Τζοβάννι Πιερλουίτζι ντα Παλεστρίνα
Ο Τζοβάννι Πιερλουίτζι ντα Παλεστρίνα (ιταλ. Giovanni Pierluigi da Palestrina, Φεβρουάριος 1525 ή 1526 - 2 Φεβρουαρίου 1594) ήταν Ιταλός αναγεννησιακός συνθέτης κατά κύριο λόγο χριστιανικής μουσικής και ο πιο γνωστός εκπρόσωπος του 16ου αιώνα της Ρωμαϊκής Σχολής της μουσικής σύνθεσης[9].
| Τζιοβάννι Πιερλουίτζι ντα Παλεστρίνα | |
|---|---|
 | |
| Γενικές πληροφορίες | |
| Όνομα στη μητρική γλώσσα | Giovanni Pierluigi da Palestrina (Ιταλικά) |
| Προφορά | |
| Γέννηση | 1525 Παλεστρίνα[1][2][3] |
| Θάνατος | 2 Φεβρουαρίου 1594 (unspecified calendar, assumed Gregorian)[4][5][6] Ρώμη[1][2][7] |
| Τόπος ταφής | Βασιλική του Αγίου Πέτρου |
| Παρατσούκλι | Giannetto και Giovannetto |
| Χώρα πολιτογράφησης | Παπικά Κράτη |
| Θρησκευτικό τάγμα | τάγμα των Φραγκισκανών |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | Ιταλικά[8] |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | συνθέτης αρχιμουσικός εκκλησιαστικής μουσικής μουσικός παιδαγωγός οργανίστας διευθυντής χορωδίας τραγουδιστής |
| Περίοδος ακμής | 1554 |
| Οικογένεια | |
| Σύζυγος | Lucrezia Gori Virginia Dormoli |
| Αξιώματα και βραβεύσεις | |
| Αξίωμα | αρχιμουσικός εκκλησιαστικής μουσικής (από 1561, Σάντα Μαρία Ματζόρε) |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Ήταν ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους της πολυφωνικής μουσικής και αυτός που άσκησε τη μεγαλύτερη και πλέον σημαντική επίδραση στη διαμόρφωση της δυτικής εκκλησιαστικής μουσικής.[10] Άφησε τεράστιο όγκο έργου, το οποίο αποτελεί σημείο αναφοράς στην φωνητική αντίστιξη, της οποίας θεωρείται ειδήμων.
Βίος
ΕπεξεργασίαΟ Παλεστρίνα γεννήθηκε στην ομώνυμη πόλη Παλεστρίνα (λατινικά Preneste), κοντά στη Ρώμη, όπου πιστεύεται ότι ζούσαν οι πρόγονοί του επί γενεές.[11] Η ακριβής χρονολογία γέννησής του δεν είναι διαπιστωμένη, αλλά τοποθετείται τον Φεβρουάριο του 1525 ή 1526. Ελάχιστα είναι γνωστά για την παιδική του ηλικία.
Περίπου το 1537 πήγε στη Ρώμη, όπου διαλαλούσε στο δρόμο τα προϊόντα της φάρμας των γονέων του τραγουδώντας. Έτσι τον άκουσε ο διευθυντής της χορωδίας της Βασιλικής της Σάντα Μαρία Ματζόρε, ο οποίος, εντυπωσιασμένος από τη φωνή του νεαρού και το προφανές μουσικό του ταλέντο, ανέλαβε τη μουσική του μόρφωση.[12] Παρέμεινε εκεί κατά το διάστημα 1537 - 1539 και το 1544 προσελήφθη ως οργανίστας του Ναού του Αγίου Αγαπητού στη γενέτειρά του, όπου, εκτός από εκτελεστής βοηθούσε στην προετοιμασία της χορωδίας και δίδασκε μουσική.[11] Αυτή την περίοδο γνώρισε και νυμφεύτηκε την Λουκρέτσια Γκόρι.
Η μουσική του επίδοση τράβηξε την προσοχή και την υποστήριξη του τοπικού επισκόπου, ο οποίος αργότερα έγινε ο Πάπας Ιούλιος Γ΄. Δείχνοντας την ευγνωμοσύνη του, ο Παλεστρίνα αργότερα του αφιέρωσε το Πρώτο Βιβλίο Λειτουργιών. Το 1551 εγκατέλειψε τη θέση του στην Παλεστρίνα και επέστρεψε στη Ρώμη, όπου ανέλαβε την προετοιμασία της παιδικής χορωδίας της Καπέλλα Τζούλια του Βατικανού και αργότερα, υπό την παρότρυνση του Πάπα Ιουλίου Γ΄, ανέλαβε πρωτοψάλτης στην Καπέλα Σιστίνα. Ο Πάπας ήθελε να προσφέρει στο νεαρό ταλαντούχο μουσικό τη δυνατότητα να συνθέτει απερίσπαστος. Κατά την περίοδο αυτή συνέθεσε αρκετά μαδριγάλια, το κείμενο των οποίων θεωρήθηκε πολύ "ελεύθερο". Ο τότε καρδινάλιος και μετέπειτα Πάπας Μάρκελλος Β΄ υποστήριξε τον νεαρό συνθέτη, απεβίωσε όμως μόλις 21 ημέρες μετά τη στέψη του. Την υποστήριξη αυτή ο Παλεστρίνα αντάμειψε με ένα από τα σημαντικότερα έργα του, τη "Λειτουργία του Πάπα Μαρκέλλου" (Missa Papae Marcelli). Στη θέση αυτή δεν έγινε τελικά δυνατό να παραμείνει: ο κανόνας του Βατικανού προέβλεπε ότι όσοι υπηρετούσαν σε παρόμοιες θέσεις δεν έπρεπε να είναι νυμφευμένοι και αυτό οδήγησε στην αποπομπή του μαζί με δύο χορωδούς του παρεκκλησίου[12]. Δεν παρέμεινε, όμως, άνεργος επί πολύ, καθώς το 1555 προσελήφθη ως επικεφαλής (μαέστρος) της χορωδίας του Αγίου Ιωάννη του Λατερανού, μια θέση την οποία κατείχε πριν από αυτόν ο Ορλάντο ντι Λάσσο και στην οποία ο Παλεστρίνα παρέμεινε ως το 1561. Τότε ζήτησε αύξηση της αμοιβής του και, όταν αντιμετώπισε την άρνηση των υπευθύνων, αποχώρησε και ανέλαβε την ίδια θέση στη Σάντα Μαρία Ματζιόρε.[13]
Εν τω μεταξύ είχε συγκληθεί η Σύνοδος του Τρέντο (13 Δεκεμβρίου 1545 - 4 Δεκεμβρίου 1563). Αν και βασικός στόχος της Συνόδου ήταν ο καθορισμός των δογμάτων της Καθολικής Εκκλησίας - καθώς είχε ήδη εμφανιστεί το κίνημα των Διαμαρτυρομένων - ένας επιπρόσθετος στόχος ήταν η αναμόρφωση της εσωτερικής οργάνωσης της Καθολικής Εκκλησίας και η αντιμετώπιση ποικίλων διαστρεβλώσεων που είχαν εμφανιστεί στο εσωτερικό της. Στα πλαίσια αυτών των αναμορφώσεων και των διαταγμάτων της Συνόδου, ο Πάπας Πίος Δ΄ ανέθεσε σε επιτροπή καρδιναλίων την βελτίωση της διοίκησης και της διαμόρφωσης της Παπικής Χορωδίας. Στα πλαίσια αυτά, ο καρδινάλιος και επίσκοπος Μιλάνου Άγιος Κάρολος του Μπορρομέο, ανεψιός και γραμματέας του Πάπα, ο οποίος προστάτευσε τον Παλεστρίνα, προκάλεσε την ακρόαση της "Λειτουργίας του Πάπα Μαρκέλλου" παρουσία του Πάπα στις 19 Ιουνίου 1565. Είναι πιθανόν η ακρόαση αυτή να προκάλεσε τις αποφάσεις για τις κατευθυντήριες γραμμές που έδωσε η Καθολική Εκκλησία σχετικά με τη χρήση της πολυφωνικής μουσικής στους ιερούς ναούς. Δεν υπάρχουν περισσότερα ιστορικά στοιχεία περί αυτού, πράγμα που προκάλεσε τη δημιουργία σχετικών θρύλων περί καταδίκης της πολυφωνικής μουσικής από ορισμένους καρδιναλίους και την προάσπισή της από τον ίδιο τον Παλεστρίνα. Οι θρύλοι αυτοί απλά καταδεικνύουν το γεγονός ότι οι συνθέσεις του Παλεστρίνα επηρέασαν τις αποφάσεις του Συμβουλίου και του Πάπα.[12] Για ορισμένους είναι γεγονός ότι η παρουσία του Παλεστρίνα και οι συνθέσεις του διέσωσαν την παρουσία της πολυφωνικής μουσικής στην Καθολική Εκκλησία, γι' αυτό και αποκλήθηκε "σωτήρας της πολυφωνικής μουσικής"[14], ωστόσο οι ιστορικές έρευνες δεν καταδεικνύουν κάτι παρόμοιο με ακρίβεια.
Ο Πίος Δ΄ δημιούργησε για τον Παλεστρίνα την ειδική θέση του "συνθέτη του Παπικού Παρεκκλησίου" και αύξησε την αμοιβή του. Το 1571 ο Τζοβάννι Ανιμούτσια, αρχιμουσικός του Αγίου Πέτρου, απεβίωσε και ο Παλεστρίνα κατέλαβε τη θέση του, παρά τις ίντριγκες και τις παραινέσεις συναδέλφων του προς τον Πάπα να τον απολύσει. Στη θέση αυτή παρέμεινε ως το 1594. Παράλληλα με τα καθήκοντά του στη σύνθεση και την προετοιμασία της παπικής χορωδίας, ο Παλεστρίνα δίδασκε μουσική στη σχολή του Τζοβάννι Μαρία Νανίνι, ενώ ο διάδοχος του Πίου, Πάπας Γρηγόριος ΙΓ΄, τον επιφόρτισε με την προετοιμασία μιας νέας μορφής του γρηγοριανού μέλους. Ο Παλεστρίνα δεν ήταν ιδιαίτερα εξοικειωμένος με το θέμα και αυτό τον αποσπούσε από τη συνθετική του δραστηριότητα. Ωστόσο, η παραγωγική του δραστηριότητα δεν μειώθηκε και συνέχισε να συνθέτει, ενώ παράλληλα εκτελούσε παραγγελίες για τουλάχιστον δώδεκα ιερούς ναούς της Ιταλίας και απασχολήθηκε και στην επιχείρηση γουναρικών της δεύτερης συζύγου του.[13]
Απεβίωσε στη Ρώμη στις 2 Φεβρουαρίου 1594, πιθανώς από πλευρίτιδα.
Μουσικό έργο
ΕπεξεργασίαΟ Παλεστρίνα κατέλειπε εκατοντάδες συνθέσεις, μεταξύ των οποίων 105 λειτουργίες, 250 μοτέτα, 45 ύμνους, 33 μεγαλυνάρια (Magnificat), οκτώ ομάδες "Θρήνων", 68 "προσκομιδές", ψαλμούς, περίπου 140 μαδριγάλια και εννέα συνθέσεις για εκκλησιαστικό όργανο. Οι συνθέσεις του παρουσιάζουν σαφήνεια, ισορροπία μεταξύ των φωνών και απόλυτη αρμονία[10] (στις συνθέσεις του σπανίζουν οι διαφωνίες). Οι συνθέσεις του είναι όλες "a cappella" (χωρίς συνοδεία μουσικών οργάνων) και για συνδυασμούς που ποικίλλουν από τρεις ως οκτώ φωνές. Η ιδιοφυΐα του στην αντίστιξη είναι εμφανής σε πολλές από τις λειτουργίες του υπό μορφή κανόνα (όπου ορισμένες φωνές μιμούνται τη μελωδική γραμμή άλλων), ενώ είχε ιδιαίτερη ικανότητα να "στολίζει" μια απλή μελωδία και να την ενσωματώνει στη σύνθεση με τέτοιο τρόπο ώστε να μη γίνεται αναγνωρίσιμη.[11]
Ο θρύλος της "διάσωσης της πολυφωνικής μουσικής" και της αναμόρφωσής της έδωσε στον συνθέτη ιδιαίτερη αίγλη και πολλοί συνθέτες εκκλησιαστικής μουσικής επηρεάστηκαν από αυτόν. Λέγεται ότι η "Ανώνυμη λειτουργία" του (Missa sine nomine) ήταν ιδιαίτερα αγαπητή στον Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ, ο οποίος τη μελετούσε όταν συνέθετε τη δική του "Λειτουργία σε σι ελάσσονα".
Ανάμεσα στα πιο γνωστά του έργα είναι το Stabat Mater[15] που πιθανώς γράφτηκε για τον Πάπα Γρηγόριο ΙΔ΄ κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής του Παλεστρίνα (1590-1591). Το πρώτο τμήμα του έργου εκτελείτο ετησίως την Κυριακή των Βαΐων. Γνώρισε ξανά φήμη κατά το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα.
Εργογραφία
Επεξεργασία- Τα έργα του Παλεστρίνα έχουν εκδοθεί από τον παλαιότερο μουσικό εκδοτικό οίκο της Ευρώπης, τον Μπράικοπφ και Χάρτελ (Breitkopf und Hartel), στη Λειψία.
- Κατάλογος έργων του Παλεστρίνα
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ 1,0 1,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 12 Ιανουαρίου 2017.
- ↑ 2,0 2,1 Nicolai Soloviev: «Палестрина, Джованни Пьерлуиджи» (Ρωσικά)
- ↑ William Smyth Rockstro, Donald Tovey: «Palestrina, Giovanni Pierluigi da» (Αγγλικά)
- ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. 13898203b. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
- ↑ William Smyth Rockstro, Donald Tovey: «Palestrina, Giovanni Pierluigi da» (Αγγλικά)
- ↑ Edward Henry Pember: «Palestrina, Giovanni»
- ↑ «Палестрина» (Ρωσικά)
- ↑ CONOR.SI. 58171747.
- ↑ Jerome Roche, Palestrina (Oxford Studies of Composers, Νέα Υόρκη: Oxford University Press, 1971)
- ↑ 10,0 10,1 Biography Base
- ↑ 11,0 11,1 11,2 Encyclopedia Brittanica
- ↑ 12,0 12,1 12,2 Catholic Encyclopedia
- ↑ 13,0 13,1 Classical Archives
- ↑ Classical Composers.org
- ↑ Χριστιανικός ύμνος προς την Παρθένο Μαρία κατά τη βασανιστική στιγμή που παρακολουθεί τη Σταύρωση του υιού της, Ιησού Χριστού. Ο τίτλος Stabat Mater προέρχεται από τον πρώτο στίχο Stabat Mater dolorosa (= Ίστατο η Μήτηρ τεθλιμμένη).