Σχιστολιθικό πετρέλαιο

Σχιστολιθικό πετρέλαιο είναι μη συμβατικό πετρέλαιο που παράγεται από θραύσματα πετρωμάτων σχιστολιθικού πετρελαίου με πυρόλυση, υδρογό

Αυτό το λήμμα αφορά συνθετικό πετρέλαιο που παράγεται με πυρόλυση, υδρογόνωση ή θερμική διαλυτοποίηση πετρωμάτων σχιστολιθικού πετρελαίου.

Σχιστολιθικό πετρέλαιο (Shale oil) είναι μη συμβατικό πετρέλαιο που παράγεται από θραύσματα πετρωμάτων σχιστολιθικού πετρελαίου με πυρόλυση, υδρογόνωση, ή θερμική διάλυση (thermal dissolution). Αυτές οι διεργασίες μετατρέπουν την οργανική ύλη μέσα στο πέτρωμα κηρογόνου (kerogen) σε συνθετικό καύσιμο (Synthetic fuel). Το τελικό πετρέλαιο μπορεί να χρησιμοποιηθεί αμέσως ως καύσιμο ή να αναβαθμιστεί για να καλύψει τις προδιαγραφές διυλιστηρίου πετρελαίου προσθέτοντας υδρογόνο και αφαιρώντας ακαθαρσίες όπως θείο και άζωτο. Τα εξευγενισμένα προϊόντα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τους ίδιους σκοπούς όπως αυτά που παράγονται από πετρέλαιο.

Ο όρος "Σχιστολιθικό πετρέλαιο (shale oil)" χρησιμοποιείται επίσης για αργό πετρέλαιο που παράγεται από σχιστολίθους ή άλλους σχηματισμούς πολύ χαμηλής διαπερατότητας. Όμως, για να μειωθεί ο κίνδυνος σύγχυσης προτιμάται ο όρος "σφικτό πετρέλαιο (tight oil)" για το δεύτερο.[1] Η International Energy Agency συνιστά τη χρήση του όρου "ελαφρύ σφικτό πετρέλαιο (light tight oil)" και η αναφορά της World Energy Resources 2013 από το World Energy Council χρησιμοποιεί τον όρο "σφικτό πετρέλαιο (tight oil)" για το αργό πετρέλαιο σε πετρελαιοφόρους σχιστολίθους.[2][3]

Ιστορικό Επεξεργασία

 
Τρεις σχιστολιθικοί σωροί, απόδειξη των πρώιμων βιομηχανιών παραφινελαίου του 19ου αιώνα στη Σκωτία

Το σχιστολιθικό πετρέλαιο ήταν μία από τις πρώτες πηγές ορυκτελαίου (mineral oil) που χρησιμοποιήθηκε από ανθρώπους.[4] Η πρώτη πρώιμη καταγεγραμμένη χρήση ήταν στην Ελβετία και την Αυστρία στις αρχές του 14ου αιώνα.[5] Το 1596, ο προσωπικός γιατρός του Φρειδερίκος Α΄ Βαρβαρόσσα, δούκας του Βύρτεμπεργκ, έγραψε για τις θεραπευτικές του ιδιότητες.[6] Το σχιστολιθικό πετρέλαιο χρησιμοποιήθηκε για να φωτίσει τους δρόμους της Μόντενα στην Ιταλία στην αλλαγή του 17ου αιώνα.[6] Το βρετανικό στέμμα έδωσε το δικαίωμα της ευρεσιτεχνίας το 1694 σε τρία άτομα που είχαν "βρει τρόπο να εξάγουν και να κάνουν μεγάλες ποσότητες πίσσας από κάποιο είδος πέτρας."[6][7][8] Αργότερα πουλήθηκε ως Betton's British Oil, το απεσταγμένο προϊόν ελέχθη ότι "δοκιμάστηκε από διάφορα άτομα για πόνους με αρκετή βελτίωση."[9] Σύγχρονες βιομηχανίες εξαγωγής σχιστολιθικού πετρελαίου ιδρύθηκαν στη Γαλλία κατά τη δεκαετία του 1830 και στη Σκωτία κατά τη δεκαετία του 1840.[10] Το πετρέλαιο χρησιμοποιήθηκε ως καύσιμο, ως λιπαντικό και κηροζίνη· η βιομηχανική επανάσταση είχε δημιουργήσει πρόσθετη ζήτηση για φωτισμό. Χρησίμευσε ως υποκατάστατο για το ολοένα και πιο σπάνιο και ακριβό φαλαινέλαιο (whale oil).[6][11][12]

Κατά το τέλος του 19ου αιώνα, κατασκευάστηκαν εγκαταστάσεις εξαγωγής σχιστολιθικού πετρελαίου σε Αυστραλία, Βραζιλία και Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Κίνα, Εσθονία, Νέα Ζηλανδία, Νότιος Αφρική, Ισπανία, Σουηδία και Ελβετία παρήγαγαν σχιστολιθικό πετρέλαιο στις αρχές του 20ου αιώνα. Η ανακάλυψη του αργού πετρελαίου στη Μέση Ανατολή κατά το μέσον του αιώνα επέφερε τη διακοπή των περισσότερων από αυτές τις βιομηχανίες, αν και στην Εσθονία και την Νοτιοανατολική Κίνα διατηρήθηκαν βιομηχανίες εξόρυξης μέχρι τις αρχές του 21ου αιώνα.[10][13][14] Σε απάντηση στα αυξανόμενη πετρελαϊκά κόστη στην αλλαγή του 21ου αιώνα, έχουν ξεκινήσει διαδικασίες εξόρυξης, αναζήτησης και ανανέωσης στις ΗΠΑ, Κίνα, Αυστραλία και Ιορδανία.[14]

Διεργασία εξαγωγής Επεξεργασία

Το σχιστολιθικό πετρέλαιο εξάγεται με πυρόλυση, υδρογόνωση, ή θερμική διαλυτοποίηση πετρωμάτων πετρελαίου από σχιστόλιθο.[15][16] Η πυρόλυση του πετρώματος εκτελείται σε αποστακτήρα (retort), που βρίσκεται είτε πάνω από το έδαφος ή μέσα σε σχηματισμούς πετρωμάτων. Από το 2008, οι περισσότερες βιομηχανίες πετρωμάτων σχιστολιθικού πετρελαίου (oil shale industries) εκτελούν την εξαγωγή σχιστολιθικού πετρελαίου μετά την εξόρυξη, σύνθλιψη και μεταφορά σε εγκαταστάσεις απόσταξης, αν και αρκετές πειραματικές τεχνολογίες εκτελούν τη διεργασία επί τόπου (in situ). Η θερμοκρασία αποσύνθεσης του κηρογόνου σε εκμεταλλεύσιμους υδρογονάνθρακες ποικίλει ανάλογα με το χρονοδιάγραμμα της διεργασίας· στην υπέργεια διεργασία απόσταξης η αποσύνθεση ξεκινά στους 300 °C, αλλά συνεχίζεται πιο γρήγορα και ολοκληρώνεται σε υψηλότερες θερμοκρασίες. Η αποσύνθεση λαμβάνει χώρα πιο γρήγορα σε θερμοκρασία μεταξύ 480 and 520 °C (900 and 970 °F).[15]

Η υδρογόνωση και η θερμική διαλυτοποίηση (διεργασίες ενεργού ρευστού (reactive fluid processes)) εξάγουν το πετρέλαιο χρησιμοποιώντας δότες υδρογόνου, διαλύτες, ή έναν συνδυασμό τους. Η θερμική διαλυτοποίηση εμπεριέχει την εφαρμογή διαλυτών σε αυξημένες θερμοκρασίες και πιέσεις, αυξάνοντας την έξοδο του πετρελαίου με πυρόλυση της διαλυμένης οργανικής ύλης. Διαφορετικές μέθοδοι παράγουν σχιστολιθικό πετρέλαιο με διαφορετικές ιδιότητες.[16][17][18][19]

Ένα κρίσιμο μέτρο της βιωσιμότητας εξαγωγής του σχιστολιθικού πετρελαίου έγκειται στον λόγο της παραγόμενης ενέργειας από το σχιστολιθικό πετρέλαιο ως προς την χρησιμοποιούμενη ενέργεια για την εξόρυξη και επεξεργασία του, που είναι γνωστό ως "Επιστρεφόμενη ενέργεια ως προς επενδυμένη ενέργεια (Energy Returned on Energy Invested)" (EROEI). Ένα EROEI ίσο με 2 (ή λόγος 2:1) σημαίνει ότι παράγονται 2 βαρέλια ενεργού πετρελαίου ισοδυναμεί με ενέργεια ενός βαρελιού που κάηκε/καταναλώθηκε. Μια μελέτη του 1984 εκτίμησε το EROEI των διάφορων γνωστών αποθεμάτων σχιστολιθικού πετρελαίου μεταξύ 0,7–13,3.[20] Πιο πρόσφατες μελέτες εκτιμούν το EROEI των κοιτασμάτων σχιστολιθικού πετρελαίου να είναι μεταξύ 1–2:1 ή 2–16:1 – ανάλογα με το εάν μετράται η ιδιοενέργεια ως κόστος ή η εσωτερική ενέργεια αποκλείεται και υπολογίζεται ως είσοδος μόνο η αγοραζόμενη ενέργεια.[21] Η Royal Dutch Shell ανέφερε το EROEI ως τρία ή τέσσερα το 2006 στην επιτόπια ανάπτυξη στο "Mahogany Research Project."[22][23]

Η ποσότητα πετρελαίου που μπορεί να ανακτηθεί κατά την απόσταξη ποικίλει ανάλογα με το κοίτασμα και την χρησιμοποιούμενη τεχνολογία.[14] Περίπου το ένα έκτο των κοιτασμάτων στο Green River Formation έχουν σχετικά υψηλή απόδοση 25 μέχρι 100 USgal σχιστολιθικού πετρελαίου ανά τόνο σχιστολιθικού πετρώματος πετρελαίου· το ένα τρίτο έχει απόδοση περίπου 10 μέχρι 25 USgal ανά τόνο. (10 US gal/ton είναι περίπου 3,4 τόνοι πετρελαίου ανά 100 τόνους σχιστολίθου.) Περίπου το ήμισυ των κοιτασμάτων του σχηματισμού αποδίδει λιγότερο από 10 US gal/ton.[24]

Οι κυριότεροι παραγωγοί σχιστολιθικού πετρελαίου έχουν δημοσιεύσει τις αποδόσεις τους για τις εμπορικές τους λειτουργίες. Η Fushun Mining Group αναφέρει παραγωγή 300.000 τόνων τον χρόνο σχιστολιθικού πετρελαίου από 6,6 εκατομμύρια τόνους σχιστολίθου, μια απόδοση 4,5% κατά βάρος.[25] Η VKG Oil ισχυρίζεται παραγωγή 250.000 τόνων πετρελαίου τον χρόνο από 2 εκατομμύρια τόνους σχιστολίθου, απόδοση 13%.[26] Η Petrobras παράγει στην εγκατάσταση της Petrosix 550 τόνους από πετρέλαιο ανά ημέρα από 6,200 τόνους σχιστολίθου, απόδοση 9%.[27]

Ιδιότητες Επεξεργασία

Οι ιδιότητες του ακατέργαστου σχιστολιθικού πετρελαίου ποικίλουν ανάλογα με τη σύσταση του μητρικού κοιτάσματος και τη χρησιμοποιούμενη τεχνολογία εξόρυξης.[28] Όπως το συμβατικό πετρέλαιο, το σχιστολιθικό πετρέλαιο είναι σύνθετο μείγμα υδρογονανθράκων και χαρακτηρίζεται χρησιμοποιώντας τις γενικές ιδιότητες του πετρελαίου. Το σχιστολιθικό πετρέλαιο περιέχει μεγάλες ποσότητες από αλκενικούς και αρωματικούς υδρογονάνθρακες. Το σχιστολιθικό πετρέλαιο μπορεί επίσης να περιέχει σημαντικές ποσότητες από ετεροάτομα. Μια τυπική σύσταση περιλαμβάνει 0,5–1% οξυγόνο, 1,5–2%|άζωτο και 0,15–1% θείο και κάποια αποθέματα περιέχουν περισσότερα ετεροάτομα. Συχνά εμφανίζονται ορυκτά σωματίδια και μέταλλα.[29][30] Γενικά, το πετρέλαιο είναι λιγότερο ρευστό από το αργό πετρέλαιο και ρέει σε θερμοκρασίες μεταξύ 24°C και 27°C, ενώ το συμβατικό αργό πετρέλαιο ρέει σε θερμοκρασίες μεταξύ -60 μέχρι 30°C. Αυτή η ιδιότητα επηρεάζει τη δυνατότητα του σχιστολιθικού πετρελαίου να μεταφέρεται στους υφιστάμενους αγωγούς.[29][31][32]

Το σχιστολιθικό πετρέλαιο περιέχει πολυκυκλικούς αρωματικούς υδρογονάνθρακες που είναι καρκινογόνοι. Το ακατέργαστο σχιστολιθικό πετρέλαιο έχει ήπιο καρκινογενετικό δυναμικό που είναι συγκρίσιμο με κάποια ενδιάμεσα εξευγενισμένα προϊόντα, ενώ το αναβαθμισμένο σχιστολιθικό πετρέλαιο έχει μικρότερο καρκινογενετικό δυναμικό επειδή πιστεύεται ότι τα περισσότερα πολυκυκλικά αρωματικά διασπώνται με την υδρογόνωση.[33] Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ταξινομεί το σχιστολιθικό πετρέλαιο ως καρκινογόνο ομάδας 1 για ανθρώπους.[34]

Αναβάθμιση Επεξεργασία

Αν και το ακατέργαστο σχιστολιθικό πετρέλαιο μπορεί να καεί αμέσως ως καύσιμο, πολλές από τις εφαρμογές του απαιτούν την αναβάθμισή του. Οι διαφορετικές ιδιότητες των ακατέργαστων πετρελαίων χρειάζονται αντίστοιχα διάφορες προεπεξεργασίες πριν να μπορέσει να σταλεί σε ένα συμβατικό διυλιστήριο πετρελαίου.[35]

Σωματίδια (Particulates) στο ακατέργαστο πετρέλαιο φράσσουν διεργασίες στο επόμενο στάδιο· το θείο και το άζωτο δημιουργούν ατμοσφαιρική ρύπανση. Το θείο και το άζωτο, μαζί με το αρσενικό και τον σίδηρο που μπορεί να υπάρχει, καταστρέφουν επίσης τους χρησιμοποιούμενους καταλύτες στη διύλιση.[36][37] Τα αλκένια σχηματίζουν αδιάλυτα ιζήματα και προκαλούν αστάθεια. Το οξυγόνο μέσα στο πετρέλαιο, εμφανίζεται σε υψηλότερα επίπεδα από το αργό πετρέλαιο, οδηγώντας το ίδιο στον σχηματισμό καταστροφικών ελευθέρων ριζών.[30] Η υδρογονοαποθείωση (Hydrodesulfurization) και η υδρογονοαπαζώτωση (hydrodenitrogenation) μπορούν να αντιμετωπίσουν αυτά τα προβλήματα και καταλήγουν σε ένα προϊόν παρόμοιο με το σημείο αναφοράς ακατέργαστου πετρελαίου.[29][30][38][39] Οι φαινόλες μπορούν να αφαιρεθούν πρώτες με εκχύλιση με νερό.[39] Η αναβάθμιση του σχιστολιθικού πετρελαίου σε μεταφορικά καύσιμα απαιτεί ρύθμιση των αναλογιών υδρογόνου-άνθρακα προσθέτοντας υδρογόνο (υδρογονοπυρόλυση (hydrocracking)) ή αφαιρώντας άνθρακα με απανθράκωση (coking).[38][39]

Το σχιστολιθικό πετρέλαιο που παράγεται από κάποιες τεχνολογίες, όπως η διεργασία Kiviter, μπορεί να χρησιμοποιηθεί χωρίς παραπέρα αναβάθμιση ως συστατικό πετρελαίων και ως πηγή φαινολικών ενώσεων. Αποστάγματα πετρελαίων από τη διεργασία Kiviter μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν ως διαλύτες για βαριά πετρέλαια και ως πρόσθετα βελτίωσης στεγανοποιητικών σε πισσώδη υλικά όπως στην άσφαλτο.[39]

Χρήση Επεξεργασία

Πριν τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, το περισσότερο σχιστολιθικό πετρέλαιο αναβαθμιζόταν για να χρησιμοποιηθεί σε μεταφορικά καύσιμα. Κατόπιν, χρησιμοποιήθηκε ως πρώτη ύλη για χημικά ενδιάμεσα προϊόντα, για καθαρές χημικές και βιομηχανικές ρητίνες και ως συντηρητικό σιδηροδρομικού ξύλου. Από το 2008, χρησιμοποιείται κυρίως ως πετρέλαιο θέρμανσης και ναυτιλιακό καύσιμο και σε μικρότερη έκταση στην παραγωγή διάφορων χημικών.[35]

Η συγκέντρωση των ενώσεων υψηλού σημείου ζέσης στο σχιστολιθικό πετρέλαιο είναι κατάλληλη για την παραγωγή μεσαίων αποσταγμάτων όπως κηροζίνη, καύσιμο αεριωθουμένων (jet fuel) και καύσιμο ντίζελ.[30][40][41] Πρόσθετη πυρόλυση μπορεί να παραγάγει ελαφρύτερους υδρογονάνθρακες που χρησιμοποιούνται στη βενζίνη.[30][42]

Αποθέματα και παραγωγή Επεξεργασία

Τα παγκόσμια τεχνικά ανακτήσιμα αποθέματα σχιστολιθικού πετρελαίου έχουν εκτιμηθεί πρόσφατα σε περίπου 2,8 έως 3,3 τρισεκατομμύρια βαρέλια (450×109 έως 520×109 m3) σχιστολιθικού πετρελαίου, με τα μεγαλύτερα αποθέματα στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, που θεωρείται ότι έχει 1,5 έως 2,6 τρισεκατομμύρια βαρέλια (240×109–410×109 m3).[13][40][43][44] Η παγκόσμια παραγωγή σχιστολιθικού πετρελαίου εκτιμήθηκε σε 17.700 δισεκατομμύρια βαρέλια την ημέρα (2,810 m3 την ημέρα) το 2008. Κύριοι παραγωγοί ήταν η Κίνα με 7.600 δισεκατομμύρια βαρέλια την ημέρα (1.210 m3 την ημέρα), η Εσθονία 6.300 δισεκατομμύρια βαρέλια την ημέρα (1.000 m3 την ημέρα) και η Βραζιλία 3.800 δισεκατομμύρια βαρέλια την ημέρα (600 m3 την ημέρα).[13]

Η παραγωγή του σχιστολιθικού πετρελαίου παρεμποδίζεται λόγω τεχνικών δυσκολιών και κόστους.[45] Τον Μάρτιο του 2011, το Bureau of Land Management αμφισβήτησε προτάσεις στις ΗΠΑ για εμπορικές δραστηριότητες, ισχυριζόμενο ότι "Δεν υπάρχουν ακόμα γνωστοί οικονομικά βιώσιμοι τρόποι εξαγωγής και επεξεργασίας πετρωμάτων σχιστολιθικού πετρελαίου για εμπορικούς σκοπούς."[46]

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. Reinsalu, Enno; Aarna, Indrek (2015). «About technical terms of oil shale and shale oil» (PDF). Oil Shale. A Scientific-Technical Journal (Estonian Academy Publishers) 32 (4): 291–292. ISSN 0208-189X. http://www.kirj.ee/public/oilshale_pdf/2015/issue_4/Oil_Shale-2015-4-291-292.pdf. Ανακτήθηκε στις 2016-01-16. 
  2. IEA (2013). World Energy Outlook 2013. OECD. σελ. 424. ISBN 978-92-64-20130-9. 
  3. World Energy Resources 2013 Survey (PDF). World Energy Council. 2013. σελ. 2.46. ISBN 9780946121298. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 21 Φεβρουαρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 2 Ιανουαρίου 2019. 
  4. Dostrovsky, I. (1988). Energy and the Missing Resource: A View from the Laboratory. Cambridge University Press. σελ. 18. ISBN 978-0-521-31965-2. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουνίου 2009. 
  5. (PDF) Oil Shale. Colorado School of Mines. 2008, σελ. 2. http://emfi.mines.edu/OilShale2008.pdf. Ανακτήθηκε στις 2008-12-24. 
  6. 6,0 6,1 6,2 6,3 Moody, Richard (2007-04-20) (PDF). Oil & Gas Shales, Definitions & Distribution In Time & Space. In The History of On-Shore Hydrocarbon Use in the UK. Geological Society of London, σελ. 1. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2012-02-06. https://web.archive.org/web/20120206152713/http://www.geolsoc.org.uk/webdav/site/GSL/shared/pdfs/specialist%20and%20regional%20groups/hogg_weymouth.pdf. Ανακτήθηκε στις 2009-01-10. 
  7. Louw, S.J.; Addison, J. (1985). Seaton, A., επιμ (PDF). Studies of the Scottish oil shale industry. Vol.1 History of the industry, working conditions and mineralogy of Scottish and Green River formation shales. Final report on US Department of Energy. Institute of Occupational Medicine, σελ. 35. DE-ACO2 – 82ER60036. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-07-26. https://web.archive.org/web/20110726125905/http://www.iom-world.org/pubs/IOM_TM8502.pdf. Ανακτήθηκε στις 2009-06-05. 
  8. Cane, R.F. (1976). Teh Fu Yen· Chilingar, George V., επιμ. Oil Shale. Amsterdam: Elsevier. σελ. 56. ISBN 978-0-444-41408-3. Ανακτήθηκε στις 5 Ιουνίου 2009. 
  9. Forbes, R.J. (1970). A Short History of the Art of Distillation from the Beginnings Up to the Death of Cellier Blumenthal. Brill Publishers. σελ. 250. ISBN 978-90-04-00617-1. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουνίου 2009. 
  10. 10,0 10,1 Francu, Juraj; Harvie, Barbra; Laenen, Ben; Siirde, Andres; Veiderma, Mihkel (May 2007) (PDF). A study on the EU oil shale industry viewed in the light of the Estonian experience. A report by EASAC to the Committee on Industry, Research and Energy of the European Parliament. European Academies Science Advisory Council, σελ. 1; 5; 12. http://www.easac.org/fileadmin/PDF_s/reports_statements/Study.pdf. Ανακτήθηκε στις 2011-05-07. 
  11. Doscher, Todd M. «Petroleum». MSN Encarta. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Απριλίου 2008. Ανακτήθηκε στις 22 Απριλίου 2008. 
  12. «Oil Shale». American Association of Petroleum Geologists. Ανακτήθηκε στις 31 Μαρτίου 2008. 
  13. 13,0 13,1 13,2 Dyni, John R. (2010). «Oil Shale». Στο: Clarke, Alan W.· Trinnaman, Judy A. Survey of energy resources (PDF) (22 έκδοση). World Energy Council. σελίδες 93–123. ISBN 978-0-946121-02-1. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 8 Νοεμβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 2 Ιανουαρίου 2019. 
  14. 14,0 14,1 14,2 Dyni, John R. (2006) (PDF). Geology and resources of some world oil-shale deposits. Scientific Investigations Report 2005–5294. United States Department of the Interior, United States Geological Survey, σελ. 1–42. http://pubs.usgs.gov/sir/2005/5294/pdf/sir5294_508.pdf. Ανακτήθηκε στις 2007-07-09. 
  15. 15,0 15,1 Koel, Mihkel (1999). «Estonian oil shale». Oil Shale. A Scientific-Technical Journal (Estonian Academy Publishers) (Extra). ISSN 0208-189X. http://www.kirj.ee/public/oilshale/Est-OS.htm. Ανακτήθηκε στις 2008-12-24. 
  16. 16,0 16,1 Luik, Hans (2009-06-08). «Alternative technologies for oil shale liquefaction and upgrading» (PDF). International Oil Shale Symposium. Tallinn, Estonia. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2012-02-24. https://web.archive.org/web/20120224021639/http://www.oilshalesymposium.com/fileadmin/user_upload/documents/LUIK_2.pdf. Ανακτήθηκε στις 2009-06-09. 
  17. Gorlov, E.G. (October 2007). «Thermal Dissolution Of Solid Fossil Fuels» (PDF). Solid Fuel Chemistry (Allerton Press, Inc.) 41 (5): 290–298. doi:10.3103/S0361521907050047. ISSN 1934-8029. http://www.springerlink.com/content/n06l546490wt3544/fulltext.pdf?page=1. Ανακτήθηκε στις 2009-06-09. [νεκρός σύνδεσμος]
  18. Koel, Mihkel; Ljovin, S.; Hollis, K.; Rubin, J. (2001). «Using neoteric solvents in oil shale studies» (PDF). Pure and Applied Chemistry (Blackwell Science) 73 (1): 153–159. doi:10.1351/pac200173010153. ISSN 0033-4545. http://old.iupac.org/publications/pac/2001/pdf/7301x0153.pdf. Ανακτήθηκε στις 2010-01-22. 
  19. Baldwin, R. M.; Bennett, D. P.; Briley, R. A. (1984). «Reactivity of oil shale towards solvent hydrogenation» (PDF). American Chemical Society. Division of Petroleum Chemistry (American Chemical Society) 29 (1): 148–153. ISSN 0569-3799. http://www.osti.gov/energycitations/product.biblio.jsp?osti_id=6697587. Ανακτήθηκε στις 2010-01-22. 
  20. Cleveland, Cutler J.; Costanza, Robert; Hall, Charles A. S.; Kaufmann, Robert (1984-08-31). «Energy and the U.S. Economy: A Biophysical Perspective» (PDF). Science (American Association for the Advancement of Science) 225 (4665): 890–897. doi:10.1126/science.225.4665.890. ISSN 0036-8075. PMID 17779848. http://www.eroei.com/pdf/Energy%20and%20the%20U.S.%20Economy-%20A%20Biophysical%20Perspective.pdf. Ανακτήθηκε στις 2007-08-28. 
  21. Brandt, Adam R. (2009). «Converting Green River oil shale to liquid fuels with the Alberta Taciuk Processor: energy inputs and greenhouse gas emissions» (PDF). Energy & Fuels (American Chemical Society) 23 (12): 6253–6258. doi:10.1021/ef900678d. (απαιτείται συνδρομή). ISSN 0887-0624. http://pubs.acs.org/doi/pdf/10.1021/ef900678d. Ανακτήθηκε στις 2011-07-04. 
  22. (PDF) Oil Shale Test Project. Oil Shale Research and Development Project. Shell Frontier Oil and Gas. 2006-02-15. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2008-05-27. https://web.archive.org/web/20080527234119/http://www.blm.gov/pgdata/etc/medialib/blm/co/field_offices/white_river_field/oil_shale.Par.79837.File.dat/OSTPlanofOperations.pdf. Ανακτήθηκε στις 2007-06-30. 
  23. Reiss, Spencer (13 Δεκεμβρίου 2005). «Tapping the Rock Field». WIRED Magazine. Ανακτήθηκε στις 27 Αυγούστου 2007. 
  24. «Fact Sheet: U.S. Oil Shale Resources» (PDF). United States Department of Energy. Ανακτήθηκε στις 10 Ιανουαρίου 2009. 
  25. Promitis, Guntis (2008-11-03). «Oil shale promise» (PDF). Oil & Gas Journal (PennWell Corporation): 16. ftp://64.14.13.138/others/OGJ/OGJ_20081103_Nov_2008.pdf. Ανακτήθηκε στις 2011-10-09. [νεκρός σύνδεσμος]
  26. «VKG Oil AS». Viru Keemia Grupp. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Σεπτεμβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2011. 
  27. Qian, Jialin; Wang Jianqiu (2006-11-07). «World oil shale retorting technologies» (PDF). International Oil Shale Conference. Amman, Jordan: Jordanian Natural Resources Authority. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2008-05-27. https://web.archive.org/web/20080527234146/http://www.sdnp.jo/International_Oil_Conference/rtos-A118.pdf. Ανακτήθηκε στις 2007-06-29. 
  28. McKetta, John J. (1994). Encyclopedia of Chemical Processing and Design. 50. CRC Press. σελ. 49. ISBN 978-0-8247-2601-0. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουνίου 2009. 
  29. 29,0 29,1 29,2 Lee, Sunggyu (1991). Oil Shale Technology. CRC Press. σελ. 7. ISBN 0-8493-4615-0. Ανακτήθηκε στις 24 Δεκεμβρίου 2008. 
  30. 30,0 30,1 30,2 30,3 30,4 Speight, James (2008). Synthetic Fuels Handbook. McGraw-Hill Professional. σελ. 188. ISBN 978-0-07-149023-8. Ανακτήθηκε στις 24 Δεκεμβρίου 2008. 
  31. Wauquier, Jean-Pierre· Trambouze, Pierre· Favennec, Jean-Pierre (1995). Petroleum Refining: Crude Oil. Petroleum Products. Process Flowsheets. Editions TECHNIP. σελ. 317. ISBN 978-2-7108-0685-1. 
  32. «Market assessment for shale oil». Energy Citations Database. 1979. Ανακτήθηκε στις 24 Δεκεμβρίου 2008. 
  33. Slawson, G. C.· Teh Fu Yen, επιμ. (1979). Compendium reports on oil shale technology. 1. United States Environmental Protection Agency, Office of Research and Development, Environmental Monitoring and Support Laboratory. σελ. 115. ISBN 978-2-7108-0685-1. 
  34. International Agency for Research on Cancer (17 Ιουνίου 2011). «Agents Classified by the IARC Monographs, Volumes 1–102» (PDF). Lyon, France: International Agency for Research on Cancer. σελ. 5. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 25 Οκτωβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2016. 
  35. 35,0 35,1 Purga, Jaanus (2007-10-16). «Shale Products – Production, Quality and Market Challenges» (PDF). 27th Oil Shale Symposium. Golden, Colorado: Colorado School of Mines. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-07-23. https://web.archive.org/web/20110723052326/http://mines.conference-services.net/viewPDF.asp?abstractID=164698&conferenceID=1128. Ανακτήθηκε στις 2008-12-24. 
  36. Bo Yu; Ping Xu; Shanshan Zhu; Xiaofeng Cai; Ying Wang; Li Li; Fuli Li; Xiaoyong Liu και άλλοι. (March 2006). «Selective Biodegradation of S and N Heterocycles by a Recombinant Rhodococcus erythropolis Strain Containing Carbazole Dioxygenase» (PDF). Applied and Environmental Microbiology (American Society for Microbiology) 72 (3): 2235–2238. doi:10.1128/AEM.72.3.2235-2238.2006. PMID 16517679. PMC 1393234. http://aem.asm.org/cgi/reprint/72/3/2235.pdf. Ανακτήθηκε στις 2008-12-28. [νεκρός σύνδεσμος]
  37. «Process for treating hot shale oil effluent from a retort – US Patent # 4181596». freepatentsonline.com. Ανακτήθηκε στις 28 Δεκεμβρίου 2008. 
  38. 38,0 38,1 Oja, Vahur (2006). «A brief overview of motor fuels from shale oil of kukersite» (PDF). Oil Shale. A Scientific-Technical Journal (Estonian Academy Publishers) 23 (2): 160–163. ISSN 0208-189X. http://kirj.ee/public/oilshale/oil-2006-2-8.pdf. Ανακτήθηκε στις 2008-12-24. 
  39. 39,0 39,1 39,2 39,3 Mölder, Leevi (2004). «Estonian Oil Shale Retorting Industry at a Crossroads» (PDF). Oil Shale. A Scientific-Technical Journal (Estonian Academy Publishers) 21 (2): 97–98. ISSN 0208-189X. http://www.kirj.ee/public/oilshale/1_ed_page_2004_2.pdf. Ανακτήθηκε στις 2008-12-25. 
  40. 40,0 40,1 Andrews, Anthony (2006-04-13) (PDF). Oil Shale: History, Incentives and Policy. Congressional Research Service. RL33359. http://www.fas.org/sgp/crs/misc/RL33359.pdf. Ανακτήθηκε στις 2008-12-24. 
  41. Andrews, Anthony (2008-11-17) (PDF). Developments in Oil Shale. Congressional Research Service. RL34748. https://fpc.state.gov/documents/organization/113204.pdf. Ανακτήθηκε στις 2008-12-24. 
  42. James Girard (2004). Principles of Environmental Chemistry. Jones & Bartlett. ISBN 978-0-7637-2471-9. Fractional distillation yields mainly high molecular weight hydrocarbons, which can then be cracked to yield desirable hydrocarbons in the gasoline range. 
  43. (PDF) Annual Energy Outlook 2006. Energy Information Administration. February 2006. http://www.eia.doe.gov/oiaf/archive/aeo06/pdf/0383(2006).pdf. Ανακτήθηκε στις 2007-06-22. 
  44. (PDF) NPR's National Strategic Unconventional Resource Model. United States Department of Energy. April 2006. http://www.fossil.energy.gov/programs/reserves/npr/NSURM_Documentation.pdf. Ανακτήθηκε στις 2007-07-09. 
  45. Kraushaar, Jack P., and Robert A. Ristinen. Energy and the Environment-2nd ed. New York, NY: Wiley & Sons Inc., 2006. 54–56.
  46. Bureau of Land Management (2011-04-14). «Notice of Intent To Prepare a Programmatic Environmental Impact Statement (EIS) and Possible Land Use Plan Amendments for Allocation of Oil Shale and Tar Sands Resources on Lands Administered by the Bureau of Land Management in Colorado, Utah and Wyoming» (PDF). Federal Register 76 (72): 21003–21005. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2012-01-27. https://web.archive.org/web/20120127205333/http://edocket.access.gpo.gov/2011/pdf/2011-9120.pdf. Ανακτήθηκε στις 2011-10-09.