Κυβερνείο της Υπερδνειστερίας
Το Κυβερνείο της Υπερδνειστερίας (ρουμανικά: Guvernământul Transnistriei) ήταν μια περιοχή υπό τη διαχείριση της Ρουμανίας μεταξύ του Δνείστερου και του Νότιου Μπουκ, που κατακτήθηκε από τις Δυνάμεις του Άξονα από τη Σοβιετική Ένωση κατά τη διάρκεια της Επιχείρησης Μπαρμπαρόσα και κατελήφθη από τις 19 Αυγούστου 1941 έως τις 29 Ιανουαρίου 1944. Περιορίζεται στα δυτικά από τον ποταμό Δνείστερο (που τον χωρίζει από τη Βεσσαραβία), στα ανατολικά από τον ποταμό Νότιο Μπουκ (που τον χωρίζει από το γερμανικό Κομισσαριάτο του Ράιχ της Ουκρανίας ) και στα νότια από τη Μαύρη Θάλασσα, αποτελεί τη σημερινή περιοχή της Υπερδνειστερίας (η οποία σε σύγκριση με το σύνολο του Β' Παγκοσμίου Πολέμου είναι μόνο μια μικρή λωρίδα κατά μήκος της όχθης του Δνείστερου) και εδάφη πιο ανατολικά (σημερινή Περιφέρεια Οδησσού ανατολικά του Δνείστερου, νότια Περιφέρεια Βινίτσκα και ένα μικρό τμήμα της ανατολικής περιφέρειας Μικολάιβ), συμπεριλαμβανομένου του λιμανιού της Οδησσού στη Μαύρη Θάλασσα, που έγινε η διοικητική πρωτεύουσα της Υπερδνειστερίας κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.
| Κυβερνείο Υπερδνειστερίας | |||
|---|---|---|---|
| 19 Αυγούστου 1941–Απριλίου 1944 | |||
| |||
 | |||
| Χώρα | Βασίλειο της Ρουμανίας | ||
| Διοικητική υπαγωγή | Βασίλειο της Ρουμανίας | ||
| Πρωτεύουσα | Οδησσός | ||
| Διοίκηση | |||
| • Επικεφαλής | Γκεόργκε Αλεξιάνου | ||
| Έκταση | 42.000 km² | ||
| Πληθυσμός | 2.326.224 (1941) | ||
| δεδομένα () | |||
Στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, το Βασίλειο της Ρουμανίας, με τη βοήθεια της ναζιστικής Γερμανίας, πήρε τον έλεγχο της Υπερδνειστερίας για πρώτη φορά στην ιστορία. Τον Αύγουστο του 1941, ο Αδόλφος Χίτλερ έπεισε τον Ίον Αντονέσκου να πάρει τον έλεγχο της περιοχής ως υποκατάστατο της Βόρειας Τρανσυλβανίας, που καταλήφθηκε από την Ουγγαρία του Μίκλος Χόρτυ μετά τη Δεύτερη Απόφαση της Βιέννης. Παρά τη ρουμανική διοίκηση, το Βασίλειο της Ρουμανίας δεν ενσωμάτωσε επισήμως την Υπερδνειστερία στο διοικητικό του πλαίσιο. Η φιλική προς τους Ναζί κυβέρνηση Αντονέσκου ήλπιζε να προσαρτήσει το έδαφος τελικά, αλλά οι εξελίξεις στο Ανατολικό Μέτωπο το απέκλεισαν.
Ρουμανική κατάκτηση της Υπερδνειστερίας Επεξεργασία
Μέχρι τις 26 Ιουλίου 1941, ο Ρουμανικός Στρατός είχε απωθήσει τον Σοβιετικό Στρατό από τη Βεσσαραβία, το έδαφος της Ρουμανίας, που κατείχε η Σοβιετική Ένωση τον Ιούνιο του 1940. Η ναζιστική Γερμανία ήθελε τη Ρουμανία ως σύμμαχο στον πόλεμο κατά της Σοβιετικής Ένωσης. Ωστόσο, η Ρουμανία ήταν εφησυχασμένη με την ανάκτηση του εδάφους της. Για να πειστεί οτότε δικτάτορας της Ρουμανίας, Ίον Αντονέσκου, ο Χίτλερ διέταξε τον γερμανικό στρατό να προχωρήσει στην Ουκρανία από βορρά προς νότο, ακολουθώντας μια διαδρομή ανατολικά του ποταμού Νότιου Μπουκ, προκειμένου να παγιδεύσει τα σοβιετικά στρατεύματα μεταξύ Δνείστερου και Νοτίου Μπουκ. Ο Αντονέσκου αντιμετώπισε έτσι ένα απλό καθήκον για τον στρατό του: να κατακτήσει από τα περικυκλωμένα και υποχωρούντα στρατεύματα του Κόκκινου Στρατού μια επακριβώς οριοθετημένη περιοχή. Ο Αντονέσκου διέταξε τη Ρουμανική Τέταρτη Στρατιά να αναλάβει αυτό το έργο.
Κατά την πρώτη εβδομάδα της προέλασης, στα μέσα Αυγούστου 1941, οι ρουμανικές δυνάμεις κατέλαβαν όλη την περιοχή, εκτός από μια μικρή περιοχή γύρω από την Οδησσό, χωρίς μάχη. Εκείνη την εποχή, οι Ρουμάνοι είχαν 60.000 στρατιώτες, για να κατακτήσουν την πόλη από τους 34.000 υπερασπιστές της. Ωστόσο, η οργάνωση ήταν τόσο φτωχή και η διοίκηση ήταν τόσο επιφανειακή, που η επίθεση κατέληξε σε στρατιωτική γκάφα. Εκμεταλλευόμενοι αυτή την επιτυχία, οι Σοβιετικοί σταμάτησαν την εκκένωση της πόλης δια θαλάσσης και αντ' αυτού έστειλαν ενισχύσεις, ενισχύοντας τη δύναμη των σοβιετικών δυνάμεων έως και 100.000. Οι Ρουμάνοι αναγκάστηκαν επίσης να υπερδιπλασιάσουν τον αριθμό τους. Αν και περιστασιακά, σε ορισμένα μικρά τμήματα της πρώτης γραμμής, Ρουμάνοι αξιωματικοί χαμηλού και μεσαίου βαθμού είχαν σαφείς επιτυχίες, η γενική οργάνωση της πολιορκίας ήταν καταστροφική για τους Ρουμάνους και αρκετοί στρατηγοί απολύθηκαν στη συνέχεια. Τελικά, μετά από δύο μήνες πολιορκίας, ο ρουμανικός στρατός πήρε τον έλεγχο της πόλης με τίμημα 92.545 απωλειών. Μόνο στη Μάχη του Στάλινγκραντ ήταν υψηλότεροι οι αριθμοί των θυμάτων των Ρουμάνων, αλλά τότε οι Ρουμάνοι θα αντιμετώπιζαν έναν ανώτερο αριθμητικά και τεχνικά εχθρό. Αν και οι Σοβιετικοί τελικά εγκατέλειψαν την πόλη, μπόρεσαν να εμποδίσουν μια μεγαλύτερη εχθρική δύναμη με μια μικρότερη και να προκαλέσουν σημαντικές απώλειες στους επιτιθέμενους. Αυτό το αποτέλεσμα ήταν ιδιαίτερα σημαντικό, επειδή η Σοβιετική Ανώτατη Διοίκηση είχε αρχικά διατάξει την εγκατάλειψη της πόλης. Στο τέλος του πολέμου, η Οδησσός έλαβε τον τίτλο της ηρωικής πόλης.
Μόλις τα ρουμανικά στρατεύματα εισήλθαν στην Οδησσό, ίδρυσαν το αρχηγείο των δύο από τις μεραρχίες τους στο τοπικό κτήριο του Λαϊκού Κομισαριάτου Εσωτερικών Υποθέσεων (NKVD). Ωστόσο, το κτήριο ναρκοθετήθηκε από τους Σοβιετικούς, οι οποίοι το ανατίναξαν, σκοτώνοντας περισσότερα από 100 μέλη του αρχηγείου του ρουμανικού τμήματος, συμπεριλαμβανομένων σχεδόν 50 αξιωματικών, παραλύοντας τη δραστηριότητα των δύο μεραρχιών για δύο εβδομάδες. Σε αντίποινα, ο Ίον Αντονέσκου διέταξε τη σύλληψη και τη σφαγή πολιτών, που ήταν ύποπτοι για βοήθεια στον Κόκκινο Στρατό. Όταν έγινε σαφές ότι ο εντοπισμός των ατόμων, που ευθύνονταν άμεσα για το περιστατικό θα ήταν σχεδόν αδύνατος, ο Αντονέσκου διέταξε τον πυροβολισμό των Εβραίων. Η σφαγή που ακολούθησε είχε ως αποτέλεσμα 19.000 νεκρούς αμάχους, η πλειοψηφία των οποίων δεν είχε καμία σχέση με τη στρατιωτική δράση. Ένας ακόμη αριθμός Εβραίων της Οδησσού εκτοπίστηκε σε γκέτο και στρατόπεδα συγκέντρωσης στο βόρειο μισό της περιοχής.
Ένα κομματικό κίνημα, με δύναμη 300 ανδρών, δραστηριοποιήθηκε στις κατακόμβες της Οδησσού καθ' όλη τη διάρκεια της κατοχής. Κατάφερε να οργανώσει μια εξαιρετική επικοινωνία με το αρχηγείο των ανταρτών στη Μόσχα. Ο Αντονέσκου συμβουλεύτηκε να χρησιμοποιήσει δηλητηριώδες αέριο, για να καθαρίσει τις κατακόμβες, αλλά, φοβούμενος τις δημόσιες συνέπειες μιας τέτοιας πράξης, αποφάσισε να απέχει από αυτήν. Τελικά, οι Ρουμάνοι μπόρεσαν να προκαλέσουν μεγάλο αριθμό απωλειών στους παρτιζάνους με τη βοήθεια ορισμένων ανταρτών, που άλλαξαν πλευρά και αποκάλυψαν την κίνηση μέσα από τις κατακόμβες. Ωστόσο, οι κατακόμβες δεν εκκαθαρίστηκαν ποτέ πλήρως και οι παρτιζάνοι διατήρησαν ένα συνεχές κίνημα αντίστασης μέχρι την επιστροφή του Κόκκινου Στρατού.
Κατάσταση σε σχέση με τη Ρουμανία Επεξεργασία
Αν και δεν προσάρτησε εντελώς την περιοχή, η ρουμανική κυβέρνηση Αντονέσκου οργάνωσε το έδαφος στο Guvernământul Transnistriei υπό τον Ρουμάνο κυβερνήτη, Γκεόργκε Αλεξιάνου.
Η συμμαχική με τους Ναζί κυβέρνηση Αντονέσκου ήλπιζε να προσαρτήσει το έδαφος τελικά, αλλά οι εξελίξεις στο Ανατολικό Μέτωπο το απέκλεισαν.
Τα ρουμανικά κόμματα της αντιπολίτευσης ήταν κατά των ρουμανικών επιχειρήσεων πέρα από τη Βεσσαραβία και τη Μπουκοβίνα. Δύο εξέχουσες πολιτικές προσωπικότητες της εποχής, ο Γιούλιου Μανίου και ο Κονσταντίν Μπρατιάνου, δήλωσαν ότι «ο ρουμανικός λαός δεν θα συναινέσει ποτέ στη συνέχιση του αγώνα πέρα από τα εθνικά μας σύνορα».
Διοικητικές διαιρέσεις Επεξεργασία
Η επικράτεια χωρίστηκε σε 13 κομητείες (Τζουντέτς). Κάτω από αυτές υπήρχαν υποδιαιρέσεις με το όνομα Μουνιτσίπιου (Municipiu, Δήμος), Οράς (Oraş, Πόλη) και Ράιον (Raion, Περιφέρεια).
Kομητείες Επεξεργασία
Πληθυσμός Επεξεργασία
Τον Δεκέμβριο του 1941 οι ρουμανικές αρχές διεξήγαγαν απογραφή στην Υπερδνειστερία και η εθνοτική δομή ήταν η εξής:[1]
| Εθνότητα | Πληθυσμός | % | Αγροτικός | Αστικός |
|---|---|---|---|---|
| Ουκρανοί / Ρουθηναίοι | 1.775.273 | 76.3 | 79,9 | 57.4 |
| Ρουμάνοι | 197.685 | 8.4 | 9.3 | 4.4 |
| Ρώσοι | 150.842 | 6.5 | 2.4 | 27.9 |
| Γερμανοί (συγκεκριμένα Γερμανοί της Μαύρης Θάλασσας ) | 126.464 | 5.4 | 5.9 | 2.7 |
| Βούλγαροι | 27.638 | 1.2 | 1.1 | 1.4 |
| Εβραίοι | 21.852 | 0,9 | 0,7 | 2.0 |
| Πολωνοί | 13.969 | 0.6 | 0.3 | 2.3 |
| Λιποβάνοι | 968 | - | - | 0.1 |
| Τάταροι | 900 | - | - | 0.1 |
| Οι υπόλοιποι | 10.628 | 0,5 | 10.2 | 1.7 |
| Σύνολο | 2.326.224 * | 100 | 1.956.557 | 369.669 |
Ρουμανικός αστικός πληθυσμός (απογραφή Δεκεμβρίου 1941)[2] Επεξεργασία
| Όνομα | Κατάσταση | Συνολικός πληθυσμός | Ρουμανικός πληθυσμός | Ρουμανική αναλογία |
|---|---|---|---|---|
| Μοχιλίβ-Ποντίλσκι | πόλη | 13.131 | 61 | 0,46% |
| Ζμερίνκα | πόλη | 10.502 | 29 | 0,27% |
| Γιαμπόλ | πόλη | 5.075 | 20 | 0,39% |
| Τουλτσίν | πόλη | 3.833 | 5 | 0,13% |
| Μπαρζούλα | πόλη | 8.812 | 314 | 3,56% |
| Ρύμπνιτσα | πόλη | 6.998 | 1.575 | 22,5% |
| Μπάλτα | πόλη | 9.538 | 156 | 1,63% |
| Μπερσάντ | πόλη | 4.361 | 1 | 0,02% |
| Ντουμποσάρι | πόλη | 4.033 | 1.165 | 28,88% |
| Γρηγοριόπολη | πόλη | 8.553 | 6.182 | 72,27% |
| Ανανίεφ | πόλη | 11.562 | 1.963 | 16,97% |
| Γκόλτα | πόλη | 6.436 | 61 | 0,94% |
| Τιράσπολ | πόλη | 17.014 | 1.285 | 7,55% |
| Οβιντιόπολ | πόλη | 4.324 | 106 | 2,45% |
| Οδησσός | πόλη | 244.572 | 3.224 | 1,31% |
| Μπερεζόφτσα | πόλη | 6.090 | 72 | 1,18% |
| Οτσάκοφ | πόλη | 4.835 | 4 | 0,08% |
| Σύνολο | - | 369.669 | 16.223 | 4,38% |
Ρουμανικός πληθυσμός ανά κομητεία (Δεκέμβριος, απογραφή 1941)[3] Επεξεργασία
| Όνομα | Συνολικός πληθυσμός | Ρουμανικός πληθυσμός | Ρουμανική αναλογία |
|---|---|---|---|
| Μοχιλίβ-Ποντίλσκι | 293.884 | 176 | 0,059% |
| Τζουγκάστρου | 240.406 | 74 | 0,030 |
| Τουλτσίν | 147.184 | 11 | 0,007% |
| Ρύμπνιτσα | 217.403 | 54.660 | 25,142% |
| Μπάλτα | 255.107 | 1.111 | 0,435% |
| Ντουμποσάρι | 138.861 | 56.257 | 40,513% |
| Ανανίεφ | 142.401 | 19.748 | 13,867% |
| Γκόλτα | 139.013 | 4.621 | 3,554% |
| Τιράσπολ | 189.809 | 48.427 | 25,513% |
| Οβιντιόπολ | 64.576 | 6.036 | 9,347% |
| Οδησσός | 331.369 | 3.543 | 1,069% |
| Μπερεζόφτσα | 89.156 | 2.820 | 3,162% |
| Οτσάκοφ | 76.822 | 203 | 0,264% |
Οργάνωση Επεξεργασία
Η ρουμανική διοίκηση της Υπερδνειστερίας προσπάθησε να σταθεροποιήσει την κατάσταση στην περιοχή κατά τη διάρκεια της κατοχής. Για το σκοπό αυτό, άνοιξε όλες τις εκκλησίες, που προηγουμένως είχαν κλείσει από τους Σοβιετικούς. Κατά την περίοδο 1942–1943, οργανώθηκαν 2.200 δημοτικά σχολεία στην περιοχή, μεταξύ των οποίων 1.677 ουκρανικά, 311 ρουμανικά, 150 ρωσικά, 70 γερμανικά και 6 βουλγαρικά. Άνοιξαν 117 γυμνάσια και λύκεια, συμπεριλαμβανομένων 65 γυμνασίων, 29 τεχνικών λυκείων και 23 ακαδημαϊκών λυκείων. Άνοιξαν θέατρα στην Οδησσό και την Τιράσπολ, καθώς και πολλά μουσεία, βιβλιοθήκες και κινηματογράφοι σε όλη την περιοχή. Στις 7 Δεκεμβρίου 1941, το Πανεπιστήμιο της Οδησσού άνοιξε ξανά με 6 σχολές - ιατρική, πολυτεχνική, νομική, επιστήμη, γλώσσες και γεωργική μηχανική.
Η ρουμανική πολιτική ασφάλειας κατά τη διάρκεια του 1942 - 1943 πέτυχε να κρατήσει την Υπερδνειστερία ειρηνευμένη. Οι αδίστακτες μέθοδοι, που εφάρμοσαν οι Γερμανοί αλλού ήταν λιγότερο επιτυχημένες, όπως αποδεικνύεται από τις προσπάθειες των προσφύγων να διαφύγουν από τη γερμανική στη ρουμανική δικαιοδοσία. Οι πολιτικές της Ρουμανίας στην Υπερδνειστερία ισοδυναμούσαν με την καλύτερη κατάσταση τροφίμων, υγείας και εκπαίδευσης στην κατεχόμενη από τον Άξονα Ανατολική Ευρώπη. Κάτω από τη ρουμανική κυριαρχία, επιτρέπονταν οι θρησκευτικές και πολιτιστικές αναβιώσεις, οι αιχμάλωτοι πολέμου απελευθερώθηκαν και πολλοί ντόπιοι κομμουνιστές πήραν αμνηστεία. Αυτή η επιείκεια μείωσε την τοπική εχθρότητα στη ρουμανική κατοχή μετά τον τρόμο του 1941, υπονομεύοντας επίσης τις σοβιετικές προσπάθειες στρατολόγησης ανταρτών. Ακόμη και ενώ οι Ρουμάνοι που υποχωρούσαν λεηλατούσαν την Υπερδνειστερία τον Μάρτιο του 1944, οι ντόπιοι αντάρτες δεν μπόρεσαν να κινητοποιήσουν την υποστήριξη των πολιτών.[4]
Σύνορα, έδαφος και διοικητική ιεραρχία Επεξεργασία
Στις 14 Αυγούστου 1941, ο Χίτλερ έγραψε στον Αντονέσκου, ζητώντας από τον τελευταίο να αναλάβει τη διοίκηση μεταξύ του Δνείστερου και του Δνείπερου. Ο Αντονέσκου απάντησε τρεις ημέρες αργότερα, δηλώνοντας ότι μπορούσε να αναλάβει την ευθύνη μόνο για την περιοχή μεταξύ του Δνείστερου και του Μπουκ, λόγω έλλειψης «των μέσων και εκπαιδευμένου προσωπικού». Ωστόσο, ο Ρουμάνος ηγέτης ήταν πρόθυμος να προμηθεύσει στρατεύματα ασφαλείας για την περιοχή μεταξύ του Μπουκ και του Δνείπερου. Η γερμανορουμανική συμφωνία για τη δημιουργία της Υπερδνειστερίας υπογράφηκε στις 19 Αυγούστου στο Τιράσπολ. Είναι γνωστή ως Συμφωνία Τιράσπολ. Αυτή η συνθήκη παγιώθηκε με μια σύμβαση, που υπογράφηκε στην Τιγκίνα στις 30 Αυγούστου (η Συμφωνία της Τιγκίνα), η οποία ωστόσο δεν καθόριζε με σαφήνεια τα βόρεια σύνορα της Υπερδνειστερίας. Ο Αντονέσκου διεκδίκησε τις βόρειες πόλεις Μοχιλίβ-Ποντίλσκι, Ζμερίνκα και Τουλτσίν, ένα αίτημα το οποίο ο Χίτλερ αποδέχθηκε. Τα τελικά σύνορα αναγνωρίστηκαν στις 4 Σεπτεμβρίου, με γερμανική εντολή που καθιέρωσε ένα όριο μεταξύ της Υπερδνειστερίας και του οπισθίου τμήματος της Νότιας Ομάδας Στρατού.[5] Η επικράτεια που προέκυψε ανήλθε σε 42.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Χωριζόταν σε 13 κομητείες, καθεμία από τις οποίες διοικούνταν από έναν υψηλόβαθμο αξιωματικό με το ρόλο του έπαρχου. Μια κομητεία χωριζόταν περαιτέρω σε ράιον, κάθε ράιον διοικούνταν από έναν πραίτορα, ο οποίος είχε πολύ ευρύτερες εξουσίες από τον έπαρχο. Ολόκληρη η περιοχή, αποτελώντας ένα ενιαίο Κυβερνείο, διοικούνταν από έναν Κυβερνήτη, τον Γκεόργκε Αλεξιάνου.[6]
Αεροπορία Επεξεργασία
Η Υπερδνειστερία είχε δημοσιονομική αυτονομία και ως εκ τούτου έκανε χρήση των δικών της αεροσκαφών, χωριστά από την υπόλοιπη Βασιλική Ρουμανική Αεροπορία. Το ακόλουθο αεροσκάφος περιλάμβανε το εναέριο τμήμα της Υπερδνειστερίας:[7]
| Μοντέλο | Προέλευση | Αριθμός |
|---|---|---|
| Fw 58 | Ναζιστική Γερμανία | 1 |
| SET 7Κ | Ρουμανία | 3 |
| RWD 13 | Πολωνία | 5 |
| Junkers Ju 52 | Ναζιστική Γερμανία | 2 |
Το Ολοκαύτωμα Επεξεργασία
Η ευθύνη για το Ολοκαύτωμα στην Οδησσό και την Υπερδνειστερία γενικά ήταν καθαρά της Ρουμανίας, της μόνης χώρας εκτός από τη ναζιστική Γερμανία, που διοικούσε μια μεγάλη σοβιετική πόλη κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Η Οδησσός - την εποχή εκείνη, ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα της εβραϊκής ζωής και κουλτούρας στην Ευρώπη - είχε μετατραπεί ουσιαστικά σε γιούντενφραϊ (judenrein), παρά το γεγονός ότι ο πληθυσμός της ήταν το ένα τρίτο Εβραίοι στην αρχή του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.[8]
Πολλοί Εβραίοι εκτοπίστηκαν στην Υπερδνειστερία από τη Βεσσαραβία και τη Μπουκοβίνα.[9][10] Κατά την περίοδο 1941 – 1944, 200.000 Ρομά και Εβραίοι έγιναν θύματα[11] της ρουμανικής κατοχής της Υπερδνειστερίας. Όντας μη ρουμανικό έδαφος, η Υπερδνειστερία χρησιμοποιήθηκε ως πεδίο δολοφονίας για την εξόντωση των Εβραίων. Οι επιζώντες λένε ότι σε σύγκριση με το Ολοκαύτωμα της Ναζιστικής Γερμανίας, όπου οι απελάσεις σχεδιάστηκαν προσεκτικά, η ρουμανική κυβέρνηση δεν προετοίμασε να στεγάσει χιλιάδες ανθρώπους στην Υπερδνειστερία, όπου έμειναν οι απελαθέντες. Αντίθετα, οι άνθρωποι τοποθετήθηκαν σε πρόχειρους στρατώνες χωρίς τρεχούμενο νερό, ηλεκτρικό ρεύμα ή αποχωρητήρια. Όσοι δεν μπορούσαν να περπατήσουν, απλώς αφέθηκαν να πεθάνουν. Συνολικά, στην Υπερδνειστερία λειτουργούσαν περίπου 150 γκέτο και στρατόπεδα.[12]
Στην Οδησσό, μεταξύ 80.000 και 90.000 από τους περίπου 180.000 Εβραίους της πόλης παρέμειναν τη στιγμή, που οι Γερμανοί και οι Ρουμάνοι κατέλαβαν την πόλη στις 16 Οκτωβρίου 1941. Έξι μέρες αργότερα, μια βόμβα εξερράγη στο ρουμανικό στρατιωτικό αρχηγείο στην Οδησσό, προκαλώντας σφαγή Εβραίων. Πολλοί κάηκαν ζωντανοί. Μόνο τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο του 1941, τα ρουμανικά στρατεύματα στην Οδησσό σκότωσαν περίπου 30.000 Εβραίους. Η Υπερδνειστερία ήταν ο τόπος δύο στρατοπέδων συγκέντρωσης και πολλών de facto γκέτο (τα οποία η ρουμανική κυβέρνηση εν καιρώ πολέμου ανέφερε ως «αποικίες»).[13] Επιπλέον, οι περισσότεροι από τους εναπομείναντες Εβραίους στη Βεσσαραβία (84.000 από 105.000) και στη βόρεια Μπουκοβίνα (36.000 από 60.000) συγκεντρώθηκαν επίσης σε αυτά.[14] Ένα εντυπωσιακό παράδοξο είναι το γεγονός ότι οι περισσότεροι Ρουμάνοι Εβραίοι (375.000) υπό το καθεστώς Αντονέσκου επέζησαν του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.[15] Η Εγκυκλοπαίδεια του Ολοκαυτώματος (Μουσείο Μνήμης του Ολοκαυτώματος των Ηνωμένων Πολιτειών) γράφει ότι «Μεταξύ των πιο διαβόητων από αυτά τα γκέτο… ήταν η Μπογκντάνοβκα, στη δυτική όχθη του ποταμού Μπουκ… Τον Δεκέμβριο του 1941, τα ρουμανικά στρατεύματα, μαζί με τους Ουκρανούς βοηθούς, σφαγίασαν σχεδόν όλους τους Εβραίους στην Μπογκντάνοβκα· οι πυροβολισμοί συνεχίστηκαν για περισσότερο από μια εβδομάδα». Παρόμοια γεγονότα συνέβησαν στα στρατόπεδα Ντομάνεφκα και Αχμέτσετχα και (παραθέτοντας την ίδια πηγή) "Εβραίοι που είχαν καταστραφεί από τον τύφο συνωστίστηκαν στην "αποικία" στο Μοχιλίβ-Ποντίλσκι." Άλλα στρατόπεδα, επίσης με πολύ υψηλά ποσοστά θανάτων, βρίσκονταν στο Πέτσορα και στο Βαπνιάρκα, το τελευταίο προοριζόταν για Εβραίους πολιτικούς κρατούμενους, που απελάθηκαν από τη Ρουμανία.[13] Πολλοί Εβραίοι πέθαναν από έκθεση, πείνα ή ασθένειες κατά τη διάρκεια των απελάσεων στην Υπερδνειστερία ή μετά την άφιξή τους. Άλλοι δολοφονήθηκαν από ρουμανικές ή γερμανικές μονάδες, είτε στην Υπερδνειστερία είτε αφού οδηγήθηκαν μέσω του ποταμού Μπουκ στην κατεχόμενη από τους Γερμανούς Ουκρανία. Οι περισσότεροι από τους Εβραίους, που στάλθηκαν στα στρατόπεδα στην Υπερδνειστερία δεν επέστρεψαν ποτέ. Όσοι επέζησαν, περίπου 70.000, επέστρεψαν στη Ρουμανία το 1945, για να ανακαλύψουν ότι είχαν χάσει τα σπίτια τους.
Ακόμη και για τον γενικό πληθυσμό, τα τρόφιμα στην Υπερδνειστερία ήταν πολύ σπάνια, λόγω έλλειψης ρουμανικού σχεδιασμού. Σύμφωνα με την αφήγηση ενός επιζώντος, οι άνθρωποι μαζεύονταν έξω από ένα σφαγείο και περίμεναν να πετάξουν τα υπολείμματα κρέατος, δέρματος και οστών έξω από το σφαγείο μετά τον καθαρισμό κάθε πρωί. Θυμάται ότι πάλευαν για τα κόκαλα «όπως τα σκυλιά» και ότι οι άνθρωποι πέθαιναν από την πείνα. Μεταξύ των επιζώντων ήταν ο Λίβιου Λιμπρέσκου[16] και ο Νόρμαν Μανέα.
Θέση της κυβέρνησης Αντονέσκου Επεξεργασία
Ο Αντονέσκου, σε μια κυβερνητική συνεδρίαση, έδειξε τις προθέσεις να απελαθούν όλοι οι Εβραίοι πίσω από τα Ουράλια Όρη, εάν ήταν δυνατό: «Έχω περίπου 10.000 Εβραίους, που έχουν απομείνει στη Βεσσαραβία, οι οποίοι σε λίγες μέρες θα διασχίσουν τον Δνείστερο, και αν οι συνθήκες το επιτρέψουν, θα οδηγηθούν πέρα από τα Ουράλια».
Τέλος του Κυβερνείου της Υπερδνειστερίας Επεξεργασία
Στις αρχές του 1944, η ρουμανική οικονομία είχε καταρρεύσει λόγω των εξόδων του πολέμου και των καταστροφικών αεροπορικών βομβαρδισμών των Συμμάχων σε ολόκληρη τη Ρουμανία, συμπεριλαμβανομένης της πρωτεύουσας, Βουκουρεστίου. Επιπλέον, τα περισσότερα από τα προϊόντα, που αποστέλλονταν στη Γερμανία παρασχέθηκαν χωρίς χρηματική αποζημίωση. Ως αποτέλεσμα αυτών των «μη αντισταθμιστικών εξαγωγών», ο πληθωρισμός στη Ρουμανία εκτινάχθηκε στα ύψη, προκαλώντας εκτεταμένη δυσαρέσκεια στον ρουμανικό πληθυσμό, ακόμη και μεταξύ ομάδων και ατόμων, που κάποτε είχαν υποστηρίξει με ενθουσιασμό τους Γερμανούς και τον πόλεμο.
Η Υπερδνειστερία γλίτωσε σχετικά από αυτούς τους αεροπορικούς βομβαρδισμούς, αλλά σύντομα ο Κόκκινος Στρατός κατέστρεψε όλη τη ρουμανική παρουσία στην περιοχή. Κατά τη διάρκεια της επίθεσης Ουμάν – Μποτοσάνι, τα σοβιετικά στρατεύματα διέσχισαν τον υψηλότερο σημείο του ποταμού Μπουκ στις 11 Μαρτίου και σε είκοσι ημέρες ακόμη το Κυβερνείο της Υπερδνειστερίας «εξαφανίστηκε». Μέχρι τα τέλη Μαρτίου 1944 δεν υπήρχαν άλλα στρατεύματα του Άξονα ανατολικά του ποταμού Δνείστερου, εκτός από την περικυκλωμένη πρωτεύουσα Οδησσό. Εν τω μεταξύ, η αντικατάσταση του Κυβερνήτη Αλεξιάνου έγινε την 1η Φεβρουαρίου 1944, από τον στρατιωτικό κυβερνήτη, υποστράτηγο Ποτοπεάνου (πρώην υπουργός Οικονομίας της Ρουμανίας). Το όνομα Υπερδνειστερία έπαψε να χρησιμοποιείται και οι αρχές αναφέρονταν όλο και περισσότερο ως Στρατιωτική Κυβέρνηση μεταξύ Δνείστερου και Μπουκ.
Στις 28 Μαρτίου, ο Κόκκινος Στρατός πήρε τον Νικολάεφ και την επόμενη μέρα διέσχισε δυναμικά τον κάτω ποταμό Μπουκ. Στις 5 Απριλίου, η Ραζντελνάια έπεσε και με αυτόν τον τρόπο κόπηκε ο αυτοκινητόδρομος Οδησσού-Τιράσπολ. Στις 19, μετά από μια σύντομη αλλά σκληρή μάχη, ο Κόκκινος Στρατός μπήκε ξανά στην Οδησσό. Στις 12 Απριλίου, η Τιράσπολ καταλήφθηκε και τέσσερις μέρες αργότερα όλη η Υπερδνειστερία βρέθηκε ξανά στα σοβιετικά χέρια. Τις τελευταίες ημέρες, οι Γερμανοί επικεντρώθηκαν στην καταστροφή στην Οδησσό, καθώς η εκκένωση ήταν αδύνατη. Λιμενικές εγκαταστάσεις, ορισμένες βιομηχανικές εγκαταστάσεις και συγκοινωνιακοί κόμβοι ανατινάχθηκαν (ακόμη και το εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, διάφοροι μύλοι, αποθήκες ψωμιού, ζάχαρης και άλλων τροφίμων καταστράφηκαν). Από τον πληθυσμό της Οδησσού, απέμειναν μόλις 200.000. Πολλοί είχαν κρυφτεί στην περιοχή, ενώ κάποιοι είχαν αναζητήσει ασφάλεια στην ύπαιθρο. Και κάποιοι είχαν φύγει προς τα δυτικά με τους Ρουμάνους και τους Γερμανούς: μόνο όσοι είχαν συμβιβαστεί, είχαν φύγει. Το μεγαλύτερο μέρος των κατοίκων είχε μείνει στην περιοχή. Ο κόσμος φοβόταν τη σοβιετική καταστολή, αλλά «δεν υπήρχε άλλη διέξοδος», σύμφωνα με γερμανικές πηγές.[17] Αξίζει ωστόσο να σημειωθεί ότι υπήρχε ακόμη ένα πολύ μικρό κομμάτι της Υπερδνειστερίας υπό ρουμανική κυριαρχία μέχρι τον Αύγουστο του 1944, σύμφωνα με έναν χάρτη της Ανώτατης Διοίκησης Στρατού (Oberkommando des Heeres, OKH) που απεικονίζει την κατάσταση στο ρουμανικό μέτωπο στις 20 Αυγούστου. Αυτή η περιοχή περιλάμβανε μια προεξοχή προς τα δυτικά, που δημιουργήθηκε από τον ποταμό Δνείστερο, με κέντρο γύρω από την Κόσνιτσα (σήμερα τμήμα της περιφέρειας Ντουμπασάρι της Δημοκρατίας της Μολδαβίας).[18]
Μείωση του νεολατινικού πληθυσμού της Υπερδνειστερίας Επεξεργασία
Σήμερα ανατολικά του Δνείστερου έχουν απομείνει μόνο 237.785 ρομανόφωνοι κάτοικοι, ένα μικρό ποσοστό του συνολικού πληθυσμού της περιοχής, οι περισσότεροι από τους οποίους ζουν στην πραγματική αποσχισμένη δημοκρατία της Υπερδνειστερίας. Όμως ιστορικά ήταν η πλειοψηφία: σύμφωνα με τα αποτελέσματα της ρωσικής απογραφής (που αναφέρεται σε ρουμανικές πηγές) του 1793, 49 χωριά από τα 67 μεταξύ του Δνείστερου και του Νότιου Μπουκ ήταν ρουμανικά.[19]
Και πιο ανατολικά του Κυβερνείου της Υπερδνειστερίας υπήρχαν πολλές νεολατινικές κοινότητες: πράγματι οι Ρουμάνοι/Μολδαβοί στην Ουκρανία -ανατολικά του ποταμού Μπουκ- υπολογίστηκαν από μια γερμανική απογραφή ότι ήταν σχεδόν 780.000 (πιθανότατα ένας υπερβολικός αριθμός). Και έγιναν σχέδια για τη μεταφορά τους στην Υπερδνειστερία το 1942/43. Όμως δεν έγινε τίποτα. Ένας πολύ πιο πιθανός αριθμός ήταν αυτός, που έδωσε μια ρουμανική καθημερινή εφημερίδα τον Μάρτιο του 1943. Ανέφερε ότι, από το καλοκαίρι του 1942, 23.000 οικογένειες Μολδαβίας βρίσκονταν στο σοβιετικό έδαφος ανατολικά του Μπουκ (υπό γερμανική κατοχή). Μία ομάδα από αυτούς είχε καταφέρει να κάνει δίσκους της δημοτικής τους μουσικής «για να διατηρηθεί η απόδειξη της μονιμότητας του ρουμανικού στοιχείου στη μακρινή Ανατολή» (Universul, 15 Μαρτίου 1943).
Πράγματι, όταν η Σοβιετική Ένωση ανέκτησε την περιοχή την άνοιξη του 1944 και ο Σοβιετικός Στρατός προχώρησε στην περιοχή διώχνοντας τις δυνάμεις του Άξονα, πολλές χιλιάδες Ρουμάνοι/Βλάχοι της Υπερδνειστερίας σκοτώθηκαν εκείνους τους μήνες και εκτοπίστηκαν στα γκουλάγκ τα επόμενα χρόνια.[20] Έτσι, μια πολιτική εκστρατεία κατευθύνθηκε προς τις πλούσιες μολδαβικές αγροτικές οικογένειες, οι οποίες εκτοπίστηκαν στο Καζακστάν και στη Σιβηρία επίσης. Για παράδειγμα, μέσα σε μόλις δύο ημέρες, στις 6 Ιουλίου και στις 7 Ιουλίου 1949, περισσότερες από 11.342 οικογένειες της Μολδαβίας (περισσότεροι από 40.000 κάτοικοι των περιφερειών της Ουκρανίας) απελάθηκαν με εντολή του Υπουργού Κρατικής Ασφάλειας, I. Λ. Μορντόβετς, στο πλαίσιο ενός σχεδίου που ονομάζεται "Επιχείρηση Νότος".[21]
Τα στατιστικά στοιχεία της απογραφής για τον ρομανόφωνο πληθυσμό σε περιοχές ανατολικά του ποταμού Δνείστερου είναι τα ακόλουθα:
- 1939: 230.698 (σύμφωνα με τη σοβιετική απογραφή του 1939),[22] εκ των οποίων 170.982 στη Μολδαβική ΑΣΣΔ[23] και 26.730 στην Περιφέρεια της Οδησσού.[24]
- 1941: 197.685 εντός του Κυβερνείου της Υπερδνειστερίας.
- 2001: 307.785 (177.785 που ζουν στην πραγματική ζώνη της Υπερδνειστερίας + 60.000 που ζουν στην περιφέρεια της Οδησσού + 70.000 που ζουν στην υπόλοιπη Ουκρανία).
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ Publikationstelle Wien, Die Bevölkerungzählung in Rumänien, 1941, Vienna, 1943 (in German)
- ↑ Publikationstelle Wien, Die Bevölkerungzählung in Rumänien, 1941, Vienna, 1943 (in German)
- ↑ Publikationstelle Wien, Die Bevölkerungzählung in Rumänien, 1941, Vienna, 1943 (in German)
- ↑ James Ciment, Routledge, Mar 10, 2015, World Terrorism: An Encyclopedia of Political Violence from Ancient Times to the Post-9/11 Era, p. 118
- ↑ David Stahel, Cambridge University Press, 2017, Joining Hitler's Crusade, p. 71
- ↑ Geoffrey P. Megargee, Joseph R. White, Indiana University Press, 2018, The United States Holocaust Memorial Museum Encyclopedia of Camps and Ghettos, 1933–1945, vol.
- ↑ Mark Axworthy, London: Arms and Armour, 1995, Third Axis, Fourth Ally: Romanian Armed Forces in the European War, 1941–1945, p. 281
- ↑ Charles King, W. W. Norton & Company, Feb 28, 2011, Odessa: Genius and Death in a City of Dreams, p. 203
- ↑ Thaler, Henri Lustiger (4 Σεπτεμβρίου 2017). Witnessing Unbound: Holocaust Representation and the Origins of Memory (στα Αγγλικά). Wayne State University Press. ISBN 978-0-8143-4302-9.
- ↑ Kremer, S. Lillian (2003). Holocaust Literature: Lerner to Zychlinsky, index (στα Αγγλικά). Taylor & Francis. σελ. 1433. ISBN 978-0-415-92984-4.
- ↑ Roma Holocaust victims speak out, BBC News, January 23, 2009
- ↑ Geoffrey P. Megargee, Joseph R. White, Indiana University Press, 2018, The United States Holocaust Memorial Museum Encyclopedia of Camps and Ghettos, 1933–1945, vol.
- ↑ 13,0 13,1 USHMM
- ↑ A further 150,000 Bessarabian and Bukovinian Jews retreated (in terrible conditions) from Bessarabia and Northern Bukovina in June–July 1941, before the departure of the Soviet troops.
- ↑ «The Antonescu Paradox». Foreign Policy. 5 Φεβρουαρίου 2016.
- ↑ Matti Friedman, Holocaust survivor killed in Va shooting, AP, April 17, 2007
- ↑ OKH/GenStdH/FHO (IIIa), “Kgf.
- ↑ Karl-Heinz Frieser, Oxford University Press, 2017, The Eastern Front, 1943-1944: The War in the East and on the Neighbouring Fronts, p. 791
- ↑ E. Lozovan, Romanii orientali…(Eastern Romanians…), Neamul Romanesc”, 1/1991, p.32.
- ↑ Nationalities policy in Soviet Moldavia 1944-1989, by Igor Casu (in Romanian)
- ↑ Stalinist terror in Soviet Moldavia, by Igor Casu. p.49
- ↑ All-Union 1939: Ethnic composition by republic
- ↑ All-Union census 1930: Ethnic composition of raions, cities and large villages; Moldavian Autonomous Soviet Socialist Republic
- ↑ /ssp/ussr_nac_39_ra.php?reg=335 All-Union census 1930: Ethnic composition of raions, cities and large villages; Odessa Oblast