Όθων Α΄ της Ελλάδας

Ο Όθων Α΄ (γερμανικά: Otto Friedrich Ludwig von Wittelsbach, 1 Ιουνίου 1815 - 26 Ιουλίου 1867) ήταν Βαυαρός πρίγκιπας του Οίκου των Βίττελσμπαχ, πρώτος βασιλιάς του ελληνικού κράτους. Ήταν ο μοναδικός μονάρχης της Ελλάδος που έφερε τον τίτλο Βασιλεύς της Ελλάδος, δεδομένου ότι οι επόμενοι, του Οίκου των Γκλύξμπουργκ, είχαν τον τίτλο Βασιλεύς των Ελλήνων.

Όθων Α΄ της Ελλάδας
Πορτρέτο του Γιόζεφ Καρλ Στίλερ ,1833
Βασιλεύς της Ελλάδος
Περίοδος	27 Μαΐου 1832 - 23 Οκτωβρίου 1862
Διάδοχος	Γεώργιος Α΄ (ως Βασιλεύς των Ελλήνων)
Γέννηση	1 Ιουνίου 1815 Σάλτσμπουργκ, Αυστριακή Αυτοκρατορία
Θάνατος	26 Ιουλίου 1867 (52 ετών) Μπάμπεργκ, Βασίλειο της Βαυαρίας
Τόπος ταφής	Τεατίνερκιρχε, Μόναχο, Βαυαρία
Σύζυγος	Αμαλία του Ολδεμβούργου
Οίκος	Οίκος του Βίττελσμπαχ
Πατέρας	Λουδοβίκος Α΄ της Βαυαρίας
Μητέρα	Θηρεσία της Σαξονίας-Χιλντμπουργκχάουζεν
Θρησκεία	Χριστιανός Καθολικός
Υπογραφή
Θυρεός
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα ()

Βιογραφία

Ο Όθων Φρειδερίκος Λουδοβίκος γεννήθηκε την 1^η Ιουνίου 1815 στο Παλάτι Μιραμπέλ του Σάλτσμπουργκ. Ήταν ο δευτερότοκος γιος του φιλέλληνα βασιλιά της Βαυαρίας Λουδοβίκου Α΄ και της Θηρεσίας, κόρης του Φρειδερίκου, Δούκα της Σαξονίας-Αλτεμβούργου. Έλαβε εκπαίδευση πρίγκηπα, που προοριζόταν για δευτερεύουσα θέση μέσα στο κράτος. Μάλιστα, ο πατέρας του ήθελε να ακολουθήσει εκκλησιαστική σταδιοδρομία και ανέθεσε τις σπουδές του στο φανατικό καθολικό ιερέα, Αίτελ, που αργότερα έγινε Επίσκοπος του Άιχστετ.

Λιθογραφία του Friedrich Hohe, βασισμένη σε ελαιογραφία του Peter von Hess. Εκτός από τον Όθωνα, τους Αντιβασιλείς και τους Βαυαρούς ακολούθους, εντοπίζονται μορφές ηρώων της Ελληνικής Επανάστασης. Από τις συλλογές του Πολεμικού Μουσείου.

Λόγω της καχυποψίας απέναντι στον Κυβερνήτη της Ελλάδας, Ιωάννη Καποδίστρια, (θεωρείτο ρωσόφιλος), το 1830, η Αγγλία, κατά την υπογραφή του Πρωτοκόλλου της Ανεξαρτησίας του Ελληνικού Κράτους, πέτυχε συμφωνία με τις Μεγάλες Δυνάμεις («Προστάτιδες Δυνάμεις») για τη μεταβολή του πολιτειακού σχήματος της χώρας, την επιβολή μοναρχίας και τη μετατροπή του ελληνικού κράτους σε βασίλειο. Οι ίδιες όρισαν, με τη Συνθήκη του Λονδίνου (1832), το, 17χρονο τότε, Όθωνα ως Βασιλιά της Ελλάδας ύστερα και από την τελική άρνηση του Λεοπόλδου της Σαξονίας, γιου του Φραγκίσκου, Δούκα της Σαξονίας-Κοβούργου-Ζάαλφελντ. Αρχικά. είχε επιλεγεί εκείνος ως Βασιλιάς της Ελλάδας και κατόπιν τέθηκε επικεφαλής του νεοσύστατου Βασιλείου του Βελγίου.

Το πρωτόκολλο εκλογής (25 Απριλίου 1832) του Όθωνα ως βασιλιά υπογράφηκε από τον Υποκόμη Πάλμερστον (Αγγλία) και τους πρίγκιπες Σαρλ Μωρίς ντε Ταλλεϋράν-Περιγκόρ (Γαλλία) και Κρίστοπ φον Λίβεν (Ρωσία). Στάλθηκε για έγκριση στον βασιλιά Λουδοβίκο. Αυτός εξέφρασε ορισμένα αιτήματα για την αποδοχή του ελληνικού θρόνου από τον γιο του Όθωνα: να επεκταθούν τα όρια του βασιλείου μέχρι τον Βόλο και την Άρτα και να προσαρτηθούν η Κρήτη και η Σάμος, να χορηγηθεί δάνειο 60 εκατ. γαλλικών φράγκων, να σταλούν στην Ελλάδα τρία συντάγματα βαυαρικού στρατού (3.500 άντρες), να λειτουργήσει τριμελής αντιβασιλεία μέχρι την ενηλικίωση του Όθωνα, να μη θεσπιστεί Σύνταγμα πριν την ανάληψη των καθηκόντων από τον βασιλιά (ώστε να μην υποχρεωθεί να το αναστείλει σε περίπτωση κρίσης) και τέλος, ο τίτλος του Όθωνα να είναι «Βασιλεύς της Ελλάδος».

Ο Βασιλιάς Όθων με παραδοσιακή ελληνική ενδυμασία.

Οι Προστάτιδες Δυνάμεις απέρριψαν την πρώτη αξίωση και δέχτηκαν τους υπόλοιπους όρους, ορίζοντας ότι το αιτούμενο δάνειο θα καταβαλλόταν υπό την εγγύησή τους σε τρεις ισόποσες δόσεις. Δύο μήνες αργότερα (17 Ιουνίου 1832), αποφασίστηκαν τα «οριστικά» σύνορα του νεοσύστατου βασιλείου, το οποίο αποκτούσε την Ακαρνανία, την Αιτωλία και τη Φθιώτιδα, με οριοθετική γραμμή που ξεκινούσε από το Κομπότι (Αμβρακικός Κόλπος), περνούσε από τις κορυφές, Όθρυς και Τυμφρηστός, και κατέληγε στον Μαλιακό.

πλάκα στο Παλάτι Μιραμπέλ, πού γεννήθηκε ο Όθων

Στο διάγγελμα που απηύθυνε ο βασιλιάς Όθων προς τον ελληνικό λαό κατά την άφιξή του στην Ελλάδα, υπογράμμιζε (αποσπάσματα του λόγου):

«Έλληνες!
Προσκεκλημένος από την εμπιστοσύνην των ενδόξων και μεγαλοψύχων μεσιτών, δια της κραταιάς βοηθείας των οποίων αποπερατώσατε ενδόξως τον της καταστροφής πόλεμον τον υπέρ το δέον παρεκτανθέντα, προσκεκλημένος προσέτι και από την ιδίαν σας ελευθέραν εκλογήν, αναβαίνω εις τον θρόνον της Ελλάδος, δια να εκπληρώσω όσας υποχρεώσεις ανέλαβα δεχθείς το προσφερθέν μοι Βασιλικόν Στέμμα, τόσον προς εσάς, όσον και προς τας μεσιτευούσας Μεγάλας Δυνάμεις.
...

Αναβαίνων τον θρόνον της Ελλάδος, δίδω την πάνδημον βεβαίωσιν του να προστατεύω ευσυνειδότως(sic) την θρησκείαν σας, να διατηρώ πιστώς τους νόμους, να διανέμεται η δικαιοσύνη προς ένα έκαστον, και να διαφυλάττω ακέραια δια της θείας βοηθείας εναντίον οποιουδήποτε την ανεξαρτησίαν σας, τας ελευθερίας σας και τα δικαιώματά σας».

Αντιβασιλεία

Επειδή ο Όθων ήταν ανήλικος, σχηματίστηκε επιτροπή Αντιβασιλείας. Το όργανο αυτό αποτελούσαν οι:

• Κόμης Γιόζεφ Λούντβιγκ Άρμανσπεργκ - Πρόεδρος
• Γκέοργκ Λούντβιγκ φον Μάουρερ - επί των Εκκλησιαστικών και της Δημόσιας Εκπαίδευσης καθώς και επί της Δικαιοσύνης
• Υποστράτηγος Καρλ Βίλχελμ φον Χάιντεκ - επί των Στρατιωτικών και των Ναυτικών

Το βασιλικό μονόγραμμα του Όθωνα.

Η Απόλυτη Μοναρχία

Η ενηλικίωση του Όθωνα έγινε την 1η Ιουνίου 1835 και εορτάσθηκε με κανονιοβολισμούς, στρατιωτική παρέλαση, φωταγώγηση, αγώνες και επίσημο χορό. Με όσα μέσα διέθεταν, η Αθήνα και οι κάτοικοί της τίμησαν την ημέρα: «Έγινε λαμπρή παράταξη», γράφει ο Ιωάννης Μακρυγιάννης στα απομνημονεύματά του, «από την εκκλησία ως το παλάτι στρωμένος ο δρόμος και στολισμένος».

Παρά την αντίθεση του Όθωνα, ο Λουδοβίκος επέβαλε τη διατήρηση του Ιωσήφ Λουδοβίκου Άρμανσπεργκ σε θέση ευθύνης στην Ελλάδα. Στα επίσημα κείμενα αποκαλείται με τον τίτλο του αρχιγραμματέα, ενώ στην καθημερινή ζωή και στον αντιπολιτευόμενο Τύπο τον επονομάζουν Αρχικαγκελάριο.

Με την ανάληψη των βασιλικών καθηκόντων από τον Όθωνα εγκαινιάστηκε μια καινούργια φάση για την εγκαθίδρυση θεσμών, σύμφωνα με τους οποίους θα λειτουργούσε το κράτος. Στο τελευταίο εξάμηνο του 1835, δημιουργήθηκαν τέσσερις βασικοί θεσμοί με πρώτο το αξίωμα του αρχιγραμματέα, θεσμός με σύντομη διάρκεια, καθώς δεν κράτησε παρά μόνο όσο η θητεία του Άρμανσπεργκ, και έπαψε να υπάρχει με την πτώση του Αρχικαγκελάριου, τον Φεβρουάριο του 1837. Ο δεύτερος θεσμός που αφορούσε το σύστημα της μικρής γαιοκτησίας, αν και εφαρμόστηκε καθυστερημένα, αποτέλεσε με τον καιρό βασικό χαρακτηριστικό του ελληνικού κοινωνικού συστήματος. Ο τρίτος, που ήταν η ίδρυση του Συμβουλίου της Επικρατείας, διατηρήθηκε στην αρχική του μορφή και στις πρωταρχικές του λειτουργίες ως την παραχώρηση του Συντάγματος, τον Μάρτιο του 1844, ενώ ο τέταρτος, που προνοούσε για τη δημιουργία της ελληνικής φάλαγγας, δεν μπόρεσε να φτάσει σε πλήρη ανάπτυξη, εξαιτίας των οικονομικών δυσχερειών που αντιμετώπιζε το κράτος.

Η Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843

Η δυσαρέσκεια του λαού λόγω της πολιτικής του Όθωνα, αλλά και τα συμφέροντα των Μεγάλων Δυνάμεων απαιτούσαν την παραχώρηση Συντάγματος. Συγκεκριμένα, η Αγγλία πίστευε ότι ο κοινοβουλευτισμός θα εξυπηρετούσε καλύτερα τα συμφέροντά της, ενώ η Γαλλία δεν ήθελε να φαίνεται αντίθετη με την παραχώρηση ελευθεριών. Τέλος, η Ρωσία επιδίωκε κάποια αλλαγή με την οποία ο Όθων θα αναγκαζόταν να παραιτηθεί, καθώς είχε ελπίδες ότι θα ανέβαινε στον θρόνο Ρώσος πρίγκιπας. Μοχλός πίεσης των Δυνάμεων ήταν οι οικονομικές υποχρεώσεις της Ελλάδας. Έτσι, η Ρωσία απαίτησε την άμεση καταβολή των τοκοχρεολυσίων των πρώτων δύο δόσεων του 1833 και την επιστροφή των προκαταβολών της τρίτης. Με αυτά συμφώνησαν και οι υπόλοιπες δυνάμεις. Αποτέλεσμα ήταν να μεγαλώσει η δυσφορία κατά του Όθωνα, ο οποίος αναγκάστηκε να καταφύγει σε αντιλαϊκά μέτρα (σταμάτησε την εκτέλεση έργων, ανέστειλε την καταβολή μισθών και απέλυσε πολλούς δημοσίους υπαλλήλους).

Νύχτα της 3ης Σεπτεμβρίου 1843. Στο κέντρο διακρίνεται ο Δημήτριος Καλλέργης έφιππος, ενώ από ένα παράθυρο των ανακτόρων προβάλλουν ο Όθων ντυμένος με ελληνική ενδυμασία και η Αμαλία. Αγνώστου ζωγράφου, συλλογή Λ. Ευταξία, Αθήνα.

Η δυσαρέσκεια οδήγησε στη συνωμοσία μερικών πολιτικών και αξιωματικών - με αρχηγούς τον Ιωάννη Μακρυγιάννη και τον Δημήτριο Καλλέργη - οι οποίοι ήθελαν να επιβάλουν στον Όθωνα την παραχώρηση Συντάγματος. Ωστόσο αυτός και η κυβέρνηση δεν έλαβαν καθόλου προστατευτικά μέτρα.

Τη νύχτα της 2ας προς την 3η Σεπτεμβρίου ένα τάγμα συγκέντρωσε πολίτες και κατευθύνθηκε προς τα ανάκτορα με την κραυγή «Ζήτω το Σύνταγμα». Ο Όθων κάλεσε τμήμα πυροβολικού, του οποίου όμως ο επικεφαλής (λοχαγός Ελευθέριος Σχοινάς ή Σχινάς) ήταν μυημένος στο κίνημα και ενώθηκε με τους επαναστάτες. Ο Μακρυγιάννης αυτοανακηρύχθηκε φρούραρχος της πόλης και ανέλαβε την προστασία των ανακτόρων και των δημοσίων καταστημάτων. Το υπουργείο του Χρηστίδη είχε διαλυθεί και σχηματίστηκε νέα κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Ανδρέα Μεταξά. Μια εξαμελής επαναστατική επιτροπή παρουσιάστηκε στον βασιλιά και τον ανάγκασε να διατάξει σύγκληση Εθνικής Συνέλευσης για την ψήφιση Συντάγματος. Οι επαναστάτες διεκδικούσαν τα πολιτικά τους δικαιώματα και όχι την απομάκρυνση του Όθωνα. Έγιναν εκλογές τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο και οι πληρεξούσιοι συγκρότησαν τη συνταγματική Εθνική Συνέλευση του 1843.

Ο Όθων τελικά παραχώρησε το Σύνταγμα του 1844, αλλά η νέα κυβέρνηση ζητούσε από τον βασιλιά όχι μόνο αμνηστία, αλλά και απονομή μεταλλίου στους πρωτεργάτες της Επανάστασης. Ο βασιλιάς αρχικά δε συμφώνησε, αλλά τελικά πιέστηκε από τις Μεγάλες Δυνάμεις, υποχώρησε και έγινε δεκτός από τον λαό και τον στρατό. Η νύχτα της 3ης Σεπτεμβρίου σήμανε το τέλος της απόλυτης μοναρχίας στην Ελλάδα.

Η καθιέρωση της Συνταγματικής Μοναρχίας

Προσφωνήσεις του Βασιλέως Όθωνα
Προσφώνηση αναφοράς	Μεγαλειότατος
Προφορική προσφώνηση	Μεγαλειότατε
Εναλλακτική προσφώνηση	Δ/Δ

Η κυβέρνηση του Ανδρέα Μεταξά είχε ως αποστολή τη σύγκληση της Εθνικής Συνέλευσης του 1843, για την προετοιμασία και ψήφιση του Συντάγματος και τη διενέργεια εκλογών. Στην Εθνοσυνέλευση έλαβαν μέρος αντιπρόσωποι («πληρεξούσιοι») και από περιοχές που συμμετείχαν στην Επανάσταση αλλά δεν απελευθερώθηκαν. Τον Μάρτιο του 1844, αναδείχτηκε πρόεδρος ο Πανούτσος Νοταράς. Αποφασίστηκε η διατήρηση της Μοναρχίας, αλλά με συνταγματικούς περιορισμούς. Αυτή τη μέση οδό προτίμησαν και οι Μεγάλες Δυνάμεις, που δε συμμετείχαν ενεργά στο κίνημα και μπορούσαν τώρα να παίξουν τον ρόλο του μεσολαβητή. Η Ρωσία όμως ήταν αντίθετη προς την παραχώρηση Συντάγματος.

Στο νέο πολίτευμα η θέση του βασιλιά ήταν και πάλι κυρίαρχη, αφού η Εθνοσυνέλευση εξακολουθούσε να θεωρεί φορέα της συντακτικής εξουσίας τον μονάρχη. Η νέα μορφή του πολιτεύματος ήταν ηγεμονική, κληρονομική, συνταγματική και κοινοβουλευτική. Ο βασιλιάς διατήρησε την εκτελεστική εξουσία και μοιραζόταν μαζί με τη Βουλή και τη Γερουσία – της οποίας τα μέλη όριζε ο ίδιος - τη νομοθετική. Ήταν ο ανώτατος άρχοντας του κράτους: επικύρωνε νόμους, απένεμε βαθμούς στρατιωτικών, διόριζε και έπαυε δημοσίους υπαλλήλους.

Οι υπογραφές των πληρεξούσιων της Εθνικής Συνέλευσης του 1843, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, Αθήνα.

Με το Σύνταγμα της 3ης Σεπτεμβρίου αναγνωρίστηκε ως επικρατούσα θρησκεία στην Ελλάδα η Ορθοδοξία, ενώ οποιαδήποτε άλλη ήταν ανεκτή. Επίσης, η Εκκλησία της Ελλάδος είναι δογματικά ενωμένη με το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης αλλά αυτοκέφαλη και ανεξάρτητη από κάθε άλλη.

Στο θέμα των αυτοχθόνων και ετεροχθόνων προέκυψε μεγάλη ένταση, αφού νωρίτερα είχε αποφασιστεί ότι μόνο Έλληνες πολίτες ήταν δεκτοί στα δημόσια επαγγέλματα. Οι αυτόχθονες απαιτούσαν πολιτογράφηση των ετεροχθόνων, με αποτέλεσμα τον αποκλεισμό από τις δημόσιες θέσεις όλων των Ελλήνων που προέρχονταν από τις υπόδουλες ακόμη περιοχές. Αυτό προκάλεσε και την αντίδραση των ετεροχθόνων με αποτέλεσμα η απόφαση να ενταχθεί στα Ψηφίσματα και όχι στο Σύνταγμα.

Στο θέμα της διαδοχής, το Σύνταγμα προέβλεπε ότι κάθε μελλοντικός κάτοχος του ελληνικού θρόνου θα έπρεπε να είναι ορθόδοξος, γεγονός που προκάλεσε αντιδράσεις, αφού η Συνθήκη του Λονδίνου δεν προέβλεπε κάτι τέτοιο. Η Ρωσία όμως δεν είχε πρόβλημα, και η Αγγλία και η Γαλλία αποδέχτηκαν το τετελεσμένο γεγονός.

Πολλοί υποστήριζαν ότι η Γερουσία, που προβλεπόταν από το νέο Σύνταγμα, ήταν ένας αριστοκρατικός και επικίνδυνος θεσμός, αφού ο βασιλιάς όριζε τους ισόβιους γερουσιαστές, οι οποίοι όντας πιστοί σε αυτόν θα περιόριζαν το έργο των εκλεγμένων βουλευτών. Τελικά σχηματίστηκαν δύο αντίθετες ομάδες και επικράτησαν οι υποστηρικτές των βασιλικών απόψεων.

Το Σύνταγμα βασιζόταν σε ευρωπαϊκά συντάγματα και τις εμπειρίες μερικών πολιτικών αλλά δεν καθοριζόταν από συγκεκριμένη πολιτική ιδεολογία.

Η εκθρόνιση και η εξορία του Όθωνα

Δυσαρέσκειες και αντιδυναστικές εκδηλώσεις

Ο Όθων σε αναμνηστικό μετάλλιο από τον Κόνραντ Λάγκε το 1836 (Εθνικό Ιστορικό Μουσείο).

Μετά τον κριμαϊκό πόλεμο, οι αρχηγοί των 3 κομμάτων (Ανδρέας Μεταξάς,Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος,Ιωάννης Κωλέττης) αποσύρθηκαν από την πολιτική ζωή και άρχισε μια νέα περίοδος στην οποία ο μετασχηματισμός της νεοελληνικής κοινωνίας περιλάμβανε την ενίσχυση της αστικής τάξης. Επίσης, ο Όθων δεν κατάφερε να κάνει παιδιά και, έτσι, άρχισε η αναζήτηση για ένα νέο ορθόδοξο πρίγκιπα.

Επίσης, το φιλελεύθερο πνεύμα που επικρατούσε στην Ιταλία εμψύχωσε τους Έλληνες, οι οποίοι πίστευαν ότι οι Ιταλοί, μετά από τη νίκη τους κατά της Αυστρίας, θα προχωρούσαν στην απελευθέρωση των χριστιανικών πληθυσμών της Ανατολής. Ο λαός περίμενε από τον Όθωνα ενεργή δράση, αλλά εκείνος δίσταζε και κατηγορήθηκε για φιλοαυστριακά αισθήματα.

Ο Τύπος στρεφόταν ανοιχτά κατά του βασιλιά και στη Βουλή ενισχύθηκε η αντιπολιτευτική παράταξη. Ο Όθων διέταξε τον ανασχηματισμό της κυβέρνησης Μιαούλη, η οποία διενήργησε εκλογές το 1859 και κέρδισε. Η αντιπολίτευση αντέδρασε στις σκανδαλώδεις παρεμβάσεις υπέρ των κυβερνητικών υποψηφίων. Μετά από την απομάκρυνση πολλών βουλευτών και αναταραχές, ο Όθων τελικά διέλυσε τη Βουλή και έκανε εκλογές το 1861. Σ' αυτές τόσο ο Όθων όσο και η κυβέρνηση χρησιμοποίησαν όλα τα μέσα για να επικρατήσουν οι κυβερνητικοί. Μια απόπειρα δολοφονίας κατά της Αμαλίας κατεύνασε κάπως τα πνεύματα, αλλά σε λίγο ο αντιδυναστικός αγώνας βρισκόταν και πάλι σε έξαρση.

Η λέμβος Ουρανία, φτιαγμένη ειδικά για τον Όθωνα και την Αμαλία με το χαρακτηριστικό ξυλόγλυπτο επίχρυσο ακρόπρωρο του αναγεννημένου εκ της στάκτης Φοίνικα μετά εμβόλου τρίαινας, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, Αθήνα).

Ο Όθων κάλεσε τότε την αντιπολίτευση να σχηματίσει κυβέρνηση αλλά αυτή απαίτησε:

1. να τηρείται αυστηρά το Σύνταγμα,
2. οι υπουργοί να επιλέγονται αποκλειστικά από τον πρωθυπουργό,
3. να γίνουν αλλαγές στη σύνθεση της Γερουσίας,
4. να ιδρυθεί εθνοφυλακή,
5. να κατοχυρωθεί ελευθεροτυπία και
6. να γίνει διεξαγωγή ελεύθερων και τίμιων εκλογών.

Ενώ, αρχικά, ο Όθων συμφώνησε, έπειτα ανακάλεσε την εντολή και έδωσε την πρωθυπουργία και πάλι στον Μιαούλη.

Επαναστατικά κινήματα

Στο Ναύπλιο εμφανίστηκαν τα πρώτα επαναστατικά κινήματα. Το 1862, οι επαναστάτες κατέλυσαν τις αρχές και επιδίωξαν την κατάργηση του συστήματος και την αναγόρευση νέου, τη διάλυση του παρανόμου της Βουλής και τη σύγκληση Εθνοσυνέλευσης. Η κυβέρνηση πολιόρκησε το Ναύπλιο. Ο Όθων χορήγησε μερική αμνηστία, υπό τον όρο οι πρωτεργάτες να εγκαταλείψουν το ελληνικό έδαφος με δύο πλοία.

Επαναστατικά κινήματα πραγματοποιήθηκαν και στη Σύρο. Οι επαναστάτες εξόπλισαν ένα εμπορικό πλοίο, αλλά ο Όθων έστειλε το πολεμικό, Αμαλία, με ικανή στρατιωτική δύναμη και τους συνέλαβε. Χορήγησε αμνηστία σε όσους συμμετείχαν στην επανάσταση εκτός από τους πρωτεργάτες.

Το τραπέζι όπου υπογράφηκε η έξωση του Όθωνα και ένα τσακισμένο ξύλινο στέμμα. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, Αθήνα.

Επανάσταση και έξωση του Όθωνα

Δείτε επίσης: Επανάσταση της 23ης Οκτωβρίου 1862

Τελικά, ο Αθανάσιος Μιαούλης υπέβαλε την παραίτησή του και ο Όθων έκανε πρωθυπουργό τον Ιωάννη Κολοκοτρώνη. Μάλιστα κατέστρωνε κρυφά σχέδια με την Ιταλία για κοινή δράση κατά της Πύλης. Η Αγγλία, μαθαίνοντας γι’ αυτά τα σχέδια, έλαβε τα κατάλληλα μέτρα για τη ματαίωσή τους.

Στο εσωτερικό επικρατούσαν οι αντιβασιλικές διαδηλώσεις. Τη νύχτα της 10ης προς 11η Οκτωβρίου, εκδίδεται το Ψήφισμα του Έθνους για την κατάργηση της Βασιλείας του Όθωνα, ως ακολούθως:

«Τὰ δεινὰ της Πατρίδος ἔπαυσαν. Ἅπασαι αἱ ἐπαρχίαι καὶ ἡ Πρωτεύουσα συνενωθεῖσαι μετὰ τοῦ Στρατοῦ ἔθεσαν τέρμα εἰς αὐτά, ὡς κοινὴ ἔκφρασις τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους ὁλοκλήρου κηρύττεται καὶ ψηφίζεται: Ἡ Βασιλεῖα τοῦ Ὄθωνος καταργεῖται. Ἡ Ἀντιβασιλεία τῆς Ἀμαλίας καταργεῖται. Προσωρινὴ Κυβέρνησις συνιστᾶται ὅπως κυβερνήσῃ τὸ Κράτος μέχρι συγκαλέσεως τῆς Ἐθνικῆς Συνελεύσεως συγκειμένης ἐκ τῶν ἑξῆς πολιτῶν: Δημητρίου Βούλγαρη, Προέδρου, Κωνσταντίνου Κανάρη, Βενιζέλου Ρούφου.»

Το βασιλικό ζεύγος θεώρησε σωστό να κάνει μια περιοδεία στις επαρχίες για να αποκατασταθεί η δημοτικότητά του. Ενώ όμως η υποδοχή έδειχνε ενθουσιώδης, στο μεταξύ ξέσπασε στην Αιτωλοακαρνανία επανάσταση που έφτασε μέχρι την Αθήνα. Το βασιλικό ζεύγος έμεινε στο πολεμικό Αμαλία, ενώ οι Μεγάλες Δυνάμεις τους συμβούλευαν να αναχωρήσουν αμέσως. Ο Όθων και η Αμαλία εγκατέλειψαν την Ελλάδα στις 23 Οκτωβρίου 1862, με το αγγλικό πολεμικό Σκύλλα. Κατέφυγαν στο Μόναχο και αργότερα στη Βαμβέργη, αλλά ο Όθων δεν παραιτήθηκε επίσημα από τον θρόνο.

Ο Όθων στη Βαυαρία τα τελευταία χρόνια της ζωής του.

Το τελευταίο διάγγελμα του βασιλιά Όθωνα προς τον ελληνικό λαό, λίγο πριν από την αναχώρησή του από την Ελλάδα, ανέφερε τα εξής:

«Έλληνες!

Πεπεισμένος ότι μετά τα τελευταία συμβάντα, άτινα έλαβον χώραν εις διάφορα μέρη του Βασιλείου και ιδίως εις την Πρωτεύουσαν, η περαιτέρω εν Ελλάδι διαμονή μου κατά την στιγμήν ταύτην ηδύνατο να φέρη τους κατοίκους αυτής εις ταραχάς αιματηράς και δυσκόλους να καταβληθώσιν, απεφάσισα ν’ αναχωρήσω εκ του τόπου τούτου, τον οποίον ηγάπησα και εισέτι αγαπώ, και προς την ευημερίαν του οποίου από τριακονταετίας σχεδόν ούτε φροντίδων, ούτε κόπου εφείσθην.

Αποφεύγων πάσαν επίδειξιν, είχον προ οφθαλμών μόνον τα αληθή της Ελλάδος συμφέροντα και πάσαις δυνάμεσι προσεπάθησα να προαγάγω την υλικήν και ηθικήν αυτής ανάπτυξιν, επιστήσας ιδίως την προσοχήν μου εις την αμερόληπτον της δικαιοσύνης απονομήν. Οσάκις δε επρόκειτο περί των κατά του προσώπου Μου πολιτικών εγκλημάτων, έδειξα πάντοτε μεγίστην επιείκειαν και λήθην των πεπραγμένων.

Επιστρέφων εις την γήν της γεννήσεώς Μου, λυπούμαι αναλογιζόμενος τας συμφοράς, υφ’ ών επαπειλείται η προσφιλής μου Ελλάς εκ της νέας πλοκής των πραγμάτων, και παρακαλώ τον εύσπλαχνον Θεόν ν’ απονέμη πάντοτε την χάριν Του εις τας τύχας της Ελλάδος.».

Η σαρκοφάγος του Όθωνα στην εκκλησία των Θεατινών στο Μόναχο

Μετά από περίοδο μεσοβασιλείας, ο ελληνικός θρόνος δόθηκε στον Δανό πρίγκιπα Γεώργιο. Αναγορεύτηκε Βασιλιάς των Ελλήνων ως Γεώργιος Α΄.

Κάποιοι ιστορικοί αναφέρουν ότι ο Όθων αγάπησε την Ελλάδα όσο τίποτε άλλο. Απεβίωσε στις 26 Ιουλίου 1867 στη Βαμβέργη. Ο ίδιος θέλησε να θαφτεί με την παραδοσιακή ενδυμασία της Ελλάδας, τη φουστανέλα. Είναι θαμμένος δίπλα στην Αμαλία, στην κρύπτη των οικογενειακών τάφων της βαυαρικής δυναστείας, στην Εκκλησία των Θεατινών, στο κέντρο του Μονάχου.

Απεικονίσεις του Όθωνα

Ζωγραφική

• Μια γνωστή προσωπογραφία του νεαρού Όθωνα που φιλοτέχνησε το 1833 ο Γερμανός Γιόζεφ Καρλ Στίλερ βρίσκεται σήμερα στο Μουσείο Μπενάκη στην Αθήνα.

Λογοτεχνία

• Στο έργο Ο Λέανδρος του Παναγιώτη Σούτσου (1834), το πρώτο μυθιστόρημα που εκδίδεται στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος, επιδοκιμάζεται η μοναρχία στο πρόσωπο του Όθωνα.

Θέατρο

• Το 1971, η Αλίκη Βουγιουκλάκη ανέβασε στην Αθήνα το θεατρικό έργο "Βασίλισσα Αμαλία" του Γεωργίου Ρούσσου σε σκηνοθεσία Δημήτρη Παπαμιχαήλ με τον Νίκο Γαλανό στον ρόλο του Όθωνα. Ήταν η πρώτη παράσταση που ανέβηκε στο θέατρο "Αλίκη".

Κινηματογράφος

• Στην ταινία Μαρία Πενταγιώτισσα (1929) του Αχιλλέα Μαδρά, ο αξιωματικός της προεδρικής φρουράς Ηλίας Κανακάς (που έμοιαζε φυσιογνωμικά με τον βασιλιά) υποδύεται τον Όθωνα που υποτίθεται ότι επισκέπτεται το πανηγύρι των Σαλώνων.
• Το 1975, τέσσερα χρόνια μετά την αντίστοιχη θεατρική παράσταση, προβάλλεται από το ΕΙΡΤ η τηλεοπτική σειρά Βασίλισσα Αμαλία σε σκηνοθεσία Κώστα Καραγιάννη, στην οποία Όθων ήταν ο Χρήστος Πολίτης.

Βιβλιογραφία

Ελληνόγλωσση

• 'Λόγος εν Μονάχω 6/18 Νοεμβρίου 1832. Αναστ. Γεωργιάδου Λευκία
• Πανηγυρικός λόγος περί αναβάσεως εις τον θρόνον της Ελλάδος ενός Πρίγκηπος εκ του Βασιλικού Οίκου της Βαυαρίας (Βιέννη 1833)
• «Λόγος του Νεόφυτου Δούκα προς Όθωνα» (βλ. Διαμαντοπούλου, Λίλια: «Κορόνα και Γράμματα. Ένα οπτικό ποίημα του Νεοφύτου Δούκα προς τον Βασιλέα Όθωνα»), MIET: Αθήνα, 2012 *(http://academia.edu/1922331/_._)
• «Οθωνιάς» ποιήματα ηρωϊκά κατά την γηθόσυνον ετήσιον ημέραν της ευτυχούς εις Ναύπλιον αφίξεως του γαληνοτάτου Βασιλέως της Ελλάδος Όθωνος του Α΄ (μεταφρ. και γερμανιστί). (1834)
• Όθωνος στέφανος εξ Αθηνάς. (1834)
• Όθωνος αποβατήριον εις Ναύπλιον. Έφορος στρατιωτικός Π.Ροδίου
• Πολιτικά σύμμικτα. Α. Παπαδοπούλου Βρεττού (1840)
• Επιστολή προς Αθηναίους. Γ. Φίνλεϋ (1844)
• Η Κρίσις. Ι. Α. Σπηλιωτάκη (1847)
• Τα κατά Μουσούρον ή η Ελληνοτουρκική διαφορά. (1848)
• Έγγραφα - επιστολαί συλλογής υποστρ/γου Γ. Κολοκοτρώνη (1855)
• Η Ελληνική φυλή και η Δύσις. Λεβίδου Κ. (1856)
• Επιστολαί Π. Κελευρά (1856)
• Τα κατά την τελετή 25-1-1858 επί τη 25τηρίδι από της εις Ελλάδα αφίξεως της Α.Μ. του Βασιλέως με τις γενόμενες προσφωνήσεις και αντιφωνήσεις Π. Κελευρά (1858)
• Η 25ετηρίς του σεβαστού ημών Βασιλέως. Μαθαρίνου Ι. (1859)
• Αι περί Συντάγματος και περί των κατά την Ελλάδα Βαυαρών πράξεις, της συμμαχίας και της Αυλής του Μονάχου. Ανωνύμου (1859)
• Συμβουλαί αληθούς φίλου της Ελλάδος (Ελλ.Γαλλ.). Άππελ (Ιππότου) 1860
• Η Ρωσοφοβία και ο Πανσλαυϊσμός. Π. Κελευρά (1860)
• Τα συμβάντα της νεοελληνικής επαναστάσεως. Ανωνύμου (1862)
• Η Νυξ της 10-11 Οκτωβρίου 1862. Α.Κ. (1862)
• Το Βασίλειον της Ελλάδος και η Ελληνική Ολομέλεια (1833-1843). Ν. Τ. Βούλγαρη ( Κέρκυρα 1862)
• Εις Βασιλεύς ελέω θεού. Θρασύβουλου Ζ. Αργυρόπουλου (1862)
• Η Ναυπλιακή επανάστασις. Ναυπλιέως (1862)
• 25ετηρίς εν «Φιλίστορος» τομ. Β Φιλίππου Ι. (1862)
• Το ατέλεστον μνημόσυνον ή δίκην νεκρών και ζώντων. Ξένου Στεφ. (Λονδίνο 1863)
• Ελλάς υπό τον Βασιλέα Όθωνα. Κουλουριώτου (Λονδίνο 1863)
• Σκέψεις περί Ελλάδος. Μέρος Α & Β Χαλκιόπουλου Π. (1863) (1894)
• Πως καταστρέφεται…… Θ.Γ. Κολοκοτρώνη (1872)
• Η εν Ελλάδι πολυκέφαλος Λερναία Ύδρα. Π. Κελευρά (1866)
• Ο Εστεμμένος Τυρταίος, Ποιήματα περί Ελλάδος του Βασιλέως της Βαυαρίας Λουδοβίκου Α΄ (1868)
• Όθωνος Ελεγεία εν «Φιλολογικοίς παρέργοις». Φιλίππου Ι. (1865) & (1874)
• Ιστορία Ελλάδος από 1453 μέχρι ημερών μας. Μέντελσον Βαρθόλδη μεταφρ. Α. Βλάχου
• Βίοι Παράλληλοι (Αθήναι 1872-1876) τομ. Ζ΄. Γούδα Α. (1870-1874)
• Ερχομός Όθωνος εν «Βοσκώ της Αργολίδος». Π. Σούτσου. (Αχρονολόγητο)
• Ο Όθων επί Ελληνικής γής. Εν «Εστία» (1876)
• Αποκαλυφθήτω η αλήθεια. Α.Α. Βούλγαρη (1878)
• Ιστορικαί Αναμνήσεις. (Τομ.β΄) Ν. Δραγούμη (1878)
• ΌΘΩΝ εν «Εστία» (τομ. Στ΄). Α. Σ. Βυζάντιου (1878) και
• ΌΘΩΝ εν «Ημέρα» (άμα τω θανάτω) Α. Σ. Βυζάντιου (1897)
• Αι τελευταίαι ημέραι της Βασιλείας του Όθωνος. Θ.Γ. Κολοκοτρώνη (1881)
• Το Πολίτευμα. Ι. Α. Σπηλιωτάκη (1881)
• Όθων και Αμαλία. Σωφρονιάδου Δ. (Κωνσταντινούπολη 1882)
• Τα συμβάντα του Οκτωβρίου 1862 επί του Βασιλικού ατμοδρόμωνος «Αμαλίας». Λ. Παλάσκα (1882)
• Η εξ Ελλάδος αναχώρησις του Βασιλέως Όθωνος, εν «Εστία» τομ. ΙΔ΄(1882)
• Παρα τον τάφον του Βασιλέως Όθωνος. Κ. Ν. Παπαμιχαλόπουλου (1883)
• Αττικόν ημερολόγιον. Ασωπίου (1881)
• Η Ευρωπαϊκή διπλωματία εν Ελλάδι. Χ. Δ. Μελετοπούλου (1883)
• Χρονικά της Βασιλείας του Όθωνος. Μπάμπη Άννινου εν «Εστία» (1889)
• «Σύνταγμα της Ελλάδος». Γ. Ν. Φιλάρετου (1889)
• Βαυαροκρατία και Ελλάς εν «Εβδομάδι» Π. Χαλκιόπουλου (1889)
• «Απομνημονεύματα». Ν. Ι. Σαριπόλου (1889)
• «Τα μετά θάνατον» Ν. Ι. Σαριπόλου (1890)
• Ο Πρίγκιψ Μεττερνίχος. εν «Εστία Π. Καρολίδου (1892)
• Ιστορία του σύγχρονου Ελληνισμού. Κ. Κυριακίδου (1892-3)
• Απομνημονεύματα Υπουργίας Σ. Πήλικα (1893)
• Ιστορία Όθωνος Βασιλέως της Ελλάδος 1832 -62. Τ. Ε. Ευαγγελίδου (1894)
• Ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Τ. Ε. Ευαγγελίδου (1894)
• Αμαλία η Βασίλισσα της Ελλάδος. Ανωνύμου (1894)
• Βερναρδάκης, Δημήτριος. Καποδίστριας και Όθων. Αθήνα: Ερμείας, 2001
• Bremer, Fredrika. Η Ελλάδα και οι Έλληνες την εποχή του Όθωνα. Μια χειμερινή παραμονή και μια καλοκαιρινή περιπλάνηση το 1859. Τόμοι Ι & ΙΙ. Αθήνα: Ιστορητής, 2002
• Buttlar, Adrian von. Η Οθωνική Ελλάδα και η συγκρότηση του ελληνικού κράτους. Αθήνα: Οδυσσέας, 2002
• Ευαγγελίδης, Τρύφωνας. Ιστορία του Όθωνος βασιλέως της Ελλάδος 1832 - 1862. Αθήνα: Ελεύθερη σκέψις, 2003
• Ζαούσης, Αλέξανδρος. Αμαλία και Όθων. Αθήνα: Ωκεανίδα, 2002
• Καρακώστας, Γιάννης. Ο βασιλεύς Όθων, το Οθώνειο Πανεπιστήμιο, και η Νομική του Σχολή. ΑΘήνα: Εκδ. Σάκκουλας, 2005
• Κητς, Τζων. Όθων ο Μέγας, Αθήνα: Έλλην, 2000
• Παπαντωνίου, Ζαχαρίας. Όθων. Αθήνα: Εστία, 1997
• Φωτιάδης, Δημήτρης. Όθωνας - Η έξωση. Αθήνα: Εκδ. Αφοι Ζαχαρόπουλοι, 1988
• Φωτιάδης, Δημήτρης. Όθωνας - Η μοναρχία. Αθήνα: Εκδ. Αφοι Ζαχαρόπουλοι, 1988
• Νικόλαος Αιγηνίτης, «Ο βασιλεύς Όθων εν Κηφισία», Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, τομ. Ι,γ σελ.146-147
• Εμμανουήλ Γιαννόπουλος, «Η εν έτει 1835 αποδοχή του βασιλέως της Βαυαρίας εν Αθήναις», Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, τομ. Ι,δ σελ.75-77
• Αχιλλέα Κομίνη, «Ο Όθων και η Εθνική Τράπεζα», Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, τομ.ΙΘ, σελ.69-74
• Γεώργιου Λαΐου, «Η εκλογή του Όθωνος ως βασιλέως της Ελλάδος και η επικύρωσις αυτής υπό της εν Προνοία Εθνοσύνελεύσεως», Δελτίον της Ιστορικής κι Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, τομ.19 σσ. 167-198
• Νικόλαου Λεβίδη, «Ο Βασιλεύς Όθων εν Κηφισία», Δελτίον της Ιστορικής κι Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, τομ.Ι, δ σσ.129-131
• Αντώνης Κλάψης, Πολιτική και διπλωματία της ελληνικής εθνικής ολοκλήρωσης, 1821-1923, Εκδόσεις Πεδίο, Αθήνα, 2019.

Ξενόγλωσση

• Bower, Leonard, and Gordon Bolitho. Otho I, King of Greece: A Biography. London: Selwyn & Blount, 1939
• Dümler, Christian, and Kathrin Jung. Von Athen nach Bamberg: König Otto von Griechenland, Begleitheft zur Ausstellung in der Neuen Residenz Bamberg, 21. Juni bis 3. November 2002. München: Bayerische Schlösserverwaltung, 2002. ISBN 3-932982-45-2
• Murken, Jan, and Saskia Durian-Ress. König-Otto-von-Griechenland-Museum der Gemeinde Ottobrunn. Bayerische Museen, Band 22. München: Weltkunst, 1995. ISBN 3-921669-16-2
• Amalie, 1818-1875: Herzogin von Oldenburg, Königin von Griechenland. Oldenburg: Isensee, 2004. ISBN 3-89995-122-0

Δείτε επίσης

• Σκιαδικά