Το Δουκάτο της Αντιόχειας[1][2] ήταν διοικητική διαίρεση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας κατά την περίοδο 969 όταν η περιοχή ανακαταλήφθηκε από τους βυζαντινούς, έως το 1084 όπου καταλήφθηκε από τους Τουρκομάνους, Σελτζούκους και Άραβες. Περιελάμβανε εδάφη της σημερινής Συρίας. Λιβάνου, Τουρκίας και για κάποια περίοδο και της Κύπρου[3].

Δουκάτο της Αντιόχειας
9691084
ΠρωτεύουσαΑντιόχεια
Πτώση της Αντιοχείας στους βυζαντινούς το 969

Το Δουκάτο δημιουργήθηκε, αμέσως μετά την κατάληψη της Αντιόχειας[4], από τον αυτοκράτορα Ιωάννη Τσιμισκή συνενώνοντας τριάντα μικρότερα Θέματα και στρατηγίδες της περιοχής[5]. Στην Αλεξιάδα αναφέρονται οι παρακάτω περιοχές, κάστρα, χωριά και πρώην θέματα [6]: το Θέμα Αρτάχ, το Θέμα Ζούμε, το Θέμα Τελούχ, το Σουέτιον, το Δούξ, το Καυκάς, το Θαυμαστόν όρος, η στρατηγίς στο Μαύρο όρος με τις περιφέρειες του, ο Λούλους, τα Φέρσια, η στρατηγίς του Αγίου Ηλία, η στρατηγίς του Σέζερ, η στρατηγίς του Βορζέ, η Γερμανίκεια, το στρατηγάτο Παγράς, και το στρατηγάτο και πρώην Θέμα Παλατζά.

Το Δουκάτο αρχικά διοικούνταν από έναν στρατηγό κι έπειτα από έναν δούκα που είχε εκτεταμένες αρμοδιότητες και υψηλή θέση[4] στην στρατιωτική ιεραρχία αμέσως μετά τον στρατηγό των Ανατολικών[7], αργότερα μερικοί διοικητές είχαν τον τίτλο του κατεπάνω[4]. Επειδή η διοικητική επαρχία βρισκόταν στα σύνορα, η πόλη της Αντιόχειας έδρα του Δουκάτου, είχε οχυρωθεί με ισχυρά τείχη, στη δικαιοδοσία του δούκα υπήρχαν και πολλά κάστρα[8]. Στην περιοχή μαρτυρείται ότι υπήρχαν μεγάλες βασιλικές εκτάσεις και στην πόλη έδρευαν υπάλληλοι οι, λεγόμενοι, "βασιλικοί"[9]. Το Δουκάτο διατηρούσε χριστιανικό πληθυσμό αλλά κι υπολογίσιμο μουσουλμανικό[10].

Το 1064 στην περιοχή της Βέροιας και στα σύνορα της αυτοκρατορίας εμφανίστηκαν Τουρκομάνοι, οι οποίοι έπειτα άρχισαν επιδρομές στα βυζαντινά εδάφη[11]. Ο Δουξ Νικηφορίτζης μετά την εμφάνιση τους δεν τους αντιμετώπισε αλλά κατασκεύασε νέα κάστρα και οχυρά αναμένοντας επιθέσεις κάτι όμως που δημιούργησε δυσαρέσκεια στους κατοίκους[11]. Το 1065 και το 1067 οι Τουρκομάνοι έφτασαν μέχρι την Αντιόχεια και λεηλάτησαν τις γύρω περιοχές, ενώ κατέλαβαν και την Γερμανείκια, το 1068 πολιόρκησαν την ίδια τη Αντιόχεια χωρίς επιτυχία[12]. Οι Τουρκομάνικες επιθέσεις και λεηλασίες συνεχίστηκαν και τα επόμενα χρόνια, κατέλαβαν τη Δαμασκό και σε μάχη μαζί τους σκοτώθηκε και ο στρατηγός Κωνσταντίνος Διογένης[13].

Από το 1071 έως το 1082 στην Αντιόχεια παρά τον κίνδυνο των Τουρκομάνων επικράτησαν πολιτικές έριδες με δολοφονίες δουκών κι αναστάτωση[14]. Το 1084 οι Σελτζούκοι που είχαν αρχίσει να επεκτείνουν το κράτος τους, άρχισαν να καταλαμβάνουν εδάφη του Δουκάτου και το 1085 μετά από πολιορκία παραδόθηκε και η ίδια η Αντιόχεια, αναφέρεται ότι με εντολή του Σουλτάνου δεν πείραξαν τους χριστιανούς ούτε λεηλάτησαν την πόλη[15].

Το 1108 ο Αλέξιος Α΄ Κομνηνός παραχώρησε με συνθήκη τα εδάφη του Δουκάτου στον Βοημούνδο, σταυροφόρο που είχε κατακτήσει ξανά τα εδάφη αυτά από τους Άραβες[16].

Διοικητές Αντιόχειας Επεξεργασία

Γνωστοί είναι οι παρακάτω διοικητές του Δουκάτου[17][18][19] :

 
Μολυβδόβουλο του Κοντοστέφανου ως δούκας της Αντιόχειας
 
Μολυβδόβουλο του Ρωμανού Σκληρού σαν δούξ της Αντιόχειας

"Εκ προσώπου", δηλαδή προσωρινοί δούκες στην θέση του δούκα που απουσίαζε είχαν διατελέσει οι[20] :

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. Αλεξιάδα, 13.12.23 [...] ἐκ τῆς Ἀντιοχικῆς ἀρχῆς καὶ τοῦ δουκάτου τῆς πόλεως [...]
  2. Μπανταουΐ, Χασάν, Διοικητική οργάνωση της Αιγύπτου μετά την Αραβική κατάκτηση. ομοιότητες και διαφορές από το Βυζαντινό Πρότυπο, Θεσσαλονίκη 1989, σελ 28
  3. Κ.Ν. Σάθας, Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη - Β΄ Τόμος, από τα Google Books
  4. 4,0 4,1 4,2 Miotto, σελίδα 85
  5. Λεβενιώτης, σελ 321
  6. Αλεξιάς, 13.12.18
  7. Λεβενιώτης, σελ 323
  8. Λεβενιώτης, σελ 322
  9. Λεβενιώτης, σελ 327
  10. Λεβενιώτης, σελ 329
  11. 11,0 11,1 Λεβενιώτης, σελ 330
  12. Λεβενιώτης, σελ 331
  13. Λεβενιώτης, σελ 333
  14. Λεβενιώτης, σελ 335, 336, 337
  15. Λεβενιώτης, σελ 340
  16. Αλεξιάς, 13.11.2
  17. Λεβενιώτης, σελ από 532 έως και σελ. 539, παρουσιάζεται λίστα από το 1034 και μετά
  18. Dumbarton Oaks, Catalogue of Byzantine Seals at Dumbarton Oaks and in the Fogg Museum of Art από τα Google books
  19. SIGILLOGRAPHIE BYZANTINE - 1000 tirés-à-part Salomon Reinach
  20. Λεβενιώτης, σελ 540

Πηγές Επεξεργασία