Πέτρος Λάντζας

Ο Πέτρος Λάντζας (1530 - 26 Φεβρουαρίου 1613) ήταν Έλληνας Κερκυραίος κατάσκοπος, κουρσάρος, επαναστάτης και πειρατής κατά τη διάρκεια του 16ου αιώνα. Συμμετείχε σε όλα τα προεπαναστατικά κινήματα της εποχής του με κύριο στόχο να απελευθερωθεί η Ήπειρος και οι παράκτιες περιοχές γύρω από αυτή. Αποκορύφωμα της δράσης του υπήρξε η προσπάθεια δολοφονίας του Σουλτάνου Μουράτ Γ' στην Κωνσταντινούπολη, το 1608.

Πέτρος Λάντζας
Γέννηση	1530 Κέρκυρα
Θάνατος	26 Φεβρουαρίου 1613 (83 ετών) Νάπολη
Χώρα	Republic of Venice ! Δημοκρατία της Βενετίας Ισπανία Βασίλειο της Νάπολης
Εν ενεργεία	1564-1613
Βαθμός	Σοπρακόμιτος
Διοικήσεις	Κυβερνήτης της Πάργας
Μάχες/πόλεμοι	Τέταρτος Βενετοτουρκικός πόλεμος (1570–1573)
Υπογραφή
δεδομένα ()

Τα πρώτα χρόνια

Ο Πέτρος Λάντζας γεννήθηκε στη βενετοκρατούμενη Κέρκυρα. Η οικογένεια Λάντζα ή Λάντσα δυτικής προέλευσης στιγμάτισε με την παρουσία της την Κέρκυρα για πολλούς αιώνες. Ήταν από τις πρώτες οικογένειες στο νησί. Αρκετά μέλη της οικογένειας γράφτηκαν στο Λίμπρο ντ’ όρο της Κέρκυρας όπως και ο Πέτρος Λάντζας. Ο παππούς του, Ανδρέας Λάντζας, ήταν από το 1499 «Castellano» και το 1500 «Capetanio» Πάργας. Ο πατέρας του Γεώργιος, ήταν το 1544-1545 επίσης «Capetanio» της ίδιας πόλης. Ο Αντώνιος Λάντζας, προφανώς συγγενής του, εκτελούσε χρέη Διερμηνέα στην υπηρεσία των Βενετικών αρχών της Κέρκυρας. Για τα παιδικά του χρόνια αλλά και μετέπειτα μέχρι την ηλικία των τριάντα τεσσάρων ετών δεν έχουμε στοιχεία. Η πρώτη ιστορική αναφορά για το πρόσωπό του ξεκινά το 1564.

Στην υπηρεσία των Βενετών

Σχέδιο του φρουρίου Σοποτού κατά την κατάληψη από Βενετικά πλοία το 1570

Το 1564 κατηγορήθηκε για τη δολοφονία ενός ατόμου αγνώστων στοιχείων. Απέρριψε από την πρώτη στιγμή ότι είχε οποιαδήποτε σχέση με τη δολοφονία και αρνήθηκε να παρουσιαστεί στο δικαστήριο. Η απόφαση του δικαστηρίου ήταν καταδικαστική και εξορίστηκε από τη βενετική επικράτεια. Παρέμεινε εξόριστος για τέσσερα περίπου χρόνια στο παραλιακό χωρίο της Σαγιάδας Θεσπρωτίας. Το Μάρτιο του 1568 με επιστολή του προς το Συμβούλιο των Δέκα ζητάει άδεια ελεύθερης διακίνησης στα βενετικά νερά. Το Συμβούλιο των Δέκα κάνει δεκτή την αίτηση του το Νοέμβριο του 1568, λαμβάνοντας υπόψη του, τις ευκαιριακές επιθέσεις του κατά των Τούρκων, τις υπηρεσίες που είχαν προσφέρει κατά το παρελθόν στη Βενετία οι πρόγονοι του, αλλά και την υπόσχεση ότι θα έπειθε τους ατίθασους πάντα Χειμαριώτες να σταματήσουν τις πειρατικές επιδρομές στο Στενό της Κέρκυρας.

Το κάστρο στο Μαργαρίτι της Θεσπρωτίας κατά την πολιορκία του από τους Βενετούς στα 1571.

Η απόφαση αυτή σηματοδότησε την έναρξη της ιδιαίτερα πυκνής σε τολμηρές και αποτελεσματικές ενέργειες του Πέτρου Λάντζα που για τα επόμενα έξι χρόνια θα υπηρετούσε τη Βενετία. Η δραστηριότητα του εστιάστηκε αμέσως σε δύο στόχους: σε επιθέσεις κατά των οθωμανικών πλοίων και στη συγκέντρωση πληροφοριών για τις κινήσεις της οθωμανικής αρμάδας και στην ενεργό συμμετοχή στα πράγματα της Βόρειας Ηπείρου, αφότου η Βενετία είχε αποφασίσει την υποστήριξη των τοπικών εξεγέρσεων στην περιοχή. Πράγματι, το 1570 συνέβαλε στην επιτυχία του κινήματος των Χειμαριωτών που οδήγησε στην κατάληψη του κάστρου του Σοποτού. Την επόμενη χρονιά και συγκεκριμένα στις 22 Νοεμβρίου του 1571 συμμετείχε ενεργά στην κατάληψη του κάστρου στο Μαργαρίτι Θεσπρωτίας. Tο 1571 πριν από τη ναυμαχία της Nαυπάκτου, ο Λάντζας σε αιφνιδιαστική επίθεση στο Δέλβινο άρπαξε μεγάλο αριθμό αλόγων και τα μετέφερε με ασφάλεια στην Κέρκυρα. Αργότερα αποβιβάστηκε σε γειτονική περιοχή της Πρέβεζας, επιτέθηκε με επιτυχία στις τουρκικές αρχές στην Παραμυθιά, στο χωριό Αγιά και Γιάννενα και συνέλαβε δύο τρεχαντήρια. Κατά τη διάρκεια της επιχείρησης αυτής σκότωσε τον Τούρκο διοικητή της Παραμυθιάς και έναν μπέη στα Γιάννενα. Πέρασε στο εσωτερικό της Hπείρου και με τους συντρόφους του, λεηλάτησε και μετέφερε μεγάλες ποσότητες τροφίμων στην Κέρκυρα η οποία βρισκόταν σε ναυτικό κλοιό από την τουρκική αρμάδα του Ουλούτζ Αλή και λεηλατημένη από τις επιδρομές των Τούρκων. Μετά από τις επιτυχίες του αυτές, η Βενετία όχι μόνο απέσυρε την ποινή που του είχε επιβάλει το 1564, αλλά τον εφοδίασε με πλοία και άνδρες για να συνεχίσει τις κουρσάρικες επιχειρήσεις του στην Αδριατική. Στις 9 Ιανουαρίου του 1573 γίνεται Governator di Parga (κυβερνήτης της Πάργας) και ολόκληρης της περιοχής που βρίσκονταν στη Βενετική κυριαρχία αποκτώντας και τον τίτλο του σοπρακόμιτος (ιππότη) που διεκδικούσε επίμονα. Του έχουν δοθεί ευρύτατα διοικητικά, δικαστικά και στρατιωτικά δικαιώματα. Επιφορτίζεται και με την εντολή να στρατολογεί εθελοντές κωπηλάτες για τον Βενετσιάνικο στόλο. Στις 7 Μαρτίου του 1573 η Βενετία υπογράφει, χωρίς να ενημερώσει τα υπόλοιπα μέλη της Ιεράς Συμμαχίας (Sacra Liga), ξεχωριστή συνθήκη ειρήνης με τους Τούρκους. Ο Πέτρος Λάντζας διαφωνεί με την απόφαση αυτή και αποφασίζει να εγκαταλείψει τα αξιώματα του και να προσφέρει τις υπηρεσίες του στους Ισπανούς που συνεχίζουν τον πόλεμο. Για την απόφαση του αυτή κατηγορείται από τους Βενετούς ως προδότης, διπλός κατάσκοπος και ότι εξαγοράστηκε από τους Ισπανούς. Το Συμβούλιο των Δέκα στις 9 Ιούλιου του 1574 εκδίδει εντολή να εντοπιστεί άμεσα και να τον δολοφονήσουν με οποιοδήποτε τρόπο.

Στην Υπηρεσία των Ισπανών

Ο Αντιβασιλέας της Νάπολης, καρδινάλιος Antoine Perrenot de Granvelle, τον υποδέχεται εγκάρδια του αναθέτει την αρχηγία του στόλου του Ότραντο και τον τοποθετεί σε θέση κλειδί: Επικεφαλής των κατασκόπων που δρούσαν στην Ανατολή. Η είδηση αυτή των αρμοδιοτήτων του μεταδόθηκε στη Βενετία με κρυπτογραφημένη επιστολή από την Κέρκυρα. Σε διπλωματικό επίπεδο, ο πρόξενος της Βενετίας στο Ότραντο, ενημερώνει τον Βενετσιάνο πρεσβευτή στη Νάπολη για τα κακουργήματα που κάνει ο Λάντζας σε βάρος των βενετσιάνικων πλοίων και γενικά της Βενετίας. Το 1576 μεταφέρει πολεμοφόδια στη Χειμάρρα για τον πληθυσμό, καταστρέφει το κάστρο του Σοποτού, που το είχε καταλάβει παλιότερα για λογαριασμό των Βενετσιάνων, κατεβαίνει στη Πρέβεζα και συλλέγει πληροφορίες για τις κινήσεις των Τούρκων και περνά στην Κέρκυρα. Το Συμβούλιο των Δέκα για τις πράξεις τους αυτές τον επικηρύσσει για δεύτερη φορά. Οι Ισπανοί της Νάπολης και οι εκπρόσωποι της Βενετίας βρίσκονται σε προστριβές εξ’ αιτίας του Λάντζα. Ο Valerio Antelmi Βενετός πρόξενος στη Νάπολη, διαμαρτύρεται προς τον αντιβασιλέα ότι ο Κερκυραίος δεν αφήνει την αλληλογραφία του να φθάσει, λόγω των επιδρομών που κάνει καθώς και ότι συλλαμβάνει καράβια με εργάτες, υλικά και πολεμοφόδια που έστελνε η Βενετία για το τείχισμα της Κέρκυρας, μη φτάνοντας ποτέ στον προορισμό τους. Ζητούσε την άμεση απομάκρυνσή του από τον στολίσκο του Ότραντο και ότι με τις πράξεις του αμαύρωνε τις καλές σχέσεις μεταξύ του Βασιλείου της Ισπανίας και της Γαληνοτάτης.Ο Κερκυραίος απάντησε στις κατηγορίες ότι προσπάθησαν να τον σκοτώσουν στην Κέρκυρα, παρόλο που ήταν σε αποστολή του Καθολικότατου Βασιλέα και ότι είχε δεχθεί επίθεση ο Ισπανός εκπρόσωπος στο νησί.

ΠΑΡΓΑ του Σαλβατώρ 1907-1908. Οικόσημα των 43 οικογενειών του Λίμπρο ντ Όρο, μέλη των οποίων ήταν Capitani di Parga επί Ενετών. Κάτω στο κέντρο και δεξιά το οικόσημο του Λάντζα.

Μετά από όλες αυτές τις εξελίξεις το όλο ζήτημα έφθασε στην αυλή του Βασιλιά της Ισπανίας Φιλίππου Β΄. Εκεί πρεσβευτής της Βενετίας ήταν ο Alberto Badoer,ο οποίος ενημερώνονταν συνεχώς για τα συμβαίνοντα στη Νάπολη. Στέλνει υπόμνημα-διαμαρτυρίας στις 21/12/1577 προς τον βασιλιά Φίλιππο Β΄ για την υπόθεση Λάντζα.

Ενημερώνει όπως είχε την υποχρέωση τους ανωτέρους του στη Γαληνότατη για την επιστολή διαμαρτυρίας εκφράζοντάς τους παράλληλα ότι του προξενεί εντύπωση η μεγάλη εμπιστοσύνη που δίνει ο Βασιλιάς της Ισπανίας στα λεγόμενα του νέου Αντιβασιλέα της Νάπολης, Marquesado de Mondéjar, για την όλη υπόθεση του Κερκυραίου. Οι επιχειρήσεις του Πέτρου Λάντζα προς την Ανατολή συνεχίζονται και διακρίνονται για τη τολμηρότητά τους αφού γίνονται από τη Ζάρα (Βόρειες Δαλματικές ακτές), την Πρέβεζα μέχρι και την Κρήτη. Παρακρατεί εμπορεύματα, συλλαμβάνει αιχμαλώτους, καταστρέφει πλοία ενώ παράλληλα οργανώνει ισχυρό κατασκοπευτικό δίκτυο στην Ανατολή. Η Βενετία έχει απαυδήσει. Ο αντιπρόσωπός της Βενετίας στην Ισπανική αυλή συναντά τον γραμματέα του Βασιλιά Φιλίππου Β΄, Antonio Perez, και υποβάλει εκ νέου υπόμνημα τον Σεπτέμβριο του 1578. Η Ισπανική αυλή αργεί χαρακτηριστικά στο να πάρουν απόφαση και οι Βενετοί τον Δεκέμβριο του ιδίου έτους επικήρυξαν για ακόμη μια φορά τον Λάντζα. Τον Μάρτιο του 1579 εκδίδεται νέα απόφαση από τον Βασιλιά Φίλιππο Β΄ και γίνεται γνωστή στον πρεσβευτή της Βενετίας στη Μαδρίτη Zuan Francesco Morozini. Σύμφωνα με αυτήν την απόφαση καταργείται ο Λάντζας από διοικητής του στολίσκου του Οτράντο και μετακινείται σε θέση που να μην έχει σχέση με τα συμφέροντα της Βενετίας. Ο Ισπανός Βασιλιάς ειδοποίησε τον πρώην αντιβασιλέα της Νάπολης Granvelle,στον οποίον τώρα είχε επίσημα αναθέσει το «Συμβούλιο της Ιταλίας», ότι ο Λάντζας επρόκειτο να μεταβεί στην αυλή της Ισπανίας. Ο Βενετός πρεσβευτής παραξενεύθηκε πως ο ίδιος ο Βασιλιάς ασχολήθηκε με αυτό το πρόσωπο και κατάλαβε ότι ο προστατευόμενος του Granvelle επρόκειτο να τιμωρηθεί, διότι ο Βασιλιάς δεν ήθελε να χαλάσει τις σχέσεις του με τη Γαληνότατη εξ αιτίας του. Η αρχηγία του στόλου του Οτράντο δόθηκε στον Ελληνοκύπριο Ιερώνυμο Κόμπη, προστατευόμενο του Λάντζα και κατάσκοπό του. Το 1580 ο Κερκυραίος φτάνει στην Ισπανία γεμάτος καλές συστατικές από τον πρώην αντιβασιλέα της Νάπολης Mondejar, με σκοπό να αντικρούσει τις εις βάρος του κατηγορίες. Μετά από ένα κενό χρονικό διάστημα, ο Granvelle ανακοινώνει στον Βενετό πρεσβευτή ότι ο Λάντζας βρίσκεται φυλακισμένος στη Λισαβόνα. Σημειώνουμε δε ότι η Πορτογαλία μόλις είχε προσαρτηθεί στην Ισπανία. Επίσης ζητά ένα νέο υπόμνημα από τη Βενετία στο οποίο να συγκεντρώνονται όλα όσα κατά καιρούς αναφέρθηκαν στα επί μέρος υπομνήματα-διαμαρτυρίες για τις πειρατικές του ενέργειες. Ο Κερκυραίος προσπαθεί μέσω του Βασιλιά να αποτρέψει την ποινή «την στο διηνεκές εξορία του από την ισπανική επικράτεια». Δεν τα καταφέρνει όμως και η ποινή επιβάλλεται. Στο τέλος του 1582 η τύχη του αλλάζει. Ο Βενετός εκπρόσωπος Matteo Zane, ειδοποιεί τη Γαληνότατη ότι ο Λάντζας είναι και πάλι ελεύθερος βρίσκεται στην Ιβηρική χερσόνησο υπό τις διαταγές του Marchese Santa Cruz. Το 1584 ο Λάντζας ενημερώνεται από τους πληροφοριοδότες του ότι ο παλιός του γνωστός Don Martin de Acuna, έχει συμφωνήσει με τον Τούρκο Ναύαρχο Ουλούτς Αλή, για την παράδοση ισπανικών γαλερών. Παραδίδει τα σχετικά αποδεικτικά έγγραφα στις ανώτερες Ισπανικές αρχές και ο Don Martin de Acuna συλλαμβάνεται και φυλακίζεται τον Ιούνιο του 1584. Ο Κερκυραίος αποκτά και πάλι την πλήρη εμπιστοσύνη των Ισπανών. Η Ισπανική αυλή ως αναγνώριση της προσφοράς του, προσφέρουν 600 δουκάτα ετησίως και 500 δουκάτα σαν βοήθεια, και του δίνουν την άδεια να επιστρέψει στη Νάπολη αλλά δεν του επετράπη να αναλάβει και πάλι την αρχηγία του στόλου του Οτράντο. Ο Λάντζας φεύγει από την Ισπανία τον Νοέμβριο του 1584. Φτάνει στη Νάπολη 17 Ιανουαρίου του 1585. Εκείνη την περίοδο αντιβασιλέας ήταν ο Pedro Giron, Δούκας της Ossuna. Παραδίδει σε αυτόν τις επιστολές του Βασιλιά Φιλίππου Β΄ και εγκαθίσταται στο σπίτι του στη Νάπολη όπου δημιουργεί το νέο του αρχηγείο, διευθύνοντας από εκεί τις επιχειρήσεις του για τα επόμενα 30 χρόνια. Έχει επιστολή του βασιλιά υπογεγραμμένη από τον ίδιον με ημερομηνία 18/8/1584 να αμοίβεται για τη μέχρι τώρα προσφορά του και για τις μελλοντικές επιχειρήσεις που θα κάνει για το Βασίλειο με 30 σκούδα τον μήνα. Είναι και πάλι ο αρχηγός των κατασκόπων. Παράλληλα μεταφέρει στη Νάπολη την οικογένεια του, τον γιο του που υπηρετούσε στο ισπανικό ναυτικό και την κόρη του Βικτώρια, στην οποία μάλιστα προσφέρει ένα κτήμα στην Κέρκυρα.

Την εποχή εκείνη στη Νάπολη έδρευε η ελληνική Αδελφότητα των Αγίων Πέτρου και Παύλου, όπου ο Λάντζας ήταν μέλος. Μέσω της αδελφότητος αυτής δημιούργησε φιλίες με Έλληνες τους οποίους χρησιμοποιούσε κυρίως όταν ήταν στη φυλακή. Μερικά από αυτά τα ονόματα ήταν: Ο Βελισάριος Κορένσιο, ο Ιερώνυμος Κόμπης, ο Σταύρος Αψαράς κ.ά. Ανυποχώρητος ήταν στην προσπάθεια του Καθολικισμού να προσηλυτίσει τους Ορθόδοξους. Ο εφημέριος του ελληνικού ναού της Νάπολης Κορτήσιος Βρανάς είχε εντολή, και την εκτελούσε με επιτυχία, να κάνει τους ενορίτες του να ασπασθούν το Καθολικό Δόγμα. Ο χειρότερος εχθρός του και μάλιστα με προσωπικές επιθέσεις εναντίον του ήταν ο Πέτρος Λάντζας. Ο Βρανάς ήρθε σε τόσο δύσκολη θέση που αναγκάστηκε να ζητήσει βοήθεια από τον προϊστάμενό του καρδινάλιο Santoro. Η απάντηση του Λάντζα ήταν ότι θα τον έδιωχνε από την εκκλησία εάν δεν εκτελούσε στο ακέραιο το Ορθόδοξο τυπικό.

Στον επιχειρησιακό τομέα, στέλνει ανθρώπους του στην Ανατολή (άνοιξη 1588 στέλνει στην Κωνσταντινούπολη τον Αλέξανδρο Σγουρό, τον Νικόλαο Albanese και τον Αντώνιο Δοξαρά). Συλλέγει πληροφορίες για δράστες εναντίον των Ισπανών και με διαταγή του συλλαμβάνονται Οθωμανοί και κατά καιρούς Βενετοί ευγενείς. Η Γαληνότατη υποφέρει και πάλι από τις δράσεις του. Από τα πιο σημαντικά επεισόδια κατά των Βενετών υπηκόων ήταν η προσπάθεια προσέγγισης του Εβραίου David Mazza, κατοίκου Κερκύρας (1588), οι δυσχέρειες που προκάλεσε στον Francesco Patrimale (1588), η φυλάκιση ενός Νικόλαου από τη Ζάκυνθο (1589), η κακομεταχείριση του Ανδρέα Δευτεραίου από τα Κύθηρα (1591) και οι συνεχείς ενέργειες κατά των Βενετών του Μπάρι το 1602-1603.

Το 1608 υπήρχε συνεχής αναβρασμός στην ελληνική κοινότητα της Νάπολης και στα επόμενα χρόνια. Στις 19 Ιουνίου 1608, ο γραμματέας της πρεσβείας της Γαληνοτάτης, Agostino Dolce, ενημέρωνε τον δόγη Leonardo Donato [1602-1611], για ύποπτες κινήσεις και ζυμώσεις στους ελληνικούς κύκλους της Νάπολης. Ο Dolce ανέφερε ότι είχαν φτάσει από την Απουλία ορισμένοι απεσταλμένοι από τα Τρίκαλα και τα Γιάννενα που ήταν σε επαφή με τον μητροπολίτη Διονύσιο τον Σκυλόσοφο που υποκινούσε τις ταραχές στη Θεσσαλία και την Ήπειρο στα χρόνια 1600 και 1611 με τη βοήθεια των Ισπανών και των Ναπολιτάνων.

Από τη Νάπολη ο Μανιάτης Costantino de' Medici πληροφορούσε τον Έλληνα μητροπολίτη στη Βενετία Γαβριήλ Σεβήρο, στις 15 Ιουλίου 1608, ότι οι Έλληνες της Νάπολης, όντας σε επαφή με τα Τρίκαλα και τα Γιάννενα, είχαν συγκροτήσει ετοιμοπόλεμο σώμα μισθοφόρων κάτω από την ηγεσία του Πέτρου Λάντζα και του Κύπριου Ιερώνυμου Κόμπη, για να το χρησιμοποιήσουν στο πλευρό των επαναστατών στα Τρίκαλα και στα Γιάννενα. Στις αρχές του Δεκεμβρίου 1608, ο Πέτρος Λάντζας έχοντας λάβει διαπιστευτήρια από τον αντιβασιλέα άφηνε τη Νάπολη και κατευθύνοταν στα πλαίσια μιας μυστικής αποστολής προς τη Ραγούζα και την Κωνσταντινούπολη. Η αποστολή αυτή ήταν το αποκορύφωμα της τόλμης του. Αποφάσισε να πάει στην Κωνσταντινούπολη, να σκοτώσει τον Σουλτάνο και να κάψει τον Τουρκικό Ναύσταθμο, ρίχνοντας τις ευθύνες στους Βενετούς. Μόλις ο Βενετός πρεσβευτής Agostino Dolce έμαθε το σχέδιο αυτό, πρότεινε στο Συμβούλιο των Δέκα την άμεση δολοφονία του. Η αποστολή του μαθεύτηκε, απέτυχε και ο ίδιος γλίτωσε χάρη στη βοήθεια του Άγγλου πρέσβη της Κωνσταντινούπολης.

Ο Πέτρος Λάντζας πέθανε στη Νάπολη στις 26 Φεβρουαρίου 1613

Πηγές

• Λάσκαρις Μιχαήλ, Αθήναι, 1956, Πέτρος Λάντζας: διοικητής της Πάργας (1573) και όργανον των Ισπανών εν Ηπείρω (1596-1608) "Αφιέρωμα εις την Ήπειρον. Εις μνήμην Χρίστου Σούλη (1892-1951)".
• Χασιώτης Ιωάννης Κ (1970). Οι Έλληνες στις Παραμονές της Ναυμαχίας της Ναυπάκτου: Εκκλήσεις, Επαναστατικές Κινήσεις στην ελληνική Χερσόνησο από τις Παραμονές ως το Τέλος του Κυπριακού Πολέμου, 1568–1571, Θεσσαλονίκη: Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών.
• Gürkan, Emrah Safa (2012). Espionage in the 16th Century Mediterranean: Secret Diplomacy, Mediterranean Go-Betweens and the Ottoman Habsburg Rivalry. Washington, DC: Georgetown University. Retrieved 12 July 2018.
• Ιωάννου Παναγιώτης, Θησαυρίσματα, τεύχ.30, Έτος 2000, ΑΠΟ ΤΗ ΓΑΛΗΝΟΤΑΤΗ ΣΤΟΝ ΚΑΘΟΛΙΚΟΤΑΤΟ.ΟΙ ΦΟΥΡΤΟΥΝΕΣ ΤΟΥ ΚΑΠΕΤΑΝ –ΠΕΤΡΟΥ ΛΑΝΤΖΑ
• Καριζώνη Κατερίνα, Γουργουρίνης Λεωνίδας (2010). Πειρατεία στη Μάνη και στη Μεσόγειο, Εκδόσεις Αδούλωτη Μάνη. ISBN 9789609411073
• Γουργουρίνης Λεωνίδας (2020), Μαυροπετρίτης, το Γεράκι της Μεσογείου, Αρτέον Εκδοτική. ISBN 9786185517021.
• Gourgourinis Leonidas (2022), Captain Lanzas: The Sea Hawk Amazon.com ISBN 97836692881

[[Κατηγορία:Ναυτική ιστορία]