥΠΑΡΙΣΣΙΑ. Τα κτίρια του Σταθμού, αποθήκης, μηχανοστασίου με τον περιβάλλοντα χώρο." [...], σύμφωνα με το Διαρκή Κατάλογο των Κηρυγμένων Αρχαιολογικών χώρων και Μνημείων της Ελλάδος Αρχειοθετήθηκε 2018-04-01 στο Wayback Machine., της Διεύθυνσης Εθνικού Αρχείου Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού.
  73. ↑ Μουσειακό Εκθετήριο Κυπαρισσίας Αρχειοθετήθηκε 2017-07-27 στο Wayback Machine., από την ιστοσελίδα: www.ose.gr του Οργανισμού Σιδηροδρόμων Ελλάδας.
  74. ↑ Κώστας Μπούρας, "Ο σταθμός ΟΣΕ της Κυπαρισσίας μετατρέπεται σε πολυχώρο πολιτισμού από το Ν. Καλογερόπουλο Αρχειοθετήθηκε 2012-11-14 στο Wayback Machine.", 11/10/2012, από την ιστοσελίδα: www.report24.gr
  75. ↑ Σταύρος Χ. Μαρτίνος, "«ΤΡΕΝΟΤΕΧΝΕΙΟΝ»: Στην ψυχή του Καλόγερα!, από την ιστοσελίδα: www.flashmes.gr του περιοδικού "Flash" της Μεσσηνίας.
  76. ↑ 76,0 76,1 76,2 76,3 76,4 Κάστρο Κυπαρισσίας Αρχειοθετήθηκε 2021-09-26 στο Wayback Machine., από την ιστοσελίδα: odysseus.culture.gr - "Οδυσσεύς", του Υπουργείου Πολιτισμού.
  77. ↑ 77,0 77,1 77,2 77,3 77,4 77,5 Οι Αρχαιολογικοί και Ιστορικοί Χώροι - Μνημεία > Δημοτική Ενότητα Κυπαρισσίας: 3. Άνω Πόλη Κυπαρισσίας, αρχαιολογική θέση, Αμυντικό Συγκρότημα/Κάστρο – Φρούριο, Συστήματα Ύδρευσης – Κρήνες και Δεξαμενή, Ιστορικός τόπος στην Άνω Πόλη της Κυπαρισσίας. Το Κάστρο της Αρκαδιάς Αρχειοθετήθηκε 2017-07-06 στο Wayback Machine., από την ιστοσελίδα: www.dimostrifylias.gr του Δήμου Τριφυλίας.
  78. ↑ «Άνω Πόλη Κυπαρισσίας». odysseus.culture.gr. Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Απριλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 18 Ιουνίου 2021. 
  79. ↑ Παραλίες > Ακτές Δημοτικής Ενότητας Κυπαρισσίας, από την ιστοσελίδα: www.dimostrifylias.gr του Δήμου Τριφυλίας.
  80. ↑ Περιβαλλοντικός Σταθμός Αγιαννάκη
  81. ↑ Spotila 2004, σελίδες 165–66; Dimopoulos, D. «Caretta caretta/Kiparissia – Application of Management Plan for Caretta caretta in southern Kyparissia Bay». ec.europa.eu. European Commission. σελ. 1. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Αυγούστου 2017. Ανακτήθηκε στις 18 Νοεμβρίου 2017. 
  82. ↑ Επίσημη σελίδα Ε.Π.Σ. Μεσσηνίας
  83. ↑ Greece - List of Fourth Level Final Tables rsssf.com
  84. ↑ ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΟΣ ΤΥΠΟΣ: ΣΤΗΝ Δ’ ΕΘΝΙΚΗ Ο Α.Ο. ΚΥΠΑΡΙΣΣΙΑΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ 25 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟΥΣΙΑΣ
  85. ↑ Ο Δίωνας Κυπαρισσίας γιόρτασε 30 χρονιά προσφοράς στον αθλητισμό fonimess.blogspot.com
  86. ↑ Επίσημο ιστολόγιο Δίωνα Κυπαρισσίας

Πηγές

Επεξεργασία

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία


Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Κυπαρισσία&oldid=10818493"