Κλωντ Λουί Μπερτολέ
Ο Κλωντ Λουί Μπερτολέ (Claude Louis Berthollet, 9 Δεκεμβρίου 1748 – 6 Νοεμβρίου 1822) ήταν Γάλλος χημικός από το Δουκάτο της Σαβοΐας και το 1804 αντιπρόεδρος της γαλλικής Γερουσίας.[10] Είναι γνωστός για τις συνεισφορές του στη θεωρία της χημικής ισορροπίας δια του μηχανισμού των αντίστροφων χημικών αντιδράσεων, καθώς και για τη συνεισφορά του στη σύγχρονη χημική ονοματολογία. Στον πρακτικό τομέα, ο Μπερτολέ ήταν ο πρώτος που κατέδειξε τη λευκαντική δράση του αέριου χλωρίου και συνακολούθως ο πρώτος που εισήγαγε ένα διάλυμα υποχλωριώδους νατρίου ως λευκαντικό παράγοντα: χρησιμοποιείται και σήμερα ευρύτατα και είναι η γνωστή «Χλωρίνη». Δεν πρέπει να συγχέεται με τον επίσης Γάλλο χημικό Μαρσελέν Μπερτελό.
.svg)
Σπουδές και σταδιοδρομία Επεξεργασία
Ο Κ.Λ. Μπερτολέ γεννήθηκε στην κωμόπολη Ταλουάρ, κοντά στο Ανσί, τότε μέρος του Δουκάτου της Σαβοΐας.
Σπούδασε αρχικώς στο Σαμπερί και κατόπιν στο Τορίνο, από όπου πήρε πτυχίο ιατρικής. Οι μεγάλες και καινοτόμες εργασίες του Μπερτολέ στη χημεία τον ανέδειξαν σε σύντομο χρονικό διάστημα, το 1780, πλήρες μέλος της γαλλικής Ακαδημίας Επιστημών.
Μαζί με τον μεγάλο και πρωτοπόρο χημικό Αντουάν Λαβουαζιέ και άλλους, ο Μπερτολέ επινόησε μια χημική ονοματολογία, ένα σύστημα ονομασιών που αποτελεί τη βάση του σημερινού συστήματος ονοματοδοσίας των χημικών ενώσεων.
Επίσης, διεξήγαγε έρευνες σχετικώς με τις χρωστικές και τις λευκαντικές ουσίες, όντας ο πρώτος που εισήγαγε τη χρήση του αέριου χλωρίου ως εμπορικού λευκαντικού το έτος 1785. Αρχικώς παρήγαγε ένα λευκαντικό υγρό το 1789 στο εργαστήριό του στην όχθη Ζαβέλ στο Παρίσι, με τη διοχέτευση αέριου χλωρίου μέσα από διάλυμα σόδας (ανθρακικού νατρίου). Το υγρό που προέκυψε και έγινε γνωστό ως Eau de Javel («νερό του Ζαβέλ»), ήταν ένα αραιό διάλυμα υποχλωριώδους νατρίου. Ακόμα ένα ισχυρό οξειδωτικό και λευκαντικό του χλωρίου που ερεύνησε ο Μπερτολέ και ήταν ο πρώτος που το παρήγαγε, είναι το χλωρικό κάλιο (KClO3), γνωστό ως «άλας του Μπερτολέ».
Ο Κ.Λ. Μπερτολέ προσδιόρισε πρώτος τη χημική σύσταση της αέριας αμμωνίας, το 1785, όπως και του πρωσικού οξέος. Σημαντικότερο ωστόσο είναι το ότι υπήρξε ένας από τους πρώτους χημικούς που αναγνώρισαν τον χαρακτήρα μιας αντίστροφης χημικής αντιδράσεως και επομένως την έννοια της χημικής ισορροπίας στο έργο του Essai de statique chimique (1830).
Ο Μπερτολέ είχε μια μακρόχρονη διαμάχη με τον χημικό Ζοζέφ Προυστ ως προς το εάν ίσχυε ο Κανόνας των σταθερών αναλογιών. Ο Προυστ πίστευε ότι η κάθε χημική ένωση έχει μια συγκεκριμένη σταθερή αναλογία των στοιχείων που την αποτελούν, ανεξαρτήτως της μεθόδου με την οποία παράγεται, ενώ ο Μπερτολέ πίστευε ότι αυτή η αναλογία μπορεί να είναι διαφορετική και εξαρτιόταν από την αναλογία των αντιδρώντων ουσιών που υπήρχε στην αρχή. Παρά το ότι ο Προυστ απέδειξε τη θεωρία του με ακριβείς μετρήσεις, αυτή δεν έγινε αμέσως αποδεκτή από την επιστημονική κοινότητα, εν μέρει εξαιτίας του κύρους του Μπερτολέ. Ο Κανόνας των σταθερών αναλογιών έγινε γενικά αποδεκτός όταν τον επιβεβαίωσε ο Μπερζέλιους το 1811. Αργότερα ωστόσο βρέθηκε ότι ο Μπερτολέ δεν είχε τελείως άδικο: υπάρχει μια κατηγορία χημικών ενώσεων που δεν υπακούουν στον κανόνα, είναι δηλαδή μη-στοιχειομετρικές, και σήμερα αποκαλούνται και «μπερτολίδες» (berthollides) προς τιμή του Μπερτολέ. Ο Μπερτολέ δεν ήταν μοναχικός ερευνητής: προκειμένου να επικρατήσει η νέα χημική του ονοματολογία, συνεργάσθηκε εύκολα με τους συναδέλφους του Αντουάν Λαβουαζιέ, Λουί-Μπερνάρ Γκιτόν ντε Μορβώ και Αντουάν-Φρανσουά ντε Φουρκρουά στο έργο τους Méthode de Nomenclature Chimique.[11], που εκδόθηκε το 1788.
Ο Μπερτολέ υπήρξε ένας από τους πολλούς επιστήμονες που συνόδευσαν την εκστρατεία του Μέγα Ναπολέοντα στην Αίγυπτο και ήταν μέλος του Τομέως Φυσικής και Φυσικής Ιστορίας του Αιγυπτιακού Ινστιτούτου.
Ο Κλωντ Λουί Μπερτολέ πέθανε στο Αρκέιγ, στο νότιο Παρίσι, σε ηλικία 73 ετών.
Τιμητικές διακρίσεις Επεξεργασία
Τον Απρίλιο του 1789 ο Μπερτολέ εκλέχθηκε Εταίρος της Βασιλικής Εταιρίας του Λονδίνου.[12] Το 1801 εκλέχθηκε αλλοδαπό μέλος της Βασιλικής Σουηδικής Ακαδημίας Επιστημών και το 1809 συνδεδεμένο μέλος α΄ τάξεως του νεοϊδρυθέντος «Βασιλικού Ιδρύματος Επιστημών, Γραμμάτων και Καλών Τεχνών», προδρόμου της Βασιλικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών της Ολλανδίας.[13] Δύο χρόνια πριν τον θάνατό του ο Μπερτολέ εκλέχθηκε και επίτιμος εταίρος της Βασιλικής Εταιρείας του Εδιμβούργου[14], ενώ το έτος του θανάτου του έγινε αλλοδαπό επίτιμο μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών.[15]
Ο αστεροειδής 12750 Μπερτολέ (Berthollet), που ανακαλύφθηκε το 1993, ονομάσθηκε έτσι προς τιμή του Γάλλου χημικού, όπως και το «Λύκειο Κλωντ Λουί Μπερτολέ» (Lycée Claude Louis Berthollet) στο Ανσί.
Προσωπική ζωή Επεξεργασία
Ο Κλωντ Λουί Μπερτολέ ήταν έγγαμος από το 1788 με τη Μαρί Μαργκερίτ Μπαΰρ (Marie Marguerite Baur).[14] Ο γιος τους, ο Αμεντέεε-Μπαρτελεμύ (Amédée-Barthélémy) Μπερτολέ αυτοκτόνησε το 1811 με δηλητηρίαση από μονοξείδιο του άνθρακα. Κατά τη διάρκεια της αυτοκτονίας του, κατέγραφε την εμπειρία του από πλευράς φυσιολογίας και ψυχολογίας ως μια συνεισφορά στην επιστήμη.[16]
Ο Μπερτολέ είχε κατηγορηθεί ότι ήταν άθεος.[17])
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 27 Απριλίου 2014.
- ↑ 2,0 2,1 (Γαλλικά) Βάση δεδομένων Léonore. Υπουργείο Πολιτισμού της Γαλλίας. LH//212/28. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 «Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Claude-Louis-Berthollet. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
- ↑ 4,0 4,1 (Ιταλικά) www.accademiadellescienze.it. claude-louis-berthollet. Ανακτήθηκε στις 1 Δεκεμβρίου 2020.
- ↑ 5,0 5,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data
.bnf .fr /ark: /12148 /cb122768524. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015. - ↑ Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. ola2002152995. Ανακτήθηκε στις 1 Μαρτίου 2022.
- ↑ CONOR.SI. 253269859.
- ↑ 8,0 8,1 (Γαλλικά) Βάση δεδομένων Léonore. Υπουργείο Πολιτισμού της Γαλλίας. 31363.
- ↑ NA8126.
- ↑ Po-chia Hsia, R.· Lynn Hunt, Thomas R. Martin, Barbara H. Rosenwein and Bonnie G. Smith (2007). The Making of the West, Peoples and Culture, A Concise History, Volume II: Since 1340 (2η έκδοση). Νέα Υόρκη: Bedford/St. Martin's. σελ. 685.
- ↑ Guyton de Morveau, Louis Bernard· Lavoisier, Antoine Laurent· Berthollet, Claude-Louis· Fourcroy, Antoine-François de (1787). Méthode de Nomenclature Chimique. Παρίσι: Chez Cuchet (Sous le Privilége de l'Académie des Sciences).
- ↑ «Library and Archive Catalogue». Royal Society. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Νοεμβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 2010.
- ↑ «Claude-Louis Berthollet (1748 - 1822)». Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences. Ανακτήθηκε στις 22 Μαΐου 2016.
- ↑ 14,0 14,1 «Archived copy» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 19 Σεπτεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 12 Απριλίου 2015.
- ↑ «Book of Members, 1780–2010: Chapter B» (PDF). American Academy of Arts and Sciences. Ανακτήθηκε στις 24 Ιουνίου 2011.
- ↑ Hopper, Christopher P.; Zambrana, Paige N.; Goebel, Ulrich; Wollborn, Jakob (Ιούνιος 2021). «A brief history of carbon monoxide and its therapeutic origins». Nitric Oxide 111-112: 45-63. doi:. PMID 33838343. https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S1089860321000367.
- ↑ «Napoleon replies: "How comes it, then, that Laplace was an atheist? At the Institute neither he nor Monge, nor Berthollet, nor Lagrange believed in God. But they did not like to say so.» Baron Gaspard Gourgaud: Talks of Napoleon at St. Helena with General Baron Gourgaud (1904), σελ. 274