Φαινόμενο Ματίλντα
Το Φαινόμενο Ματίλντα είναι η προκατάληψη κατά της αναγνώρισης των επιτευγμάτων εκείνων των γυναικών επιστημόνων των οποίων το έργο αποδίδεται στους άνδρες συναδέλφους τους. Αυτό το αποτέλεσμα περιγράφηκε για πρώτη φορά από τη σουφραζέτα και υποστηρικτή της κατάργησης της δουλείας Ματίλντα Τζόσλυν Γκέιτζ (1826–98) στο δοκίμιό της, «Γυναίκα ως εφευρέτης» (δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά ως φυλλάδιο το 1870 και στο North American Review το 1883). Ο όρος «Matilda effect (Φαινόμενο Ματίλντα)» επινοήθηκε το 1993 από την ιστορικό της επιστήμης Μάργκαρετ Ρόσιτερ.[1]
Η Ρόσιτερ παρέχει πολλά παραδείγματα αυτού του αποτελέσματος. Η Τρότουλα (Τρότα του Σαλέρνο), μία ιταλίδα γυναίκα γιατρός του 12ου αιώνα, έγραψε βιβλία τα οποία, μετά το θάνατό της, αποδόθηκαν σε άνδρες συγγραφείς. Οι περιπτώσεις του 19ου και του 20ου αιώνα που απεικονίζουν το Φαινόμενο Ματίλντα περιλαμβάνουν αυτές των Νέτι Στίβενς, [2] Λίζε Μάιτνερ, Μαριέττα Μπλάου, Ρόζαλιντ Φράνκλιν και Τζόσελυν Μπελ-Μπερνέλ.
Το φαινόμενο Ματίλντα συγκρίθηκε με το φαινόμενο του Ματθαίου, σύμφωνα με το οποίο ένας επιφανής επιστήμονας παίρνει συχνά περισσότερη αναγνώριση σε σχέση με έναν συγκριτικά άγνωστο ερευνητή, ακόμη και αν το έργο τους είναι κοινό ή παρόμοιο.[3]
Ερευνα Επεξεργασία
Το 2012, δύο γυναίκες ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Ράντμπουντ του Νάιμεγκεν έδειξαν ότι στις Κάτω Χώρες το φύλο των υποψηφίων καθηγητών επηρέαζε την αξιολόγηση που τους γινόταν.[4] Παρόμοιες περιπτώσεις περιγράφονται από δύο Ιταλίδες γυναίκες ερευνητές σε μία μελέτη[5], που επιβεβαιώθηκε περαιτέρω από μία ισπανική μελέτη.[6] Από την άλλη πλευρά, αρκετές μελέτες δεν βρήκαν καμία διαφορά μεταξύ των παραπομπών και του αντίκτυπου των δημοσιεύσεων ανδρών συγγραφέων και εκείνων των γυναικών συγγραφέων.[7] [8] [9]
Ελβετοί ερευνητές έχουν δείξει ότι τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ζητούν από τους άντρες επιστήμονες να συμβάλλουν συχνότερα σε εκπομπές σε σχέση με τις γυναίκες συναδέλφους τους επιστήμονες.[10]
Σύμφωνα με μία μελέτη των ΗΠΑ, «παρόλο που η φανερή διάκριση λόγω φύλου γενικά συνεχίζει να μειώνεται στην αμερικανική κοινωνία,» «οι γυναίκες εξακολουθούν να βρίσκονται σε μειονεκτική θέση όσον αφορά τη λήψη επιστημονικών βραβείων, ιδίως για την έρευνα».[11]
Παραδείγματα Επεξεργασία
Παραδείγματα γυναικών που υπέστησαν το φαινόμενο Ματίλντα:
- Τροτούλα (Τρότα του Σαλέρνο, 12ος αιώνας) - Ιταλίδα γιατρός, συγγραφέας έργων που μετά το θάνατό της, αποδόθηκαν σε άνδρες συγγραφείς. Η εχθρότητα έναντι των γυναικών ως δασκάλων και θεραπευτών οδήγησε στην άρνηση της ίδιας της ύπαρξής της. Αρχικά η δουλειά της πιστώθηκε στον άντρα και τον γιο της, αλλά καθώς οι πληροφορίες μεταφέρονταν, οι μοναχοί μπέρδευαν το όνομά της με αυτό ενός άνδρα. Δεν αναφέρεται στο "Λεξικό Επιστημονικής Βιογραφίας" [12]
- Νέτι Στίβενς (1861–1912), ανακάλυψη του συστήματος προσδιορισμού φύλου XY. Οι κρίσιμες μελέτες της για τα σκουλήκια αποκάλυψαν για πρώτη φορά ότι το φύλο ενός οργανισμού καθορίζεται από τα χρωμοσώματά του και όχι από περιβαλλοντικούς ή άλλους παράγοντες. Η Στίβενς επηρέασε σε μεγάλο βαθμό τη μετάβαση της επιστημονικής κοινότητας σε αυτήν τη νέα γραμμή έρευνας: προσδιορισμός του χρωμοσωμικού φύλου.[13] Ωστόσο, ο Τόμας Χαντ Μόργκαν, ένας διακεκριμένος γενετιστής εκείνη την εποχή, πιστώνεται γενικά με αυτήν την ανακάλυψη.[14] Παρά την εκτεταμένη δουλειά της στον τομέα της γενετικής, οι συνεισφορές της Στίβενς στο έργο του Μόργκαν συχνά αγνοούνται. [15]
- Μαίρη Γουίτον Κάλκινς (1863-1930) - Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Ανακάλυψε ότι τα ερεθίσματα που συνδυάστηκαν με άλλα ζωντανά ερεθίσματα θα ανακαλούνταν πιο εύκολα. Ανακάλυψε επίσης ότι η διάρκεια της έκθεσης οδήγησε σε καλύτερη ανάκληση. Αυτά τα ευρήματα, μαζί με τη μέθοδο ζευγαρωμένων συσχετίσεών της, θα χρησιμοποιηθούν αργότερα από τους Γκέοργκ Ελάιας Μιούλερ και Έντουαρντ Μπ. Τιτσενερ, χωρίς να δοθεί καμία πίστωση στην Κάλκινς.
- Γκέρτι Κόρι (1896–1957), Βιοχημικός βραβευμένη με βραβείο Νόμπελ, εργάστηκε για χρόνια ως βοηθός του συζύγου της, παρά το ότι είχε τα ίδια προσόντα με αυτόν για θέση καθηγητή.
- Ροζαλίντα Φράνκλιν (1920–58) - πλέον αναγνωρίζεται ως σημαντική συντελεστής στην ανακάλυψη της δομής του DNA το 1953. Τη στιγμή της ανακάλυψης από τους Φράνσις Κρικ και Τζέιμς Γουάτσον, για την οποία οι δύο άνδρες έλαβαν το βραβείο Νόμπελ του 1962, το έργο της δεν πιστώθηκε σωστά (αν και ο Γουάτσον περιέγραψε τη ζωτικής σημασία συνεισφοράς της, στο βιβλίο του 1968 Η διπλή έλικα).
- Μάρτε Γκοτιέ (γεννήθηκε το 1925) - τώρα αναγνωρίζεται για τον σημαντικό ρόλο της στην ανακάλυψη της χρωμοσωμικής ανωμαλίας που προκαλεί το σύνδρομο Down, μία ανακάλυψη που αποδιδόταν προηγουμένως αποκλειστικά στον Ζερόμ Λεζούν .
- Μάριαν Ντάιαμοντ (γεννημένη το 1926), εργαζόμενη στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϋ, ανακάλυψε πειραματικά το φαινόμενο της πλαστικότητας του εγκεφάλου, το οποίο έρχεται σε αντίθεση με το προηγούμενο νευρολογικό δόγμα. Όταν επρόκειτο να δημοσιευτεί το πρωτοποριακό άρθρο της του 1964[16], ανακάλυψε ότι τα ονόματα των δύο δευτερευόντων συν-συγγραφέων της, Ντέιβιντ Κρετς και Μαρκ Ρόζεντσβάιγκ, είχαν τοποθετηθεί πριν από το όνομά της (το οποίο, επιπλέον, είχε τοποθετηθεί σε παρένθεση). Διαμαρτυρήθηκε ότι είχε κάνει το βασικό έργο που περιγράφεται στο έγγραφο και το όνομά της στη συνέχεια τέθηκε στην πρώτη θέση (χωρίς παρενθέσεις). Το περιστατικό περιγράφεται σε μια ταινία ντοκιμαντέρ του 2016, My Love Affair with the Brain: The Life and Science της Dr. Marian Diamond . [17]
- Προγραμματιστές του ENIAC (αφιερωμένο το 1946) - αρκετές γυναίκες συνέβαλαν ουσιαστικά στο έργο, συμπεριλαμβανομένων των Αντέλ Γκόλντσταϊν, Κέι ΜακΝάλτυ, Μπέτυ Τζέννινγκς, Μπέτι Σνάιντερ, Μαρλίν Μέλτζερ, Φραν Μπίλας και Ρουθ Λίχτερμαν, αλλά οι ιστορίες του ENIAC συνήθως δεν ασχολούνται με αυτές τις συνεισφορές και επικεντρώνονται συχνά σε επιτεύγματα υλικού και όχι σε επιτεύγματα λογισμικού. [18]
Παραδείγματα ανδρών επιστημόνων που προτιμήθηκαν από γυναίκες επιστήμονες για βραβεία Νόμπελ:
- Το 1934, το βραβείο Νόμπελ Φυσιολογίας ή Ιατρικής απονεμήθηκε στους Τζορτζ Γουίπλ, Τζορτζ Ρίτσαρντς Μινό και Γουίλιαμ Μέρφυ . Ένιωσαν ότι η συνάδελφός τους, Φρίντα Ρομπσάιτ-Ρόμπινς, αποκλείστηκε λόγω του φύλου της. Ωστόσο, ο Γουίπλ μοιράστηκε μαζί της το χρηματικό έπαθλο καθώς ένιωθε ότι άξιζε και το Νόμπελ, καθώς ήταν συν-συγγραφέας σχεδόν όλων των δημοσιεύσεων του Γουίπλ.
- Το 1944 το βραβείο Νόμπελ Χημείας δόθηκε στον Ότο Χαν ως ο μοναδικό παραλήπτη. Η Λίζε Μάιτνερ είχε συνεργαστεί με τον Χαν και είχε θέσει τις θεωρητικές βάσεις για την πυρηνική σχάση (επινόησε τον όρο "πυρηνική σχάση"). Η Μάιτνερ δεν αναγνωρίστηκε από την επιτροπή βραβείων Νόμπελ, εν μέρει λόγω του φύλου της και εν μέρει λόγω της διωκόμενης εβραϊκής ταυτότητάς της στη ναζιστική Γερμανία. Επηρεάστηκε από τον Νόμο για την Αποκατάσταση της Επαγγελματικής Δημόσιας Διοίκησης, ο οποίος απαγόρευε στους Εβραίους να κατέχουν κυβερνητικές θέσεις, συμπεριλαμβανομένης της έρευνας. Αρχικά, η αυστριακή υπηκοότητά της την προστάτευε από δίωξη, αλλά εγκατέλειψε τη Γερμανία μετά την προσάρτηση της Αυστρίας από τον Χίτλερ το 1938.[19]
- Το 1950, ο Σέσιλ Πάουελ έλαβε το βραβείο Νόμπελ στη Φυσική για την ανάπτυξη της φωτογραφικής μεθόδου μελέτης πυρηνικών διεργασιών και για την προκύπτουσα ανακάλυψη του pion (pi-meson). Η Μαριέττα Μπλάου πρωτοπορούσε σε αυτόν τον τομέα. Ο Έρβιν Σρέντινγκερ την είχε προτείνει για το βραβείο μαζί με την Χέρτα Βάμμπαχερ, αλλά και οι δύο αποκλείστηκαν.[20]
- Το 1956, δύο Αμερικανοί φυσικοί οι Τσουνγκ Ντάο Λι και Τσεν Νινγκ Γιάνγκ, προέβλεψαν την παραβίαση του νόμου περί ισοτιμίας σε αδύναμες αλληλεπιδράσεις και πρότειναν ένα πιθανό πείραμα για την επαλήθευσή του. Το 1957, η Σιεν-Σιουγκ Βου πραγματοποίησε το απαραίτητο πείραμα σε συνεργασία με το Εθνικό Ινστιτούτο Προτύπων και Τεχνολογίας και έδειξε την παραβίαση της ισοτιμίας στην περίπτωση της διάσπασης βήτα. Το βραβείο Νόμπελ Φυσικής το 1957 απονεμήθηκε στους άντρες φυσικούς και η Βου παραβλέφθηκε. Έλαβε το Βραβείο Βολφ το 1987 σε αναγνώριση για το έργο της.[21]
- Το 1958, ο Τζόσουα Λέντερμπεργκ μοιράστηκε το βραβείο Νόμπελ Φυσιολογίας ή Ιατρικής με τους Τζορτζ Μπίντλ και Έντουαρτν Τάτουμ. Οι μικροβιολόγοι Τζόσουα Λέντερμπεργκ και η σύζυγός του Έστερ Λέντερμπεργκ, μαζί με τους Μπιντλ και Τάτουμ, ανέπτυξαν μία τεχνική, μία μέθοδο μεταφοράς βακτηριακών αποικιών από ένα τρυβλίο Petri σε ένα άλλο, το οποίο είναι ζωτικής σημασίας για την τρέχουσα κατανόηση της αντοχής στα αντιβιοτικά.[14] Ωστόσο, η Έστερ Λέντερμπεργκ δεν αναγνωρίστηκε για το ζωτικό έργο της σε αυτό το ερευνητικό έργο. Η συμβολή της ήταν υψίστης σημασίας για την επιτυχή εφαρμογή της θεωρίας.[22] Επιπλέον, δεν έλαβε αναγνώριση για την ανακάλυψη του φάγου λάμδα ή για τις μελέτες της σχετικά με τον παράγοντα γονιμότητας F που δημιούργησε τη βάση για μελλοντική γενετική και βακτηριακή έρευνα. [23]
- Στα τέλη της δεκαετίας του 1960, η Τζόσελυν Μπελ-Μπερνέλ (γεννήθηκε το 1943) ανακάλυψε τις πρώτες εκπομπές πάλσαρ. Για αυτήν την ανακάλυψη, το 1974 απονεμήθηκε ένα βραβείο Νόμπελ στη Φυσική στον επόπτη της Άντονυ Χιούις και στον Μάρτιν Ράιλ, αναφέροντας τους ΨΧιούις και Ράιλ για το πρωτοποριακό έργο τους στη ραδιοαστροφυσική. Η Τζόσελυν Μπαρνέλ έμεινε εκτός. Διδακτορική φοιτήτρια τη στιγμή της ανακάλυψής της, ένιωσε ότι η πνευματική προσπάθεια ήταν ως επί το πλείστον του επόπτης της, αλλά η παράλειψή της από το βραβείο Νόμπελ επικρίθηκε από διάφορους εξέχοντες αστρονόμους, συμπεριλαμβανομένου του Φρεντ Χόυλ, Ιωσήφ Σκλόφσκι, αποδέκτη του Bruce Medal το 1972, στη Γενική Συνέλευση της Διεθνούς Αστρονομικής Ένωσης του 1970.
Αλλα Επεξεργασία
Ο Μπεν Μπάρες (1954–2017), νευροβιολόγος στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ, ο οποίος έκανε τη μετάβαση από το να θεωρείται πολιτισμικά ως γυναίκα στο να φαίνεται ως άντρας, μίλησε για τα επιστημονικά του επιτεύγματα που τα αντιλαμβάνονται διαφορετικά, ανάλογα με το ποιο αντιλαμβάνονται οι άλλοι ότι είναι το φύλο του εκείνη τη στιγμή.[24] Αυτό προσφέρει έναν λογαριασμό μεροληψιών που βιώνουν διαφορετικές ταυτότητες, όπως γίνεται αντιληπτό από ένα άτομο.
Δείτε επίσης Επεξεργασία
Βιβλιογραφικές αναφορές Επεξεργασία
- ↑ Rossiter Margaret W. (1993), «The Matthew/Matilda Effect in Science», Social Studies of Science (London) 23 (2): 325–341, doi:, ISSN 0306-3127
- ↑ Resnick, Brian (7 Ιουλίου 2016). «Nettie Stevens discovered XY sex chromosomes. She didn't get credit because she had two X's». Vox. Ανακτήθηκε στις 7 Ιουλίου 2016.
- ↑ Rossiter, Margaret W. (1993). «The Matthew Matilda Effect in Science». Social Studies of Science 23 (2): σελ. 325–341. ISSN 0306-3127.
- ↑ Marieke van den Brink; Yvonne Benschop (2011), «Gender practices in the construction of academic excellence: Sheep with five legs», Organization 19 (4): 507–524, doi:
- ↑ Andrea Cerroni; Zenia Simonella (2012), «Ethos and symbolic violence among women of science: An empirical study», Social Science Information 51 (2): 165–182, doi:
- ↑ María Luisa Jiménez-Rodrigo1; Emilia Martínez-Morante; María del Mar García-Calvente; Carlos Álvarez-Dardet (2008), «Through gender parity in scientific publications», Journal of Epidemiology & Community Health 62 (6): 474–475, doi:, PMID 18477742, http://jech.bmj.com/content/62/6/474.extract
- ↑ Peter Hegarty; Zoe Walton (2012), «The Consequences of Predicting Scientific Impact in Psychology Using Journal Impact Factors», Perspectives on Psychological Science 7 (1): 72–78, doi:, PMID 26168426, http://epubs.surrey.ac.uk/72248/6/2012%20PH%20%26%20ZW%20JIF%20The%20consequences%20of%20predicting%20scientific%20impact.pdf
- ↑ Stephane Baldi (1998), «Normative versus Social Constructivist Processes in the Allocation of Citations: A Network-Analytic Model», American Sociological Review 63 (6): 829–846, doi:
- ↑ Nick Haslam; Lauren Ban; Leah Kaufmann; Stephen Loughnan; Kim Peters; Jennifer Whelan; Sam Wilson (2008), «What makes an article influential? Predicting impact in social and personality psychology», Scientometrics 76 (1): 169–185, doi:
- ↑ Fabienne Crettaz von Roten (2011), «Gender Differences in Scientists' Public Outreach and Engagement Activities», Science Communication 33 (1): 52–75, doi:
- ↑ Anne E. Lincoln; Stephanie Pincus; Janet Bandows Koster; Phoebe S. Leboy (2012), «The Matilda Effect in science: Awards and prizes in the US, 1990s and 2000s», Social Studies of Science 42 (2): 307–320, doi:, PMID 22849001
- ↑ Rossiter, Margaret W. (1993). «The Matthew Matilda Effect in Science». Social Studies of Science 23 (2): 325–341. doi:.
- ↑ Hagen, Joel (1996). Doing Biology. Glenview, IL: Harper Collins. σελίδες 37–46.
- ↑ 14,0 14,1 «6 Women Scientists Who Were Snubbed Due to Sexism». Ανακτήθηκε στις 4 Οκτωβρίου 2015.
- ↑ «Nettie Maria Stevens (1861–1912) | The Embryo Project Encyclopedia». embryo.asu.edu. Ανακτήθηκε στις 4 Οκτωβρίου 2015.
- ↑ Diamond, Marian C.; Krech, David; Rosenzweig, Mark R. (1964). «The effects of an enriched environment on the histology of the rat cerebral cortex». The Journal of Comparative Neurology 123: 111–119. doi:. PMID 14199261.
- ↑ «Luna Productions». lunaproductions.com.
- ↑ Light, Jennifer S. (1999). «When Computers Were Women». Technology and Culture 40 (3): 455–483. doi:. http://pcfly.info/doc/Computers/18.pdf.
- ↑ «ScienceWeek». 14 Απριλίου 2013. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Απριλίου 2013. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
- ↑ Sime, Ruth Lewin (2012). «Marietta Blau in the history of cosmic rays». Physics Today 65 (10): 8. doi:. Bibcode: 2012PhT....65j...8S. https://archive.org/details/sim_physics-today_2012-10_65_10/page/8.
- ↑ «Wolf prize goes to particle theorists». Physics World. 20 Ιανουαρίου 2004.
- ↑ «CensorshipIndex». www.esthermlederberg.com. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
- ↑ «Esther Lederberg, pioneer in genetics, dies at 83». Stanford University. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
- ↑ Shankar Vedantam, (13 July 2006). Male Scientist Writes of Life as Female Scientist: Biologist Who Underwent Sex Change Describes Biases Against Women. Washington Post