Πρωτάθλημα Ελλάδας ποδοσφαίρου ανδρών
Το πρωτάθλημα επαγγελματικού ποδοσφαίρου της Α΄ Εθνικής Κατηγορίας,[1] ή Super League (Σούπερ Λιγκ και Σούπερ Λίγκα),[2][3] που από το 2019 φέρει την ονομασία Super League 1, είναι το ανώτατο ποδοσφαιρικό πρωτάθλημα ανδρών στην Ελλάδα. Από το 2023, το πρωτάθλημα είναι γνωστό και με την ονομασία Stoiximan Super League λόγω της χορηγίας από την εν λόγω εταιρεία.
![]() | |
Ίδρυση | 1906 (υπό τον Σ.Ε.Γ.Α.Σ.) 1928 (υπό την Ε.Π.Ο.) |
---|---|
Χώρα | ![]() |
Αριθμός ομάδων | 14 |
Επίπεδο | 1 |
Υποβιβασμός | Super League 2 |
Τοπικά κύπελλα | Κύπελλο Ελλάδας |
Προκρίνει σε | Champions League Europa League Conference League |
Τρέχων κάτοχος | ![]() |
Περισ. κατακτήσεις | ![]() |
Τηλεοπτική κάλυψη | Novasports, COSMOTE TV |
Ιστοσελίδα | slgr.gr |
![]() | |
Διεξάγεται από τη Super League Ελλάδα (η οποία διαδέχθηκε την Ε.Π.Α.Ε.) που ιδρύθηκε τον Ιούλιο του 2006 και λειτουργεί ως αστικός συνεταιρισμός περιορισμένης ευθύνης υπό την εποπτεία της Ελληνικής Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας (Ε.Π.Ο.). Πρόεδρος του συνεταιρισμού ανεδείχθη στις 24 Ιουνίου 2022 ο Βαγγέλης Μαρινάκης.[4]
Μέχρι τώρα μόνο 6 σύλλογοι έχουν κατακτήσει τον τίτλο, ο Ολυμπιακός, ο Παναθηναϊκός, η Α.Ε.Κ., ο Π.Α.Ο.Κ., ο Άρης και η Α.Ε.Λ.. Ο Ολυμπιακός με 47 τίτλους έχει κατακτήσει τους περισσότερους στην ιστορία της διοργάνωσης.
Η ποδοσφαιρική δραστηριότητα πριν από την ΕΠΟ
Εμβρυϊκές διεργασίες
Το άθλημα στην Ελλάδα έκανε την εμφάνισή του το 1894 και άρχισε να διαδίδεται ευρέως μετά τους πρώτους σύγχρονους Θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας το 1896, στο πρόγραμμα των οποίων είχε περιληφθεί η διεξαγωγή σειράς αναμετρήσεων της «παιδιάς ποδοσφαιρίσεως». Αυτές δεν πραγματοποιήθηκαν εξαιτίας έλλειψης ομάδων και Βρετανοί φοιτητές, παρόντες ως φίλαθλοι, έδωσαν αγώνα επίδειξης στο Ποδηλατοδρόμιο του Νέου Φαλήρου, που είχε κατασκευαστεί για τις ανάγκες της διοργάνωσης.[5] Πριν την έλευση του 20ου αιώνα, αθλητικοί σύλλογοι της πρωτεύουσας και της –τότε– ευρύτερης περιοχής άρχισαν να δημιουργούν σε μη μόνιμη βάση τμήματα ποδοσφαίρου, με πηγές της εποχής να καταγράφουν τουλάχιστον τους Πανελλήνιο Γυμναστικό Σύλλογο (ίδρυση 1891), Ποδηλατικό Σύλλογο Αθηνών (επίσης), Εθνικό Γυμναστικό Σύλλογο (1893), Όμιλο Λόουν Τέννις (Lawn-Tennis Club, 1895),[6][7] ενώ μεταγενέστερες κάνουν λόγο και για τον Πειραϊκό Σύνδεσμο (ανεπίσημο σωματείο έως το 1902).[5] Υπάρχουν αναφορές περί διοργάνωσης δύο τουρνουά, για τα οποία όμως δεν έχουν βρεθεί προς το παρόν λεπτομερείς πληροφορίες.
Έτος | Πρωταθλητής |
---|---|
1898[8] | Ποδηλατικός Όμιλος |
1899[8][9] | Πανελλήνιος Γυμναστικός Σύλλογος ή Εθνικός Γυμναστικός Σύλλογος |
Η υπαγωγή στον Σ.Ε.Γ.Α.Σ. και η Ε.Π.Σ. Ελλάδος
Επί αρκετά μεγάλο διάστημα και έως το 1919 το ποδόσφαιρο υπαγόταν στο Σύνδεσμο Ελληνικών Αθλητικών και Γυμναστικών Σωματείων (Σ.Ε.Α.Γ.Σ., από το 1929 Σ.Ε.Γ.Α.Σ.), στον οποίο ανήκουν και οι πρώτες συστηματικές ενέργειες για τη διεξαγωγή πρωταθλήματος.[10] Η προσπάθεια ευδοκίμησε το 1906, σε μία διοργάνωση όπου μετείχαν οι προαναφερθέντες σύλλογοι Εθνικός ΓΣ, Πανελλήνιος ΓΣ, Πειραϊκός Σύνδεσμος, με τελικό νικητή τον πρώτο. Οι αποκαλούμενοι ετήσιοι ποδοσφαιρικοί αγώνες είχαν τη μορφή τουρνουά που διεξαγόταν για τρεις ή τέσσερις συνεχόμενες Κυριακές και ανάλογα με τις επικρατούσες καιρικές συνθήκες. Στην πλειονότητά τους οι αναμετρήσεις λάμβαναν χώρα στο Ποδηλατοδρόμιο (στο χώρο του σημερινού Σταδίου Καραϊσκάκη) και συγκεκριμένα στην επίπεδη έκταση που περιέβαλε ο επικλινής στίβος της ποδηλασίας, με το κοινό να παρακολουθεί από αυτόν. Χώροι προπονητικής και αγωνιστικής δραστηριότητας υπήρχαν σε κάποια σημεία της Αθήνας (Γουδή,[11] Πεδίον του Άρεως πίσω από τις εγκαταστάσεις του Πανελλήνιου, Ολυμπιείο δίπλα στις αντίστοιχες του Εθνικού κ.ά.), για τα πρωταθλήματα όμως επιλεγόταν το απομακρυσμένο –με τα τότε μέσα– Ποδηλατοδρόμιο στο Νέο Φάληρο, καθώς αποκλειστικά εκείνο παρείχε δυνατότητα ελέγχου των θεατών προς πληρωμή εισιτηρίου εισόδου. Την προκήρυξη και οργάνωση αναλάμβανε συνήθως ο ΣΕΑΓΣ, άλλοτε η Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων (ΕΟΑ, πλέον Ελληνική Ολυμπιακή Επιτροπή ΕΟΕ), ενώ καταγράφονται περιπτώσεις συν-διοργάνωσης από τους δύο φορείς,[12] τους μοναδικούς αθλητικούς της εποχής σε θεσμικό επίπεδο.
Το 1919 ιδρύθηκε η πρώτη αμιγώς ποδοσφαιρική ομοσπονδία Ε.Π.Σ. Αθηνών - Πειραιώς, η οποία το 1922 (κατ' άλλες πηγές το 1921) μετονομάστηκε σε Ε.Π.Σ. Ελλάδος και το 1923 αναγνωρίστηκε από τη Διεθνή Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία (F.I.F.A.).[13]
Ο ιστότοπος της Ε.Π.Ο. δεν αναφέρει τις εγχώριες διοργανώσεις που είχαν διεξαχθεί πριν το 1926 που η ίδια ιδρύθηκε, αντίθετα με μια έντυπη έκδοσή της του 1947, στην οποία κατέγραψε πανελλήνιους ποδοσφαιρικούς αγώνες και πανελλήνια ποδοσφαιρικά πρωταθλήματα από το 1906.[σ 1] Την ίδια χρονική αφετηρία όσον αφορά τις διοργανώσεις ποδοσφαίρου σε εθνική κλίμακα οριοθετεί η Γενική Γραμματεία Αθλητισμού σε δικό της έργο του 1997.[σ 2] Αυτές συνοψίζονται ως εξής:[15][16][17][18]
Διάφορα Πανελλήνια / Τοπικά Πρωταθλήματα
Έτος ή περίοδος |
Διοργάνωση | Ονομασία αγώνων σε παλαιότερες πηγές | Πρωταθλητής | Δευτεραθλητής | Παραπομπές |
---|---|---|---|---|---|
1905-06 | ΕΟΑ ή/και ΣΕΑΓΣ | Πανελλήνιοι αγωνιστικών παιδιών | Εθνικός ΓΣ | ; | [19][20][21] |
1906-07 | ΣΕΑΓΣ | ; | Εθνικός ΓΣ | Πανελλήνιος ΓΣ | [22][23] |
1907-08 | ΣΕΑΓΣ | ; | ΣΠ Γουδή | ; | [22][24] |
1908-09 | ΣΕΑΓΣ | Κύπελλο ΣΕΑΓΣ(;)# | Πειραϊκός Σύνδεσμος | ΣΠ Γουδή | [22][25] |
1909-10 | ΣΕΑΓΣ | Κύπελλο ΣΕΑΓΣ(;)# | ΣΠ Γουδή | ; | [22][26] |
1910-11 | ΣΕΑΓΣ | Ετήσιοι ποδοσφαιρίσεως ΣΕΑΓΣ, Α΄ ποδοσφαιρικό πρωτάθλημα ΣΕΑΓΣ |
Ποδοσφαιρικός OA | ; | [27] [28] [22][29] |
1911-12 | ΣΕΑΓΣ | Ετήσιοι ποδοσφαιρικοί α΄ ομάδων συλλόγων ΣΕΑΓΣ, Πρωτάθλημα 1911-1912 |
Πανελλήνιος ΠΟ[σ 3] | Πειραϊκός Σύνδεσμος | [31][32][33] |
1912 | ΣΕΑΓΣ | Α΄ ομάδων συλλόγων | ΣΠ Γουδή | ; | [34] [35][36] |
1913 | οι δύο Βαλκανικοί πόλεμοι (1912-1913 και 1913) νέκρωσαν την κίνηση στον αθλητισμό, η οποία επανήλθε μόνον προς τα τέλη του έτους[37] | ||||
1914 | ΕΟΑ | Πανελλήνιοι ποδοσφαιρίσεως α΄ & β΄ ομάδων συλλόγων | Αθηναϊκός ΣΠ[σ 4] | Πειραϊκή Ένωσις | [39][40][41] |
1915 | ισχνή αθλητική κίνηση,[42] εξαιτίας Εθνικού διχασμού, εισόδου της Ελλάδας στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο και έναρξης της Μικρασιατικής εκστρατείας | ||||
1916 | |||||
1917 | |||||
1918 | |||||
1919 | |||||
1920 | |||||
1921 | |||||
1921-22 | ΕΠΣΑ-Π[σ 5] | Πρωτάθλημα Αθηνών-Πειραιώς | Πανελλήνιος ΠΑΟ | Πειραϊκή Ένωσις | [44] [35][45] |
1922-23 | ΕΠΣΕ | Πρωτάθλημα Ελλάδος | Πειραϊκός Σύνδεσμος | Άρης Θ.[σ 6] | [44] [48][52] |
1923-24 | διεξαγωγή τριών τοπικών πρωταθλημάτων από την ΕΠΣΕ και τις νεοϊδρυμένες ΕΠΣ Μακεδονίας-Θράκης (ΕΠΣΜ-Θ) και ΕΠΣ Αθηνών (ΕΠΣΑ) | [53][54] | |||
1924-25 | διεξαγωγή δύο τοπικών πρωταθλημάτων από τις ΕΠΣΑ και ΕΠΣ Πειραιώς (ΕΠΣΠ) (νεοϊδρυμένη) | [55][56] | |||
1925-26 | διεξαγωγή τριών τοπικών πρωταθλημάτων από τις ΕΠΣΜ-Θ, ΕΠΣΑ και ΕΠΣΠ | [55][57] | |||
1926-27 | [55][58] |
# αθλητική εφημερίδα του 1938 καταγράφει: "Ένα χρόνο αργότερα (σημ. από το 1908), κατά το 1910, ο ΣΕΓΑΣ, ο οποίος είχε αναγνωρίσει εν τω μεταξύ το ποδόσφαιρο μετά πολλούς δισταγμούς, προεκήρυξε αγώνας κυπέλλου κατά τους οποίους ενίκησαν το Γουδί και ο Πειραϊκός. Εν συνεχεία ο ΣΕΓΑΣ προεκήρυξε το πρώτο ποδοσφαιρικό πρωτάθλημα στο οποίο ο Ποδοσφαιρικός Όμιλος ενίκησε τον Πειραϊκό... Το Γουδί δεν έλαβε μέρος."[28] Ενδέχεται οι σύγχρονες πηγές να έχουν εκλάβει τις συγκεκριμένες διοργανώσεις κυπέλλου –πιθανά πρώτες στην ιστορία του ελληνικού ποδοσφαίρου– ως πρωτάθλημα ή όντως τις χρονιές εκείνες να πραγματοποιήθηκαν τόσο πρωτάθλημα όσο και κύπελλο, με τα 4 τρόπαια να κατακτούνται ανά ένα από τους ίδιους δύο συλλόγους.
Άλλες διοργανώσεις
Διοργανώσεις ή τουρνουά διεξαγωγής από αθλητικές θεσμικές αρχές, στα οποία οι τότε πηγές ή η σύγχρονη αθλητική βιβλιογραφία δεν έχουν αποδώσει το χαρακτήρα πανελλήνιου πρωταθλήματος.
Μήνας ή/και έτος | Διοργάνωση | Περιγραφή αγώνων σε παλαιότερες πηγές | 1η θέση | 2η θέση |
---|---|---|---|---|
Φεβρ. 1907[59] | ΕΟΑ - ΣΕΑΓΣ[60] | Ποδοσφαιρίσεως μεταξύ συλλόγων | Εθνικός ΓΣ[61] | Ακαδημαϊκόν Γυμν/ριον |
1907[σ 7] ή 1908[28] | ΕΟΑ | ; | ΣΠ Γουδή | ; |
Νοέ.-Δεκ. 1908[63] | ΕΟΑ[σ 8] [28] | Ποδοσφαιρίσεως α΄ και β΄ ομάδων συλλόγων[64] | Ποδοσφαιρικός OA | ; |
;[σ 9] | ; | σημαντικό τουρνουά σε αθλητικούς αγώνες Τρικάλων[28] | Πειραϊκός Σύνδεσμος | ; |
1915 | Πειραϊκή Ένωσις | αντί των Πανελλήνιων ποδοσφ/κών αγώνων, με εποπτεία της ΕΟΑ[66] | ; | ; |
1916 | Πειραϊκή Ένωσις | με εποπτεία της ΕΟΑ[67] | ; | ; |
Ο θεσμός υπό την ΕΠΟ
Πανελλήνιο ή Εθνικό πρωτάθλημα
Στις 14 Νοεμβρίου 1926 ιδρύεται η Ελληνική Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία και διοργανώνει το πρώτο Πανελλήνιο Πρωτάθλημα την περίοδο 1927-28, στο οποίο όμως δεν συμμετείχαν οι Ολυμπιακός, Παναθηναϊκός και ΑΕΚ λόγω προστριβών με την ΕΠΟ.
Οι αρχικές διοργανώσεις γίνονταν με ομάδες της Αθήνας, του Πειραιά και της Θεσσαλονίκης, αποκλείοντας τις επαρχιακές. Προηγουμένως διεξάγονταν τα τοπικά πρωταθλήματα των πόλεων και στην τελική φάση προκρίνονταν άλλοτε μόνο οι πρώτες, άλλοτε οι δύο ή οι τρεις πρώτες ομάδες. Στο πρωτάθλημα του 1938-39, το οποίο διεξήχθη σε δύο ομίλους, μετείχαν για πρώτη φορά και ομάδες εκτός Αθήνας-Θεσσαλονίκης (Δόξα Δράμας, ΑΕΚ Καβάλας και Φίλιπποι Καβάλας). Η παρθενική παρουσία επαρχιακών ομάδων σε ενιαίο όμιλο Πανελλήνιου Πρωταθλήματος πραγματοποιήθηκε το 1953-54 με τη συμμετοχή της Παναχαϊκής από τη Νότια Ελλάδα και της Νίκης Βόλου από την Κεντρική και Βόρεια Ελλάδα.
Α΄ Εθνική κατηγορία
Το 1959-1960 δημιουργείται η ενιαία «Α΄ Εθνική Κατηγορία», η μορφή της οποίας σε γενικές γραμμές διατηρείται έως σήμερα.
Α΄ Εθνική επαγγελματική κατηγορία
Από τη διοργάνωση του 1979-1980 το ελληνικό ποδόσφαιρο έγινε επαγγελματικό, καθώς βάσει νομοσχεδίου που κατατέθηκε στη Βουλή την 19η Ιανουαρίου 1979 (Ν. 879/1979) τα ποδοσφαιρικά τμήματα των συλλόγων μετατράπηκαν σε ποδοσφαιρικές ανώνυμες εταιρείες (Π.Α.Ε.). Την ευθύνη της διεξαγωγής του πρωταθλήματος ανέλαβε η νεοσύστατη Ένωση Ποδοσφαιρικών Ανωνύμων Εταιρειών (Ε.Π.Α.Ε.), υπό την εποπτεία της Ε.Π.Ο., με πρώτο αιρετό πρόεδρο τον Μάκη Ιθακήσιο.
Ταυτόχρονα οικονομικά επιφανή άτομα (εφοπλιστές, επιχειρηματίες κ.λπ.) απέκτησαν τον έλεγχο των νεοσύστατων Π.Α.Ε., αποκτώντας τα πλειοψηφικά πακέτα των μετοχών.
Για την αγωνιστική περίοδο 2000-2001 το πρωτάθλημα μετονομάστηκε σε «Ανώτερη Κατηγορία».
Super League
Την αγωνιστική περίοδο 2006-2007 η Ε.Π.Ο. συναίνεσε στην αποχώρηση των 16 συλλόγων-μελών της Α΄ Εθνικής Κατηγορίας από την Ένωση Ποδοσφαιρικών Ανωνύμων Εταιρειών (Ε.Π.Α.Ε.), ώστε να προβούν σε ίδρυση του συνεταιρισμού Π.Α.Ε. υπό την επωνυμία «Ένωση Επαγγελματικού Ποδοσφαίρου Α΄ Εθνικής Κατηγορίας»[68] (με τίτλο «Superleague Ελλάδα», αργότερα «Super League Ελλάδα»), ο οποίος διαδέχτηκε την Ε.Π.Α.Ε. στη διοργάνωση του ελληνικού πρωταθλήματος πρώτης κατηγορίας.[69] Ο συνεταιρισμός δημιουργήθηκε κυρίως με σκοπό την κεντρική διαχείριση σε ότι αφορά τα τηλεοπτικά δικαιώματα των αγώνων του πρωταθλήματος. Η κεντρική διαχείριση ωστόσο ναυάγησε την περίοδο 2018-2019, καθόσον κάθε Π.Α.Ε. ανέλαβε να διαπραγματευτεί μόνη τα τηλεοπτικά δικαιώματά της.[70]
Super League 1
Με τη νέα ποδοσφαιρική αναδιάρθρωση του 2019, από την περίοδο 2019-2020 ο επαγγελματικός σύνδεσμος ποδοσφαίρου «Super League Ελλάδα Συνεταιρισμός Περιορισμένης Ευθύνης» μετονομάστηκε σε «Super League 1 Ελλάδα Συνεταιρισμός Περιορισμένης Ευθύνης». Ο επαγγελματικός σύνδεσμος Super League 1 διοργανώνει το επαγγελματικό πρωτάθλημα της Α1 Εθνικής Κατηγορίας ανδρών (Super League 1) και αποτελεί τον επαγγελματικό σύνδεσμο των Π.Α.Ε. οι ομάδες των οποίων συμμετέχουν στο εθνικό πρωτάθλημα επαγγελματικού ποδοσφαίρου της Α1 Εθνικής Κατηγορίας ανδρών (Super League 1).[71]
Προεδρείο[72] | ||
Πρόεδρος | Λεωνίδας Μπουτσικάρης | Παναθηναϊκός |
Αναπληρωτής πρόεδρος | Κάτια Κοξένογλου | Ατρόμητος |
Επιτροπές
- Πρωτοβάθμια Πειθαρχική Επιτροπή
- Επιτροπή Επίλυσης Οικονομικών Διαφορών
Πρωταθλητές
Σύνολο
Σύλλογος | Τίτλοι | Χρονιές |
---|---|---|
Ολυμπιακός | 47 | 1931, 1933, 1934, 1936, 1937, 1938, 1947, 1948, 1951, 1954, 1955, 1956, 1957, 1958, 1959, 1966, 1967, 1973, 1974, 1975, 1980, 1981, 1982, 1983, 1987, 1997, 1998, 1999, 2000, 2001, 2002, 2003, 2005, 2006, 2007, 2008, 2009, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017, 2020, 2021, 2022 |
Παναθηναϊκός | 20 | 1930, 1949, 1953, 1960, 1961, 1962, 1964, 1965, 1969, 1970, 1972, 1977, 1984, 1986, 1990, 1991, 1995, 1996, 2004, 2010 |
Α.Ε.Κ. | 13 | 1939, 1940, 1963, 1968, 1971, 1978, 1979, 1989, 1992, 1993, 1994, 2018, 2023 |
Άρης | 3 | 1928, 1932, 1946 |
Π.Α.Ο.Κ. | 3 | 1976, 1985, 2019 |
Α.Ε.Λ. | 1 | 1988 |
Πόλη | Τίτλοι | Ομάδες |
---|---|---|
Πειραιάς | 47 | Ολυμπιακός |
Αθήνα | 33 | Παναθηναϊκός, ΑΕΚ |
Θεσσαλονίκη | 6 | Άρης, Π.Α.Ο.Κ. |
Λάρισα | 1 | ΑΕΛ |
Άτυπος τίτλος καλύτερης επαρχιακής ομάδας
Περίοδος | Πρωταθλητής |
---|---|
1927-28 | |
1929-30 | |
1930-31 | |
1931-32 | |
1932-33 | |
1933-34 | |
1934-35 | |
1935-36 | |
1936-37 | |
1937-38 | |
1938-39 | ΑΕ Καβάλας |
1939-40 | |
1945-46 | |
1946-47 | |
1947-48 | |
1948-49 | |
1949-50 | |
1950-51 | |
1951-52 | |
1952-53 | |
1953-54 | Νίκη Βόλου |
1954-55 | Ολυμπιακός Βόλου |
1955-56 | |
1956-57 | Δόξα Δράμας |
1957-58 | Δόξα Δράμας |
1958-59 | Δόξα Δράμας |
Σύνολο
Σύλλογος | Φορές | Χρονιές |
---|---|---|
ΟΦΗ | 16 | 1977, 1979, 1986, 1987, 1989, 1990, 1992, 1993, 1994, 1996, 1997, 1998, 2000, 2003, 2007, 2020 |
Ξάνθη | 8 | 1995, 1999, 2001, 2002, 2004, 2005, 2006, 2017 |
Α.Ε.Λ. | 7 | 1981, 1983, 1984, 1985, 1988, 2008, 2009 |
Πιερικός | 7 | 1963, 1964, 1965, 1966, 1968, 1969, 1970 |
Δόξα Δράμας | 6 | 1957, 1958, 1959, 1960, 1961, 1991 |
Αστέρας Τρίπολης | 6 | 2012, 2013, 2014, 2015, 2018, 2021 |
ΠΑΣ Γιάννινα | 5 | 1976, 1978, 1980, 2016, 2022 |
Παναχαϊκή | 4 | 1972, 1973, 1974, 1975 |
Καβάλα | 2 | 1971, 2010 |
Νίκη Βόλου | 2 | 1954, 1962 |
Ολυμπιακός Βόλου | 2 | 1955, 2011 |
Βέροια | 1 | 1967 |
Καστοριά | 1 | 1982 |
Λαμία | 1 | 2019 |
Βόλος | 1 | 2023 |
ΑΕ Καβάλας | 1 | 1939 |
Ανά περίοδο
Πανελλήνιο Πρωτάθλημα (1928-1959)
Στον πίνακα αναφέρονται και οι ομάδες που πήραν την πρόκριση μέσω των τριών βασικών τοπικών ενώσεων, δηλαδή της ΕΠΣ Αθηνών, της ΕΠΣ Πειραιά και της ΕΠΣ Μακεδονίας (την αποτελούσαν οι ομάδες της Θεσσαλονίκης), οι οποίες ήταν και οι μόνες που είχαν το δικαίωμα πρόκρισης στις περισσότερες διοργανώσεις (με εξαίρεση τις περιόδους 1938-39, 1939-40 και από το 1953-54 ως το τέλος του Πανελληνίου πρωταθλήματος το 1959). Με έντονα γράμματα είναι οι πρωταθλήτριες, οι οποίες αναφέρονται και τις περιόδους κατά τις οποίες δεν διεξήχθη τελική φάση πανελληνίου πρωταθλήματος.
Σημειώσεις
- ^1 Τις περιόδους 1927-28, 1929-30, 1936-37, 1937-38, 1945-46, 1947-48, 1948-49, 1950-51 και 1952-53 είχαν δικαίωμα συμμετοχής στην τελική φάση μόνο οι πρωταθλήτριες ομάδες των τριών βασικών τοπικών ενώσεων (Αθήνας, Πειραιά, Μακεδονίας).
- ^2 Στην τελική φάση των περιόδων 1932-33, 1933-34, 1934-35, 1938-39 και 1939-40 οι ομάδες χωρίστηκαν αρχικά σε δυό ομίλους, το νότιο και τον βόρειο.
- ^3 Τα πρωταθλήματα των περιόδων 1931-32, 1932-33, 1934-35 και 1935-36 διεξήχθησαν ως εθνική κατηγορία και οι συμμετέχουσες ομάδες δεν αγωνίστηκαν στα τοπικά πρωταθλήματα, τα οποία λειτούργησαν ως πρωταθλήματα δεύτερου επιπέδου.
- ^4 Τις περιόδους 1938-39 και 1939-40 στο βόρειο όμιλο είχαν δικαίωμα συμμετοχής και ομάδες από την ένωση Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης.
- ^5 Από την περίοδο 1953-54 επετράπη οριστικά στις επαρχιακές ομάδες να μετέχουν στο Πανελλήνιο πρωτάθλημα. Συγκεκριμένα οι πρωταθλήτριες των επαρχιακών τοπικών ενώσεων προκρίνονταν αρχικά στο Περιφερειακό πρωτάθλημα, που αποτελείτο από δύο όμιλους, το βόρειο και το νότιο. Μία ομάδα από κάθε όμιλο προκρινόταν στην τελική φάση. Οι καλύτερες ομάδες των τριών βασικών ενώσεων (Αθήνας, Πειραιά και Μακεδονίας) προκρίνονταν απευθείας στην τελική φάση.
- ^6 Εξαίρεση στον παραπάνω τρόπο διεξαγωγής αποτέλεσε το πρωτάθλημα της περιόδου 1955-56. Μετά τα τοπικά πρωταθλήματα επτά ομάδες από τις τρεις βασικές ενώσεις και επτά πρωταθλήτριες από τις επαρχιακές ενώσεις αγωνίστηκαν σε μια β΄ προκριματική φάση, χωρισμένες σε τρεις ομίλους (κέντρου, νότου και βορρά). Στην τελική φάση προκρίθηκαν έξι ομάδες που ανήκαν στις τρεις βασικές ενώσεις, ενώ όλες οι επαρχιακές ομάδες μαζί με τον Φωστήρα της ΕΠΣ Αθήνας αποκλείστηκαν.
Σύνολο τίτλων πανελληνίου πρωταθλήματος
Σύλλογος | Τίτλοι | Χρονιές |
---|---|---|
Ολυμπιακός | 1931, 1933, 1934, 1936, 1937, 1938, 1947, 1948, 1951, 1954, 1955, 1956, 1957, 1958, 1959 | |
Άρης | 1928, 1932, 1946 | |
Παναθηναϊκός | 1930, 1949, 1953 | |
Α.Ε.Κ. | 1939, 1940 |
Α΄ Εθνική & Σούπερ Λιγκ (1959-σήμερα)
Τελική κατάταξη
Περίοδος | Ομά- δες |
Πρωταθλητής | Β. | Δεύτερος | Β. | Τρίτος | Β. | Βαθμολ. σύστημα |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Α΄ Εθνική 1959-60[σ. 1] | Παναθηναϊκός | 79 | Α.Ε.Κ. | 79 | Ολυμπιακός | 70 | ||
Α΄ Εθνική 1960-61 | Παναθηναϊκός | 80 | Ολυμπιακός | 73 | Πανιώνιος | 70 | ||
Α΄ Εθνική 1961-62 | Παναθηναϊκός | 81 | Ολυμπιακός | 78 | Απόλλων Αθηνών | 74 | ||
Α΄ Εθνική 1962-63[σ. 2] | Α.Ε.Κ. | 77 | Παναθηναϊκός | 77 | Ολυμπιακός | 75 | ||
Α΄ Εθνική 1963-64 | Παναθηναϊκός | 84 | Ολυμπιακός | 77 | Α.Ε.Κ. | 71 | ||
Α΄ Εθνική 1964-65 | Παναθηναϊκός | 79 | Α.Ε.Κ. | 76 | Ολυμπιακός | 71 | ||
Α΄ Εθνική 1965-66 | Ολυμπιακός | 80 | Παναθηναϊκός | 79 | Α.Ε.Κ. | 71 | ||
Α΄ Εθνική 1966-67 | Ολυμπιακός | 79 | Α.Ε.Κ. | 76 | Παναθηναϊκός | 71 | ||
Α΄ Εθνική 1967-68 | Α.Ε.Κ. | 84 | Ολυμπιακός | 80 | Παναθηναϊκός | 79 | ||
Α΄ Εθνική 1968-69 | Παναθηναϊκός | 90 | Ολυμπιακός | 88 | Άρης | 79 | ||
Α΄ Εθνική 1969-70 | Παναθηναϊκός | 93 | Α.Ε.Κ. | 85 | Ολυμπιακός | 84 | ||
Α΄ Εθνική 1970-71 | Α.Ε.Κ. | 88 | Πανιώνιος | 83 | Παναθηναϊκός | 82 | ||
Α΄ Εθνική 1971-72 | Παναθηναϊκός | 88 | Ολυμπιακός | 83 | Α.Ε.Κ. | 82 | ||
Α΄ Εθνική 1972-73 | Ολυμπιακός | 94 | Π.Α.Ο.Κ. | 92 | Παναθηναϊκός | 82 | ||
Α΄ Εθνική 1973-74 | Ολυμπιακός | 59 | Παναθηναϊκός | 54 | Άρης | 48 | ||
Α΄ Εθνική 1974-75 | Ολυμπιακός | 57 | Α.Ε.Κ. | 55 | Π.Α.Ο.Κ. | 46 | ||
Α΄ Εθνική 1975-76 | Π.Α.Ο.Κ. | 49 | Α.Ε.Κ. | 44 | Ολυμπιακός | 41 | ||
Α΄ Εθνική 1976-77 | Παναθηναϊκός | 54 | Ολυμπιακός | 52 | Π.Α.Ο.Κ. | 52 | ||
Α΄ Εθνική 1977-78 | Α.Ε.Κ. | 53 | Π.Α.Ο.Κ. | 46 | Παναθηναϊκός | 45 | ||
Α΄ Εθνική 1978-79 | Α.Ε.Κ. | 56 | Ολυμπιακός | 56 | Άρης | 50 | ||
Καθιέρωση του επαγγελματισμού στο ελληνικό ποδόσφαιρο. | ||||||||
Α΄ Εθνική 1979-80[σ. 3] | Ολυμπιακός | 47 | Άρης | 47 | Παναθηναϊκός | 45 | ||
Α΄ Εθνική 1980-81 | Ολυμπιακός | 49 | Α.Ε.Κ. | 44 | Άρης | 43 | ||
Α΄ Εθνική 1981-82[σ. 4] | Ολυμπιακός | 50 | Παναθηναϊκός | 50 | Π.Α.Ο.Κ. | 46 | ||
Α΄ Εθνική 1982-83 | Ολυμπιακός | 50 | Α.Ε.Λ. | 45 | Α.Ε.Κ. | 45 | ||
Α΄ Εθνική 1983–84 | Παναθηναϊκός | 46 | Ολυμπιακός | 43 | Ηρακλής | 42 | ||
Α΄ Εθνική 1984-85 | Π.Α.Ο.Κ. | 46 | Παναθηναϊκός | 43 | Α.Ε.Κ. | 43 | ||
Α΄ Εθνική 1985-86 | Παναθηναϊκός | 43 | Ο.Φ.Η. | 38 | Α.Ε.Κ. | 36 | ||
Α΄ Εθνική 1986-87 | Ολυμπιακός | 49 | Παναθηναϊκός | 39 | Ο.Φ.Η. | 38 | ||
Α΄ Εθνική 1987-88 | Α.Ε.Λ. | 43 | Α.Ε.Κ. | 40 | Π.Α.Ο.Κ. | 39 | ||
Α΄ Εθνική 1988-89 | Α.Ε.Κ. | 44 | Ολυμπιακός | 41 | Παναθηναϊκός | 37 | ||
Α΄ Εθνική 1989-90 | Παναθηναϊκός | 53 | Α.Ε.Κ. | 50 | Π.Α.Ο.Κ. | 46 | ||
Α΄ Εθνική 1990-91 | Παναθηναϊκός | 54 | Ολυμπιακός | 46 | Α.Ε.Κ. | 42 | ||
Α΄ Εθνική 1991-92 | Α.Ε.Κ. | 54 | Ολυμπιακός | 51 | Παναθηναϊκός | 48 | ||
Α΄ Εθνική 1992-93 | Α.Ε.Κ. | 78 | Παναθηναϊκός | 77 | Ολυμπιακός | 68 | ||
Α΄ Εθνική 1993-94 | Α.Ε.Κ. | 79 | Παναθηναϊκός | 72 | Ολυμπιακός | 68 | ||
Α΄ Εθνική 1994-95 | Παναθηναϊκός | 83 | Ολυμπιακός | 67 | Π.Α.Ο.Κ. | 65 | ||
Α΄ Εθνική 1995-96 | Παναθηναϊκός | 83 | Α.Ε.Κ. | 81 | Ολυμπιακός | 65 | ||
Α΄ Εθνική 1996-97 | Ολυμπιακός | 84 | ΑΕΚ | 72 | Ο.Φ.Η. | 66 | ||
Α΄ Εθνική 1997-98 | Ολυμπιακός | 88 | Παναθηναϊκός | 85 | Α.Ε.Κ. | 74 | ||
Α΄ Εθνική 1998-99 | Ολυμπιακός | 85 | Α.Ε.Κ. | 75 | Παναθηναϊκός | 74 | ||
Α΄ Εθνική 1999-00 | Ολυμπιακός | 92 | Παναθηναϊκός | 88 | Α.Ε.Κ. | 66 | ||
Α΄ Εθνική 2000-01 | Ολυμπιακός | 78 | Παναθηναϊκός | 66 | Α.Ε.Κ. | 61 | ||
Α΄ Εθνική 2001-02 | Ολυμπιακός | 58 | Α.Ε.Κ. | 58 | Παναθηναϊκός | 55 | ||
Α΄ Εθνική 2002-03 | Ολυμπιακός | 70 | Παναθηναϊκός | 70 | Α.Ε.Κ. | 68 | ||
Α΄ Εθνική 2003-04 | Παναθηναϊκός | 77 | Ολυμπιακός | 75 | Π.Α.Ο.Κ. | 60 | ||
Α΄ Εθνική 2004-05 | Ολυμπιακός | 65 | Παναθηναϊκός | 64 | Α.Ε.Κ. | 62 | ||
Α΄ Εθνική 2005-06 | Ολυμπιακός | 70 | Α.Ε.Κ. | 67 | Παναθηναϊκός | 67 | ||
Super League 2006-07 | Ολυμπιακός | 71 | Α.Ε.Κ. | 62 | Παναθηναϊκός | 54 | ||
Με την εισαγωγή των play off οι θέσεις από τη 2η ως την 5η της τελικής βαθμολογίας προέκυπταν από την εκεί κατάταξη (οι βαθμοί τους στην κανονική περίοδο παρατίθενται σε υποσημείωση δίπλα στους αντίστοιχους του πρωταθλητή). | ||||||||
Super League 2007-08 | Ολυμπιακός | 70[υ 1] | Παναθηναϊκός | Α.Ε.Κ. | ||||
Super League 2008-09 | Ολυμπιακός | 71[υ 2] | Παναθηναϊκός | Α.Ε.Κ. | ||||
Super League 2009-10 | Παναθηναϊκός | 70[υ 3] | Π.Α.Ο.Κ. | Α.Ε.Κ. | ||||
Super League 2010-11 | Ολυμπιακός | 73[υ 4] | Παναθηναϊκός | Π.Α.Ο.Κ. | ||||
Super League 2011-12 | Ολυμπιακός | 73[υ 5] | Παναθηναϊκός | Α.Ε.Κ. | ||||
Super League 2012-13 | Ολυμπιακός | 77[υ 6] | Π.Α.Ο.Κ. | Ατρόμητος Αθηνών | ||||
Super League 2013-14 | Ολυμπιακός | 86[υ 7] | Παναθηναϊκός | Π.Α.Ο.Κ. | ||||
Super League 2014-15 | Ολυμπιακός | 78[υ 8] | Παναθηναϊκός | Αστέρας Τρίπολης | ||||
Super League 2015-16 | Ολυμπιακός | 85[υ 9] | Π.Α.Ο.Κ. | Παναθηναϊκός | ||||
Super League 2016-17 | Ολυμπιακός | 67[υ 10] | Α.Ε.Κ. | Παναθηναϊκός | ||||
Κατάργηση play off για τις θέσεις 2 έως 5. | ||||||||
Super League 2017-18 | Α.Ε.Κ. | 70 | Π.Α.Ο.Κ. | 64 | Ολυμπιακός | 57 | ||
Super League 2018-19 | Π.Α.Ο.Κ. | 80 | Ολυμπιακός | 75 | Α.Ε.Κ. | 57 | ||
Καθιερώνεται για πρώτη φορά η χρήση του VAR για τον έλεγχο των αμφισβητούμενων φάσεων, καθώς και αγώνων Play Off μεταξύ των έξι πρώτων για την ανάδειξη του πρωταθλητή αλλά και των θέσεων που οδηγούν στις διοργανώσεις της UEFA και Play Out μεταξύ των 8 τελευταίων της κανονικής περιόδου, για την τελική κατάταξη και τις θέσεις υποβιβασμού. | ||||||||
Super League 1 2019-20 | Ολυμπιακός | 91[υ 11] | Π.Α.Ο.Κ. | 73 | Α.Ε.Κ. | 69 | ||
Super League 1 2020-21 | Ολυμπιακός | 90[υ 12] | Π.Α.Ο.Κ. | 64 | Άρης | 61 | ||
Super League 1 2021-22 | Ολυμπιακός | 83[υ 13] | Π.Α.Ο.Κ. | 64 | Άρης | 62 | ||
- ↑ ακολούθησαν ΑΕΚ 68, ΠΑΟ 66
- ↑ ακολούθησαν ΠΑΟΚ 63, ΠΑΟ 61
- ↑ ακολούθησαν ΟΣΦΠ 64, ΠΑΟΚ 62
- ↑ ακολούθησαν ΠΑΟ 60, ΑΕΚ 50
- ↑ ακολούθησαν ΠΑΟ 66, ΠΑΟΚ 50
- ↑ ακολούθησαν ΠΑΟΚ 62, Αστέρας 56
- ↑ ακολούθησαν ΠΑΟΚ 69, Ατρόμητος 66
- ↑ ακολούθησαν ΠΑΟ 66, ΠΑΟΚ 65
- ↑ ακολούθησαν ΠΑΟ 55, ΑΕΚ 54
- ↑ ακολούθησαν ΠΑΟΚ 61, ΠΑΟ 57
- ↑ Βαθμολογία κανονικής περιόδου ΟΣΦΠ 66, ΠΑΟΚ 59, ΑΕΚ 51
- ↑ Βαθμολογία κανονικής περιόδου ΟΣΦΠ 67, Άρης 51, ΠΑΟΚ ΑΕΚ 48
- ↑ Βαθμολογία κανονικής περιόδου ΟΣΦΠ 65, ΠΑΟΚ 53, ΑΕΚ 46
Τέσσερις φορές χρειάστηκε να διεξαχθεί αγώνας κατάταξης (μπαράζ) για την ανάδειξη του πρωταθλητή, μεταξύ δύο ομάδων που ισοβάθμησαν στην κορυφή της βαθμολογίας:
- ↑ μπαράζ 1960, Παναθηναϊκός – ΑΕΚ 2–1
- ↑ μπαράζ 1963, ΑΕΚ – Παναθηναϊκός 3–3, με πρωταθλήτρια τελικά την ΑΕΚ λόγω καλύτερου συντελεστή τερμάτων στην κανονική περίοδο
- ↑ μπαράζ 1980, Ολυμπιακός – Άρης Θεσσαλονίκης 2–0
- ↑ μπαράζ 1982, Ολυμπιακός – Παναθηναϊκός 2–1.
Play off για τα Ευρωπαϊκά κύπελλα
Τελική κατάταξη για τις θέσεις 2 έως 5 του πρωταθλήματος, από την περίοδο 2007-08 καθιέρωσης των play off μέχρι την κατάργησή τους το 2017-18:
Play off για την ανάδειξη πρωταθλητή
Την περίοδο 2019-20 καθιερώθηκαν πρώτη φορά play off για την ανάδειξη πρωταθλητή (θέσεις 1-6)
Περίοδος | 1η | 2η | 3η | 4η | 5η | 6η |
---|---|---|---|---|---|---|
2019-20 | Ολυμπιακός | Π.Α.Ο.Κ. | ΑΕΚ | Παναθηναϊκός | Άρης | ΟΦΗ |
2020-21 | Ολυμπιακός | Π.Α.Ο.Κ. | Άρης | ΑΕΚ | Παναθηναϊκός | Αστέρας Τρίπολης |
2021-22 | Ολυμπιακός | Π.Α.Ο.Κ. | Άρης | Παναθηναϊκός | ΑΕΚ | Π.Α.Σ. Γιάννινα |
2022-23 | ΑΕΚ | Παναθηναϊκός | Ολυμπιακός | Π.Α.Ο.Κ. | Άρης | Βόλος Ν.Π.Σ. |
Σύνολο τίτλων
Σύλλογος | Τίτλοι | Χρονιές |
---|---|---|
Ολυμπιακός | 1966, 1967, 1973, 1974, 1975, 1980, 1981, 1982, 1983, 1987, 1997, 1998, 1999, 2000, 2001, 2002, 2003, 2005, 2006, 2007, 2008, 2009, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017, 2020, 2021, 2022 | |
Παναθηναϊκός | 1960, 1961, 1962, 1964, 1965, 1969, 1970, 1972, 1977, 1984, 1986, 1990, 1991, 1995, 1996, 2004, 2010 | |
Α.Ε.Κ. | 1963, 1968, 1971, 1978, 1979, 1989, 1992, 1993, 1994, 2018, 2023 | |
Π.Α.Ο.Κ. | 1976, 1985, 2019 | |
Α.Ε.Λ. | 1988 |
Κάτοχοι των τριών πρώτων θέσεων
Οι εξής 12 σύλλογοι έχουν καταλάβει τις τρεις πρώτες θέσεις της διοργάνωσης από την εισαγωγή της Α΄ Εθνικής κατηγορίας την περίοδο 1959-60 έως και την 2021-22:
Σύλλογος | 1η | 2η | 3η | Σύνολο περιόδων σε πρώτη τριάδα |
---|---|---|---|---|
Ολυμπιακός Πειραιώς | 32 | 15 | 9 | 56 |
Παναθηναϊκός | 17 | 19 | 14 | 50 |
ΑΕΚ | 10 | 16 | 18 | 44 |
Π.Α.Ο.Κ. | 3 | 9 | 9 | 21 |
Α.Ε.Λ. | 1 | 1 | – | 2 |
Άρης Θεσσαλονίκης | – | 1 | 6 | 7 |
ΟΦΗ | – | 1 | 2 | 3 |
Πανιώνιος Σμύρνης | – | 1 | 1 | 2 |
Απόλλων Σμύρνης | – | – | 1 | 1 |
Ηρακλής Θεσσαλονίκης | – | – | 1 | 1 |
Ατρόμητος Αθηνών | – | – | 1 | 1 |
Αστέρας Τρίπολης | – | – | 1 | 1 |
Το χρυσό άστρο
Το 1958, σύμφωνα με μια ιδέα του τότε προέδρου της Γιουβέντους Ουμπέρτο Ανιέλι, εισήχθη για πρώτη φορά στην Ιταλία και αργότερα καθιερώθηκε σε πολλές ακόμη χώρες με διάφορες παραλλαγές, ο θεσμός της απονομής ενός χρυσού άστρου για κάθε δέκα πρωταθλήματα που κατακτά μια ομάδα, το οποίο ορίστηκε να προστίθεται στο άνω μέρος του εμβλήματός της. Στην Ελλάδα αποτελεί άτυπη διάκριση, την οποία υιοθετεί μέχρι στιγμής ο Ολυμπιακός, ο οποίος φέρει 4 αστέρια[73].
Συμμετοχές
Ανά σύλλογο
Συμπεριλαμβανομένης της περιόδου 2022–23 και επί συνόλου 87 αγωνιστικών περιόδων που διεξήχθησαν (η περίοδος 1934-35 δεν ανέδειξε πρωταθλητή, λόγω μη διεξαγωγής της τελικής φάσης και δεν προσμετράται), ο σύλλογος με τις περισσότερες παρουσίες στο πρωτάθλημα Ελλάδας είναι ο Ολυμπιακός με 86 (απουσίασε μόνο στην πρώτη διοργάνωση για εξωαγωνιστικούς λόγους) και ακολουθούν ο Παναθηναϊκός με 81 συμμετοχές, ο Π.Α.Ο.Κ. με 78, η ΑΕΚ και ο Άρης με 74. Οι μόνοι σύλλογοι που λαμβάνουν μέρος ανελλιπώς σε όλα τα πρωταθλήματα από καταβολής της ενιαίας Α΄ Εθνικής είναι οι Ολυμπιακός, Παναθηναϊκός και ΠΑΟΚ.
Την περίοδο 1959–60, οι Παγκορινθιακός, Μέγας Αλέξανδρος Κατερίνης και Α.Ε. Νίκαιας τερμάτισαν στις τρεις τελευταίες θέσεις, υπήρξαν δε οι «πρόγονοι» της Κορίνθου, του Πιερικού και του Ιωνικού αντίστοιχα. Οι δύο πρώτοι έπαψαν να υφίστανται, ενώ η τρίτη επανιδρύθηκε και συνεχίζει. Αυτόνομη πορεία, αφού κάποια στιγμή αποτέλεσαν το υπόστρωμα δημιουργίας ισχυρότερων συλλόγων, ακολουθούν οι Χαλκηδόνα, ΑΕΚ Καβάλας και Ασπίδα Ξάνθης. Συμμετοχές έχουν καταγραφεί και για ορισμένους ακόμη συλλόγους που είτε συγχωνεύτηκαν μεταγενέστερα με άλλους (Αστέρας Γκύζη, Άρης Πειραιά), είτε διαλύθηκαν (Γουδί).
Στον πίνακα που ακολουθεί ο πρώτος αριθμός αφορά τις συμμετοχές κάθε ομάδας από την καθιέρωση της Α΄ Εθνικής, ενώ ο δεύτερος (σημειώνεται σε περίπτωση που διαφέρει από τον πρώτο) στις συνολικές παρουσίες της στην ανώτερη κατηγορία μέχρι σήμερα (Πανελλήνιο Πρωτάθλημα, Α΄ Εθνική, Σούπερ Λιγκ). Συνολικά στο πρωτάθλημα έχουν μετάσχει 73 ελληνικές ομάδες.
1 Την περίοδο 1959–60 συμμετείχε ο Μέγας Αλέξανδρος Κατερίνης (μη ενεργό σήμερα σωματείο), πρόγονος του Πιερικού
2 Την περίοδο 1959–60 συμμετείχε ο Παγκορινθιακός (μη ενεργό σήμερα σωματείο), πρόγονος της Κορίνθου
3 Η Super League καταγράφει τον ΑΟ Κέρκυρα[74] και τον ΑΟΚ Κέρκυρα[75] ως διακριτά σωματεία
⁴ Ο Ηρακλής Θεσσαλονίκης (μαζί με τον Ολυμπιακό, Παναθηναϊκό και Π.Α.Ο.Κ.) δεν έχει υποβιβαστεί ποτέ αγωνιστικά. Οι 4 υποβιβασμοί του Ηρακλή Θεσσαλονίκης (1979/80, 2010/11, 2016/17 και 2018/19) δεν αφορούν την αγωνιστική παρουσία του συλλόγου.
Συμμετοχές μόνο στο Πανελλήνιο Πρωτάθλημα
Οι παρακάτω σύλλογοι είχαν συμμετοχή μόνο στα χρόνια του Πανελλήνιου Πρωταθλήματος. Δεν λαμβάνεται υπόψιν η περίοδος 1934–35 που δεν ολοκληρώθηκε.
Συμμετοχές | Σύλλογοι |
---|---|
2 συμμετοχές | Αστέρας Γκύζη, Μέγας Αλέξανδρος Θεσσαλονίκης, Φίλιπποι Καβάλας |
1 συμμετοχή | ΑΕΚ Καβάλας, Άρης Πειραιώς, Ασπίδα Ξάνθης, Γουδί, Ηρακλής Σερρών, Παναργειακός |
Οι κυπριακές συμμετοχές
Ανάμεσα στις ομάδες με συμμετοχή στην Α΄ Εθνική καταγράφονται και πέντε κυπριακές, καθώς στα επτά χρόνια της περιόδου της Χούντας είχε καθιερωθεί η είσοδος στην ανώτερη ελληνική κατηγορία, της πρωταθλήτριας Κύπρου της προηγούμενης χρονιάς. Μετά την πτώση του καθεστώτος η πρακτική αυτή έπαψε να ισχύει. Οι συμμετοχές της Κύπρου είναι οι εξής:
|
Ανά γεωγραφική περιφέρεια
Όλες οι γεωγραφικές περιφέρειες της Ελλάδας, καθώς και η Κύπρος, έχουν εκπροσωπηθεί από μία τουλάχιστον ενεργό σήμερα ομάδα στο πρωτάθλημα, με τις περισσότερες συμμετοχές να έχει η Αττική (21 ομάδες). Ακολουθούν σε εκπροσώπηση οι ομάδες από τη Μακεδονία και την Πελοπόννησο. Στον αντίποδα, μόνο μία ομάδα, ο Π.Α.Σ. Γιάννινα, έχει εκπροσωπήσει την Ήπειρο.
Περιφέρεια | Σύνολο | Σύλλογοι |
---|---|---|
Αττική | Ολυμπιακός, Παναθηναϊκός, ΑΕΚ, Πανιώνιος, Απόλλων Αθηνών, Εθνικός, Αιγάλεω, Ιωνικός, Προοδευτική, Αθηναϊκός, Ατρόμητος Αθηνών, Φωστήρας, Βύζας Μεγάρων, Ακράτητος, Εθνικός Αστέρας, Καλλιθέα, Πανελευσινιακός, Χαλκηδόνα, Θρασύβουλος, Ατρόμητος Πειραιά, A.E. Nίκαιας | |
Μακεδονία (πλην Θεσσαλονίκης) |
Πανσερραϊκός, Ηρακλής Σερρών, Δόξα Δράμας, Καβάλα, ΑΕΚ Καβάλας, Φίλιπποι Καβάλας, Πιερικός, Βέροια, Καστοριά, Εδεσσαϊκός, Νάουσα, Μέγας Αλέξανδρος Κατερίνης | |
Πελοπόννησος | Παναχαϊκή, Καλαμάτα, Πανηλειακός, Παναιγιάλειος, Κόρινθος, Αστέρας Τρίπολης, Παγκορινθιακός | |
Θεσσαλονίκη | Π.Α.Ο.Κ., Άρης, Ηρακλής, Απόλλων Καλαμαριάς, Θερμαϊκός, Μακεδονικός | |
Κύπρος | Ολυμπιακός Λευκωσίας, Α.Ε. Λεμεσού, ΕΠΑ Λάρνακας, Ομόνοια, ΑΠΟΕΛ | |
Στερεά | Λεβαδειακός, Παναιτωλικός, Χαλκίδα, Ολυμπιακός Χαλκίδας, Λαμία | |
Θεσσαλία | Α.Ε.Λ., Ολυμπιακός Βόλου, Τρίκαλα, Νίκη Βόλου, Βόλος Ν.Π.Σ. | |
Θράκη | Ξάνθη, Πανθρακικός, Ασπίς Ξάνθης | |
Κρήτη | ΟΦΗ, Εργοτέλης, Πλατανιάς | |
Νησιά Αιγαίου | Ρόδος, Διαγόρας, Καλλονή | |
Νησιά Ιονίου | ΑΟ Κέρκυρα, ΑΟΚ Κέρκυρα | |
Ήπειρος | ΠΑΣ Γιάννινα |
Γενική βαθμολογία (1959-60 ως και 2021-22)
Η γενική βαθμολογία υπολογίζεται με το σύστημα που ίσχυε κάθε περίοδο[76][77][78] και δεν περιλαμβάνει αγώνες κατάταξης (μονά ή διπλά μπαράζ και play off). Για τις θέσεις κατάταξης 2η-5η λήφθηκαν υπόψη τα Play Off. Από τη σεζόν 2019-20 ισχύει σύστημα διεξαγωγής δύο φάσεων.
Θ. | Ομάδα | Παρ. | Σ.χρ. | Β. | Αγ. | Ν. | Ισ. | Ητ. | ΤερΥ | ΤερΚ | Π. | 1η θ. | 2η θ. | 3η θ. | 4η θ. | 5η θ. |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Ολυμπιακός | 63 | +63 | 4234 | 2016 | 1345 | 408 | 263 | 4056 | 1482 | -5 | 32 | 15 | 9 | 3 | 1 |
2 | Παναθηναϊκός | 63 | +63 | 3909 | 2016 | 1227 | 455 | 334 | 3763 | 1591 | -33 | 17 | 19 | 14 | 3 | 6 |
3 | ΑΕΚ | 61 | +7 | 3652 | 1948 | 1129 | 453 | 366 | 3559 | 1714 | -22 | 10 | 16 | 18 | 9 | 4 |
4 | Π.Α.Ο.Κ. | 63 | +63 | 3441 | 2016 | 998 | 517 | 501 | 3118 | 1959 | -24 | 3 | 9 | 9 | 16 | 12 |
5 | Άρης | 57 | +4 | 2690 | 1828 | 732 | 504 | 592 | 2250 | 1990 | -15 | 1 | 6 | 8 | 8 | |
6 | Πανιώνιος | 59 | -2 | 2489 | 1873 | 643 | 495 | 735 | 2197 | 2360 | -8 | 1 | 1 | 4 | 8 | |
7 | Ηρακλής | 53 | -5 | 2404 | 1686 | 623 | 469 | 594 | 2099 | 2011 | -6 | 1 | 4 | 5 | ||
8 | ΟΦΗ | 44 | +4 | 1718 | 1420 | 516 | 331 | 573 | 1757 | 1883 | 1 | 2 | 3 | 1 | ||
9 | Απόλλων Σμύρνης | 42 | +2 | 1639 | 1362 | 395 | 362 | 605 | 1416 | 1805 | -6 | 1 | 2 | 3 | ||
10 | Εθνικός Πειραιώς | 36 | -22 | 1501 | 1164 | 356 | 326 | 482 | 1305 | 1552 | -6 | 1 | 1 | |||
11 | Ξάνθη | 31 | -2 | 1217 | 981 | 335 | 258 | 388 | 1127 | 1230 | -12 | 1 | 2 | |||
12 | Α.Ε.Λ. | 31 | -1 | 1058 | 992 | 329 | 272 | 391 | 1076 | 1244 | -6 | 1 | 1 | 1 | ||
13 | Αιγάλεω | 23 | -15 | 1028 | 726 | 225 | 171 | 330 | 721 | 1039 | -2 | 1 | 1 | |||
14 | Πανσερραϊκός | 24 | -11 | 852 | 784 | 202 | 207 | 375 | 684 | 1075 | ||||||
15 | Ατρόμητος | 21 | +13 | 844 | 663 | 218 | 198 | 247 | 676 | 795 | -8 | 1 | 5 | |||
16 | Παναχαϊκή | 26 | -19 | 843 | 852 | 230 | 227 | 395 | 849 | 1255 | -15 | 1 | ||||
18 | ΠΑΣ Γιάννινα | 26 | +2 | 767 | 833 | 257 | 226 | 350 | 865 | 1068 | -96 | 3 | ||||
17 | Πιερικός | 16 | -29 | 763 | 516 | 151 | 133 | 232 | 581 | 777 | -1 | 2 | ||||
19 | Προοδευτική | 15 | -18 | 733 | 474 | 121 | 142 | 211 | 493 | 679 | 1 | |||||
20 | Καβάλα | 19 | -11 | 732 | 638 | 190 | 145 | 303 | 605 | 894 | ||||||
21 | Δόξα Δράμας | 21 | -10 | 726 | 670 | 187 | 176 | 307 | 706 | 984 | -6 | |||||
22 | Απόλλων Καλαμαριάς | 20 | -14 | 697 | 616 | 143 | 192 | 281 | 550 | 875 | -8 | |||||
23 | Βέροια | 17 | -5 | 657 | 550 | 144 | 146 | 260 | 487 | 777 | -16 | |||||
24 | Αστέρας Τρίπολης | 15 | +15 | 644 | 470 | 169 | 137 | 164 | 522 | 501 | 1 | 1 | 2 | |||
25 | Ιωνικός | 17 | +1 | 615 | 545 | 163 | 148 | 234 | 596 | 769 | -5 | 2 | ||||
26 | Λεβαδειακός | 18 | -3 | 571 | 564 | 163 | 124 | 277 | 538 | 804 | -4 | |||||
27 | Παναιτωλικός | 12 | +9 | 398 | 381 | 102 | 104 | 175 | 344 | 504 | ||||||
28 | Ολυμπιακός Βόλου | 9 | -11 | 383 | 298 | 83 | 69 | 146 | 270 | 446 | 1 | |||||
29 | Φωστήρας | 7 | -48 | 374 | 226 | 61 | 60 | 105 | 225 | 348 | ||||||
30 | Τρίκαλα | 7 | -22 | 352 | 226 | 52 | 52 | 122 | 234 | 397 | -1 | |||||
31 | Παναιγιάλειος | 6 | -56 | 318 | 180 | 48 | 42 | 90 | 157 | 278 | ||||||
32 | Αθηναϊκός | 9 | -21 | 317 | 302 | 90 | 73 | 139 | 300 | 422 | ||||||
33 | Εργοτέλης | 9 | -7 | 305 | 278 | 78 | 71 | 129 | 278 | 386 | ||||||
34 | Καστοριά | 10 | -25 | 261 | 336 | 89 | 83 | 164 | 316 | 517 | -1 | |||||
35 | Καλαμάτα | 7 | -21 | 257 | 234 | 58 | 65 | 111 | 235 | 374 | ||||||
36 | Νίκη Βόλου | 6 | -7 | 251 | 184 | 36 | 40 | 108 | 143 | 333 | ||||||
37 | Πανηλειακός | 7 | -18 | 249 | 230 | 66 | 51 | 113 | 261 | 358 | ||||||
38 | Βύζας Μεγάρων | 4 | -54 | 247 | 132 | 43 | 29 | 60 | 151 | 209 | ||||||
39 | Πλατανιάς | 6 | -4 | 209 | 188 | 55 | 44 | 89 | 180 | 253 | ||||||
40 | Εδεσσαϊκός | 5 | -25 | 188 | 170 | 52 | 32 | 86 | 212 | 290 | ||||||
41 | Πανθρακικός | 6 | -6 | 182 | 188 | 47 | 41 | 100 | 166 | 286 | ||||||
42 | Λαμία | 5 | +5 | 163 | 159 | 35 | 58 | 66 | 116 | 193 | ||||||
43 | Πανελευσινιακός | 3 | -23 | 145 | 98 | 20 | 34 | 44 | 92 | 156 | ||||||
44 | Ολυμπιακός Λευκωσίας | 3 | -50 | 144 | 102 | 11 | 21 | 70 | 73 | 240 | -1 | |||||
45 | Κέρκυρα | 5 | -9 | 137 | 150 | 32 | 41 | 77 | 132 | 210 | ||||||
46 | Κόρινθος | 5 | -29 | 134 | 170 | 46 | 36 | 88 | 155 | 264 | ||||||
47 | Εθνικός Αστέρας | 4 | -20 | 132 | 124 | 36 | 24 | 64 | 126 | 204 | ||||||
48 | Βόλος | 3 | +3 | 114 | 99 | 28 | 30 | 41 | 108 | 139 | ||||||
49 | Καλλιθέα | 4 | -16 | 110 | 120 | 24 | 38 | 58 | 133 | 181 | ||||||
50 | Ρόδoς | 4 | -39 | 100 | 136 | 36 | 28 | 72 | 138 | 228 | ||||||
51 | Καλλονή | 3 | -6 | 99 | 98 | 26 | 21 | 51 | 84 | 154 | ||||||
52 | ΑΟΚ Κέρκυρα | 3 | -4 | 98 | 94 | 24 | 26 | 44 | 80 | 132 | ||||||
53 | Ακράτητος | 4 | -16 | 90 | 116 | 22 | 24 | 70 | 112 | 219 | ||||||
54 | Χαλκηδόνα | 2 | -17 | 83 | 60 | 23 | 14 | 23 | 74 | 77 | ||||||
55 | Διαγόρας Ρόδου | 3 | -33 | 59 | 90 | 20 | 25 | 45 | 75 | 114 | -6 | |||||
56 | Χαλκίδα | 1 | -53 | 56 | 34 | 7 | 8 | 19 | 38 | 61 | ||||||
57 | Παγκορινθιακός | 1 | -62 | 55 | 30 | 9 | 7 | 14 | 27 | 45 | ||||||
58 | Ολυμπιακός Χαλκίδας | 1 | -58 | 54 | 30 | 6 | 12 | 12 | 21 | 41 | ||||||
59 | Μέγας Αλέξανδρος Κατερίνης | 1 | -62 | 47 | 30 | 4 | 9 | 17 | 27 | 60 | ||||||
60 | Θερμαϊκός | 1 | -61 | 44 | 30 | 3 | 8 | 19 | 33 | 75 | ||||||
61 | ΕΠΑ Λάρνακας | 1 | -51 | 43 | 34 | 3 | 4 | 27 | 23 | 76 | -1 | |||||
62 | Ομόνοια Λευκωσίας | 1 | -49 | 42 | 34 | 1 | 7 | 26 | 22 | 71 | -1 | |||||
63 | Ατρόμητος Πειραιά | 1 | -61 | 40 | 30 | 2 | 7 | 21 | 19 | 65 | -1 | |||||
64 | ΑΕ Νικαίας | 1 | -62 | 39 | 30 | 2 | 5 | 23 | 20 | 73 | ||||||
65 | ΑΕΛ Λεμεσού | 1 | -53 | 39 | 34 | 2 | 1 | 31 | 20 | 125 | ||||||
66 | Μακεδονικός | 1 | -39 | 29 | 34 | 11 | 7 | 16 | 30 | 50 | ||||||
67 | ΑΠΟΕΛ | 1 | -48 | 27 | 34 | 11 | 5 | 18 | 39 | 48 | ||||||
68 | Νάουσα | 1 | -28 | 18 | 34 | 5 | 3 | 26 | 38 | 76 | ||||||
69 | Θρασύβουλος | 1 | -13 | 14 | 30 | 3 | 5 | 22 | 22 | 53 |
Οι ελληνικές ομάδες στις ευρωπαϊκές διοργανώσεις
Οι σύλλογοι της Ελλάδας άρχισαν να αγωνίζονται σε ευρωπαϊκές διοργανώσεις το 1959, συγκεκριμένα στο κύπελλο Πρωταθλητριών της UEFA και με πρώτο εκπρόσωπο τον Ολυμπιακό Πειραιώς,[σ 11] ο οποίος αποτέλεσε και την παρθενική ελληνική παρουσία στο κύπελλο Κυπελλούχων. Στο αντίστοιχο Κύπελλο Εκθέσεων, πρόδρομο του κυπέλλου ΟΥΕΦΑ, η πρώτη ομάδα που εκπροσώπησε τη χώρα ήταν ο Ηρακλής. Συνολικά 20 σωματεία έχουν μετάσχει στις τρεις βασικές διοργανώσεις της Ένωσης Ευρωπαϊκών Ποδοσφαιρικών Ομοσπονδιών, με τις περισσότερες παρουσίες να έχουν οι Ολυμπιακός και Παναθηναϊκός. Βάσει της αγωνιστικής πορείας των συλλόγων της κατά την εκάστοτε τελευταία πενταετία, η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια βρίσκεται τα τελευταία χρόνια μεταξύ 10ης και 14ης θέσης στην ειδική βαθμολογία που τηρεί η UEFA.[81]
Στατιστικά παικτών της Α΄ Εθνικής (1959- )
Στους παρακάτω πίνακες αναφέρονται οι ποδοσφαιριστές με τις περισσότερες συμμετοχές και οι κορυφαίοι σκόρερ στην Α΄ Εθνική.[82][83]
Κορυφαίοι σε συμμετοχέςΈλληνες
* ο Χάιτας είχε ήδη αγωνιστεί τρεις φορές με τον Πανιώνιο στο Πανελλήνιο πρωτάθλημα 1958-59. Ξένοι
|
Κορυφαίοι σκόρερΈλληνες και ξένοι
* ο Νεστορίδης είχε ήδη σημειώσει 33 τέρματα για την ΑΕΚ στα πανελλήνια |
- Όλοι απέκτησαν και την ελληνική υπηκοότητα, ο δε Μπατίστα (ανιψιός του Λίμα)[99] αποτελεί τον μοναδικό έγχρωμο ποδοσφαιριστή που έχει αγωνιστεί στην εθνική ανδρών Ελλάδας (οι τρεις πρώτοι σε εκείνες της χώρας τους).
Χορηγίες
Από το 2007 έως το 2015, χορηγός του πρωταθλήματος ήταν ο ΟΠΑΠ,[100] ενώ η διοργάνωση είχε τον τίτλο «Πρωτάθλημα ΟΠΑΠ» έως το 2011, όταν και μετονομάστηκε σε «Super League ΟΠΑΠ». To 2017, με κύριο χορηγό τη Σουρωτή και δευτερεύοντα χορηγό το Makedonia Palace, το πρωτάθλημα πήρε τον τίτλο «Super League Σουρωτή».[101] Ως το 2019 η διοργάνωση έφερε την ονομασία Super League Σουρωτή, με βάση τη σύναψη χορηγίας με την ομώνυμη εταιρεία. Το 2019, τη χορηγία του πρωταθλήματος ανέλαβε η εταιρεία Interwetten,[102] ενώ το 2020, επετεύχθει νέα συμφωνία χορηγίας με την εταιρεία,[103] με τη διοργάνωση να παίρνει την ονομασία «Super League Interwetten». Από το 2023, τη χορηγία του πρωταθλήματος ανέλαβε η εταιρεία Stoiximan, με τη διοργάνωση να παίρνει τον τίτλο «Stoiximan Super League».[104]
Δείτε επίσης
Σημειώσεις
- ↑ "Σταθμό στην εξέλιξι του ελληνικού ποδοσφαίρου εσημείωσαν α) η καθιέρωσις Πανελληνίων Ποδοσφαιρικών Αγώνων το 1906 στας Αθήνας, β) η εισαγωγή και καλλιέργεια, ιδίως από το 1907-1911, του ποδοσφαίρου μεταξύ των μαθητών των γυμνασίων και των φοιτητών των διαφόρων πανεπιστημιακών σχολών..."
"Από τους κυριωτέρους ποδοσφαιρικούς αγώνες που ετελέσθησαν προ των Βαλκανικών Πολέμων, θ' αναφέρουμε τους αγώνες Εθνικού Γ.Σ. - Πανελληνίου Γ.Σ. για το πανελλήνιο ποδοσφαιρικό πρωτάθλημα το 1906 με νικητή τον πρώτο, του Αγγλικού Στόλου - Εθνικού Γ.Σ. με 18-0 στο Φάληρο το 1906..."[14] - ↑ 1906 > Ποδόσφαιρο
"Γίνονται στην Αθήνα οι πρώτοι πανελλήνιοι ποδοσφαιρικοί αγώνες. Ο Εθνικός ΓΣ κερδίζει στον πρώτο τελικό τον Πανελλήνιο με σκορ 3-0. Ιδρύεται από ποδοσφαιριστές του Εθνικού ΓΣ ο πρώτος αμιγώς ποδοσφαιρικός σύλλογος της χώρας, που εδρεύει στο Γουδί. Ιδρυτής του ο Παναγής Βρυώνης, ποδοσφαιριστής της ελβετικής Σερβέτ. Στο Γουδί ανήκει και το πρώτο ποδοσφαιρικό γήπεδο που κατασκευάστηκε στους πρόποδες του Υμηττού."[11] - ↑ πρόκειται για τον Ποδοσφαιρικό Όμιλο (πρόγονο του σημερινού Παναθηναϊκού ΑΟ) και όχι τον Πανελλήνιο ΓΣ, το διοικητικό συμβούλιο του οποίου είχε καταργήσει επίσημα το –ήδη αδρανοποιημένο– αντίστοιχο τμήμα το 1910, όντας το ποδόσφαιρο γρήγορα διαδιδόμενο στη νεολαία και άρα επικίνδυνα ανταγωνιστικό για τα υπόλοιπα αθλήματα που το σωματείο καλλιεργούσε[30]
- ↑ ιδρύθηκε τον Απρίλιο του 1912 από τη συνένωση των Ποδοσφαιρικού Ομίλου Αθηνών και ΣΠ Γουδή,[38] η οποία αποδείχτηκε βραχύβια όταν τα πρώην μέλη του δεύτερου σύντομα αποχώρησαν για να (επαν)ιδρύσουν τον ΑΠΟ Γουδή. Ωστόσο και σε αντίθεση με πηγή της εποχής,[39] κάποιες μεταγενέστερες πιστώνουν την κατάκτηση του πρωταθλήματος στο Νέον Γουδί.
- ↑ όπως είχε μετονομαστεί η ΕΠΣ Αθηνών-Πειραιώς από το 1921[43]
- ↑ Άρης Θεσσαλονίκης σύμφωνα με έντυπα της εποχής (κάνουν λόγο για Πανελλήνιο πρωτάθλημα που κρίθηκε σε έναν αγώνα τον Αύγουστο[46] και για πανελληνιονίκη Πειραϊκό Σύνδεσμο λόγω νίκης σε αυτόν επί της ομάδας της συμπρωτεύουσας)[47] ή Πανιώνιος Σμύρνης κατά τη θεώρηση σύγχρονων πηγών. Ο Α. Μπόμης αποδίδει στη διοργάνωση Αθηνών-Πειραιώς της ΕΠΣΕ με πρώτο τον Σύνδεσμο και δεύτερο τον Πανιώνιο, την ίδια διάσταση με τα άλλα πρωταθλήματα από το 1906 και παράλληλα αναφέρει ότι οι Πειραιώτες νικώντας τον Άρη κατέκτησαν έναν επιπλέον τίτλο, αλλά άτυπο.[48] Η Γενική Γραμματεία Αθλητισμού (ΓΓΑ) καταγράφει την ίδια διοργάνωση της ΕΠΣΕ και τον πρωταθλητή της Πειραϊκό, στη δε συνέχεια την επικράτησή του επί του αντίστοιχου της Θεσσαλονίκης χωρίς να τη συνδέει με κάποιο τίτλο.[49] Το RSSSF διαφωνεί με τις δύο προηγούμενες πηγές παρουσιάζοντας το πρωτάθλημα να κρίνεται σε αγώνα πλέι οφ εθνικού επιπέδου μεταξύ Συνδέσμου και Άρη, νικητών αντίστοιχα στις τοπικές διοργανώσεις της ΕΠΣ Αθηνών-Πειραιώς (δηλαδή της ΕΠΣΕ από το 1921) και της ΕΠΣ Μακεδονίας, σίγουρα όμως σφάλλει για τη δεύτερη που σχηματίστηκε στα τέλη του 1923.[50][51]
- ↑ "Ο Σύλλογος ούτος (σημ. Ποδοσφαιρικός Όμιλος Αθηνών) έλαβεν (σημ. το 1908) ως επαμειβόμενον έπαθλον το κύπελλον της Επιτροπής των Ολυμπιακών Αγώνων, όπερ κατά τους περυσινούς ομοίους αγώνας είχεν απομενηθή εις τον Σύλλογον Ποδοσφαιρίσεως «Γουδί»."[62]
- ↑ "Ο Σύλλογος ούτος (σημ. Ποδοσφαιρικός Όμιλος Αθηνών) έλαβεν ως επαμειβόμενον έπαθλον το κύπελλον της Επιτροπής των Ολυμπιακών Αγώνων, όπερ κατά τους περυσινούς ομοίους αγώνας είχεν απομενηθή εις τον Σύλλογον Ποδοσφαιρίσεως «Γουδί»."[62]
- ↑ έπειτα του 1908, καθώς ο πρώτος αθλητικός χώρος στην πόλη κατασκευάστηκε –πρόχειρα– με την ευκαιρία των Πανθεσσαλικών αγώνων Τρικάλων το Σεπτέμβριο του 1908,[65] κατά τους οποίους στον αγώνα επίδειξης ποδοσφαίρου επικράτησε ο Ποδοσφαιρικός Όμιλος Αθηνών
- ↑ λογότυπο του πρωταθλήματος με διοργανώτρια αρχή την ΕΠΑΕ
- ↑ μία χρονιά πριν, οι Πειραιώτες είχαν επιλέξει να παραιτηθούν των αγώνων τους με την τουρκική Μπεσίκτας για τον προκαταρκτικό γύρο (φάση των 28)[79] της ίδιας διοργάνωσης, εξαιτίας τεταμένου κλίματος στις πολιτικές σχέσεις των δύο κρατών.[80]
- ↑ συνυπολογίζονται 2 εμφανίσεις στα μπαράζ διεκδίκησης του τίτλου κατά τις περιόδους 1959-60 και 1962-63 με τον Παναθηναϊκό (συμπτωματικά εναντίον της ΑΕΚ)[84] [85]
- ↑ συνυπολογίζεται η εμφάνιση στο μπαράζ τίτλου της περιόδου 1962-63 [85]
- ↑ σύμφωνα με βάση δεδομένων ποδοσφαίρου[86] και βιβλίο στατιστικής καταγραφής της ιστορίας του Ολυμπιακού,[87] το οποίο συνυπολογίζει την εμφάνιση στο μπαράζ τίτλου της περιόδου 1981-82 με το σύλλογο[88]
- ↑ συνυπολογίζονται οι εμφανίσεις στα 2 μπαράζ παραμονής της περιόδου 1964-65 [89][90] και τα ισάριθμα της 1965-66 με τον Παναιγιάλειο,[91] [92] όπως και το μπαράζ τίτλου της 1979-80 με τον Ολυμπιακό[93]
- ↑ σύμφωνα με βάση δεδομένων ποδοσφαίρου[94] και δύο βιβλία καταγραφής της ιστορίας του Ολυμπιακού,[95][96] τα οποία συνυπολογίζουν τις εμφανίσεις στα 2 μπαράζ τίτλου των περιόδων 1979-80 και 1981-82 με το σύλλογο[93] [88]
- ↑ συνυπολογίζεται η εμφάνιση στο μπαράζ τίτλου της περιόδου 1981-82 με τον Ολυμπιακό[88]
- ↑ συνυπολογίζονται τα 2 τέρματα στο μπαράζ τίτλου της περιόδου 1962-63 [85]
- ↑ συνυπολογίζεται το τέρμα στο μπαράζ τίτλου της περιόδου 1981-82 με τον Ολυμπιακό.[88] Αντίθετα από ορισμένες πηγές, δεν προσμετράται εκείνο στον αγώνα Ολυμπιακός-Αθηναϊκός 2-2 της 1990-91, ο οποίος διακόπηκε εξαιτίας εισβολής των γηπεδούχων οπαδών και κατακυρώθηκε υπέρ των φιλοξενούμενων με 0-2.
- ↑ συνυπολογίζονται τα 2 τέρματα στα μπαράζ παραμονής Παναιγιάλειος-Απόλλων Θ. 2-1 της περιόδου 1964-65 [89] και Παναιγιάλειος-Προοδευτική 1-0 της 1965-66 [92]
- ↑ συνυπολογίζεται το τέρμα στο μπαράζ τίτλου της περιόδου 1962-63 [85]
Παραπομπές
- ↑ Ποιοι είμαστε Αρχειοθετήθηκε 2014-11-20 στο Wayback Machine., ιστότοπος Super League Ελλάδα
- ↑ Ματέι για τη… μισή Σούπερ Λίγκα sport-fm.gr
- ↑ Από τον Κάμπο και στη Σούπερ Λίγκα Αρχειοθετήθηκε 2016-01-25 στο Wayback Machine. ethnos.gr
- ↑ «Superleague: Νέος πρόεδρος ο Βαγγέλης Μαρινάκης». Καθημερινή. Ανακτήθηκε στις 25 Ιουνίου 2022.
|first1=
missing|last1=
in Authors list (βοήθεια) - ↑ 5,0 5,1 συλλογικό έργο, Ελληνικός αθλητισμός • Ιστορική αναδρομή 1896-1996 / Στατιστικά όλων των αθλημάτων, έκδοση Γενικής Γραμματείας Αθλητισμού (ΓΓΑ), Υφυπουργείο Αθλητισμού, Αθήνα 1997, τμ. Α΄, σελ. 29
- ↑ Προ τριακονταετίας Αρχειοθετήθηκε 2016-03-17 στο Wayback Machine. (1η και 4η παράγραφος, ψηφιακή σελ. 162), εφημ. Η ΑΘΛΗΤΙΚΗ 04.02.1929, σελ. 2
- ↑ Αθλητισμός και όψεις της αστικής κοινωνικότητας • Γυμναστικά και αθλητικά σωματεία 1870-1922 Αρχειοθετήθηκε 2017-04-26 στο Wayback Machine., Χριστίνα Κουλούρη, έκδοση Κέντρου Νεοελληνικών Ερευνών, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ), Αθήνα 1997, ISBN 960-7138-19-8, σελ. 172-173 [προσβάσιμο και μέσω του academia.edu
- ↑ 8,0 8,1 Τάσσος Κ. Σταθόπουλος, Αχαϊκό ποδόσφαιρο, Εκατόν είκοσι χρόνια (1891-2010), Εκδόσεις Πικραμένος, Πάτρα 2010, ISBN 960-6628-27-6
- ↑ Πέτρου Λινάρδου, Φάνη Σκύφτρα, 100 χρυσά χρόνια προσφοράς στον αθλητισμό, Εθνικός Γυμναστικός Σύλλογος, Έκδοση Γ. Δετοράκης Α.Ε.Β.Ε., Αθήνα 1995, σελ. 56
- ↑ Βασίλειος Δ. Πελίγκος, Αθλητική ιστορία των Τρικάλων, έκδοση Φιλολογικού Ιστορικού Λογοτεχνικού Συνδέσμου (ΦΙΛΟΣ) Τρικάλων, Θεσσαλονίκη 1993, ISBN 960-3432-25-3, τμ. Β΄ (ποδόσφαιρο)
- ↑ 11,0 11,1 Ελληνικός αθλητισμός, ό.π, τμ. Α΄, σελ. 39
- ↑ Κουλούρη, ό.π, Πίνακας 1, σελ. 133-140
- ↑ «Ιστορική αναδρομή - opap.gr». web.archive.org. 10 Ιανουαρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 6 Ιουνίου 2023.
- ↑ Τάκης Γ. Σακελλαρίου, Το ελληνικό και παγκόσμιο ποδόσφαιρο • Μελέτη ιστορική και θεωρητική εκλαϊκευμένη, έκδοση Επιτροπής Τύπου και Διαφωτίσεως ΕΠΟ, Αθήνα 1947, σελ. 55-57
- ↑ Γιάννης Διακογιάννης, 100 χρόνια ποδόσφαιρο, Εκδόσεις Μίλητος, Αθήνα 2006, ISBN 960-8460-08-5, σελ. 5-7
- ↑ Γιώργος Αλεξανδρής-Ηλίας Λέκκας, Η ιστορία του Ολυμπιακού • 71 χρόνια Ολυμπιακός, Εκδόσεις Γ.Χ Αλεξανδρή, Αθήνα 1996, τμ. Α, σελ. 4-5 και 8
- ↑ Πάνος Φιαμέγκος (συνεργ. Ν. Πετρόπουλος-στατιστικολόγος), Παναθηναϊκός, 1908-1998 • 90 χρόνια ιστορικής πορείας, Εκδόσεις Γ. Γεωργαλάς, Αθήνα 1998, σελ. 14-16, 18 και 87
- ↑ «ΕΒΕ - Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Εφημερίδων και Περιοδικού Τύπου». efimeris.nlg.gr. Ανακτήθηκε στις 6 Ιουνίου 2023.
- ↑ Κουλούρη, ό.π, σελ. 135 (Μάρτιος 1906) Αρχειοθετήθηκε 2012-08-28 στο Wayback Machine.
- ↑ Ανδρέας Μπόμης, Γκολ 2000 • Ένας αιώνας ποδόσφαιρο: αλμανάκ, ιστορία, σχόλια, Εκδόσεις Πελεκάνος, Αθήνα 2000, ISBN 978-000-4000-05-3, σελ. 38
- ↑ Greece - Final Table 1905/06, Αλέξανδρος Μαστρογιαννόπουλος, Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation (RSSSF) (Αγγλικά)
- ↑ 22,0 22,1 22,2 22,3 22,4 Μπόμης, ό.π, σελ. 39
- ↑ Greece - Final Table 1906/07, Αλέξανδρος Μαστρογιαννόπουλος, RSSSF (Αγγλικά)
- ↑ Greece - Final Table 1907/08, Αλέξανδρος Μαστρογιαννόπουλος, RSSSF (Αγγλικά)
- ↑ Greece - Final Table 1908/09, Αλέξανδρος Μαστρογιαννόπουλος, RSSSF (Αγγλικά)
- ↑ Greece - Final Table 1909/10, Αλέξανδρος Μαστρογιαννόπουλος, RSSSF (Αγγλικά)
- ↑ Αγώνες ποδοσφαιρίσεως, εφημ. ΕΜΠΡΟΣ, 01.11.1910, σελ. 3
- ↑ 28,0 28,1 28,2 28,3 28,4 Η ιστορία του ελληνικού ποδοσφαίρου κατά την τελευταίαν 30ετίαν Αρχειοθετήθηκε 2015-02-19 στο Wayback Machine. (ψηφιακή σελ. 363), εφημ. ΑΘΛΗΤΙΚΟΝ ΒΗΜΑ, 22.06.1938, σελ. 3
- ↑ Greece - Final Table 1910/11, Αλέξανδρος Μαστρογιαννόπουλος, RSSSF (Αγγλικά)
- ↑ Κουλούρη, ό.π, 227-228 (σημείωση 79)[νεκρός σύνδεσμος]
- ↑ Πεννιές, εφημ. ΕΜΠΡΟΣ, 12.11.1911, σελ. 2
- ↑ Η ιστορία του ελληνικού ποδοσφαίρου Αρχειοθετήθηκε 2015-02-19 στο Wayback Machine. (ψηφιακή σελ. 365), εφημ. ΑΘΛΗΤΙΚΟΝ ΒΗΜΑ, 22.06.1938, σελ. 5
- ↑ Κουλούρη, ό.π, σελ. 139 Αρχειοθετήθηκε 2012-08-28 στο Wayback Machine. (Νοέμβριος-Δεκέμβριος 1911)
- ↑ πρώτη στήλη, εφημ. ΕΜΠΡΟΣ, 11.02.1912, σελ. 2
- ↑ 35,0 35,1 Μπόμης, ό.π, σελ. 40
- ↑ Greece - Final Table 1911/12, Αλέξανδρος Μαστρογιαννόπουλος, RSSSF (Αγγλικά)
- ↑ Παύλος Ν. Μανιτάκης, 100 χρόνια νεοελληνικού αθλητισμού • 1830-1930, ιδιωτική έκδοση, Αθήνα 1962, σελ. 320
- ↑ Αθηναϊκός Σύλλογος Ποδοσφαιρίσεως Αρχειοθετήθηκε 2021-06-15 στο Wayback Machine., εφημ. ΕΜΠΡΟΣ 28.04.1912, σελ. 5
- ↑ 39,0 39,1 Αγώνες σκοποβολής Αρχειοθετήθηκε 2021-06-16 στο Wayback Machine., εφημ. ΕΜΠΡΟΣ, 29.03.1914, σελ. 2
- ↑ Κουλούρη, ό.π, σελ. 139 Αρχειοθετήθηκε 2012-08-28 στο Wayback Machine. (Μάρτιος 1914)
- ↑ Σήφης Βοτζάκης (συνεργ. Βαγγέλης Μελέκογλου), 100 χρόνια Παναθηναϊκός • Η ιστορία 1908-2008, Εκδόσεις Α.Α Λιβάνη, Αθήνα 2008, ISBN 960-1418-75-X, σελ. 60
- ↑ Κουλούρη, ό.π, σελ. 139-140 Αρχειοθετήθηκε 2012-08-28 στο Wayback Machine.
- ↑ Περί της δράσεως της Ενώσεως των Ποδοσφ. Σωματείων Ελλάδος Αρχειοθετήθηκε 2015-09-28 στο Wayback Machine. (ψηφιακή σελ. 74), περιοδ. ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΙΣ, Φεβρ. 1924, σελ. 10
- ↑ 44,0 44,1 Η Ιστορία της ΑΕΚ (μεταχρονολόγηση διοργανώσεων κατά ένα έτος), Πάνος Μακρίδης, έκδοση Αθλητικής Βιβλιοθήκης, εφημ. ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΗΧΩ, Αθήνα 1953, σελ. 20
- ↑ Greece - Final Table 1921/22, Αλέξανδρος Μαστρογιαννόπουλος, RSSSF (Αγγλικά)
- ↑ Ο ποδοσφαιρικός αγών Θεσσαλονίκης δια το πανελλήνιον πρωτάθλημα Αρχειοθετήθηκε 2015-09-28 στο Wayback Machine. (ψηφιακή σελ. 26), περιοδ. ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΙΣ, Αύγ. 1923, σελ. 10
- ↑ Οι χθεσινοί μεγάλοι ποδοσφαιρικοί αγώνες Αρχειοθετήθηκε 2021-06-16 στο Wayback Machine., εφημ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, 13.08.1923, σελ. 4
- ↑ 48,0 48,1 Μπόμης, ό.π, σελ. 41
- ↑ συλλογικό έργο, Ελληνικός αθλητισμός • Ιστορική αναδρομή 1896-1996 / Στατιστικά όλων των αθλημάτων, έκδοση ΓΓΑ, Υφυπουργείο Αθλητισμού, Αθήνα 1997, τμ. Α΄, σελ. 51
- ↑ Η Ένωση > Ιστορία Αρχειοθετήθηκε 2016-02-07 στο Wayback Machine., επίσημος ιστότοπος ΕΠΣΜ
- ↑ ΓΓΑ, ό.π, τμ. Α΄, σελ. 54
- ↑ Greece - Final Table 1922/23, Αλέξανδρος Μαστρογιαννόπουλος, RSSSF (Αγγλικά)
- ↑ Μπόμης, ό.π, σελ. 41-42
- ↑ Greece - Final Table 1923/24, Αλέξανδρος Μαστρογιαννόπουλος, RSSSF (Αγγλικά)
- ↑ 55,0 55,1 55,2 Μπόμης, ό.π, σελ. 42
- ↑ Greece - Final Table 1924/25, Αλέξανδρος Μαστρογιαννόπουλος, RSSSF (Αγγλικά)
- ↑ Greece - Final Table 1925/26, Αλέξανδρος Μαστρογιαννόπουλος, RSSSF (Αγγλικά)
- ↑ Greece - Final Table 1926/27, Αλέξανδρος Μαστρογιαννόπουλος, RSSSF (Αγγλικά)
- ↑ Κουλούρη, ό.π, σελ. 136 Αρχειοθετήθηκε 2012-08-28 στο Wayback Machine.
- ↑ Προκήρυξις αγώνων ποδοσφαιρίσεως, εφημ. ΕΜΠΡΟΣ, 31.01.1907, σελ. 4
- ↑ Τα αποτελέσματα του αγώνος της ποδοσφαιρίσεως, εφημ. ΕΜΠΡΟΣ, 26.02.1907, σελ. 2
- ↑ 62,0 62,1 εφημ. ΑΘΗΝΑΙ, 1908 [Σήφης Βοτζάκης (συνεργ. Βαγγέλης Μελέκογλου), 100 χρόνια Παναθηναϊκός • Η ιστορία 1908-2008, Εκδόσεις Α.Α Λιβάνη, Αθήνα 2008, ISBN 960-1418-75-X, σελ. 36]
- ↑ Κουλούρη, ό.π, σελ. 137 Αρχειοθετήθηκε 2012-08-28 στο Wayback Machine.
- ↑ Ο χθεσινός αγών ποδοσφαιρίσεως, εφημ. ΣΚΡΙΠ, 24.11.1908, σελ. 4
- ↑ Μανιτάκης, ό.π, σελ. 241-242
- ↑ Αγώνες Αρχειοθετήθηκε 2021-06-16 στο Wayback Machine., εφημ. ΣΚΡΙΠ, 12.05.1915, σελ. 3
- ↑ Στρατιωτικοί ποδοσφαιρικοί αγώνες[νεκρός σύνδεσμος], εφημ. ΕΜΠΡΟΣ, 27.03.1916, σελ. 2
- ↑ Κωδικοποιημένο Καταστατικό • Ε. Γενική Συνέλευση, Άρθρο 22: Εκπρόσωποι και ψήφοι (σελ. 12), ιστότοπος ΕΠΟ
- ↑ «ΦΕΚ 152/Α/19». www.dsanet.gr. Ανακτήθηκε στις 6 Ιουνίου 2023.
- ↑ «Τελειώνει η κεντρική διαχείριση στα τηλεοπτικά της Σούπερ Λίγκας! | ΣΚΑΪ». www.skai.gr. 3 Ιανουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 6 Ιουνίου 2023.
- ↑ Άρθρο 6ο Νόμος 2725/1999 - ΦΕΚ 77/Α'/23.05.2019 Επαγγελματικοί σύνδεσμοι ποδοσφαίρου
- ↑ «Διοίκηση». Ιστοσελίδα Super League. 16 Απριλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 17 Σεπτεμβρίου 2019.
- ↑ εμφάνιση Ολυμπιακού 2011-12, redstore.gr[νεκρός σύνδεσμος]
- ↑ Α.Ο. Κέρκυρας (archive) superleaguegreece.net
- ↑ Α.Ο.Κ. (archive) superleaguegreece.net
- ↑ Συλλογικό έργο (επιμ. Κώστας Κουκουλάς), Superleague 2010-11, σειρά Goalnews Magazine, ειδική έκδοση εφημ. Goal news, Αύγουστος 2010, σελ. 72
- ↑ Βαθμολογίες Ελληνικού Πρωταθλήματος 2007-08 - 2015-16 Ιστότοπος SuperLeague
- ↑ «Βαθμολογία 2019-2020». www.slgr.gr. www.slgr.gr.
- ↑ Champions Cup 1958-59, Santiago Velasco, αθλητική βάση δεδομένων linguasport.com (Αγγλικά)
- ↑ Ευρωπαϊκές βραδιές με ελληνικό χρώμα, Εύη Μάνου, sport-fm.gr
- ↑ Member Associations > UEFA rankings > Association club coefficients, ιστότοπος Union of European Football Associations (UEFA) (Αγγλικά)
- ↑ Super League 2011-12: Οι «χρυσοί» αριθμοί, Γιάννης Λιαλιάτσης, onsports.gr (27-08-2011)
- ↑ Αφιέρωμα στην ιστορία του ελληνικού ποδοσφαίρου ενόψει της νέας περιόδου, in.gr (29-08-2008)
- ↑ Ο «Παναθηναϊκός» ενίκησε την «ΑΕΚ» με 2-1 Αρχειοθετήθηκε 2021-06-16 στο Wayback Machine., εφημ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 02.08.1960, σελ. 4
- ↑ 85,0 85,1 85,2 85,3 Η ΑΕΚ επί τέλους εκέρδισε το πρωτάθλημα Ελλάδος Αρχειοθετήθηκε 2021-06-16 στο Wayback Machine., εφημ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ 25.06.1963, σελ. 4
- ↑ Αναστάσιος Μητρόπουλος, βάση δεδομένων national-football-teams.com (Αγγλικά)
- ↑ Στάθης Αρβανίτης, Η ιστορία του Ολυμπιακού, με πλήρη στοιχεία 1925-2000 • 75 χρόνια θρύλου, Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2000, ISBN 960-0329-45-1, σελ. 34 και 256
- ↑ 88,0 88,1 88,2 88,3 Το μπαράζ του ‘82 στο Βόλο, Γρηγόρης Δημακάκος, sportit.gr
- ↑ 89,0 89,1 Η Καλαμαριά υποβιβάζεται εις την Β’ Εθνική κατηγορία Αρχειοθετήθηκε 2021-06-16 στο Wayback Machine., εφημ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ 02.11.1965 σελ. 6
- ↑ Η Νίκη Βόλου κατετάγη δεκάτη τρίτη Αρχειοθετήθηκε 2021-06-16 στο Wayback Machine., εφημ. ΕΘΝΟΣ 08.11.1965, σελ. 10
- ↑ Το Αίγιον ενίκησε χθες με 1-0 την Προοδευτικήν και ελπίζει, εφημ. ΕΘΝΟΣ 07.07.1966, σελ. 6
- ↑ 92,0 92,1 Η Προοδευτική εσώθη εις βάρος των «Αιγιέων», εφημ. ΕΘΝΟΣ 11.07.1966, σελ. 6
- ↑ 93,0 93,1 Πώς έχασε το πρωτάθλημα ο Άρης Αρχειοθετήθηκε 2021-06-16 στο Wayback Machine., Στ. Ρεπανάς, εφημ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 25.05.1980, σελ. 10
- ↑ Βαγγέλης Κουσουλάκης, βάση δεδομένων national-football-teams.com (Αγγλικά)
- ↑ Αρβανίτης, ό.π, σελ. 35 και 256
- ↑ Αλεξανδρής-Λέκκας, ό.π, τμ. Β, σελ. 714 και 746
- ↑ 97,0 97,1 Νίκος Λυμπερόπουλος: Η μεγάλη καριέρα ενός αδικημένου παίκτη, Νίκος Γιαννόπουλος, contra.gr
- ↑ Νίκος Κατσαρός, Κώστας Νεστορίδης • Ο μάγος της μπάλας, Εκδόσεις Άγκυρα, Αθήνα 2008, ISBN 960-4226-25-8, σελ. 195
- ↑ Ντανιέλ Μπατίστα Λίμα • Further information, βάση δεδομένων transfermarkt.gr (Αγγλικά)
- ↑ Τα «έσπασε» με ΟΠΑΠ, χωρίς κεντρική χορηγία η Σούπερ Λιγκ, sports.in.gr
- ↑ Η Superleague παρουσίασε τα λογότυπα με τους νέους της χορηγούς! sport24.gr
- ↑ «Συμφωνία Σούπερ Λιγκ με στοιχηματική εταιρία για χορηγία». sdna.gr. 13 Σεπτεμβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2023.
- ↑ Νίκος Συριώδης (27 Ιουλίου 2020). «Οριστικό: Η Interwetten είναι ο μεγάλος χορηγός της Super League». sport24.gr. Ανακτήθηκε στις 5 Μαρτίου 2023.
- ↑ «H Stoiximan, Mεγάλος Xορηγός του Πρωταθλήματος της Super League, μέχρι το 2024-25». ethnos.gr. 20 Φεβρουαρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 5 Μαρτίου 2023.
Πηγές
- ιστότοπος, Ελληνική Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία (ΕΠΟ)
- ιστότοπος, Super League Ελλάδα
- Γιάννης Διακογιάννης, 100 χρόνια ποδόσφαιρο, Εκδόσεις Μίλητος, Αθήνα 2006, ISBN 960-8460-08-5.
- Ανδρέας Μπόμης, Γκολ 2000. Ένας αιώνας ποδόσφαιρο: αλμανάκ, ιστορία, σχόλια, Εκδόσεις Πελεκάνος, Αθήνα 2000, ISBN 978-000-4000-05-3.
- Βασίλειος Δ. Πελίγκος, Αθλητική ιστορία των Τρικάλων, έκδοση Φιλολογικού Ιστορικού Λογοτεχνικού Συνδέσμου (ΦΙΛΟΣ) Τρικάλων, Θεσσαλονίκη 1993, ISBN 960-3432-25-3.
- Τάκης Γ. Σακελλαρίου, Το ελληνικό και παγκόσμιο ποδόσφαιρο. Μελέτη ιστορική και θεωρητική εκλαϊκευμένη, έκδοση Επιτροπής Τύπου και Διαφωτίσεως ΕΠΟ, Αθήνα 1947.
- Τάσσος Κ. Σταθόπουλος, Αχαϊκό ποδόσφαιρο. Εκατόν είκοσι χρόνια (1891-2010), Εκδόσεις Πικραμένος, Πάτρα 2010, ISBN 960-6628-27-6.
- Συλλογικό έργο, Ελληνικός αθλητισμός. Ιστορική αναδρομή 1896-1996. Στατιστικά όλων των αθλημάτων, έκδοση Γενικής Γραμματείας Αθλητισμού (ΓΓΑ), Υφυπουργείο Αθλητισμού, Αθήνα 1997.
- Ψηφιοποιημένο αρχείο εφημερίδων, ιστότοπος Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
- ιστότοπος, Super League Ελλάδα
- ΕΠΟ, πρωταθλητές Ελλάδας
- Πρωταθλητές
- Πρώτοι σκόρερ ανά σεζόν
- Στατιστικά Super League
- Η ιστορία του ελληνικού ποδοσφαίρου[νεκρός σύνδεσμος] [με κάποια στοιχεία να χρήζουν διασταύρωσης και λιγότερα διόρθωσης], Δημήτρης Χαραλάμπους, "Βήμα-Ιστορία", ένθετο περιοδικό εφημ. ΤΟ ΒΗΜΑ 08.07.2004 αναρτημένο και από ιστολόγιο.