Γκρόντζισκ Βιελκοπόλσκι
Συντεταγμένες: 52°14′N 16°22′E / 52.233°N 16.367°E
Το Γκρόντζισκ Βιελκοπόλσκι (πολωνικά: Grodzisk Wielkopolski, γερμανικά: Grätz)[3] είναι πόλη και η έδρα του Πόβιατ Γκρόντζισκ Βιελκοπόλσκι, στο Βοεβοδάτο Μείζονος Πολωνίας της δυτικής Πολωνίας. Ο πληθυσμός του είναι 14.700 κάτοικοι (2020).[4] Βρίσκεται 43 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του Πόζναν, της πρωτεύουσας του βοεβοδάτου. Το επίθημα «Βιελκοπόλσκι» το διακρίνει από την πόλη Γκρόντζισκ Μαζοβιέτσκι στην ανατολική-κεντρική Πολωνία.
| Γκρόντζισκ Βιελκοπόλσκι | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| |||
  Γκρόντζισκ Βιελκοπόλσκι | |||
| Χώρα | Πολωνία[1] | ||
| Διοικητική υπαγωγή | Γκμίνα Γκρόντζισκ Βιελκοπόλσκι | ||
| Ίδρυση | 1257 | ||
| Έκταση | 18,09 km² | ||
| Πληθυσμός | 15.131 (31 Μαρτίου 2021)[2] | ||
| Ταχ. κωδ. | 62-065 | ||
| Ζώνη ώρας | UTC+01:00 (επίσημη ώρα) UTC+02:00 (θερινή ώρα) | ||
| Ιστότοπος | Επίσημος ιστότοπος | ||
 Σχετικά πολυμέσα | |||
Ιστορία Επεξεργασία
Ο οικισμός αναφέρθηκε για πρώτη φορά το 1257 με το όνομα Grodisze σε ένα έγγραφο του Πσέμισλ Α΄ της Μείζονος Πολωνίας. Αναφερόταν ως χωριό που ανήκε στους Κιστερκιανούς.
Η ακριβής ημερομηνία κατά την οποία η πόλη έλαβε το χάρτη της είναι άγνωστη. Έγγραφα λένε ότι η πόλη είχε οπωσδήποτε τον χάρτη πόλης της το 1303. Ήταν μια ιδιωτική πόλη των πολωνικών αριστοκρατικών οικογενειών Οστρόρουγκ και Οπαλίνσκι,[5] διοικητικά τοποθετημένη εντός του Βοεβοδάτου Πόζναν (14ος αιώνας-1793) στην Επαρχία Μείζονος Πολωνίας του Πολωνικού Στέμματος.
Οι πρώτοι Εβραίοι εγκαταστάθηκαν στην πόλη στις αρχές του 16ου αιώνα. Το πρώτο έγγραφο που υποστήριξε αυτό ήταν το 1505, αναφέροντας τον Εβραίο Αβραάμ του Γκρόντζισκ. Στα γίντις και τα εβραϊκά, η πόλη είναι γνωστή ως גרידץ (Γκριτς ή Γκρίτζα).
Ο Στανίσουαφ Οστρόρουγκ ως Λουθηρανός το 1563 έδωσε την τοπική εκκλησία στους Προτεστάντες και ίδρυσε επίσης ένα νέο σχολείο στην πόλη.[5] Το Γκρόντζισκ έγινε σημαντικό τυπογραφικό κέντρο για την Πολωνική Μεταρρύθμιση, ωστόσο το 1594, ο Γιαν Οστρόρουγκ ως υποστηρικτής του Καθολικισμού επανέφερε τον Καθολικισμό στην πόλη.[5]
Το 1593, η απογραφή για το Γκρόντζισκ Βιελκοπόλσκι ανέφερε τον πληθυσμό σε περίπου 1.160 κατοίκους. Ο χάρτης πόλης ανανεώθηκε με την ένταξη μιας νέας πόλης περίπου 150 μέτρα από την παλιά πόλη. Το 1601 απονεμήθηκαν τα πρώτα προνόμια για το ζυθοποιείο. Η πόλη έγινε γρήγορα σημαντική για την παραγωγή μπύρας ( στυλ Grodziskie). Στα τέλη του 18ου αιώνα, στην πόλη λειτουργούσαν 53 ζυθοποιεία. Επίσης, οι παραδόσεις παραγωγής κρέατος στην τοπική συντεχνία κρεοπωλών χρονολογούνται από τον 17ο αιώνα[6] και σήμερα το Γκρόντζισκ είναι γνωστό για την ποικιλία παραδοσιακών προϊόντων κρέατος. Το 1626, ο δήμαρχος της πόλης έγινε μέλος της οικογένειας Οπαλίνσκι. Έμειναν ως δήμαρχοι μέχρι το 1775.
Το 1793, η πόλη προσαρτήθηκε από το Βασίλειο της Πρωσίας στον δεύτερο διαμελισμό της Πολωνίας. Το Γκρόντζισκ ήταν ένα σημαντικό κέντρο εξεγέρσεων κατά τη διάρκεια της πολωνικής Εξέγερσης του Κοστσιούσκο το 1794.[5] Το 1807 έγινε μέρος του βραχύβιου πολωνικού Δουκάτου της Βαρσοβίας και το 1815 επαναπροσαρτήθηκε από την Πρωσία, με το γερμανοποιημένο όνομα Grätz. Στην Εξέγερση της Μείζονος Πολωνίας (1848) κατά τη διάρκεια των Επαναστάσεων του 1848 δόθηκε μάχη μεταξύ των Πολωνών ανταρτών και των πρωσικών στρατευμάτων στη σημερινή συνοικία Ντοκτορόβο.[5] Από το 1887 έως το 1918, ήταν η έδρα του Κράις Γκρετς.
Τον Νοέμβριο του 1918, μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Πολωνία ανέκτησε την ανεξαρτησία και τον Δεκέμβριο οι ντόπιοι Πολωνοί σχημάτισαν ένοπλες μονάδες σε μια προσπάθεια να επανενωθούν με την Πολωνία.[5] Οι Πολωνοί πήραν τον έλεγχο της πόλης χωρίς μάχη, ωστόσο εθελοντές από το Γκρόντζισκ συμμετείχαν στην Εξέγερση της Μείζονος Πολωνίας (1918-1919) σε άλλα μέρη, καθώς και στον Πολωνο-Σοβιετικό Πόλεμο.[5] Η πόλη επιβεβαιώθηκε ως μέρος της Πολωνίας στη Συνθήκη των Βερσαλλιών του 1919, και ήταν μέχρι το 1932 η έδρα μιας κομητείας ή ενός πόβιατ.
Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η πόλη ήταν υπό γερμανική κατοχή. Στο Μουινιέβο, ένα κοντινό χωριό, σχηματίστηκε ένα στρατόπεδο διέλευσης για μετέπειτα μεταφορά στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης, αρχικά για Εβραίους και αργότερα για Πολωνούς και Γάλλους, Σέρβους, Άγγλους και Σοβιετικούς αιχμαλώτους πολέμου.[5] Οι Πολωνοί υποβλήθηκαν επίσης σε απελάσεις, η πρώτη από τις οποίες πραγματοποιήθηκε τον Νοέμβριο του 1939,[7] ωστόσο, το πολωνικό κίνημα αντίστασης ήταν ενεργό στην πόλη.[5] Αρκετοί Πολωνοί από το Γκρόντζισκ, μεταξύ των οποίων αστυνομικοί, ιατροί και ένας συνιδρυτής του τοπικού ποδοσφαιρικού συλλόγου Ντισκομπόλια Γκρόντζισκ, δολοφονήθηκαν από τους Ρώσους στη μεγάλη Σφαγή του Κάτιν τον Απρίλιο–Μάιο 1940.[8] Οι Γερμανοί λειτουργούσαν μια ναζιστική φυλακή στην πόλη.[9] Στις 27 Ιανουαρίου 1945, η πόλη καταλήφθηκε από τον Κόκκινο Στρατό και στη συνέχεια αποκαταστάθηκε στην Πολωνία.
Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η παραγωγή μπύρας μειώθηκε και σταμάτησε το 1993. Το 1999, το Γκρόντζισκ έγινε και πάλι έδρα πόβιατ όταν τα πόβιατ επανεισήχθησαν στις πολωνικές διοικητικές μεταρρυθμίσεις.
Πολιτισμός Επεξεργασία
Ένα ιστορικό μουσείο που ονομάζεται Muzeum Ziemi Grodziskiej (Περιφερειακό Μουσείο του Γκρόντζισκ) βρίσκεται στην πόλη.
Κουζίνα Επεξεργασία
Το στυλ μπύρας Grodziskie προέρχεται από την πόλη. Το Γκρόντζισκ είναι επίσης γνωστό για το μεταλλικό νερό του και τα παραδοσιακά προϊόντα κρέατος. Μια αναμνηστική αντλία στέκεται στην κεντρική πλατεία της αγοράς μπροστά από το δημαρχείο.
Τα επίσημα προστατευόμενα παραδοσιακά τρόφιμα που προέρχονται από το Γκρόντζισκ Βιελκοπόλσκι (όπως ορίζονται από το Υπουργείο Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης της Πολωνίας) είναι διάφορα προϊόντα κρέατος, συμπεριλαμβανομένου του kiełbasa grodziska, ενός τοπικού τύπου κιελμπάσα,[10] salceson ozorowy grodziski, ενός τοπικού τύπου σαλτσέσον,[6] bułczanka grodziska, ένα τοπικό είδος bułczanka (αλλαντικό από χοιρινό, ρολό σιταριού και μπαχαρικά)[11] και pasztetowa grodziska, τοπικό είδος χοιρινού κρέας pasztetowa (πολωνικό λουκάνικο από συκώτι).[12]
Αθλητισμός Επεξεργασία
Η τοπική ποδοσφαιρική ομάδα είναι η Ντισκομπόλια Γκρόντζισκ. Παίζει στα χαμηλότερα πρωταθλήματα, αλλά τις δεκαετίες του 1990 και του 2000 αγωνίστηκε στην Εκστρακλάσα, την κορυφαία κατηγορία της χώρας, τερματίζοντας 2η το 2003 και το 2005. Η ομάδα κατέκτησε το Κύπελλο Πολωνίας το 2007.
Διεθνείς σχέσεις Επεξεργασία
Αδελφοποιημένες πόλεις Επεξεργασία
Το Γκρόντζισκ Βιελκοπόλσκι είναι αδελφοποιημένο με τις:
Εικόνες Επεξεργασία
-
Δημαρχείο -
Εκκλησία της Ιερής Καρδιάς -
Συντεχνία χειροτεχνίας -
Μνημείο πεσόντων Πολωνών ανταρτών του 1848 -
Περιφερειακό δικαστήριο -
Πάρκο
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ (Γερμανικά, Αγγλικά, Γαλλικά, Ισπανικά, Ιταλικά) archINFORM. 9360. Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2018.
- ↑ bdl
.stat .gov .pl /api /v1 /data /localities /by-unit /023015905024-0970810?var-id=1639616&format=jsonapi. Ανακτήθηκε στις 6 Οκτωβρίου 2022. - ↑ «Former Territory of Germany» (στα Γερμανικά). 7 Νοεμβρίου 2017.
- ↑ «Najwieksze miasta w Polsce pod wzgledem liczby ludnosci» [Οι μεγαλύτερες πόλεις της Πολωνίας από άποψη πληθυσμού]. polskawliczbach.pl (στα Πολωνικά).
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 5,7 5,8 «Dzieje miasta». UM Grodzisk Wielkopolski. Ανακτήθηκε στις 8 Αυγούστου 2020.
- ↑ 6,0 6,1 «Salceson ozorowy grodziski». Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi - Portal Gov.pl (στα Πολωνικά). Ανακτήθηκε στις 3 Ιουνίου 2021.
- ↑ Βαρντζίνσκα, Μάρια (2009). Wysiedlenia ludności polskiej z okupowanych ziem polskich włączonych do III Rzeszy w latach 1939-1945 (στα Πολωνικά). Βαρσοβία: Ινστιτούτο Εθνικής Μνήμης. σελ. 155.
- ↑ Μάρτα Σανκιέβιτς. «Uroczystość odsłonięcia Miejsca Pamięci Zbrodni Katyńskiej – Grodzisk Wielkopolski, 9 maja 2018». Ινστιτούτο Εθνικής Μνήμης (στα Πολωνικά). Ανακτήθηκε στις 3 Ιουνίου 2021.
- ↑ «NS-Gefängnis Grätz». Bundesarchiv.de (στα Γερμανικά). Ανακτήθηκε στις 3 Ιουνίου 2021.
- ↑ «Kiełbasa grodziska». Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi - Portal Gov.pl (στα Πολωνικά). Ανακτήθηκε στις 3 Ιουνίου 2021.
- ↑ «Bułczanka grodziska». Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi - Portal Gov.pl (στα Πολωνικά). Ανακτήθηκε στις 3 Ιουνίου 2021.
- ↑ «Pasztetowa grodziska». Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi - Portal Gov.pl (στα Πολωνικά). Ανακτήθηκε στις 3 Ιουνίου 2021.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία
- Εβραϊκή Εγκυκλοπαίδεια: "Grätz" των Γκότχαρτ Ντόιτς & Γ. Φρίτνμαν (1906).
- Επίσημος ιστότοπος της πόλης