Βικιπαίδεια

Έλληνες της Αλβανίας

(Ανακατεύθυνση από Βορειοηπειρώτες)

Οι Έλληνες της Αλβανίας ή Βορειοηπειρώτες είναι Έλληνες που κατοικούν στη Δημοκρατία της Αλβανίας. Ο τρόπος ζωής, η γλώσσα καθώς τα ήθη και τα έθιμα των Βορειοηπειρωτών είναι άρρηκτα συνδεδεμένα έως και σήμερα με την πολιτιστική κληρονομιά που αποκόμισαν οι ίδιοι προ γενεών από την χώρα καταγωγής τους, την Ελλάδα. Το μεγαλύτερο ποσοστό είναι συγκεντρωμένο στο νότιο τμήμα της χώρας, στις περιοχές του βόρειου τμήματος της ιστορικής περιοχής της Ηπείρου (εξ' ου και τα ονόματα Βόρεια Ήπειρος και Βορειοηπειρώτες). Γνωστές πόλεις της περιοχής αυτής είναι οι Άγιοι Σαράντα, το Αργυρόκαστρο και η Χειμάρρα.[5]

Βορειοηπειρώτες
Περιοχές της Αλβανίας με μειονότητες ξένων γλωσσών. Η ελληνική μειονότητα στα μπλε.
Συνολικός πληθυσμός
περίπου 250,000-350,000 [1]
Περιοχές με σημαντικούς πληθυσμούς
Αλβανία, Ελλάδα, Ηνωμένες Πολιτείες, Αυστραλία
Αλβανία και Ελλάδα[2]περίπου 215,000[3][4]
Ηνωμένες Πολιτείεςπάνω από 15,000 (1965)
Γλώσσες
Ελληνικά
επίσης Αλβανικά
Θρησκεία
Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία

Οι Έλληνες που κατοικούν στην ανακηρυγμένη μειονοτική ζώνη της Αλβανίας (περιέχει συνολικά 99 χωριά) αναγνωρίζονται επίσημα από την Αλβανία υπό την ονομασία Ελληνική Εθνική Μειονότητα της Αλβανίας [6][7]

Το 1913 μετά το τέλος πέντε αιώνων οθωμανικής κυριαρχίας η περιοχή προσαρτήθηκε στο νεοσύστατο αλβανικό κράτος. Την επόμενη χρονιά οι Έλληνες επαναστάτησαν και διακήρυξαν την ανεξαρτησία της και κατόπιν, με το πρωτόκολλο της Κέρκυρας, η περιοχή της Νότιας Αλβανίας (γεωγραφικός διοικητικός όρος) / Βορείου Ηπείρου (ιστορικός γεωγραφικός όρος) αναγνωρίστηκε ως αυτόνομη περιοχή υπό αλβανική κυριαρχία. Η αυτονομία κράτησε για λίγους μήνες μέχρι που ξέσπασε ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος

Στα νεώτερα χρόνια ο ελληνικός πληθυσμός υπέφερε από την απαγόρευση χρήσης της ελληνικής γλώσσας εκτός της λεγόμενης μειονοτικής ζώνης, η οποία είχε παραμείνει και κατά την κομμουνιστική περίοδο.[8] Σύμφωνα με τους εκπροσώπους της ελληνικής μειονότητας, η ύπαρξη ελληνικού πληθυσμού πέρα από την μειονοτική ζώνη αμφισβητείται ακόμα από τις αρχές της γειτονικής χώρας.[9] Κατά τη διάρκεια της κομμουνιστικής κυριαρχίας πολλοί Έλληνες μέλη πολιτικών κομμάτων αναγκάστηκαν να διακόψουν τις σχέσεις τους με την Ορθόδοξη Εκκλησία.[8] Στις μέρες μας ο αριθμός των Ελλήνων που μένουν στην Αλβανία έχει μειωθεί σημαντικά σε σχέση με το παρελθόν κυρίως λόγω της μετανάστευσης προς την Ελλάδα, ωστόσο ο συνολικός αριθμός των Ελλήνων της Αλβανίας είναι ζήτημα που απασχολεί τις δύο χώρες.[10] Η Αλβανία και η Ελλάδα έχουν διαφορετικές εκτιμήσεις σχετικά με το μέγεθος του πληθυσμού τα τελευταία 20 έτη.[11]

Οι περισσότερες δυτικές πηγές εκτιμούν τον αριθμό των Ελλήνων της Αλβανίας γύρω στις 200.000-300,000 ενώ 189,000 μέλη των Αλβανών μεταναστών στην Ελλάδα (που αριθμούν συνολικά 442,000-600,000) δηλώνουν ελληνικής καταγωγής.[2][3][12]

Τόποι συγκέντρωσης της Ελληνικής Μειονότητας

Επεξεργασία

Η Ελληνική μειονότητα στην Αλβανία συγκεντρώνεται κυρίως στα νοτιοδυτικά της χώρας προς τα σύνορα με την Ελλάδα, καθώς και προς τις ακτές της Αδριατικής. Ο μεγαλύτερος αριθμός συγκεντρώνεται στις πόλεις των Αγίων Σαράντα και του Δέλβινου και σε χωριά γύρω αυτές, στο Αργυρόκαστρο (κυρίως στην περιοχή της Δρόπολης) και τη Χειμάρρα (στην ίδια την πόλη και στα χωριά Δρυμάδες και Παλάσα). Επίσης στην περιφέρεια του Αυλώνα, περιοχή που δεν υπήρξε μέρος της Αυτόνομης Δημοκρατίας της Βορείου Ηπείρου, υπάρχουν Έλληνες στις κωμοπόλεις Νάρτα και Σβέρνιτσα. Επιπλέον, λόγω μετανάστευσης σε αστικά κέντρα επί του καθεστώτος Χότζα, Έλληνες βρίσκονται σε μικρότερο αριθμό και στις μεγάλες πόλεις της Αλβανίας, όπως η πρωτεύουσα Τίρανα, η Κορυτσά, το Δυρράχιο, το Ελμπασάν και η Σκόδρα.[13] Τα τελευταία χρόνια, μεγάλος αριθμός των Ελλήνων της Αλβανίας έχει μεταναστεύσει στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες, κυρίως στις Η.Π.Α. Σύμφωνα με μία εκτίμηση του 2005, το 80% έχει μεταναστεύσει στην Ελλάδα.[14] Η αλβανική κοινότητα στην Ελλάδα απαριθμεί σήμερα περί τους 442.000[12] Αλβανούς μετανάστες, από τους οποίους οι 189.000 είναι μέλη της ελληνικής μειονότητας.[2]

Η ελληνική μειονότητα στην Αλβανία και το Βορειοηπειρωτικό ζήτημα

Επεξεργασία

Στην Αλβανία, οι Έλληνες θεωρούνται «εθνική μειονότητα», ενώ οι Βλάχοι ελληνικής εθνικής συνείδησης συγκαταλέγονται με τους υπόλοιπους Βλάχους ως «γλωσσική μειονότητα».

Δεν υπάρχει κάποια αξιόπιστη πηγή όσον αφορά το μέγεθος οποιονδήποτε εθνικών μειονοτήτων στην Αλβανία, αν και η ικανοποιητική απογραφή των εθνικών ομάδων είναι μια από τις δεσμεύσεις της Αλβανίας προς την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν στη διάσκεψη του Παρισιού του 1919, η ελληνική μειονότητα αριθμούσε 120.000 κατοίκους, ενώ η τελευταία απογραφή υπό το κομμουνιστικό καθεστώς (1988) αναφέρει μόνο 58.785. Εντούτοις, η περιοχή που μελετήθηκε, περιορίστηκε στα νότια σύνορα της χώρας, στα 99 χωριά της αποκαλούμενης «ελληνικής μειονοτικής ζώνης». Υπό τον περιορισμό αυτό, η συγκεκριμένη απογραφή παρουσίαζε το μέγεθος της μειονότητας κατά πολύ συρρικνωμένο από την πραγματική εικόνα, αποκλείοντας σημαντικές συγκεντρώσεις της ελληνικής μειονότητας εκτός της μειονοτικής ζώνης (π.χ. στην Χειμάρρα, στην Κορυτσά, στην Αυλώνα). Πηγές από την ελληνική μειονότητα έχουν υποστηρίξει ότι υπάρχουν ως και 500.000 Έλληνες στην Αλβανία που αντιστοιχεί στο 12% του συνολικού πληθυσμού της χώρας. Σε μια εθνολογική μελέτη του 1995, ο αριθμός των Ελλήνων στη Βόρειο Ήπειρο μόνο, υπολογίζεται σε 40.000, ενώ στην υπόλοιπη χώρα υπάρχουν ακόμη 20.000 Έλληνες. Η οργάνωση εθνών και λαών υπολογίζει την ελληνική μειονότητα σε 70.000 περίπου άτομα.[15]

Άλλες ανεξάρτητες πηγές υπολογίζουν ότι ο αριθμός Ελλήνων στη βόρειο Ήπειρο είναι 117.000 (περίπου 3,5% του συνολικού πληθυσμού), ένας αριθμός κοντά στην εκτίμηση που παρέχεται από την CIA (2006) (περίπου 3%, δηλαδή 103.000). Αλλά αυτός ο αριθμός ήταν 8% από την ίδια πηγή έναν χρόνο πριν δηλαδή 230.000.Πάντως ο Πληθυσμός της Ελληνικής Μειονότητας κυμαίνεται σύμφωνα με τις πιο έγκυρες πηγές της Αλβανίας σε περίπου 300.000 άτομα δηλαδή περίπου 7,5%. Σε αυτούς τους αριθμούς πρέπει να προστεθούν και περίπου 250.000 Έλληνες της βόρειου Ηπείρου που κατοικούν σήμερα στην Ελλάδα.[16]

Αναγνωρισμένη μειονοτική ζώνη

Επεξεργασία

Κατά τη διάρκεια της κομμουνιστικής περιόδου στην Αλβανία (1945-1991) ο Ενβέρ Χότζα προκειμένου να ελέγξει τις περιοχές που κατοικούνταν από ισχυρό ελληνικό πληθυσμό ανακήρυξε μία μειονοτική ζώνη αποτελούμενη από 99 χωριά, τα οποία βρίσκονται στις νότιες περιφέρειες του Αργυροκάστρου, των Αγίων Σαράντα και του Δελβίνου.[17]

 
Η περιοχή της Ηπείρου μεταξύ Ελλάδας και Αλβανίας (με πράσινο οι περιοχές της Αλβανίας με ελληνικό πληθυσμό)

Η επίσημη μειονοτική πολιτική των Τιράνων ορίζει ως κριτήρια για την Ελληνική καταγωγή πολιτών της Αλβανίας τη γλώσσα, τη θρησκεία, τη γέννηση και την καταγωγή από περιοχές της μειονοτικής ζώνης. Ο Αλβανικός νόμος αναγνωρίζει τα δικαιώματα στην ελληνική μειονότητα μόνο σε όσους ζουν σε περιοχές της ανακηρυγμένης ως μειονοτικής ζώνης.

Η αλβανική απογραφή του 1989, η οποία περιελάμβανε την εθνικότητα, προσμέτρησε μόνο τους κατοίκους της μειονοτικής ζώνης (58.785 άτομα).[8] Οι Έλληνες οι οποίοι έμεναν εκτός αυτών των περιοχών δεν αναγνωρίζονταν ως Έλληνες από το αλβανικό κράτος. Οι Έλληνες της μειονοτικής ζώνης διδάσκονταν στα σχολεία την αλβανική γλώσσα σε όλες τι τάξεις, ενώ την ελληνική μόνο μέχρι το 4ο έτος. Σε άλλες περιοχές οι Έλληνες διδάσκονταν τα μαθήματα αποκλειστικά στην αλβανική γλώσσα.[18]

Το 2013 ο Αλβανός πρωθυπουργός Έντι Ράμα, σε μία δήλωση που προσλήφθηκε θετικά από την Ελλάδα, δήλωσε ότι η ελληνική μειονότητα δεν είναι απομονωμένη στη μειονοτική ζώνη, αλλά βρίσκεται σε ολόκληρο το έθνος.[19][20] Οι αλβανικές πηγές συχνά αναφέρουν τους Έλληνες της Αλβανίας ως φιλέλληνες ή γραικομάνους αμφισβητώντας την ελληνική καταγωγή τους.[21]

Πέρα από τα άτομα της μειονότητας που έχουν την ελληνική ως πρώτη γλώσσα, στην περιοχή υπάρχει και ένας σημαντικός αριθμός Βλάχων και Αλβανών - οι οποίοι τουλάχιστον από τις αρχές του 20ου αιώνα αυτοπροσδιορίζονται ως Έλληνες - ενώ έχουν υιοθετήσει την ελληνική εθνική συνείδηση και ήθη & έθιμα.

Δημογραφικά

Επεξεργασία

Γενικά αναγνωρίζεται ότι ο αριθμός των σχεδόν 60.000 ατόμων της ελληνικής μειονότητας (στη μειονοτική ζώνη) σύμφωνα με την αλβανική εκτίμηση του 1989 ήταν πολύ χαμηλός, την ίδια στιγμή όμως ο ισχυρισμός της Ελλάδας για την ύπαρξη 250.000 έως 400.000 ατόμων της μειονότητας με βάση παλιά στοιχεία της θρησκείας στην Αλβανία είναι πολύ υψηλός και μη ρεαλιστικός. Δυτικοί παρατηρητές με τη βοήθεια των αλβανικών εκλογικών αποτελεσμάτων τα έτη 1991-1992, εκτίμησαν τον αριθμό της μειονότητας σε κάτι παραπάνω από 150.000 άτομα μέχρι το πολύ 200.000 άτομα. Ένα σημαντικό ποσοστό 40% με 70% των Ελλήνων της Αλβανίας έχουν μεταναστεύσει πλέον εκτός της χώρας, οπότε ο αριθμός αυτών που έχουν μείνει σήμερα πρέπει να είναι πολύ χαμηλότερος από αυτές τις εκτιμήσεις. Παρά την ισχυρή μεταναστευτική τάση στην Ελλάδα, οι Έλληνες παραμένουν η μεγαλύτερη αριθμητικά μειονότητα της Αλβανίας και συνεχίζει να καταγράφεται ο αριθμός τους και στις αλβανικές απογραφές. Πολλοί Βορειοηπειρώτες που έχουν μεταναστεύσει στην Ελλάδα κρατούν σύνδεση με τον τόπο τους.[22]

Το 2011 προσμετρήθηκαν στην αλβανική απογραφή πληθυσμού σε όλη τη χώρα μόλις 24.243 Έλληνες (ελληνική ιθαγένεια), με μόνο τους 15.196 να έχουν δηλώσει ως πρώτη γλώσσα τα ελληνικά.[23] Η απογραφή επικρίθηκε από όλες της μειονότητες στην Αλβανία και από το Συμβούλιο της Ευρώπης για σοβαρές παρατυπίες. Συγκεκριμένα, η αρμόδια επιτροπή του Συμβουλίου εξέφρασε την άποψη ο,τι τα αποτελέσματα της απογραφής πρέπει να αντιμετωπιστούν με υψηλό βαθμό σκεπτικισμού.[24]

Σχέσεις της μειονότητας με τους Αλβανούς

Επεξεργασία

Οι Αλβανοί έχουν, σε γενικές γραμμές, σχετικά καλές σχέσεις με την ελληνική μειονότητα. Σε έρευνα στην Αλβανία [25], το 37.5% χαρακτήρισαν 'κανονικές' τις σχέσεις, ενώ ένα 31.6% και ένα 21.5% 'καλές' και 'πολύ καλές', αντίστοιχα.

Ωστόσο, έχει συμβεί ένας αριθμός δυσάρεστων περιστατικών μεταξύ Ελλήνων και Αλβανών, όπως οι δολοφονίες των Αριστοτέλη Γκούμα και Κωνσταντίνου Κατσίφα.

Διασπορά

Επεξεργασία

Ελλάδα

Επεξεργασία

Κατά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου περίπου 35.000 Βορειοηπειρώτες βρήκαν καταφύγιο στην Ελλάδα.

Το 1990, μετά την κατάρρευση του κομμουνιστικού καθεστώτος στην Αλβανία, περίπου 200.000 Έλληνες της Αλβανίας πιστεύεται ότι ζούσαν και εργάζονταν στην Ελλάδα (κάποιοι σε εποχική βάση).[26] Οι πολίτες αυτοί θεωρούνται ομογενείς από το Ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών και έλαβαν ειδική άδεια παραμονής.[27]

Βόρεια Αμερική

Επεξεργασία

Ένας σημαντικός αριθμός Βορειοηπειρωτών μετανάστευσε κατά τα τέλη του 19ου αιώνα στην Αμερική, κυρίως στις περιοχές που κατοικούνται από ελληνικό πληθυσμό. Η Πανηπειρωτική Ένωση Αμερικής, σύμφωνα με τις μετρήσεις της, εκτιμούσε πως το 1919 υπήρχαν 30.000 Βορειοηπειρώτες στις ΗΠΑ[28], οι οποίοι την ίδια περίοδο προσπάθησαν δυναμικά - αλλά και ανεπιτυχώς - να στρέψουν την αμερικανική κυβέρνηση με το μέρος της Ελλάδας στην ελληνοαλβανική έριδα σχετικά με το μέλλον της γεωγραφικής περιοχής της Βορείου Ηπείρου.[29]

Κατά τη δεκαετία του 1950, πρόεδρος της Πανηπειρωτικής Ένωσης Αμερικής διετέλεσε ο Κωνσταντίνος Σ. Δήμας[30] από τους Δρυμάδες Χειμάρρας, ενώ σύμφωνα με εκτιμήσεις, το 1965 οι Βορειοηπειρώτες της Αμερικής υπολογίζονταν σε 15.000 οικογένειες.[31]

Πολιτισμός

Επεξεργασία

Γλώσσα

Επεξεργασία
 
Οι Άγιοι Σαράντα

Οι Βορειοηπειρώτες ομιλούν κυρίως νότιες ελληνικές διαλέκτους (δεν κάνουν συνίζηση και αποβολή φωνηέντων σε σχέση με την Κοινή).[32][33] Οι διάλεκτοι τους, πέρα από τα αλβανικά δάνεια, περιέχουν και πολλούς αρχαϊκούς τύπους που δεν έχουν σωθεί στην επίσημη νέα ελληνική γλώσσα ούτε στην Νότια Ήπειρο στην Ελλάδα.

Οι τοπικές ελληνικές διάλεκτοι, όπως η Χειμαρριώτικη και η Δροπολίτικη κατατάσσονται στις πιο καθαρές εκτός της ελληνικής επικράτειας, όπως η διάλεκτος των Κατωιταλιωτών στην Ιταλία.

Παραδείγματα της διαλέκτου της Χειμάρρας:

"Ρώτησε εκεί πριν να μπεις της αμπουλάντσα (αλβ. νοσοκομείο). Όταν παίρεις' (παίρνεις) το στροφή και πας έτσι ευτειά (ευθεία) απάνω μεριά."

"Σηκώνεται η μάνα του και τς είπε: Καλημέρα Σπυρουού. Πώς εξημέρωσες γιέτατ (αλβ. ζωή) τς μάνας;"

"Νω' μου (Δώσε μου) ψίχα (λίγο) νερό γιέτατ τς μάνας."[34]

Το ιδίωμα της Νάρτας και της Σβέρνιτσας κατατάσσεται στα βόρεια της Ελληνικής, και υπάρχουν στοιχεία ότι κατάγονται από τα περίχωρα της Άρτας στην Ελλάδα[35][36].

Από όσους έχουν ζήσει χρόνια στην Αλβανία, όλοι σχεδόν γνωρίζουν και αλβανικά.[37]

Μουσική

Επεξεργασία

Το τραγούδι και ο χορός ήταν από τα λίγα στοιχεία της παράδοσης που δεν απαγορεύτηκαν άμεσα κατά τη διάρκεια των ολοκληρωτικών καθεστώτων που γνώρισε η Βόρεια Ήπειρος. Η μουσική παράδοση της περιοχής, είναι τμήμα της Ηπειρώτικης παράδοσης. Οι χοροί είναι κυρίως 'Στα Δύο', 'Στα Τρία', 'Πωγωνίσιος' και 'Συρτός'. Το τραγούδι των κατοίκων της περιοχής είναι μια σύνθεση από πολλές φωνές ή αργότερα από πολλά μουσικά όργανα. Το ιδιόμορφο ύφος του τραγουδιού προέκυψε από τη πολυφωνική αρμονική μελωδία, που συνδυάζεται με τη λυγερή και εύθυμη, μελωδική επανάληψη. Γι' αυτό λέγεται και πολυφωνικό. Για να ηχήσει μελωδικά το μουσικό κομμάτι το σύνολο των τραγουδοποιών αποτελείται από 4 ως 10 άτομα, καθένα με διαφορετικό ρόλο στην απήχηση του τραγουδιού. Ο αυτοσχεδιασμός και η εναλλαγή των συνδυασμένων φωνών προσφέρουν μοναδικά ηχητικά αποτελέσματα. Το πολυφωνικό τραγούδι που ανάγεται στην αρχαία ελληνική παράδοση, χαρακτηρίζεται από ομαδική παρουσίαση, φωνητικό χαρακτήρα και ανημίτονη πεντατονική κλίμακα[38].

Ο θεματικός κύκλος του Ηπειρώτικου δημοτικού τραγουδιού των κατοίκων αναφέρεται σε χαρές, λύπες, αγωνίες, καθώς επίσης και στη γενναιότητα, τον πόνο της ξενιτιάς, την ευγνωμοσύνη του σε γενναία παλικάρια, την αγάπη για τη φύση και την προσήλωση σε αγαπητά και ποθητά πρόσωπα. Ορισμένα χαρακτηριστικά τραγούδια με έντονο θρησκευτικό περιεχόμενο είναι η Δεροπολίτισσα και του Δελή-Παπά.[39] Ο στίχος πολλών κομματιών με θέμα την ξενιτιά ενέχει και διττό περιεχόμενο, υποδηλώνοντας τον πόθο για ένωση με τις πολιτιστικές και πολιτισμικές του ρίζες, στην Ελλάδα[εκκρεμεί παραπομπή].

Ιστορία

Επεξεργασία

Για πληροφορίες σχετικά με την ιστορία της περιοχής διαβάστε το λήμμα Βόρεια Ήπειρος

Καταγόμενοι από την Βόρεια Ήπειρο

Επεξεργασία

Επιχειρηματίες και εθνικοί ευεργέτες

Επεξεργασία

Θρησκευτικοί ηγέτες/ιερείς/μοναχοί

Επεξεργασία

Λόγιοι/λογοτέχνες

Επεξεργασία

Καλλιτέχνες

Επεξεργασία

Επιστήμονες/ακαδημαϊκοί

Επεξεργασία

Πολιτικοί

Επεξεργασία

Στρατιωτικοί/επαναστάτες/αντιστασιακοί

Επεξεργασία

Αθλητές

Επεξεργασία

Άλλοι

Επεξεργασία
  • Κίτσος Φωτιάδης (1940 - 2014) (Δημοσιογράφος)
  • Αλέξης Παππάς[49] (Ηθοποιός/Μοντέλο)
  • Κλεονίκη Δεληγεώργη[50] (Miss Albania 2012)

Δείτε επίσης

Επεξεργασία

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ https://www.newsbreak.gr/politiki/636827/apografi-stin-alvania-synechistike-to-kopsimo-toy-plithysmoy-ellinon-kai-orthodoxon-apo-to-kathestos-rama/
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Migration and Migration Policy in Greece. Critical Review and Policy Recommendations. Anna Triandafyllidou. Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ), σελ. 5 "the total number of Albanian citizens residing in Greece, including 185,000 co-ethnics holding special identity cards"
  3. ↑ 3,0 3,1 Robert Bideleux· Ian Jeffries (15 Νοεμβρίου 2006). The Balkans: A Post-Communist History. Routledge. σελ. 49. ISBN 978-0-203-96911-3. Ανακτήθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου 2013. The Albanian government claimed that there were only 60,000, based on the biased 1989 census, whereas the Greek government claimed that there were upwards of 300,000. Most Western estimates were around the 200,000 mark... 
  4. ↑ Pettifer, James (2000). The Greeks the land and people since the war. Penguin. ISBN 978-0-14-028899-5. 
  5. ↑ ,Miranda Vickers, James Pettifer (1997). Albania: from anarchy to a Balkan identity. London: C. Hurst & Co. Publishers. σελ. 187. ISBN 0-7156-3201-9. 
  6. ↑ Ministry of Foreign Affairs of Greece
  7. ↑ «Ministry of Foreign Affairs of Albania». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Δεκεμβρίου 2000. Ανακτήθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 2019. 
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 James Pettifer.The Greek Minority in Albania In the Aftermath of Communism Αρχειοθετήθηκε 2010-05-21 στο Wayback Machine.. Paper prepared for the British MoD, Defence Academy, 2001. ISBN 1-903584-35-3.
  9. ↑ US Department of State, 2008 Human Rights Report: Albania
  10. ↑ https://books.google.co.nz/books?id=FFcMAQAAMAAJ&pg=PA587&lpg=PA587&dq=Greeks+in+Albania+numbers&source=bl&ots=9EuUboE-NO&sig=V1jnh2nywOzBskU1DnDOU4LzKY8&hl=en&sa=X&ved=0CDgQ6AEwBDgKahUKEwiFm53o5ubGAhWo2qYKHWiFAhA#v=onepage&q=Greeks%20in%20Albania%20numbers&f=false
  11. ↑ http://www.culturalsurvival.org/publications/cultural-survival-quarterly/albania/northern-epiros-greek-minority-southern-albania
  12. ↑ 12,0 12,1 Απογραφή 2001.
  13. ↑ Vance, Charles· Paik, Yongsun (2006). Managing a Global Workforce Challenges and Opportunities in International Human Resource Management. M.E. Sharpe. σελ. 682. ISBN 978-0-7656-2016-3. 
  14. ↑ Kalekin-Fishman, Devorah· Pitkänen, P. (2006). Multiple Citizenship as a Challenge to European Nation-States. Sense Publishers. σελ. 148. ISBN 978-90-77874-86-8. 
  15. ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Οκτωβρίου 2006. Ανακτήθηκε στις 18 Φεβρουαρίου 2008. 
  16. ↑ [1] Αρχειοθετήθηκε 2007-11-07 στο Wayback Machine. την απόδοση της ελληνικής υπηκοότητας σε 250.000 Βορειοηπειρώτες απηύθυνε χθες από τη Βουλή ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Γιώργος Παπανδρέου.(10.11.2006) εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ
  17. ↑ U.S. Department of State - Country Reports on Human Rights Practices for 1994:Albania
  18. ↑ Committee on the Framework Convention for the Protection of National Minorities: Second Opinion on Albania 29 May 2008. Council of Europe: Secretariat of the Framework Convention for the Protection of National Minorities.
  19. ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 1 Μαΐου 2016. 
  20. ↑ http://eu.greekreporter.com/2014/08/01/albania-edi-rama-acknowledges-greeks-of-himara/
  21. ↑ King, Russell· Mai, Nicola· Schwandner-Sievers, Stephanie (2005). The New Albanian Migration. Sussex Academic Press. ISBN 978-1-903900-78-9. 
  22. ↑ Nitsiakos, Vasilēs G. (2011). Balkan Border Crossings: Second Annual of the Konitsa Summer School. LIT Verlag Münster. ISBN 9783643800923. 
  23. ↑ «CENSUSI I POPULLSISË DHE BANESAVE 2011 pOPULATION AND HOUSING CENSUS 2011» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 14 Νοεμβρίου 2014. 
  24. ↑ https://rm.coe.int/168008c633
  25. ↑ «Albanian Greek relations from the eyes of the Albanian public- perceptions 2013» (PDF). Alba Cela, Sashenka Lleshaj. σελ. 33. 
  26. ↑ Fassmann, Heinz· Reeger, Ursula· Sievers, Wiebke (2009). Statistics and Reality Concepts and Measurements of Migration in Europe. Amsterdam University Press. σελ. 240. ISBN 978-90-8964-052-9. 
  27. ↑ Migration and Migration Policy in Greece. Αρχειοθετήθηκε 2010-04-19 at WebCite Critical Review and Policy Recommendations. Anna Triandafyllidou. Hellenic Foundation for European and Foreign Policy (ELIAMEP). Data taken from Greek ministry of Interiors.
  28. ↑ The question of Northern Epirus at the Peace Conference. Αρχειοθετήθηκε 2010-08-21 στο Wayback Machine. Pan-Epirotic Union of America. Nicolas J. Cassavetis. Oxford University Press American Branch. 1919.
  29. ↑ Λένα Διβάνη, Ελλάδα και μειονότητες. Το σύστημα διεθνούς προστασίας της Κοινωνίας των Εθνών, εκδόσεις Νεφέλη, β΄ έκδοση, Αθήνα 1995, σελ. 266.
  30. ↑ Κώστα Ν. Δέδε, Δρυμάδες Χειμάρρας, εκδόσεις Σείριος, Αθήνα 1978, σελ. 265.
  31. ↑ Ruches, Pyrrhus J. (1965). Albania's Captives. Argonaut. 
  32. ↑ «Οι νεοελληνικές διάλεκτοι». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Αυγούστου 2016. 
  33. ↑ Appendix A. History & Diatopy of Greek. Αρχειοθετήθηκε 2004-12-06 στο Wayback Machine. The story of pu: The grammaticalisation in space and time of a Modern Greek complementiser. December 1998. University of Melbourne.Nick Nicholas.
  34. ↑ «Αμφισβητούμενα εδάφη και διαπραγματευόμενες ταυτότητες στις Δρυμάδες Χειμάρρας, νότια Αλβανία (στα αγγλικά)» (PDF). 
  35. ↑ Κυριαζής, Δώρης Κ. «ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΓΛΩΣΣΙΚΟ ΙΔΙΩΜΑ ΤΗΣ ΑΡΤΑΣ ΑΥΛΩΝΑ Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσ/νίκης» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 21 Αυγούστου 2018. 
  36. ↑ «ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΓΛΩΣΣΙΚΟ ΙΔΙΩΜΑ ΤΗΣ ΑΡΤΑΣ ΑΥΛΩΝΑ». ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΔΡΥΣ. 2016-10-20. http://periodikodrys.gr/%CE%B3%CE%BB%CF%89%CF%83%CF%83%CE%B9%CE%BA%CF%8C-%CE%B9%CE%B4%CE%AF%CF%89%CE%BC%CE%B1-%CE%AC%CF%81%CF%84%CE%B1%CF%82-%CE%B1%CF%85%CE%BB%CF%8E%CE%BD%CE%B1/. Ανακτήθηκε στις 2017-01-12. [νεκρός σύνδεσμος]
  37. ↑ Winnifrith, 2002, pp. 24-25: "But in spite of the efforts of Greek schools and churches near Vlorë, Berat and Korçë, Greek speech only really exists today in the extreme south-west of Albania near Butrint and along the border as far as Kakavia, in three villages along the coast near Himarë, and in the Drinos valley near Gjirokastër. Even in these areas there are pockets of Albania speech, and almost all Greek-speakers are bilingual.
  38. ↑ Σακελλαρίου, Μιχαήλ Β., επιμ. (1997). Ήπειρος: 4000 χρόνια ελληνικής ιστορίας και πολιτισμού. Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών. σελ. 418. ISBN 9602133716. 
  39. ↑ Νιτσιάκος, Βασίλειος (2010). On the border: transborder mobility, ethnic groups and boundaries along the Albanian-Greek frontier. Berlin: Lit. σελ. 116. ISBN 9783643107930. 
  40. ↑ «Δυναστεία Λάτση: νέος μεγάλος σταθμός με πρωταγωνιστές τα εγγόνια». tanea.gr. Τα Νέα Online. 24 Ιουλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 23 Απριλίου 2018. 
  41. ↑ «Επενδύσεις στην Ελλάδα από ελληνικής καταγωγής αλβανό επιχειρηματία». hyper.gr. MakThes. 9 Ιουνίου 1996. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Απριλίου 2004. Ανακτήθηκε στις 16 Νοεμβρίου 2018. 
  42. ↑ «Τραγουδιστής του συγκροτήματος «Μέλισσες»: Είμαι περήφανος Έλληνας Βορειοηπειρώτης». eleftherostypos.gr. Ελεύθερος Τύπος. 4 Ιανουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 8 Μαρτίου 2017. 
  43. ↑ «Ζώτος, Αλέξανδρος». biblionet.gr. BiblioNet. Ανακτήθηκε στις 5 Απριλίου 2019. 
  44. ↑ Ζώτος, Αλέξανδρος (2010). Γιάννης Μαρκόπουλος (PDF). Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη. σελ. 7-9. 
  45. ↑ Από τη Βόρειο Ηπειρο στο Σύμπαν. «Οχι, δεν είμαι Πελοποννήσιος. Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Αθήνα, αλλά είμαι Βορειοηπειρώτης και μάλιστα Βλάχος. Νάκας ήταν το αυθεντικό επώνυμο του παππού μου προτού φύγουμε από την Αλβανία»
  46. ↑ Μεταπολεμικός υπουργός Δικαιοσύνης, Έλληνας από την Πολυτσάνη, βλ. Σταύρος Γ. Ντάγιος, Ελλάδα και Αλβανία. 50 χρόνια αμοιβαίας δυσπιστίας. Οι διμερείς σχέσεις και η Εθνική Ελληνική Μειονότητα της Βορείου Ηπείρου 1945-1991, Εκδόσεις Literatus, Θεσσαλονίκη 2015, σελ. 415.
  47. ↑ «Oι Βορειοηπειρώτες θύμισαν στον Δένδια τις ρίζες του…». Defence-point.gr (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Οκτωβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 27 Οκτωβρίου 2020. 
  48. ↑ Βασίλη Κραψίτη, Σύγχρονοι Ηπειρώτες ευεργέτες (1913-1986), εκδόσεις του συλλόγου «Οι φίλοι του Σουλίου», Αθήνα, 1987, σελ. 154.
  49. ↑ «Αλέξης Παππάς: Θυμάται πώς πέρασε τα σύνορα της Αλβανίας για Ελλάδα στα 4 χρόνια του». peoplegreece.com. People Greece. 6 Μαρτίου 2017. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Μαΐου 2018. Ανακτήθηκε στις 9 Μαΐου 2018. 
  50. ↑ «Γεννήθηκε στα Ιωάννινα, ζει στην Αθήνα και έχει τον τίτλο της Μις Αλβανία 2012!». thestival.gr. Thestival. Ανακτήθηκε στις 9 Μαΐου 2018. 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Έλληνες_της_Αλβανίας&oldid=10874074"