Ο.Φ.Η. (ποδόσφαιρο ανδρών)

Τμήμα ποδοσφαίρου ανδρών του Ο.Φ.Η.
(Ανακατεύθυνση από Ο.Φ.Η. (ποδόσφαιρο))
Αυτό το λήμμα αφορά το τμήμα ποδοσφαίρου ανδρών του Ο.Φ.Η.. Για τον αθλητικό σύλλογο, δείτε: Όμιλος Φιλάθλων Ηρακλείου.

Ο Όμιλος Φιλάθλων Ηρακλείου[1] είναι ελληνικό αθλητικό σωματείο το οποίο εδρεύει στο Ηράκλειο Κρήτης. Ιδρύθηκε το φθινόπωρο του 1925 και το τμήμα ποδοσφαίρου του Ο.Φ.Η. αγωνίζεται στο επαγγελματικό πρωτάθλημα της Super League 1 με την επωνυμία «Ο.Φ.Η. 1925 Π.Α.Ε.».[2] Η ομάδα χρησιμοποιεί ως αγωνιστική έδρα το Γήπεδο «Θεόδωρος Βαρδινογιάννης», το οποίο έχει χωρητικότητα 9.088 θέσεων.[3]

Ο.Φ.Η.
Επίσημη ονομασίαΌμιλος Φιλάθλων Ηρακλείου Ποδοσφαιρική Ανώνυμη Εταιρεία
Σύντομο όνομαΟ.Φ.Η.
ΠροσωνύμιοΟ Όμιλος
Ίδρυση1925
ΈδραΗράκλειο, Ελλάδα
ΣτάδιοΓήπεδο Θεόδωρος Βαρδινογιάννης, Δήμος Ηρακλείου
Χρώματαλευκό και μαύρο
Μητρικός σύλλογοςΌμιλος Φιλάθλων Ηρακλείου
ΙδιοκτήτηςΜιχάλης Μπούσης
ΠρόεδροςΜιχάλης Μπούσης
ΠροπονητήςΤραϊανός Δέλλας
ΠρωτάθλημαSuper League 1
ΙστότοποςΕπίσημος ιστότοπος
Πρώτη εμφάνιση
Τρίτη εμφάνιση
Μέσα κοινωνικής δικτύωσης
Σελίδα στο Facebook Σελίδα στο Twitter Σελίδα στο Instagram Λογαριασμός στο YouTube Σελίδα στο Linkedin
Commons page Πολυμέσα σχετικά με την ομάδα
Ενεργά τμήματα του Ο.Φ.Η.
Ποδόσφαιρο (Ανδρών) Ποδόσφαιρο (Γυναικών) Στίβος
Μπάσκετ (Ανδρών) Μπάσκετ (Γυναικών) Κολύμβηση
Βόλεϊ (Ανδρών) Βόλεϊ (Γυναικών) Σκάκι
Πόλο (Ανδρών) Πόλο (Γυναικών) Άρση Βαρών
Πυγμαχία

Ιστορία Επεξεργασία

Τα πρώτα χρόνια Επεξεργασία

Για την 15ετία 1925–1940, όταν ο ΟΦΗ έκανε τα πρώτα του βήματα, δεν υπάρχουν επαρκή επίσημα ιστορικά στοιχεία, διότι την εποχή εκείνη ήταν σχεδόν αδύνατο μια ομάδα από την Κρήτη να ταξιδέψει και να αγωνιστεί στην ηπειρωτική Ελλάδα. Σύμφωνα με προφορικές αφηγήσεις και μαρτυρίες φαίνεται να έδωσε σ' αυτή την προπολεμική 15ετία πάνω από 400 αγώνες, στη συντριπτική τους πλειοψηφία με αντιπάλους τα άλλα σωματεία του νησιού και πως οι νικηφόροι ήταν πολλαπλάσιοι αυτών που έληξαν με ισοπαλία ή ήττα.

Συμμετοχή στο Πρωτάθλημα Επεξεργασία

Ο OΦΗ υπήρξε για πολλά χρόνια ο μοναδικός εκπρόσωπος της Κρήτης στο ελληνικό ποδόσφαιρο. Συμμετείχε για πρώτη φορά στο Πανελλήνιο πρωτάθλημα το 1955, όπου πήγε απευθείας στη Β΄ φάση και κατετάγη 4ος ανάμεσα σε πέντε ομάδες του νοτίου ομίλου. Σε αυτό συμμετείχε και τις επόμενες τρεις περιόδους. Το 1959, με την καθιέρωση των εθνικών κατηγοριών, κατετάγη στη Β΄ Εθνική, όπου και αγωνίστηκε μέχρι και την περίοδο 1967–68, όταν κατάφερε μέσω αγώνων κατάταξης να ανέβει στην Α΄ Εθνική, επικρατώντας του Πανελευσινιακού με 3–0 στον τρίτο αγώνα που έγινε στα Χανιά.

Πρώτη συμμετοχή στην Α΄ Εθνική και μετέπειτα χρόνια Επεξεργασία

Στην πρώτη του συμμετοχή στην Α΄ Εθνική (1968–69) ο ΟΦΗ πέτυχε την παραμονή του σχετικά άνετα, κατακτώντας την 12η θέση σε σύνολο 18 ομάδων. Θετική πορεία είχε και την επόμενη χρονιά, τερματίζοντας 13ος χάρη κυρίως στην ισχυρή του έδρα, όπου σημείωσε 10 νίκες. Την περίοδο 1970–71 κατετάγη 17ος και υποβιβάστηκε. Τις επόμενες τέσσερις περιόδους ο ΟΦΗ δεν κατάφερε να διεκδικήσει την άνοδό του στην κορυφαία κατηγορία και περιορίστηκε στην άνετη παραμονή του. Το 1976 ανακηρύχθηκε πρωταθλητής του νότιου ομίλου της Β΄ Εθνικής, κερδίζοντας την απευθείας άνοδο. Η επάνοδός του στην Α΄ Εθνική ήταν άκρως επιτυχημένη και στηριζόμενος ξανά στην ισχυρή του έδρα κατετάγη 6ος κατακτώντας τον άτυπο τίτλο της κορυφαίας επαρχιακής ομάδας. Τις επόμενες περιόδους διατηρήθηκε άνετα στην κατηγορία, τερματίζοντας τακτικά στην πρώτη δεκάδα, χωρίς όμως να μπορέσει να κάνει κάτι παραπάνω.

Εποχή Γκέραρντ Επεξεργασία

Καθοριστικός στάθηκε για τον ΟΦΗ ο ερχομός του Ολλανδού προπονητή Ευγένιου Γκέραρντ. Η πρώτη του χρονιά στην ομάδα ήταν ιδιαίτερα επεισοδιακή. Με το τέλος του πρωταθλήματος ο ΟΦΗ τερμάτισε δεύτερος και είχε κερδίσει για πρώτη φορά στην ιστορία του την έξοδο στην Ευρώπη, με την τελική θέση της ομάδας να εξαρτάται από την εκδίκαση της υπόθεσης Ίσις. Ο Χιλιανός μέσος του ΟΦΗ Αλεσάντρο Ίσις, είχε ανιχνευθεί θετικός σε χρήση απαγορευμένης φαρμακευτικής ουσίας κατά τη διενέργεια εργαστηριακών ελέγχων αντιντόπινγκ σε δύο διαφορετικούς αγώνες, τον Παναχαϊκή–ΟΦΗ 1–2 τον Ιανουάριο και τον ΠΑΟΚ–ΟΦΗ 0–0 τον Απρίλιο του 1986. Στην πρώτη περίπτωση επιχειρήθηκε συγκάλυψη του γεγονότος, η δημοσιοποίησή του όμως από την εφημερίδα Το Έθνος οδήγησε σε παραιτήσεις υπευθύνων, ενώ ούτε έπειτα από το δεύτερο εντοπισμό επιβλήθηκαν κάποιες κυρώσεις. Ο ισχύων τότε κανονισμός προέβλεπε για μεν τον Ίσις τιμωρία αποκλεισμού, για δε τον σύλλογο ήττα και αφαίρεση 4 βαθμών για κάθε αγώνα όπου υπήρξε ανίχνευση της ουσίας.[4][5]

Την αμέσως επόμενη χρονιά, ο ΟΦΗ αναδείχθηκε Κυπελλούχος, επικρατώντας στον τελικό του Ηρακλή Θεσσαλονίκης με 3–1 στη διαδικασία των πέναλτι, καθώς στην κανονική διάρκεια και στην παράταση του τελικού οι δύο ομάδες αναδείχθηκαν ισόπαλες 1–1. Στο πρωτάθλημα της ίδιας περιόδου τερμάτισε τρίτος, ενώ στην Ευρώπη πέρασε στο δεύτερο γύρο του κυπέλλου Κυπελλούχων, όπου αποκλείστηκε από την ιταλική Αταλάντα. Την περίοδο 1987–88 ο ΟΦΗ κατετάγη τρίτος, κερδίζοντας το εισιτήριο για το Βαλκανικό κύπελλο της επόμενης χρονιάς, το οποίο και κατέκτησε.

Τα επόμενα χρόνια η ηρακλειώτικη ομάδα καθιερώθηκε στις υψηλότερες θέσεις του βαθμολογικού πίνακα, ενώ το 1990 ήταν φιναλίστ στο Κύπελλο για δεύτερη φορά στην ιστορία του, γνωρίζοντας την ήττα με 4–2 από τον Ολυμπιακό στον τελικό της διοργάνωσης. Την περίοδο 1992–93 κέρδισε την έξοδο στο κύπελλο UEFA, όπου πραγματοποίησε μια αξιομνημόνευτη πορεία μέχρι τους 16 της διοργάνωσης, αποκλείοντας τη Σλάβια Πράγας και την Ατλέτικο Μαδρίτης, για να αποκλειστεί στη συνέχεια από την πορτογαλική Μποαβίστα.

Την εποχή Γκέραρντ ο ΟΦΗ έγινε γνωστός και για την εύρεση και ανάπτυξη ταλέντων. Αρκετοί ποδοσφαιριστές, μεταξύ άλλων οι Νίκος Νιόπλιας, Νίκος Μαχλάς, Ηλίας Πουρσανίδης, Πέτρος Μαρινάκης, Γιάννης Αναστασίου, Μαχαμαντού Ντιαρά, ξεκίνησαν ή βελτίωσαν την καριέρα τους μέσω της ομάδας του Ηρακλείου. Παράλληλα, με τη δημιουργία του Βαρδινογιάννειου Αθλητικού Κέντρου (ΒΑΚ) ο ΟΦΗ έγινε η πρώτη ελληνική ομάδα με ανάλογης ποιότητας εγκαταστάσεις.[6]

Η παρακμή, η επάνοδος και τα σοβαρά οικονομικά προβλήματα Επεξεργασία

Μετά τον θάνατο του Θεόδωρου Βαρδινογιάννη, βασικού χρηματοδότη της ομάδας το 1996 και την αποχώρηση του προπονητή Γκέραρντ το 2000 ξεκίνησε μια περίοδος παρακμής και οικονομικής κακοδιαχείρισης. Το 2006 η ΠΑΕ εντάχθηκε στο άρθρο 44 περί χρεωκοπίας και τα χρέη της, περίπου δύο εκατομμύρια ευρώ, διαγράφηκαν κατά το μεγαλύτερο μέρος. Όμως τα αγωνιστικά προβλήματα συνεχίστηκαν και ύστερα από μία σειρά κακών αγωνιστικών περιόδων οδήγησαν στον υποβιβασμό του ΟΦΗ την περίοδο 2008–09, εξέλιξη που οδήγησε σε διοικητικές ανακατατάξεις, με τον παλαίμαχο ποδοσφαιριστή της ομάδας Νίκο Μαχλά να συμμετέχει στη διοίκηση της ομάδας.

Δύο χρόνια αργότερα (2010–11) ο ΟΦΗ επέστρεψε στη Super League και στην πρώτη του χρονιά μετά τον προβιβασμό (2011–12) παρέμεινε άνετα στην κατηγορία, όμως την επόμενη (2012–13) απέφυγε οριακά τον υποβιβασμό. Την περίοδο 2013–14 τερμάτισε έκτος, αλλά την επόμενη (2014–15) τα σοβαρά οικονομικά προβλήματα που έφερε η συσσώρευση χρεών ύψους 12,2 εκατομμυρίων[7] δεν του επέτρεψαν να συνεχίσει στο ίδιο υψηλό επίπεδο. Η ομάδα έπεσε στις τελευταίες θέσεις της βαθμολογίας και στις 21 Μαρτίου 2015 (πριν τη διεξαγωγή της 29ης αγωνιστικής), ανακοινώθηκε η αποχώρησή της από το πρωτάθλημα, λόγω αδυναμίας της διοίκησης να καλύψει τις οικονομικές υποχρεώσεις που είχαν δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια.[8] Οι 15 ποδοσφαιριστές που είχαν απομείνει στο σύλλογο εμφανίστηκαν εκείνη την ημέρα στο «Γεντί Κουλέ» και αποχαιρέτησαν τους οπαδούς του συλλόγου.[9]

Τα οικονομικά προβλήματα του συλλόγου τον οδήγησαν στον υποβιβασμό στην ερασιτεχνική Γ΄ Εθνική (2015–16), όπου κατάφερε να τερματίσει πρώτος στον 4ο όμιλο και να προβιβαστεί στη Φούτμπολ Λιγκ (2016–17).[10]

Τη σεζόν 2017–18 τερμάτισε στην 1η θέση και κέρδισε την άνοδο στη Σούπερλιγκ για τη σεζόν 2018–19.[11]

Έμβλημα Επεξεργασία

Κύριο στοιχείο του εμβλήματος του συλλόγου είναι η ασπίδα με την επιγραφή «ΟΦΗ» και χρώματα αυτού το μαύρο και το λευκό. Το 2016, με αφορμή τη σύσταση νέας ΠΑΕ,[12] προστέθηκε το έτος ίδρυσης του συλλόγου «1925».

Στις 7 Αυγούστου 2020, η διοίκηση του ΟΦΗ άλλαξε το έμβλημα της ομάδας αντικαθιστώντας το με έναν κύκλο. Το νέο έμβλημα του ΟΦΗ αποτελεί έκφραση ενότητας, δύναμης, αυθεντικότητας και υπερηφάνειας. Ένας τέλειος κύκλος, που συμβολίζει έναν ολόκληρο κόσμο, ένα νέο ποδοσφαιρικό ήθος, το όραμα των ανθρώπων του ΟΦΗ για την ομάδα και το νησί της Κρήτης. Ένας κύκλος που χωράει μέσα του τη μεγάλη κληρονομιά του ΟΦΗ, τις ακέραιες ποδοσφαιρικές του αξίες και τη σημαντική ιστορία της Κρήτης.

Οικονομικά και ιδιοκτησιακό Επεξεργασία

Στην μετοχική σύνθεση της ΠΑΕ ΟΦΗ 1925 μετέχει εκ του νόμου ο Ερασιτέχνης ΟΦΗ με ποσοστό 10%.

Από τον Οκτώβριο του 2018 μέχρι σήμερα, η πλειοψηφία των μετοχών ανήκει πλέον στον Έλληνοαμερικάνο επιχειρηματία, Μιχάλη Μπούση με ποσοστό 82.44%.

Επωνυμία Επεξεργασία

Η επωνυμία της Αθλητικής Ανώνυμης Εταιρείας (ΑΑΕ), απαραίτητης για τη συμμετοχή της ομάδας (ΠΑΕ) σε επαγγελματική ποδοσφαιρική κατηγορία, έχει αλλάξει με το πέρασμα των χρόνων ως ακολούθως:

  • Ο.Φ.Η. Π.Α.Ε. (1979–2015)[13][14]
  • Ο.Φ.Η. 1925 Π.Α.Ε. (2016–Σήμερα)[12]

Οι αγώνες στις ευρωπαϊκές διοργανώσεις Επεξεργασία

Ο ΟΦΗ εξασφάλισε για πρώτη φορά την έξοδό του στις ευρωπαϊκές διοργανώσεις μέσω του κυπέλλου ΟΥΕΦΑ της περιόδου 1986–87, όπου στην παρθενική του εμφάνιση κατάφερε να πάρει την πρώτη του νίκη απέναντι στη Χάιντουκ Σπλιτ (1–0).

Κορυφαία στιγμή για τον σύλλογο υπήρξε η συμμετοχή στη φάση των 16 τόσο στο κύπελλο Κυπελλούχων την περίοδο 1987–88, μόλις στη δεύτερη ευρωπαϊκή συμμετοχή του, όσο και στο κύπελλο ΟΥΕΦΑ την περίοδο 1993–94 έπειτα από προκρίσεις επί των Σλάβια Πράγας και Ατλέτικο Μαδρίτης.

Η ευρύτερη σε έκταση νίκη που έχει επιτύχει, σημειώθηκε στο κύπελλο ΟΥΕΦΑ της περιόδου 2000–01 επί της σερβικής Νάπρεντακ με 6–0. Πρώτος σκόρερ στην ιστορία του συλλόγου στις ευρωπαϊκές διοργανώσεις είναι ο Νίκος Παπαδόπουλος με 4 τέρματα και ακολουθεί ο Νίκος Νιόπλιας με 3.

Περίοδος Διοργάνωση Φάση Αντίπαλος Εντός Εκτός Πρ.
1986–87 UEFA Α΄ φάση   Χάιντουκ Σπλιτ 1–0 0–4  
1987–88 Κυπελλούχων Α΄ φάση   Βίτοσα 3–1 0–1  
Β΄ φάση   Αταλάντα 1–0 0–2  
1993–94 UEFA Α΄ φάση   Σλάβια Πράγας 1–0 1–1  
Β΄ φάση   Ατλέτικο Μαδρίτης 2–0 0–1  
Γ΄ φάση   Μποαβίστα 1–4 0–2  
1997–98 UEFA Προκρ. φάση   Ρέικιαβικ 3–1 0–0  
Α΄ φάση   Φερεντσβάρος 3–0 1–2  
Β΄ φάση   Οσέρ 3–2 1–3  
2000–01 UEFA Α΄ φάση   Νάπρεντακ 6–0 0–0  
Β΄ φάση   Σλάβια Πράγας 2–2 1–4  
2020–21 Europa League B΄ προκρ.   Απόλλων Λεμεσού 0–1  

Τίτλοι - διακρίσεις Επεξεργασία

Τίτλοι Επεξεργασία

Διακρίσεις Επεξεργασία

Στατιστικά στην Α΄ Εθνική κατηγορία Επεξεργασία

  • Υψηλότερη θέση: 2η, 1985–86
  • Χαμηλότερη θέση: 17η (υποβιβασμός), 1970–71.[20]

Τρέχουσα σύνθεση Επεξεργασία

Τελευταία ενημέρωση: 28 Σεπτεμβρίου 2022.

Σημείωση: Οι σημαίες αφορούν την εθνική ομάδα, σύμφωνα με τους κανόνες επιλεξιμότητας της FIFA. Οι παίκτες μπορεί να κατέχουν περισσότερες ιθαγένειες εκτός FIFA.

No. Έθνος Θέση Παίκτης
2   Α Έρικ Λάρσον
4   Α Τριαντάφυλλος Πασαλίδης
5   Μ Ασάν Ντιουσέ
6   Α Νίκος Μαρινάκης
7   Ε Μεσάκ Τζου
8   Μ Χουάν Νέιρα
9   Ε Σεμπάστιαν Γκρόνινγκ
10   Ε Λουίζ Φελίπε
11   Ε Νουά Ντικό
13   Τ Βασίλης Σηφάκης
14   Α Πραξιτέλης Βούρος (αρχηγός)
15   Α Απόστολος Διαμαντής
18   Α Κώστας Γιαννούλης
19   Μ Κοσμάς Τσιλιανίδης
20   Α Σαμουέλ Γιοχού
21   Μ Γιον Τοράλ
No. Έθνος Θέση Παίκτης
22   Α Γκούντμουντουρ Θοράρινσον
23   Μ Λουίς Περέα (δανεικός από τη Λεγανές)
28   Μ Φροίξος Γρίβας
29   Μ Μιγκέλ Μεγιάδο
30   Ε Σαντιάγκο Μοσκέρα
31   Τ Νίκος Χριστογεώργος
32   Τ Δημήτρης Σωτηρίου
35   Τ Χρήστος Μανδάς
37   Τ Αντώνης Μακατουνάκης (δανεικός από τη Ντάρμστατ 98)
38   Μ Κώστας Μπαλογιάννης
45   Μ Γιάννης Αποστολάκης
46   Μ Γιάννης Θεοδοσουλάκης
48   Μ Σαμέρ Αλ-Μοχαϊμέντ
77   Ε Τιεβί Μπιφουμά
88   Μ Μάρκο Μπάκιτς
99   Ε Ραγιάν Φαλατάχ

Αξιομνημόνευτοι πρώην ποδοσφαιριστές Επεξεργασία

Προπονητές Επεξεργασία

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. «Εγγεγραμμένα σωματεία | Ηλεκτρονικό Μητρώο Αθλητικών Σωματείων με Ειδική Αθλητική Αναγνώριση». somateia.gga.gov.gr. Ανακτήθηκε στις 22 Ιουλίου 2023. 
  2. «ΓΕΜΗ :: Υπηρεσίες Δημοσιότητας». publicity.businessportal.gr. Ανακτήθηκε στις 9 Ιουλίου 2023. 
  3. ΟΦΗ • Έδρα, Super League Ελλάδα
  4. Το (ιστορικό) σκάνδαλο του Ισις Αρχειοθετήθηκε 2012-06-24 στο Wayback Machine., sentragoal.gr
  5. Υπόθεση... Ισις Αρχειοθετήθηκε 2013-07-06 στο Wayback Machine., sport.gr
  6. «Γκέραρντ: Η ζωή μου στον ΟΦΗ». 
  7. Νίκος Ασημακόπουλος (23 Μαρτίου 2015). «Ο ΟΦΗ άργησε να πέσει». Εφημερίδα των Συντακτών. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2016-03-05. https://web.archive.org/web/20160305112630/http://www.efsyn.gr/arthro/o-ofi-argise-na-pesei. Ανακτήθηκε στις 24 Μαρτίου 2015. 
  8. Αποχώρησε ο ΟΦΗ, www.sport-fm.gr
  9. Κώστας Κάραλης (23 Μαρτίου 2015). «Ο τελευταίος χορός...». Εφημερίδα των Συντακτών. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2016-03-05. https://web.archive.org/web/20160305112612/http://www.efsyn.gr/arthro/o-teleytaios-horos. Ανακτήθηκε στις 24 Μαρτίου 2015. 
  10. «Ανέβηκε στη Football League ο ΟΦΗ». Ανακτήθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου 2016. 
  11. «ΟΦΗ: Συγκίνηση για την άνοδο – Υποδοχή στο αεροδρόμιο». www.cretapost.gr. 30 Απριλίου 2018. 
  12. 12,0 12,1 newsroom, sport-fm. «Εγένετο… ΠΑΕ ΟΦΗ 1925». sport-fm.gr. Ανακτήθηκε στις 9 Ιουλίου 2023. 
  13. «www.ofi.gr». web.archive.org. 30 Απριλίου 2008. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2008. Ανακτήθηκε στις 9 Ιουλίου 2023. 
  14. «ΠΑΕ ΟΦΗ». web.archive.org. 18 Σεπτεμβρίου 2016. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Σεπτεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 9 Ιουλίου 2023. 
  15. 34 χρόνια από την κατάκτηση του Βαλκανικού - athlitiko.gr
  16. Oficrete. «5άρα και πρωτάθλημα για τον ΟΦΗ! - Oficrete.gr - Ανάψαμε φωτιά...». https://www.oficrete.gr/podosfairo/ofi/5ara-kai-protathlima-gia-ton-ofi. Ανακτήθηκε στις 2018-05-30. 
  17. Διοργανώσεις > Πρωτάθλημα Γ΄ Εθνικής > Πρόγραμμα αγώνων, ιστότοπος Ελληνικής Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας (ΕΠΟ)
  18. Εφημερίδα "Μακεδονία", Φύλλο: 1/2/1958, Σελίδα: 4
  19. Αίθουσα Σύνταξης: Θανάσης Σακελλαρίου (21 Φεβρουαρίου 2024). «Κύπελλο Ελλάδας: Η μεγάλη «μάχη» στη Λεωφόρο με Παναθηναϊκό και ΠΑΟΚ -Η πορεία του ΟΦΗ στον θεσμό». patris.gr - Εφημερίδα Ηρακλείου- ΠΑΤΡΙΣ. https://patris.gr/2024/02/21/kypello-elladas-megali-machi-sti-leoforo-panathinaiko-paok-poreia-ofi-ston-thesmo/. 
  20. Γεωργία Πανούτσου-Γρηγόρης Δημακάκος, Superleague 2008-09, ειδική έκδοση εφημ. Goal news, σελ. 51 (ΟΦΗ • Πορεία μέσα στο χρόνο)
  21. Γιώργος Κορτσιδάκης. «Μηνάς Πίτσος: «Το μετάνοιωσα που δεν πήγα στο εξωτερικό»». mvpmagazine.gr. https://mvpmagazine.gr/index.php/menu-mvp24/item/507-minas-pitsos-mvp. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία