Α΄ Εθνική ποδοσφαίρου ανδρών 1959-1960

Το πρωτάθλημα της περιόδου 1959–60 ήταν το πρώτο που διεξήχθη σε μορφή τύπου Α' Εθνικής, ύστερα από διαβουλεύσεις πολλών μηνών. Ξεκίνησε την Κυριακή 25 Οκτωβρίου του 1959 με τη συμμετοχή 16 ομάδων, βάσει της κατάταξής τους την προηγούμενη περίοδο.

Α΄ Εθνική

Περίοδος	1959-60
Πρωταθλήτρια ομάδα	Παναθηναϊκός
Έναρξη	25 Οκτωβρίου 1959
Λήξη	24 Ιουλίου 1960
Διεθνείς διοργανώσεις
Κύπελλο Πρωταθλητριών	Παναθηναϊκός
Υποβιβασμός
Υποβιβασμός	Παγκορινθιακός Μέγας Αλέξανδρος Κατερίνης Α.Ε. Νικαίας
Στατιστικά
Πρώτος σκόρερ	Κώστας Νεστορίδης (33 γκολ)
Καλύτερη επίθεση	ΑΕΚ (72)
Καλύτερη άμυνα	Παναθηναϊκός (20)
← 1958–59 1960–61 →

Πρωταθλητής

Πρωταθλητής 1959–60
Παναθηναϊκός

Παναθηναϊκός

• Προπονητές: Η 3άδα των παλαίμαχων ποδοσφαιριστών του συλλόγου Αντώνης Μηγιάκης (επικεφαλής), Οδυσσέας Τσούτσος και Νίκος Σίμος.
• Ποδοσφαιριστές: (Σε παρένθεση συμμετοχές/τέρματα)
  • Βασικοί (σύστημα 3-2-5): Βουτσαράς (29) — Τζουνάκος (30), Ανδρέου (25/1), Λινοξυλάκης (30) — Νεμπίδης (29/1), Αγγελόπουλος (30/6) — Δομάζος (29/7), Παπαεμμανουήλ (29/10), Γ.Γεωργιάδης (23/9), Μπενάρδος (26/10), Θεοφάνης (26/4).
  • Αναπληρωματικοί: Πανάκης (16/6), Σιάηλος (3/2), Ζαφειρόπουλος (2), Μαρνάς (1) επιθετικοί, Μανιάκης (1) τερματοφύλακας, Μανταράκης (1) αμυντικός.

Ιστορικό

Η δημιουργία ενός πρωταθλήματος υπό τη μορφή ενιαίας μόνιμης εθνικής κατηγορίας (και όχι τελικής φάσης μόνο με τη συμμετοχή των ομάδων που είχαν προκριθεί από τις τοπικές διοργανώσεις) αποτέλεσε καταρχάς απαίτηση της Πολιτείας και κατά δεύτερον της UEFA. Η πρώτη πίεζε, μέσω της Γενικής Γραμματείας Αθλητισμού και του ΟΠΑΠ, για την καθιέρωση σταθερού αριθμού αγώνων κάθε Κυριακή και βασικά πανελλήνιας εμβέλειας ώστε να τονωθεί το ενδιαφέρον για το ΠΡΟ-ΠΟ, το οποίο δεν γνώριζε την αναμενόμενη αποδοχή εκ μέρους των φιλάθλων κατά τους πρώτους μήνες της εισαγωγής του (δοκιμαστικά στις αρχές του 1959 και επίσημα την 1η Μαρτίου). Η Ένωση Ποδοσφαιρικών Ομοσπονδιών της Ευρώπης επιθυμούσε την ανακήρυξη των εθνικών πρωταθλητών με αυστηρά κριτήρια και μέσω διοργανώσεων κοινής μορφής για όλα τα κράτη, με στόχο το πολλά υποσχόμενο Κύπελλο Πρωταθλητριών να διαθέτει πανευρωπαϊκή απήχηση και να αποκτά συνεχώς αυξανόμενο κύρος.

Σύμφωνα με τα παραπάνω, η Ελληνική Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία (ΕΠΟ) υποχρεώθηκε να προχωρήσει σε κατάργηση των διοργανώσεων των κατά τόπους Ενώσεων Ποδοσφαιρικών Σωματείων ΕΠΣ ως φάσεις πρόκρισης για το Πανελλήνιο Πρωτάθλημα. Τη θέση του τελευταίου έπαιρνε η Α' Εθνική, μία (ενιαία) κατηγορία με συλλόγους από όλη την ελληνική επικράτεια (εθνική) και σταθερής συμμετοχής (μόνιμη), με εξαίρεση όσους θα υποβιβάζονταν στο τέλος της περιόδου. Ο αρχικός σχεδιασμός προέβλεπε ένα αριθμό ομάδων κατά πολύ μεγαλύτερο των 10 του τελευταίου Πανελληνίου Πρωταθλήματος 1958-59 και συγκεκριμένα 18, οι οποίες, καθώς το πρόγραμμα της διευρυμένης κατηγορίας θα κάλυπτε σχεδόν όλες τις διαθέσιμες ημερομηνίες της αγωνιστικής χρονιάς, δεν θα συμμετείχαν πλέον στις τοπικές διοργανώσεις της ΕΠΣ τους. Εκείνες τώρα θα αποτελούσαν το πρόκριμα για την άνοδο στην εθνική Κατηγορία της επόμενης περιόδου και όχι για τη συμμετοχή στην τελική φάση πρωταθλήματος της τρέχουσας, οπότε η σημασία τους υποβιβαζόταν σε σημαντικό βαθμό.

Το τελευταίο αυτό σημείο δεν ήταν ούτε ο αποκλειστικός, ούτε ο βασικότερος λόγος που οι ιδρυτικές ενώσεις της Ομοσπονδίας, οι ΕΠΣ Αθηνών, ΕΠΣ Πειραιώς και ΕΠΣ Μακεδονίας (από το 1935 μόνο Θεσσαλονίκης), εναντιώθηκαν στη ριζική αναδιάρθρωση του ποδοσφαιρικού χάρτη της Ελλάδας. Επί της ουσίας, οι ισχυροί σύλλογοι των τριών πόλεων, οι οποίοι έλεγχαν πλήρως τις ενώσεις που ανήκαν και κατ' επέκταση επηρέαζαν σε μεγάλο βαθμό τη στάση της ίδιας της ΕΠΟ, είχαν πολλούς και σοβαρούς λόγους να αντιδρούν έντονα, δεδομένου ότι με την ενιαία και διευρυμένη κατηγορία υποχρεώνονταν σε:

• μεγαλύτερο αριθμό αγώνων εκτός της πόλης τους, επομένως αυξημένες μετακινήσεις
• περισσότερους αγώνες στην έδρα τους με ομάδες ελαττωμένου εισπρακτικού ενδιαφέροντος, δηλαδή πτώση των εισπράξεών τους καθώς δεσμεύονταν οι ημερομηνίες προς τέλεση φιλικών με δημοφιλείς εγχώριες και ξένες
• λιγότερους να πραγματοποιούνται γενικά στην πόλη τους, άρα μείωση εσόδων για όσους είχαν ιδιόκτητο γήπεδο (ΠΑΟ, Άρης, ΠΑΟΚ και ΑΕΚ)
• πτώση του ενδιαφέροντος των οπαδών τους, οπότε εκ νέου και των εισπράξεων στην περίπτωση κατά την οποία θα άρχιζαν αποτυχημένα το πρωτάθλημα υπό τη νέα μαραθώνια μορφή του και θα έμεναν από νωρίς πίσω στη μάχη για τη διεκδίκηση του τίτλου (αντίθετα έως τότε, και οι τρεις πρώτες θέσεις των διοργανώσεων ΕΠΣ οδηγούσαν στο Πανελλήνιο Πρωτάθλημα και άρα σε ανανέωση των ελπίδων για διάκριση)
• απώλεια της δυνατότητας να αποκαλούνται πρωταθλητές με την κατάκτηση του τίτλου στην τοπική τους ΕΠΣ, ακόμα και των δύο που δεν κατάφεραν το ίδιο στο επακόλουθο Πανελλήνιο Πρωτάθλημα (θα υπήρχε πλέον μόνο ένας τίτλος, αντί τριών και του υπερπρωταθλητή).

Με λίγα λόγια, οι π.χ. ΑΕΚ και Παναθηναϊκός προτιμούσαν να συναντώνται τέσσερις φορές ετησίως (από δύο για το πρωτάθλημα ΕΠΣΑ και το Πανελλήνιο) χωρίς να απομακρύνονται από την Αθήνα και με εξασφαλισμένη την υψηλή προσέλευση θεατών, από το να δίνουν δύο μόνο αγώνες μεταξύ τους, ένα σε μία οποιαδήποτε -κοντινή ή μη- επαρχιακή πόλη και άλλον ένα εντός έδρας όπου θα κόβουν ελάχιστα εισιτήρια. Ακόμη, δεν είχαν διάθεση να απεμπολήσουν τη διεκδίκηση κάθε χρόνο, με πολλές πιθανότητες επιτυχίας, του τίτλου στην ΕΠΣ Αθηνών (δηλαδή δόξα και μεγαλύτερες εισπράξεις), για να εισέλθουν σε μία επίπονη διαδικασία πρωταθλητισμού με κατώτερους μεν τους περισσότερους αντιπάλους, άγνωστους όμως αρκετούς και με πολύ μακρινές έδρες κάποιους. Την ίδια ακριβώς στάση τήρησαν Άρης, ΠΑΟΚ και Ολυμπιακός, ο οποίος επιπρόσθετα όχι μόνο δεν είχε καν ανταγωνιστή στη δική του ΕΠΣ, αλλά και οι νέες συνθήκες διεξαγωγής της διοργάνωσης ίσως να έθεταν σε αμφιβολία την 6ετή κυριαρχία του στο Πανελλήνιο Πρωτάθλημα (όπως και τελικά συνέβη για 6 επίσης χρόνια).

Τα λιγότερο ισχυρά, σε αγωνιστικό και διοικητικό επίπεδο, σωματεία των τριών παραπάνω ΕΠΣ παρουσιάστηκαν εξ αρχής θετικότατα στην προοπτική της Α' εθνικής Κατηγορίας, δεδομένου ότι με την αύξηση των συμμετοχών στη διοργάνωση εξασφάλιζαν:

• αγωνιστική δράση και κυρίως εισιτήρια σε όλη τη διάρκεια του έτους (μέχρι τότε, όταν στη λήξη του τοπικού πρωταθλήματος είχαν αποκλειστεί από το Πανελλήνιο, δεν τους έμενε παρά να δίνουν αποκλειστικά αγώνες κυπέλλου και φιλικά μεταξύ τους και με αδύναμους αντιπάλους)
• ευκολότερα την παραμονή τους για μία ακόμη περίοδο στο υψηλότερο επίπεδο του ελληνικού ποδοσφαίρου, έχοντας τη δυνατότητα να ανταγωνιστούν περισσότερες ισοδύναμες και κατώτερες ομάδες (αντί κάθε χρόνο να προσπαθούν για την κατάληψη μίας από τις δύο ή τρεις πρώτες θέσεις στο πρωτάθλημα της ΕΠΣ τους, ώστε να προκριθούν στο Πανελλήνιο)
• αυξημένο αριθμό νικών και γενικότερα επιτυχιών, οι οποίες θα ενίσχυαν το κύρος του συλλόγου.

Όπως ήταν λογικό, φανατικά υπέρ της αναδιάρθρωσης τάχθηκαν και τα σωματεία των υπόλοιπων ΕΠΣ ανά τη χώρα, καθώς θα δινόταν επιτέλους η ευκαιρία σε αρκετά από αυτά να αγωνίζονται σε ένα κοινό πρωτάθλημα μαζί με τις μεγάλες δυνάμεις, κάτι που άλλωστε δεν συνέβαινε παρά μόνο τα 6 τελευταία χρόνια και για 2 μόλις εκπροσώπους της επαρχίας (τους νικητές Βορείου και Νοτίου ομίλου των περιφερειακών πρωταθλημάτων).

Η ΕΠΟ, πέραν του ότι βρέθηκε στο μέσον της διελκυστίνδας μεταξύ Πολιτείας/UEFA και των τριών ΕΠΣ/δημοφιλών ομάδων, αντιμετώπιζε και η ίδια ένα σοβαρό πρόβλημα οικονομικής φύσης, όντας υποχρεωμένη να καλύπτει τη μετάβαση και διαμονή φιλοξενούμενων και διαιτητών. Σε μία νεοσύστατη διοργάνωση με αβέβαιη εξέλιξη και επιτυχία, ήταν εξαιρετικά αμφίβολο εάν τελικά θα αρκούσε το ποσοστό 12% που παρακρατούσε από τις εισπράξεις των αγώνων στο μέχρι τότε Πανελλήνιο Πρωτάθλημα.

Κατά τη διάρκεια των διαβουλεύσεων οι σύλλογοι δέχθηκαν τη μετακύλιση σε αυτούς των εξόδων κίνησης, αλλά σε μία προσπάθεια να τορπιλιστεί το όλο εγχείρημα για την καθιέρωση της Α' εθνικής Κατηγορίας, έθεσαν ως όρο την κατάργηση του 33% Φόρου Δημοσίων Θεαμάτων στην τιμή του ποδοσφαιρικού εισιτηρίου και τη λήψη του 5% από τον τζίρο (έσοδα, όχι απλώς κέρδη) του ΠΡΟ-ΠΟ. Με την κυβέρνηση και τον ΟΠΑΠ να απορρίπτουν τις απαιτήσεις τους, η ΕΠΟ επιχείρησε να γεφυρώσει το χάσμα προτείνοντας να αναλάβει εκ νέου τα συγκεκριμένα κόστη μέσω του 3% από το ΠΡΟ-ΠΟ.

Η χρυσή τομή για την άρση κωλυμάτων και αντιρρήσεων από την πλευρά των ισχυρών ομάδων βρέθηκε στο εξής σχήμα: θα πλήρωναν μόνες τα έξοδά τους, με αντάλλαγμα τη μείωση σε 20% του φόρου στο εισιτήριο και σε 10% της παρακράτησης υπέρ ΕΠΟ, η οποία με το 2% των εσόδων του ΟΠΑΠ θα κάλυπτε το διαιτητικό κόστος, την οποιαδήποτε ζημιά προέκυπτε στους γηπεδούχους από αγώνες με χαμηλή προσέλευση θεατών, όπως και τη χρηματοδότηση των ΕΠΣ (που εξ αρχής ήταν και ο μεγάλος χαμένος της αναδιάρθρωσης).

Το Σάββατο 10 Οκτωβρίου 1959 στη Γενική Συνέλευση της ΕΠΟ, δηλαδή με συμμετοχή όλων των μελών της Ενώσεων Ποδοσφαιρικών Σωματείων και παρουσία της Γενικής Γραμματείας Αθλητισμού και εκπροσώπων της κυβέρνησης Καραμανλή, έγινε πραγματικότητα η Α' εθνική Κατηγορία του ελληνικού ποδοσφαίρου μετά από επεισόδια τεσσάρων τουλάχιστον μηνών. Η 1η αγωνιστική ορίστηκε για έπειτα από 15 ημέρες.

Οι συμμετοχές

Κατά τη Γενική Συνέλευση της Ελληνικής Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας στις 29 Αυγούστου 1959, αποφασίστηκε ότι τη νεοσυσταθείσα Α' εθνική Κατηγορία θα συγκροτούσαν 18 ομάδες, με τον καθορισμό τους να γίνεται σύμφωνα με τις θέσεις στις τοπικές διοργανώσεις των ΕΠΣ την περίοδο 1958-59:

• Οι 4 πρώτες στο πρωτάθλημα της ΕΠΣ Αθηνών: Παναθηναϊκός, Πανιώνιος, ΑΕΚ και Απόλλων Αθ.
• Οι 4 πρώτες στο πρωτάθλημα της ΕΠΣ Πειραιώς: Ολυμπιακός, Εθνικός, ΑΕ Νικαίας και Προοδευτική.
• Οι 4 πρώτες στο πρωτάθλημα της ΕΠΣ Μακεδονίας (Θεσσαλονίκης): Άρης, ΠΑΟΚ, Απόλλων Θ. και Ηρακλής.
• Οι 3 πρώτες στον όμιλο Βορρά του Περιφερειακού Πρωταθλήματος: Δόξα Δράμας, Μέγας Αλέξανδρος Κατερίνης και Ασπίς Ξάνθης.
• Οι πρώτες στους 2 υπο-ομίλους Νότου του Περιφερειακού Πρωταθλήματος: Παγκορινθιακός και Παναιγιάλειος
• κατόπιν διπλού αγώνα, μία από τις δευτεραθλήτριες στους παραπάνω δύο υποομίλους Νότου: Ολυμπιακός Χαλκίδος ή ΟΦΗ.

Με τα δεδομένα έως τις αρχές Οκτωβρίου, τη 18η θέση είχε εξασφαλίσει ο Ολυμπιακός Χαλκίδος, ο οποίος μοιράστηκε με τον ΟΦΗ από μία νίκη 2-1 στις έδρες τους για να επιβληθεί τελικά 1-0 σε τρίτο αγώνα στο ουδέτερο στάδιο Ν. Φιλαδέλφειας.

Η καθυστέρηση, όμως, επί 6 εβδομάδες στην έναρξη της διοργάνωσης εξαιτίας των οικονομικών διαπραγματεύσεων ανάμεσα στα εμπλεκόμενα μέρη ΓΓΑ, ΟΠΑΠ, Ομοσπονδία και κατά τόπους ΕΠΣ, έθετε σε σοβαρό κίνδυνο την έγκαιρη ολοκλήρωσή της. Συνέπεια υπήρξε η απόφαση της ΕΠΟ για μείωση του αριθμού ομάδων σε 16 κατά τη δεύτερη και καθοριστική της Γενική Συνέλευση το Σάββατο 10 Οκτωβρίου, ώστε με την εξοικονόμηση τεσσάρων αγωνιστικών να μην επεκταθεί το πρόγραμμα μέσα στο καλοκαίρι. Η ΕΠΣ Αθηνών, αρχαιότερη και με πανελληνίως τους περισσότερους συλλόγους-μέλη στη δύναμή της, διατήρησε τέσσερις εκπροσώπους στον καινούριο θεσμό της εθνικής Κατηγορίας, ενώ κρίθηκαν επιλαχόντες οι 4οι των προηγούμενων διοργανώσεων ΕΠΣΠ και ΕΠΣΜ, ο 3ος στον όμιλο Βορρά του Περιφερειακού Πρωταθλήματος 1958-59 και ο νικητής από τους δευτεραθλητές στους δύο υποομίλους Νότου. Από τους τέσσερις έπρεπε να προκύψουν οι δύο και δεδομένης της έλλειψης χρόνου, κλήθηκαν εσπευσμένα να διασταυρωθούν τοπικά σε διπλούς αγώνες κατά τις αμέσως επόμενες Τετάρτη και Κυριακή:

• Ηρακλής - Ασπίς Ξάνθης 1–0 και 2–0
• Ολυμπιακός Χαλκίδος - Προοδευτική 2–2, 0–0 και 0–3 στο ουδέτερο στάδιο της Ν. Φιλαδέλφειας.

Ως αποτέλεσμα, το πλήθος των επαρχιακών σωματείων περιορίστηκε από 6 σε 4, με τον Ολυμπιακό Χαλκίδας μετά από μια τετραετία να επιτυγχάνει τελικά τη συμμετοχή του στην ανώτατη βαθμίδα του ελληνικού ποδοσφαίρου, ενώ η Ασπίδα μέχρι σήμερα να έχει αγωνιστεί μόνο έως τη Β' Κατηγορία. Ενδεικτικό της προχειρότητας και του πιεσμένου προγράμματος λόγω των συνεχόμενων αναβολών, αποτελεί το γεγονός ότι η τύχη του σωματείου της Χαλκίδας κρίθηκε από 6 παιχνίδια μέσα σε 5 εβδομάδες, με τα 4 τις 2 τελευταίες, ενώ η Προοδευτική υποχρεώθηκε να δώσει 4 μέσα σε 11 ημέρες, καθώς την Τετάρτη κέρδιζε τη συμμετοχή της και την Κυριακή πρωί τον εναρκτήριο αγώνα στην ιστορία της Α' Εθνικής Όλα αυτά πριν ακόμα αρχίσει η ποδοσφαιρική περίοδος και με παίκτες πλήρως ερασιτέχνες, τουλάχιστον όσον αφορά σε εκείνους εκτός των πολύ ισχυρών συλλόγων.

Μετά τη λήξη της πρώτης διοργάνωσης το καλοκαίρι του 1960, οι ομάδες δεν αυξήθηκαν παρά την αρχική πρόθεση της ΕΠΟ, με τον αριθμό των 16 να κρίνεται ως ο ιδανικός προς διεξαγωγή ενός πρωταθλήματος στην Ελλάδα και να διατηρείται σταθερός για 7 επιπλέον περιόδους. Έγινε 18 τελικά μόνο το 1967, όταν η επιτυχία του θεσμού της εθνικής Κατηγορίας ήταν πλέον αδιαμφισβήτητη και πάντως όχι πριν εκλείψουν πλήρως (λόγω επιδείνωσης των σχέσεων Ολυμπιακού και Παναθηναϊκού σε ανεπίστρεπτο βαθμό) οι πιθανότητες ανασύστασης του πάλαι ποτέ Π.Ο.Κ. και άρα μίας ενδεχόμενης αναβίωσης των κυπέλλων Πάσχα, Χριστουγέννων ή Σεπτεμβρίου, η οποία θα απαιτούσε ελεύθερες ημερομηνίες.

Παγκορινθιακός Παναιγιάλειος Δόξα Δράμας Μέγας Αλέξανδρος Απόλλων Θεσσ. Άρης Ηρακλής ΠΑΟΚ ΑΕΚ Α.Ε. Νικαίας Απόλλων Αθηνών Εθνικός Ολυμπιακός Παναθηναϊκός Πανιώνιος Προοδευτική Οι έδρες των ομάδων της Α΄ Εθνικής την περίοδο 1959–1960. Πανιώνιος Παναθηναϊκός ΑΕΚ Απόλλων Α.Ε. Νικαίας Εθνικός Ολυμπιακός Προοδευτική Οι έδρες των ομάδων της Αθήνας και του Πειραιά.

Αγωνιστικό μέρος

Το 1ο πρωτάθλημα Α΄ Εθνικής κατέκτησε ο Παναθηναϊκός, που αναδείχθηκε έτσι πρωταθλητής Ελλάδας για 4η φορά στην ιστορία του. Ισοβαθμώντας στους 79 βαθμούς με την ΑΕΚ, επικράτησε 2-1 στο μεταξύ τους αγώνα κατάταξης ή μπαράζ, μία αναμέτρηση όπου δεν χρειαζόταν παρά το ισόπαλο αποτέλεσμα στο ουδέτερο στάδιο Καραϊσκάκης. Σε μία τέτοια περίπτωση μετά και την ημίωρη παράταση, η προκήρυξη της διοργάνωσης έθετε ως κριτήριο την καλύτερη αναλογία τερμάτων, δηλαδή το πηλίκο του ενεργητικού δια το παθητικό κάθε ομάδας, συντελεστή στον οποίον πλεονεκτούσε ο Παναθηναϊκός (59÷20=2,950 έναντι 2,667 της ΑΕΚ).
Μέσω μπαράζ και με το ίδιο σκορ κρίθηκε επίσης η τρίτη θέση για τον υποβιβασμό, με το νικητή Παναιγιάλειο να υπερτερεί πάλι του Παγκορινθιακού στην περίπτωση ισοπαλίας.

Βαθμολογία

Θέση	Ομάδα	Σύνολο							Εντός				Εκτός
		Βαθ.	Αγ.	Ν	Ι	Η	Τέρματα	δ/τ	Ν	Ι	Η	Τέρματα	Ν	Ι	Η	Τέρματα
1	Παναθηναϊκός	79	30	22	5	3	59 – 20	+39	12	3	0	37 – 11	10	2	3	22 –09
2	ΑΕΚ	79	30	21	7	2	72 – 27	+45	14	1	0	47 – 11	7	6	2	25 – 16
3	Ολυμπιακός	70	30	16	8	6	52 – 24	+28	10	2	3	31 – 12	6	6	3	21 – 12
4	Απόλλων Αθηνών	66	30	13	10	7	52 – 33	+19	7	5	3	31 – 15	6	5	4	21 – 18
5	Πανιώνιος	64	30	14	6	10	46 – 31	+15	9	2	4	24 – 14	5	4	6	22 – 17
6	Δόξα Δράμας	60	30	11	8	11	47 – 41	+6	8	4	3	27 – 19	3	4	8	20 – 22
7	ΠΑΟΚ	59	30	10	9	11	32 – 32	0	7	5	4	19 – 13	3	4	7	13 – 19
8	Άρης	59	30	10	9	11	31 – 35	-4	8	2	5	18 – 14	2	7	6	13 – 21
9	Ηρακλής	58	30	9	10	11	29 – 34	-5	5	6	4	15 – 12	4	4	7	14 – 22
10	Προοδευτική	58	30	10	8	12	34 – 36	-2	6	7	2	21 – 12	4	1	10	13 – 24
11	Απόλλων Καλαμαριάς	56	30	7	12	11	31 – 39	-8	3	9	3	15 – 12	4	3	8	16 – 27
12	Εθνικός	56	30	8	10	12	34 – 46	-12	6	5	4	19 – 16	2	5	8	15 – 30
13	Παναιγιάλειος	55	30	9	7	14	26 – 43	-17	7	3	5	17 – 16	2	4	9	09 – 27
14	Παγκορινθιακός	55	30	9	7	14	27 – 45	-18	7	5	3	15 – 12	2	2	11	12 – 33
15	Μέγας Αλέξανδρος Κατερίνης	47	30	4	9	17	27 – 60	-33	2	6	7	15 – 28	2	3	10	12 – 32
16	Α.Ε. Νικαίας	39	30	2	5	23	20 – 73	-53	2	1	12	13 – 38	0	4	11	07 – 35

	Κύπελλο Πρωταθλητριών
	Βαλκανικό κύπελλο
	Υποβιβασμός

• Σύστημα βαθμολογίας: Νίκη: 3 βαθμοί - Ισοπαλία: 2 βαθμοί - Ήττα: 1 βαθμός
• Κριτήρια κατάταξης: 1. Βαθμοί - 2. Αγώνας κατάταξης (μπαράζ) σε ουδέτερο γήπεδο με 30λεπτη παράταση σε περίπτωση ισοπαλίας -

03. Αναλογία τερμάτων (διαίρεση υπέρ διά κατά) στην κανονική διάρκεια του πρωταθλήματος - 4. κλήρωση

Πίνακας αποτελεσμάτων

Φιλοξενούμενη → Γηπεδούχος ↓	AEK	AEN	ΑΠΚ	ΑΠΑ	ΑΡΗΣ	ΔΟΞ	ΕΘΝ	ΗΡΑ	ΜΕΓ	ΟΛΥ	ΠΑΓ	ΠΑΟ	ΠΝΓ	ΠΝΩ	ΠΑΟΚ	ΠΡΟ
ΑΕΚ		2–0	6–2	5–2	3–0	4–3	4–0	3–0	0–0	1–0	5–1	1–0	4–0	2–0	3–1	4–2
Α.Ε. Νικαίας	0–3		0–2	0–2	2–3	0–3	2–7	1–2	3–2	1–4	3–0	0–1	0–2	0–5	1–1	0–1
Απόλλων Θεσσαλονίκης	1–1	2–2		0–2	1–0	1–1	2–2	0–0	5–1	0–0	2–0	1–2	0–0	0–0	1-0	0–1
Απόλλων Αθηνών	0–0	6–0	4–1		0–0	3–2	6–1	2–2	2–2	1–1	1–0	0–1	0–1	1–3	2–1	3–0
Άρης	2–2*	2–1	0–1	2–3		1–0	1–0	0–1	2–0	1–3	2–0	2–1	1–0	1–1	0–1	1–0
Δόξα Δράμας	2–0	2–1	1–1	3–2	2–2		1–0	2–0	4–1	0–0	2–1	1–3	2–0	2–3	1–1	2–4
Εθνικός Πειραιώς	0–1	0–0	2–1	1–2	0–0	2–2		1–1	2–0	3–3	1–2	0–3	1–0	1–0	3–1	2–0
Ηρακλής	0–1	3–0	0–2	0–0	1–1	1–1	1–1		0–1	1–1	1–2	1–0	1–1	2–1	1–0	2–0
Μέγας Αλέξανδρος	2–4	1–0	2–2	0–0	2–2	0–3	0–1	2–3		0–4	2–2	0–0	1–1	1–4	1–0	1–2
Ολυμπιακός	0–1	2–1	3–0	2–0	1–1	1–1	2–0	1–0	4–0		1–0	1–4	8–1	1–0	1–2	3–1
Παγκορινθιακός	0–0	1–1	2–2	1–4	2–0	1–0	1–1	1–0	1–0	1–0		1–2	2–1	0–1	0–0	1–0
Παναθηναϊκός	2–2	6–1	2–0	0–0	3–0	1–0	3–0	4–1	3–0	0–0	4–2		2–1	4–3	1–0	2–1
Παναιγιάλειος	1–4	1–0	3–1	3–2	2–0	1–0	1–0	1–0	1–2	0–2	1–1	0–1		0–0	2–3	0–0
Πανιώνιος	3–2	3–0	1–0	0–0	0–3	3–2	4–0	1–2	2–1	0–1	3–0	0–1	1–1		2–1	1–0
ΠΑΟΚ	1–2	0–0	0–0	1–2	0–0	3–1	1–1	2–1	3–2	2–0	2–0	0–2	2–0	0–0		2–1
Προοδευτική	2–2	4–0	1–0	0–0	2–1	0–1	1–1	1–1	0–0	1–2	3–1	1–1	2–0	2–1	1–1

* 11η αγωνιστική (17.11.1960): διεκόπη στο 84' με το αποτέλεσμα στο 2-1 (Γρηγοριάδης, Σισμανίδης - Πετρίδης) εξαιτίας σοβαρών επεισοδίων ανάμεσα στους ποδοσφαιριστές όσο ο διατητής Δαμαλίτης (συνδ. Πειραιώς) άλλαζε συνεχώς αποφάσεις, αμφιταλαντευόμενος μεταξύ καταλογισμού πέναλτι ή έμμεσου φάουλ σε ανατροπή εντός της μεγάλης περιοχής του Άρη. Η ΕΠΟ διέταξε την επανάληψη του αγώνα τη μεθεπόμενη Τετάρτη με διαιτησία του διάσημου Ιτζίνο Ριγκάτο από την Ιταλία, ενώ στον Έλληνα επέβαλε βαριά ποινή αποκλεισμού.

Αγώνες Κατάταξης

Οι αγώνες μπαράζ είχαν ως εξής:

Αγώνας για την 1η θέση και τον τίτλο του πρωταθλητή Ελλάδας

31 Ιουλίου 1960	Παναθηναϊκός	2 - 1	ΑΕΚ	Στάδιο Γ. Καραϊσκάκης, Πειραιάς Διαιτητής: Ντανιέλ Μελέ (Ελβετία)
	Πανάκης  35' Παπαεμμανουήλ  48'		Άμπος  14'

ΠΑΝΑΘΗΝΑΪΚΟΣ: 1 Μιχάλης Βουτσαράς 2 Νίκος Τζουνάκος 3 Γιώργος Ανδρέου 4 Κώστας Λινοξυλάκης 5 Γιάννης Νεμπίδης 6 Σωτήρης Αγγελόπουλος 54' 7 Δημήτρης Θεοφάνης 8 Ανδρέας Παπαεμμανουήλ 9 Μίμης Μπενάρδος 10 Μίμης Δομάζος 11 Βαγγέλης Πανάκης Προπονητές: Α. Μηγιάκης, Ο. Τσούτσος, Ν. Σίμος

ΑΕΚ: 1 Σωτήρης Φακής 2 Δημήτρης Αναστασιάδης 3 Θεόφιλος Βερνέζης 4 Δημήτρης Διακάκης 5 Μίλτος Παπαποστόλου 6 Στέφανος Δεμίρης 7 Λάκης Εμμανουηλίδης 8 Αλέκος Σοφιανίδης 9 Κώστας Νεστορίδης 10 Ανδρέας Σταματιάδης 11 Χρήστος Άμπος Προπονητής: Χάρι Αουρέτνικ (Αυστρία)

Αγώνας για την 7η θέση

Ομάδα 1	Σκορ	Ομάδα 2
Κυριακή, 31 Ιουλίου 1960 - γήπεδο Χαριλάου - διατητής Χατζηνικολάου
Άρης	0–0	ΠΑΟΚ

Αγώνας για την 9η θέση

Ομάδα 1	Σκορ	Ομάδα 2
Κυριακή, 31 Ιουλίου 1960 - γήπεδο Βόλου - διατητής Μανώλης Πανάκης (συνδ. Αθηνών)
Ηρακλής 35' και 82' Ασβεστάς	2–0	Προοδευτική

Αγώνας για την 11η θέση

Ομάδα 1	Σκορ	Ομάδα 2
δε διεξήχθη λόγω αμοιβαίας απόσυρσης των ομάδων
Απόλλων Θεσσαλονίκης	—	Εθνικός Πειραιώς

Αγώνας για τη 13η θέση και την παραμονή στην κατηγορία

Ομάδα 1	Σκορ	Ομάδα 2
Σάββατο, 30 Ιουλίου 1960 - Στάδιο Γ. Καραϊσκάκης, Πειραιάς
Παναιγιάλειος Σοφιανός, Χαλδαιάκης	2–1 (ημίχρ. 1-1)	Παγκορινθιακός Αδαμαντίδης

• 1η θέση: Παναθηναϊκός
• 7η θέση: ΠΑΟΚ (λόγω καλύτερης αναλογίας τερμάτων στην κανονική περίοδο)
• 9η θέση: Ηρακλής
• 11η θέση: Απόλλων Θεσσαλονίκης (λόγω καλύτερης αναλογίας τερμάτων στην κανονική περίοδο)
• 13η θέση και παραμονή στην κατηγορία: Παναιγιάλειος

Πρώτοι σκόρερ

συμπεριλαμβάνονται οι αγώνες κατάταξης

Θέση	Παίκτης	Ομάδα	Τέρματα	Πέναλτι	Αγώνες
1	Κώστας Νεστορίδης	ΑΕΚ	33	3	28
2	Γιώργος Καμάρας	Απόλλων Αθηνών	19	-	28
3	Παύλος Γρηγοριάδης	Δόξα Δράμας	15	-	27
4	Ηλίας Υφαντής	Ολυμπιακός	15	-	28
5	Γιάννης Χολέβας	Απόλλων Αθηνών	13	-	17
6	Λάκης Σοφιανός	Παναιγιάλειος	12	-	23
7	Ανδρέας Παπαεμμανουήλ	Παναθηναϊκός	11	1	30
8	Γιώργος Πετρίδης	ΑΕΚ	10	-	25
9	Μίμης Μπενάρδος	Παναθηναϊκός	10	-	27
10	Ανδρέας Σταματιάδης	ΑΕΚ	10	-	28

Εξαιρουμένου του τρίτου Γρηγοριάδη, οι υπόλοιποι αγωνίζονταν σε ομάδες από το νότιο τμήμα της χώρας, ενώ οι επιδόσεις του, 30χρονου τότε, Νεστορίδη υπήρξαν εντυπωσιακές. Από τις 28 συναντήσεις που συμμετείχε μόνο στις 9 δεν βρήκε δίχτυα, πέτυχε 4 χατ-τρικ και 2 φορές σκόραρε επί 5 συνεχείς αγωνιστικές. Επίσης, τον απόλυτο αριθμό των 33 τερμάτων του έχουν φθάσει ή ξεπεράσει μόλις τρεις ποδοσφαιριστές στην ιστορία του υψηλότερου επιπέδου του ελληνικού πρωταθλήματος (με κάθε μορφή του από το 1927), οι:
Γιώργος Σιδέρης (35 το 1968-69), Αντώνης Αντωνιάδης (39 το 1971-72) και Βασίλης Δημητριάδης (33 το 1992-93).
Δεδομένου όμως ότι εκείνοι τα σημείωσαν σε διοργανώσεις των 34 αγώνων (18 ομάδες), μόνον η επίδοση του Αντωνιάδη θεωρείται ανώτερη (πρόκειται άλλωστε για ρεκόρ όλων των εποχών). Τα δε 1,18 τέρματα ανά παιχνίδι του "Νέστορα" το 1959-60, αποτελούν μέσο όρο που καθ' όλη τη διάρκεια της Α' Εθνικής (δηλαδή πάνω από μισό αιώνα) δεν έχει ακόμα ισοφαριστεί, παρότι και οι τρεις προαναφερόμενοι κατέκτησαν τις συγκεκριμένες χρονιές το έπαθλο European Silver Boot (χάνοντας μάλιστα για ένα τέρμα την πρωτιά). Η πρωτοβουλία αυτή καθιερώθηκε το 1968, άρα πιθανότατα ο διεθνής παίκτης έχασε την ευκαιρία να πλαισιώσει τους υπόλοιπους Έλληνες που έχουν διακριθεί στο θεσμό.

Οι κορυφαίοι

Σύμφωνα με τον αθλητικογράφο και ποδοσφαιρικό στατιστικολόγο Γιώργο Παγιωτέλη, ο οποίος άθροιζε ανά αγωνιστική την ατομική βαθμολογία των παικτών όπως δημοσιευόταν στην εβδομαδιαία αθλητική εφημερίδα «Ομάδα» και με βάση το τότε χρησιμοποιούμενο σύστημα 3-2-5 ή WM:

τερματοφύλακας: Κώστας Μάλλης/ΑΕ Νικαίας
δεξιός αμυντικός: Δημήτρης Αναστασιάδης/ΑΕΚ (χρίστηκε διεθνής εκείνη τη χρονιά)
αριστερός αμυντικός: Σωτήρης Αγγελόπουλος/ΠΑΟ (εν ενεργεία διεθνής)
κεντρικός αμυντικός: Μίμης Στεφανάκος/ΟΣΦΠ (εν ενεργεία διεθνής)
δεξιός ενδιάμεσος: (Νεο)Τάκης Λουκανίδης/Δόξα Δράμας (εν ενεργεία διεθνής) - κορυφαίος της περιόδου παίζοντας σε όλες τις γραμμές
αριστερός ενδιάμεσος: Φάνης Τασίνος/Παγκορινθιακός
δεξιός ακραίος επιθετικός (έξω δεξιά): Μίμης Δομάζος/ΠΑΟ (χρίστηκε διεθνής εκείνη τη χρονιά)
δεξιός μεσοεπιθετ. (μέσα δεξιά): Μουφήτ Καλιοτζής/Άρης (χρίστηκε διεθνής εκείνη τη χρονιά) ή Ανδρέας Παπαεμμανουήλ/ΠΑΟ (εν ενεργεία διεθνής)
κεντρικός επιθετικός: Κώστας Τουμπέλης/Ηρακλής (χρίστηκε διεθνής εκείνη τη χρονιά)
αριστερός μεσοεπιθετικός (μέσα αριστερά): Παύλος Γρηγοριάδης/Δόξα Δράμας (χρίστηκε διεθνής εκείνη τη χρονιά)
αριστερός ακραίος επιθετικός (έξω αριστερά): Ι. Πασχαλίδης/Άρης

Αναπληρωματικοί (πλην του δεξιού μεσοεπιθετικού, για τη θέση του οποίου υπήρξε διπλή επιλογή στη βασική 11άδα):
Μιχάλης Βουτσαράς/ΠΑΟ (διεθνής τη μεθεπόμενη περίοδο) — Γιώργος Κοτρίδης/Δόξα Δράμας (όχι ο διεθνής Μπάμπης), Γιάννης Τριανταφύλλου/Άρης, Αλέκος Μήττας/Παγκορινθιακός — Μίλτος Παπαποστόλου/ΑΕΚ, Γιάννης Νεμπίδης/ΠΑΟ (πρώην διεθνής) — Λέανδρος Συμεωνίδης/ΠΑΟΚ (διεθνής εκείνη τη χρονιά), Γρηγόρης Αβραμίδης/Απόλλων Θεσσ., Κώστας Ορφανίδης/Μέγας Αλέξανδρος, Κώστας Κιουρτζής/ΠΑΟΚ.
Ποδοσφαιριστές με υψηλότερη βαθμολογία από κάποιους της 22άδας, που δεν συμπεριλήφθηκαν σε αυτή λόγω ανώτερων στη θέση τους: οι κεντρικοί αμυντικοί Χρήστος Νικολαΐδης/Παναιγιάλειος, Νικήτας Μαλιόγλου/Απόλλων Θεσσ. (οι Στεφανάκος, Μήττας ήταν οι καλύτεροι της περιόδου μετά το Λουκανίδη) και οι μέσοι Κώστας Πολυχρονίου/ΟΣΦΠ, Γιαννέλος Μαργαρίτης/ΠΑΟΚ, Στάθης Μαυρίδης/Πανιώνιος.

• Από τους 16 ομάδες της κατηγορίας, οι μισές έχουν παίκτη/ες στους κορυφαίους βασικούς και συνολικά οι 11 στην 22άδα (δεν εκπροσωπούνται μόνο ο Παναιγιάλειος και οι Απόλλων, Πανιώνιος, Προοδευτική, Εθνικός - δηλαδή οι μισές του Λεκανοπεδίου Αττικής).
• Αναμενόμενη η ανάδειξη 5 κορυφαίων από τον πρωταθλητή (Αγγελόπουλος, Δομάζος, Παπαεμμανουήλ ως βασικοί - Βουτσαράς, Νεμπίδης αναπληρωματικοί), έκπληξη όμως οι 3 της επαρχιακής και 6ης στη βαθμολογία Δόξας (Τ. Λουκανίδης, Π. Γρηγοριάδης - Γ. Κοτρίδης) και του 8ου Άρη (Καλιοτζής, Ι. Πασχαλίδης - Τριανταφύλλου), γεγονός που τις ανεβάζει στη δεύτερη θέση σε αριθμό συμμετοχών μετά τον Παναθηναϊκό (και όντας μαζί του οι μόνες με παραπάνω από ένα βασικό).
• Η ΑΕΚ, ανώτερη ίσως ομάδα όλων που έχασε τον τίτλο στο μπαράζ, έχει μόνο 2 (Αναστασιάδης - Παπαποστόλου) και ο Ολυμπιακός, κυρίαρχος τη δεκαετία του '50, μόλις έναν (Στεφανάκος).
• Ακόμα πιο εντυπωσιακή η εκπροσώπηση και των τριών υποβιβασθέντων με ένα σύνολο 4 ποδοσφαιριστών, οι 2 του Παγκορινθιακού με τον Τασίνο βασικό, όπως και ο Μάλλης της ΑΕ Νικαίας, μολονότι η εστία του παραβιάστηκε περισσότερο από κάθε άλλου τερματοφύλακα (τόσο σε αριθμό με 59 τέρματα, όσο και σε μέσο όρο με 2,03 ανά αγώνα).
• Τα 6 σωματεία της Βόρειας Ελλάδας έχουν 11 παίκτες στους 22 (αλλά μόνο 4 βασικούς), όσους ακριβώς και εκείνα από την υπόλοιπη χώρα, τα οποία όμως ήταν 10 στον αριθμό και επιπρόσθετα κατέλαβαν ανώτερες θέσεις στην τελική κατάταξη (π.χ από την 1η έως την 5η).
• Ενδεικτικό τέλος ότι οι 6 από τους 10 επιθετικούς παίζουν στη Θεσσαλονίκη (ενώ μόνο οι Δομάζος και Παπαεμμανουήλ σε ομάδες της υπόλοιπης Ελλάδας), ακόμη και εάν κανείς τους δεν συμπεριλαμβάνεται στους πρώτους σκόρερς. Αντιθέτως απουσιάζει παντελώς το βαρύ πυροβολικό του πρωταθλήματος (Νεστορίδης, Γ. Καμάρας, Υφαντής κλπ.), δεδομένου ότι όπως αναφέρει ο Παγιωτέλης άλλο σκόρερ, άλλο καλή απόδοση.

Γεγονότα

Οι πρωτιές της Α' Εθνικής

Κυριακή 25 Οκτωβρίου 1959, η πρώτη αγωνιστική της Α' εθνικής Κατηγορίας:

έδρα	ώρα	διαιτητής	θεατές	αγώνας		σκόρερς
στάδιο Καραϊσκάκη	10:00	Κουλαξής (Αθηνών)	01.432	Προοδευτική - Απόλλων Θεσσ/κης	1-0	Μυτώσης 67' σουτ
γήπεδο Καραϊσκάκη	15:15	Ιωαννίδης (Θεσσαλονίκης)	09.134	Εθνικός Πειραιώς - ΑΕΚ	0-1	Κοζομπόλης αυτογκόλ ή Κανάκης 3' σουτ
στάδιο Τούμπας		Πανάκης (Αθηνών)	03.830	ΠΑΟΚ - Μέγας Αλέξανδρος	3-2	Λέανδρος 31' κεφαλιά, Κιουρτζής 32' σουτ, Κουιρουκίδης 47' σουτ Β. Καραφουλίδης 26' φάουλ, Τουλουμτζίδης 74' σουτ
γήπεδο Δόξας		Καλοφυσούδης (Αθηνών)	~3.500	Δόξα Δράμας - Άρης	2-2	Π. Γρηγοριάδης 17' σουτ, Ναλμπάντης 70' σουτ Πασχαλίδης 44' σουτ, 60' κεφαλιά
στάδιο Ν. Σμύρνης		Οικονόμου (Θεσσαλονίκης)	01.484	Πανιώνιος - ΑΕ Νικαίας	3-0	Γ. Γιαννακόπουλος 24' σουτ, Σαραβάκος 65' σουτ, 76' σουτ
γήπεδο Χαριλάου		Δαμαλίτης (Πειραιώς)	05.543	Ηρακλής - Απόλλων Αθηνών	0-0	—
γήπεδο ΚΕΝ Κορίνθου*		Κορκίδης (Αθηνών)	~6.200	Παγκορινθιακός - Ολυμπιακός	1-0	Κόης 41' φάουλ
γήπεδο Λ. Αλεξάνδρας		Γραμματικόπουλος (Πειραιώς)	10.319	Παναθηναϊκός - Παναιγιάλειος	2-1	Παπαεμμανουήλ 28' σουτ, Σιάηλος 49' κεφαλιά Σοφιανός 52' σουτ
Σύνολα			~41.500	8	18

* ο Παγκορινθιακός χρησιμοποιούσε ως έδρα το γήπεδο του Κέντρου Εκπαιδεύσεως Νεοσυλλέκτων στο στρατόπεδο της πόλης

Η πρώτη αναμέτρηση ήταν το παιχνίδι Προοδευτική-Απόλλων Θ. 1-0 με έναρξη στις 10 το πρωί. Αυτό ήταν συνέπεια του ότι το Καραϊσκάκη αποτελούσε έδρα και των τεσσάρων ομάδων του Πειραιά, οπότε ακολουθούσε και άλλο παιχνίδι το μεσημέρι μαζί με τα 7 υπόλοιπα. Η προσέλευση ήταν μόνο 1.432 φιλάθλοι, σε μία ημέρα όπου πανελλαδικά κόπηκαν άλλα 40.000 εισιτήρια. Αιτία ήταν ο συνδυασμός της εξαιρετικά πρωινής -για παρακολούθηση ποδοσφαίρου- ώρας και της διεξαγωγής τριών ακόμα συναντήσεων στο λεκανοπέδιο Αττικής. Το εναρκτήριο λάκτισμα έδωσε ο διαιτητής Στράτος Κουλαξής (συνδ. Αθηνών) με επόπτες τους Δεμέστιχα και Ελευθεριάδη.

Όπως είναι φυσικό, τις δύο πρώτες αγωνιστικές σημειώθηκαν οι εξής πρωτιές στην ιστορία της ποδοσφαιρικής Α' Εθνικής:

• το πρώτο τέρμα πέτυχε ο Νίκος Μυτώσης με σουτ εις βάρος του τερματοφύλακα Παράσχου Αυγητίδη στο 67' της εναρκτήριας αναμέτρησης (άρα γύρω στις 11:30 το πρωί). Εφόσον και η συγκεκριμένη άρχιζε στις 3:15, τότε πρώτο θα θεωρούταν εκείνο στο 3ο μόλις λεπτό του Εθνικός-ΑΕΚ 0-1 (δηλαδή επίσης στο Καραϊσκάκη), ένα τέρμα που οι μαρτυρίες διίστανται κατά πόσον πρέπει να χρεωθεί στο σουτ του βετεράνου Γιάννη Κανάκη ή την κόντρα στον Αλέκο Κοζομπόλη, η οποία και ξεγέλασε το Στράτο Μακρυωνίτη.
• το πρώτο τέρμα με κεφαλιά πέτυχε ο Λέανδρος Συμεωνίδης στο 31' του ΠΑΟΚ-Μ. Αλέξανδρος 3-2 της πρεμιέρας, ισοφαρίζοντας το προβάδισμα των φιλοξενούμενων με το Βαγγέλη Καραφουλίδη και το πρώτο απευθείας σουτ-φάουλ
• το πρώτο πέναλτι καταλογίστηκε από το διεθνή διαιτητή Αλέκο Μοναστηριώτη (Πειραιώς) στο 57' του Μ. Αλέξανδρος-Πανιώνιος 1-4 της 2ης αγωνιστικής (1 Νοεμβρίου 1959), για μαρκάρισμα "2 σε 1". Το κέρδισε και το εκτέλεσε εύστοχα ο Μιχάλης Αμανατίδης των γηπεδούχων απέναντι στον Κώστα Βαλλιάνο.
• εάν τελικά δεν θεωρηθεί το τέρμα της ΑΕΚ ως αυτογκόλ, τότε πρώτο τέτοιο υπήρξε του Νίκου Φίλιου στο 70' του Απόλλων Αθ.-Προοδευτική 3-0 (2η αγων.). Ο ίδιος είναι ο μόνος παίκτης που σημείωσε και δεύτερο αυτογκόλ εκείνη την χρονιά.
• με τη συμπλήρωση ακριβώς μίας ώρας αγώνων στην πρεμιέρα, ο Ι. Πασχαλίδης του Άρη είχε ήδη σημειώσει 2 τέρματα και μετά από ένα τέταρτο πέτυχε το ίδιο ο Θανάσης Σαραβάκος του Πανιωνίου.

Στη διάρκεια του πρωταθλήματος σημειώθηκαν

• στην 4η αγωνιστική (15 Νοεμβρίου 1959) η πρώτη αποβολή (τότε δεν υπήρχαν κάρτες και οι παίκτες εξέρχονταν με διαιτητικό νεύμα) του Λάκη Σοφιανού των γηπεδούχων στο Παναιγιάλειος-ΠΑΟΚ 2-3, από το διαιτητή Γιάννη Ζώγα (Αθηνών) για λάκτισμα αντιπάλου. Ως συνέπεια, στον πρώην κεντρικό επιθετικό του Παναθηναϊκού (έπειτα των Ολυμπιακού και Άρη) επιβλήθηκε από την ΕΠΟ τιμωρία ενός μηνός (επανήλθε μετά 4 παιχνίδια), καθώς οι ποινές αφορούσαν τότε σε ημερολογιακό αποκλεισμό αντί για συγκεκριμένο αριθμό αγώνων.
• στην 6η αγωνιστική (29 Νοεμβρίου 1959) η πρώτη άουτ εκτέλεση πέναλτι από τον Αμανατίδη (πάλι) στο 25' του Μ. Αλέξανδρος-Παναιγιάλειος 1-1. Πρώτος τερματοφύλακας ο οποίος πραγματοποίησε απόκρουση από τα 11 βήματα, υπήρξε ο νεότατος Σάκης Διονυσιάδης στο ΑΕΚ-Δόξα Δράμας 4-3 της 20ης αγωνιστικής (20 Μαρτίου 1960) απέναντι στον τελικό νικητή (και αρχισκόρερ της χρονιάς) Κώστα Νεστορίδη.
• στην 7η αγωνιστική (6 Δεκεμβρίου 1959) το πρώτο χατ-τρικ, από τον Νεστορίδη στο Παναιγιάλειος-ΑΕΚ 1-4
• στην 18η αγωνιστική (6 Μαρτίου 1960) στο Εθνικός-ΑΕ Νικαίας 7-2 το πρώτο καρέ από τον Σωτήρη Πέστροφα (συχνότερα αγωνιζόταν στην άμυνα και σημείωσε μόλις δύο ακόμη τέρματα στις υπόλοιπες 27 συμμετοχές του!)
• μετά την 11η αγωνιστική (24 Ιανουαρίου 1960) η αντικατάσταση στο Μ. Αλέξανδρο του Άγγελου Τουλουμτζίδη με τον Λίοπολντ Ρες από την Αυστρία. Η πρώτη μεταγραφή τεχνικού μεσούσης της αγωνιστικής περιόδου πραγματοποιήθηκε κατά τη διακοπή του πρωταθλήματος τον Απρίλιο (πριν την 22η αγων.), με τον Απόλλωνα Αθ. να αναλαμβάνει ο παλαίμαχος παίκτης του Μιχάλης(;) Στράτος αντί του Κίριλ "Τζίνα" Σιμονόφσκι (παλαιότερα στον Άρη), για να πάρει εκείνος τη θέση του Ιταλού Μπρούνο Βάλε στον Ολυμπιακό. Αυτές ήταν οι μοναδικές προπονητικές αλλαγές καθ' όλη την περίοδο, μαζί με την αντικατάσταση του Πάνου Μάρκοβιτς από το βοηθό του Ιάκωβο Μαγουλά στον Ηρακλή 6 αγώνες πριν το τέλος της.

Στην πρεμιέρα, επίσης, σημειώθηκαν οι πρώτες εκτός έδρας νίκη (Εθνικός-ΑΕΚ 0-1), λευκή ισοπαλία (Ηρακλής-Απόλλων Αθ. στο Χαριλάου) και μεγάλη έκπληξη (με τον Παγκορινθιακό να νικά το νταμπλούχο Ολυμπιακό παρουσία πολλών στρατευμένων και την Κυριακή εκείνη να μην βρίσκεται 13άρι δελτίο στο ΠΡΟ-ΠΟ!). Τα πρώτα ντέρμπι της Α' Εθνικής έληξαν ως εξής:
Άρης-ΠΑΟΚ 0-1 (2η αγων.), Παναθηναϊκός-ΑΕΚ 2-2 (3η), ΑΕΚ-Ολυμπιακός 1-0 (10η) και Παναθηναϊκός-Ολυμπιακός 0-0 (15η, λήξη α' γύρου).

Τέλος, την πρώτη νίκη αθηναϊκής ομάδας στη Θεσσαλονίκη πέτυχε ο Απόλλωνας Αθ. με 2-1 επί του ΠΑΟΚ (3η αγων.) και την αντίστροφη ο Ηρακλής με το ίδιο σκορ επί του Πανιωνίου (6η αγων.).

Αριθμοί της διοργάνωσης

Τέρματα: σημειώθηκαν 627 στους 244 αγώνες (συμπεριλαμβανομένων των μπαράζ), επομένως οι φίλαθλοι έβλεπαν σχεδόν 2,6 κατά μέσο όρο όποτε πήγαιναν στο γήπεδο. Δεν πρόκειται για ιδιαίτερα υψηλή επίδοση, λαμβάνοντας υπόψη ότι σε μία αγωνιστική (8 παιχνίδια επίσης) του ελληνικού πρωταθλήματος την 5ετία 2007-2012 είχαμε μόνο 2,5 τέρματα λιγότερα (20,5 έναντι 18) κατά μέσο όρο.
Τα περισσότερα επιτεύχθηκαν στα ΑΕ Νικαίας-Εθνικός 2-7 (18η αγων.) και Ολυμπιακός-Παναιγιάλειος 8-1 (28η), με τους γηπεδούχους στο τελευταίο να σημειώνουν τα ρεκόρ επίτευξης και διαφοράς τερμάτων για τη χρονιά εκείνη (άλλωστε, μετά τις προσωρινές βελτιώσεις της ΑΕΚ και της Προοδευτικής, ο Ολυμπιακός κατέχει από το 1974 και τα απόλυτα ρεκόρ στην ιστορία της Α' Εθνικής με το 11-0 επί του Φωστήρα).

Αυτογκόλ-Πέναλτι: 19 τέρματα ήταν αυτογκόλ, ενώ καταλογίσθηκαν 39 πέναλτι ή διαφορετικά 1,3 ανά αγωνιστική (1 σε κάθε 6 παιχνίδια) έναντι 2,3 (1 σε κάθε 3,5) την πιο πρόσφατη 15ετία στην Ελλάδα, λόγω αυστηροποίησης των κανονισμών του αθλήματος παγκοσμίως. Σε τέρμα μετατράπηκαν τα 31, άρα με ποσοστό ευστοχίας 79% (απώλεια ενός στα 5) ανώτερο από το περίπου 75% σήμερα (απώλεια ενός στα 4). Εντυπωσιάζει, τέλος, πως μόλις 2 εξουδετερώθηκαν από τερματοφύλακες, με 5 να καταλήγουν άουτ και 1 στο δοκάρι.

Αποτελέσματα: ισόπαλοι έληξαν το 27% των αγώνων (66 στους 244), μία αναλογία ελάχιστα υψηλότερη από τη σύγχρονη εποχή, ενώ το 25% σε εκτός έδρας νίκες (61) δεν μπορεί να αξιολογηθεί (πάντως δείχνει κάπως χαμηλό), δεδομένου ότι μόνο οι 6 από τις 16 ομάδες δεν είχαν κοινή έδρα με κάποια ή κάποιες άλλες.
Όπως ακριβώς στο τωρινό ποδόσφαιρο, πλέον συχνό σκορ υπήρξε το 1-0 (51 φορές ή μία κάθε 5 αγώνες) ακολουθούμενο από το 2-1 (μία κάθε 8) και γενικά παραπάνω από τις μισές νίκες (97 στις 178 ή 54%) σημειώθηκαν με την ελάχιστη διαφορά του ενός τέρματος.

Ποδοσφαιριστές: οι 16 ομάδες χρησιμοποίησαν (σε κανονική διάρκεια του πρωταθλήματος και μπαράζ) 353 συνολικά παίκτες, εκ των οποίων στη θέση του τερματοφύλακα τους 37. Με άλλα λόγια, το ρόστερ κάθε μίας απάρτιζαν κατά μέσο όρο 22 ποδοσφαιριστές, με 2,5 κάτω από τα δοκάρια. Περισσότεροι οι του Ηρακλή, 27 με τρεις πορτιέρο έναντι 17 με δύο του -τελικά πρωταθλητή- Παναθηναϊκού. Ο Απόλλων Αθ. δοκίμασε τέσσερις τερματοφύλακες σε ένα σύνολο 26 παικτών του.
Όλοι ήταν Έλληνες, χωρίς πάντως η διοργανώτρια Ομοσπονδία ΕΠΟ να απαγορεύει σε ξένους να εντάσσονται στα σωματεία της Ελλάδας, εφόσον δεν είχαν αγωνιστεί επαγγελματικά σε άλλη χώρα.

Προπονητές: με τη σημερινή έννοια του όρου δεν υπήρχαν στην ουσία. Την -όχι καθημερινή- προπόνηση στη διάρκεια της εβδομάδας ανελάμβανε κάποιος γυμναστής ή σε πολλές ομάδες ακόμα και ένας έμπειρος ποδοσφαιριστής, ενώ για τη σύνθεση της Κυριακής αποφάσιζε ο εκλέκτορας και για τις καλοκαιρινές μεταγραφές συνήθως μία επιτροπή από παράγοντες του συλλόγου. Ο προπονητής εκείνης της εποχής, παίρνοντας ένα υλικό επιλεγμένο και γυμνασμένο από άλλους, είχε μοναδικές αρμοδιότητες την προετοιμασία της ομάδας σε επίπεδο αγωνιστικού συστήματος και των παικτών σε τεχνική, εξ ου και αποκαλούταν τεχνικός. Οι δε δυνατότητές του για επέμβαση κατά την εξέλιξη του αγώνα περιορίζονταν σε κάποιες αλλαγές θέσεων και τακτικής, χωρίς καν την ευχέρεια για αντικαταστάσεις (επιτράπηκαν το 1968).

Στον Παναθηναϊκό, για παράδειγμα, το παραπάνω προπονητικό σχήμα είχε τη μορφή τριάδας από παλαίμαχους ποδοσφαιριστές, με το γηραιότερο Μηγιάκη να έχει κυρίως τον τεχνικό ρόλο, τον Τσούτσο στην ευθύνη της εκγύμνασης και το Σίμο ως βοηθό του πρώτου και βασικά κυνηγό ταλέντων.

Από τις 16 ομάδες, μόλις οι 6 άρχισαν τη διοργάνωση με ξένο προπονητή: ΑΕΚ, Ολυμπιακός, Απόλλωνας Αθ., ΠΑΟΚ, Άρης και Εθνικός (οι μισές κάθε πόλης Αθήνας, Πειραιά, Θεσσ/κης), ενώ η λήξη βρήκε Έλληνα στον πάγκο του τελευταίου, σε αντίθεση με του Μ. Αλεξάνδρου. Οι 7 εκτός Ελλάδας προέρχονταν τρεις από την ακόμη τότε ενιαία Γιουγκοσλαβία και δύο από τις Ιταλία και Αυστρία.

Ενδεικτικό της ελαττωμένης σπουδαιότητας που έχαιρε ο προπονητικός ρόλος πριν από μισό αιώνα, αποτελεί το γεγονός ότι μόνον τρεις(!) σύλλογοι προχώρησαν σε αλλαγή εν μέσω του πρωταθλήματος (Μ. Αλέξανδρος, Ολυμπιακός, Ηρακλής) και ένας τέταρτος υποχρεώθηκε σε αντικατάσταση λόγω αποχώρησης (του Σιμονόφσκι από τον Απόλλωνα Αθ. για τον Ολυμπιακό).

Διαιτητές: στους 244 αγώνες χρησιμοποιήθηκαν 80 συνολικά διαιτητές, με ακριβώς τους μισούς να πρόκειται για Έλληνες οι οποίοι σφύριξαν το 77% αυτών (187), δηλαδή παραπάνω από 3 στα 4. Οι ξένοι προήλθαν από 8 διαφορετικά κράτη, με τους Ιταλούς να είναι η πλειονότητα (19 με 25 διαιτησίες) και να ακολουθούν Ελβετοί (8 με 17), Γιουγκοσλάβοι (6 με 7), τρεις Αυστριακοί και από ένας Γάλλος, Γερμανός, Ισπανός και Ισραηλινός(!). Ο Μανώλης Πανάκης (συνδ. Αθηνών) με 14 και αντίστοιχα ο Ιτζίνο Ριγκάτο (Ιταλία) με 6, διαιτήτευσαν τους περισσότερους αγώνες.

Γήπεδα: σε 12 γήπεδα διεξήχθησαν οι 244 αναμετρήσεις:
- 61 στο στάδιο Καραϊσκάκη, έδρα Ολυμπιακού, Προοδευτικής, Εθνικού και ΑΕ Νικαίας (επίσης το μπαράζ τίτλου και το Απόλλων Αθ.-ΟΣΦΠ!)
- 32 στο γήπεδο Χαριλάου, έδρα Άρη και Ηρακλή (επίσης το Απόλλων Θ.-Ολυμπιακός και το μπαράζ Άρης-ΠΑΟΚ)
- 29 στο στάδιο Τούμπας, έδρα ΠΑΟΚ και Απόλλωνα Θ. (εκτός του αγώνα με τον Ολυμπιακό, λόγω ταυτόχρονης τέλεσης του ΠΑΟΚ-Ηρακλής)
- 28 στο γήπεδο Λ. Αλεξάνδρας, έδρα ΠΑΟ και Απόλλωνα Αθ. σε 10 αγώνες (επίσης Προοδευτική-ΠΑΟ και δύο τιμωρίες του Πανιωνίου, η μία με ΠΑΟ!!!)
- 18 στο στάδιο Νέας Φιλαδέλφειας, έδρα ΑΕΚ και Απόλλωνα Αθ. σε 2 αγώνες (επίσης το μπαράζ Παναιγιάλειος-Παγκορινθιακός)
- 15 στο στάδιο Νέας Σμύρνης, έδρα Πανιωνίου και Απόλλωνα Αθ. σε 2 αγώνες
- 15 στο γήπεδο Δόξας Δράμας, έδρα της δραμινής ομάδας
- 15 στο Δημοτικό στάδιο Αιγίου (τότε Εθνικό), έδρα Παναιγιάλειου
- 15 στο γήπεδο του Κέντρου Εκπαιδεύσεως Νεοσυλλέκτων Κορίνθου (ΚΕΝ Κορίνθου), έδρα Παγκορινθιακού
- 12 σε γήπεδο της Κατερίνης, έδρα Μ. Αλεξάνδρου
- 3 στο Δημοτικό στάδιο Βέροιας (τότε Εθνικό), λόγω τιμωρίας του προηγούμενου
- 1 στο γήπεδο Βόλου (το μπαράζ Ηρακλής-Προοδευτική).

Προσέλευση φιλάθλων: τις 240 συναντήσεις της κανονικής διάρκειας του πρωταθλήματος παρακολούθησε ένα σύνολο 1,3 εκατομμυρίων και οι εισπράξεις ανήλθαν στα 24,2 εκατομμύρια δραχμές. Μέσος όρος θεατών τα 5.400 ανά παιχνίδι και 43.500 ανά αγωνιστική, με μία μέση τιμή εισόδου τις 19 περίπου δραχμές. Ενδεικτικά, η προσέλευση κατά την πρόσφατη Superleague 2011-12 (αντίστοιχα 5.250 και 42.000) εμφανίζεται στα ίδια επίπεδα και με μία μικρή πτώση της τάξης του 3%, για την αξιολόγηση της οποίας πρέπει να συνυπολογισθούν, μεταξύ των άλλων, η ύπαρξη πλέον τόσο της μετάδοσης όλων των αναμετρήσεων τηλεοπτικά και διαδικτυακά, όσο όμως και γηπέδων με σημαντικά μεγαλύτερη χωρητικότητα.
Η κατανομή των φιλάθλων διαμορφώθηκε ως εξής: 41% στην Αθήνα (4 ομάδες με 3 έδρες), 26% στον Πειραιά (4 με 1), 20% στη Θεσσαλονίκη (4 με 2) και 13% στην περιφέρεια (4 με 5). Με άλλα λόγια, το 67% από αυτούς (οι δύο στους τρεις) παρακολούθησε συνάντηση στο Λεκανοπέδιο Αττικής (έδρα του 50% των συλλόγων), ενώ μόλις το 13% (ένας κάθε επτά) στην επαρχία (έδρα του 25%). Από τα εκεί γήπεδα, τα περισσότερα εισιτήρια κόπηκαν σε αυτό της Δράμας (αναμενόμενο, καθώς παρότι δεύτερο πλέον απομακρυσμένο από Αθήνα και Θεσσαλονίκη, η τοπική Δόξα διέθετε ένα από τα θεαματικότερα σύνολα της διοργάνωσης) με 50.000 σε 15 αγώνες και αιχμή τα 4.888 με τον Παναθηναϊκό (9η αγων.). Μεγαλύτερη εντύπωση προκαλούν, πάντως, τα 8.242 της Κορίνθου με την ΑΕΚ φιλοξενούμενη (17η) και βασικά τα 11.076 του Αιγίου με τον Ολυμπιακό (13η).

Η πρεμιέρα με 41.500 θεατές δεν ήταν ιδιαίτερα επιτυχημένη, καθώς το Εθνικός-ΑΕΚ αποτελούσε τη σπουδαιότερη συνάντηση, οι Ολυμπιακός, Άρης αγωνίζονταν εκτός της πόλης τους και μόνο οι Παναθηναϊκός, ΠΑΟΚ γηπεδούχοι. Υψηλότερη προσέλευση σημειώθηκε την 15η αγωνιστική στη λήξη του α' γύρου (Παναθηναϊκός-Ολυμπιακός, αλλά και ΑΕΚ-Πανιώνιος, Απόλλων Αθ.-Δόξα, ΑΕ Νικαίας-Προοδευτική, Απόλλων Θ.-ΠΑΟΚ στην κοινή Τούμπα) με 60.000 φιλάθλους και το αντίθετο την 29η και προτελευταία με 22.500. Γενικά, οι τρεις πριν τη λήξη έπεσαν εισιτηριακά αρκετά κάτω από τις 30.000 (ήταν και μέσα στις τέσσερις χαμηλότερες), συνέπεια της διεξαγωγής τους τέλη Ιουνίου-Ιουλίου και της χαρακτηριστικής μείωσης του ενδιαφέροντος για την οριστική έκβαση του πρωταθλήματος (η ΑΕΚ θεωρούταν βέβαιη για τον τίτλο, προνομιούχες θέσεις για τα ευρωπαϊκά κύπελλα δεν υπήρχαν, ενώ μόνο Παναιγιάλειος και Παγκορινθιακός προσπαθούσαν για τη σωτηρία).

Την 3η, κιόλας, αγωνιστική επιτεύχθηκε το ρεκόρ της χρονιάς με 22.956 θεατές στο Παναθηναϊκός-ΑΕΚ του γηπέδου της Λ. Αλεξάνδρας, όπου παρατηρήθηκαν και οι επόμενες δύο υψηλότερες προσελεύσεις: 22.840 για το Παναθηναϊκός-Απόλλων Αθ. (8η) και 22.295 για τη σύγκρουση των αιωνίων (15η). Ντέρμπι γαρ, ήρθαν όλα ισόπαλα και μόνο στο πρώτο οι φίλαθλοι είχαν την ευκαιρία να δουν επίτευξη τερμάτων (2-2).

Δείτε ακόμη

• Ποδοσφαιριστές Α΄ Εθνικής 1959-60

Πηγές

• Ψηφιακό αρχείο εφημερίδων «ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΗΧΩ» και «ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ» (τις Δευτέρες)
• Ψηφιακό αρχείο εφημερίδας «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ»
• Ψηφιακό αρχείο εφημερίδας «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ»
• "Το έπος της Α' Εθνικής", Γιώργος Ν. Παγιωτέλης, αφιέρωμα αθλητικού περιοδικού «Οι ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΙ» (τχ 8), Αθήνα Αύγ 1994
• Greece - Final Tables, 1959/60, Αλέξανδρος Μαστρογιαννόπουλος, Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation RSSSF
• Α' ΕΘΝΙΚΗ • Βήμα-βήμα η ιστορία του ελληνικού πρωταθλήματος, prwtathlima.blogspot.gr
• Η σέντρα στην Α΄εθνική το 1959, Άγγελος Μενδρινός, pamesports.gr