Συμφωνία του Τριπαραδείσου

Η Συμφωνία του Τριπαραδείσου (321 π.Χ.) ήταν η δεύτερη διαίρεση της Μακεδονικής Αυτοκρατορίας, που προέκυψε από τις κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ανάμεσα στους στρατηγούς του. Η συμφωνία αυτή ήταν τροποποίηση του διαμοιρασμού των σατραπειών από τους διαδόχους του Μεγάλου Αλεξάνδρου που είχε γίνει δυο χρόνια νωρίτερα στην Συμφωνία της Βαβυλώνας.

Η αυτοκρατορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου

Προκλήθηκε μετά τις διαμάχες των Διαδόχων που κατέληξαν στο θάνατο του Περδίκκα. Οι αντίπαλοι του Περδίκκα και του Ευμένη της Καρδίας όρισαν νέο αντιβασιλέα της Μακεδονίας τον Αντίπατρο στη θέση του Περδίκκα. Σημαντικά κερδισμένοι από τη συμφωνία ήταν ο Αντίγονος και ο Σέλευκος (ιδρυτής της Σελευκιδικής δυναστείας) που πήρε τη διοίκηση της Βαβυλώνας. Η συμφωνία πήρε το όνομά της από τον τόπο στον οποίο έγινε, τον Τριπαράδεισο της Συρίας.[1]

Υπόβαθρο: Ο θάνατος του Αλεξάνδρου και η συμφωνία της Βαβυλώνας

Επεξεργασία

Μετά το θάνατο του Αλεξάνδρου, η εξουσία της αυτοκρατορίας του δόθηκε κατ' όνομα στον ετεροθαλή αδελφό του Φίλιππο τον Αρριδαίο και στο μωρό του Αλεξάνδρου και της Ρωξάνης Αλέξανδρο Δ.

Ωστόσο, δεδομένου ότι ο Φίλιππος ήταν ψυχικά άρρωστος και ο Αλέξανδρος Δ΄ ήταν μωρό, που μάλιστα είχε γεννηθεί μετά το θάνατο του πατέρα του, αντιβασιλέας ονομάστηκε ο Περδίκκας. Εν τω μεταξύ, οι πρώην στρατηγοί του Αλεξάνδρου ονομάστηκαν σατράπες των διαφόρων περιοχών της αυτοκρατορίας του, με διαίρεση που συμφωνήθηκε στη Συμφωνία της Βαβυλώνας το 323 π.Χ..

Διαμάχες των Διαδόχων μεταξύ του 323 και του 321 π.Χ.

Επεξεργασία
 
Η Ηλιόπολις σημειωμένη στο χάρτη της Κοίλης Συρίας του Heinrich Kiepert (1903). Η Ηλιόπολις θεωρείται ότι ήταν ο Τριπαράδεισος, θέση όπου έγινε η Συμφωνία του Τριπαραδείσου

Αρκετοί σατράπες ήταν πρόθυμοι να αποκτήσουν περισσότερη δύναμη, και όταν ο Πτολεμαίος, σατράπης της Αιγύπτου, επαναστάτησε μαζί με άλλους στρατηγούς, ο Περδίκκας κινήθηκε εναντίον του αλλά σκοτώθηκε από μια ανταρσία στο ίδιο του το στρατόπεδο. Ο Πτολεμαίος αρνήθηκε την αντιβασιλεία και όρισε αντιβασιλείς τον Πείθωνα και τον Αρριδαίο. Αυτό προκάλεσε την έντονη αντίθεση της Ευρυδίκης, συζύγου του Φιλίππου του Γ΄, που οδήγησε στη συνάντηση που έγινε το 321 π.Χ. στον Τριπαράδεισο της Συρίας.

Η Συμφωνία

Επεξεργασία
 
Επαρχίες - Σατραπείες της μακεδονικής αυτοκρατορίας

Η κοντινότερη σωζόμενη πηγή που έχουμε στα γεγονότα είναι η Ιστορική Βιβλιοθήκη που έγραψε ο Διόδωρος Σικελιώτης (80 - 20 π.Χ.) πάνω από διακόσια χρόνια αργότερα[2]. Η άλλη πηγή προέρχεται από τον Αρριανό (95 - 180 μ.Χ.)[3]

Στον Διόδωρο το Σικελιώτη αναφέρεται: «καθ᾽ ὃν καιρὸν ἡ δευτέρα διαίρεσις ἐγενήθη τῶν σατραπειῶν ἐν Τριπαραδείσῳ» (...τον καιρό που γεννήθηκε η δεύτερη διαίρεση των σατραπειών στον Τριπαράδεισο..)[4] και δίνονται κατ' αρχήν πληροφορίες για τη σύσκεψη και στη συνέχεια για τη διαίρεση[5]:

«Οι επιμελητές των βασιλέων Αρριδαίος και ο Πίθων ερχόμενοι από το Νείλο, μαζί με τους βασιλείς και τις δυνάμεις τους, πήγαν στον Τριπαράδεισο της Άνω Συρίας. Εκεί δε, η Ευριδίκη η βασίλισσα ήταν αντίθετη σε όλα έλεγαν οι επιμελητές και όσοι ήταν μαζί με τον Πίθωνα δυσανασχετούσαν και βλέποντας τους Μακεδόνες να υπακούν στα προστάγματά της, κάλεσαν συνέλευση και οι Μακεδόνες διάλεξαν τον Αντίπατρο για αυτοκράτορα. Αυτός δε, μετά από λίγες ημέρες ήλθε στον Τριπαράδεισο και βρήκε την Ευρυδίκη να στασιάζει και να προσπαθεί να τους ξεσηκώσει εναντίον του Αντιπάτρου.

Έγινε μεγάλη ταραχή στις δυνάμεις και σε κοινή συνέλευση, αφού ο Αντίπατρος διαλέχθηκε από τα πλήθη, σταμάτησε την ταραχή και κάνοντας παρατήρηση στην Ευρυδίκη, την έπεισε να κάνει ησυχία. Μετά από αυτά διαμέρισε από την αρχή τις σατραπείες και στον Πτολεμαίο όρισε αυτήν που ήδη είχε, γιατί θα ήταν αδύνατο να τον μεταθέσει επειδή την διοίκηση της Αιγύπτου με την ίδια του την ανδρεία είχε κρατήσει με το δόρυ του. Και στον Λαομέδοντα μεν τον Μυτιληναίο, τη Συρία έδωσε, στον Φιλόξενο δε την Κιλικία, των δε άνω σατραπειών την Μεσοποταμία και την Αρβηλίτι στον Αμφίμαχο, την δε Βαβυλωνία στον Σέλευκο, στον Αντιγένη δε τη Σουσιανή, γιατί αυτός πρώτος έκανε στην επίθεση ενάντια στον Περδίκκα, στον Πευκέστη δε την Περσίδα, στον Τληπόλεμο στην Καρμανία, στον Πίθωνα τη Μηδία, στον Φίλιππο την Παρθυαία, την Αρία και την Δραγγηνή στον Στάσανδρο τον Κύπριο, την δε Βακτριανή και τη Σογδιανή στον Στασάνορα τον Σόλιο από το ίδιο νησί.

Την Παροπανισάδα δε στον Οξυάρτη όρισε, της Ρωξάνης τον πατέρα, της γυναίκας του Αλεξάνδρου, της δε Ινδικής όσα συνορεύουν στην Παροπανισάδα στον Πίθωνα του Αγήνορα, σε αυτές τις βασιλείες αυτή μεν που είναι στον Ινδό ποταμό, στον Πώρο, αυτήν δε που είναι κοντά στον Υδάσπη στον Ταξίλη, γιατί αυτούς τους βασιλείς δε θα μπορούσε να μετακινήσει χωρίς βασιλική δύναμη και επιφανή ηγεμόνα, αυτών δε που βρίσκονται βόρεια από την Καππαδοκία στον Νικάνορα, τη Φρυγία δε τη μεγάλη και τη Λυκία στον Αντίγονο, όπως προηγουμένως τις είχε, την Καρία δε στον Κάσανδρο, τη Λυδία στον Κλείτο, τη Φρυγία δε που είναι στον Ελλήσποντο στον Αρριδαίο. Στρατηγό δε της βασιλικής δύναμης όρισε τον Αντίγονο, στον οποίο έδωσε εντολή να καταπολεμήσει τον Ευμένη και τον Αλκέτα[6]

Αναλυτική παράθεση

Επεξεργασία

Η διανομή των επαρχιών και αξιωμάτων του κράτους, συγκριτικά ανά ιστορικό και ανά συμφωνία -παρατίθεται και η αρχική συμφωνία τη Βαβυλώνας δύο έτη νωρίτερα που ακολούθησε τον θάνατο του Αλεξάνδρου- στον παρακάτω πίνακα:[7]


Ιστορικοί

Ρόλοι και περιοχές

Διόδωρος Σικελιώτης
80 - 20 π.Χ.

(Βαβυλώνας)

Φλάβιος Αρριανός
95 - 180 μ.Χ.

(Βαβυλώνας)

Δέξιππος
210 - 270 μ.Χ.

(Βαβυλώνας)

Ιουστίνος
2ος - 3ος αιώνας μ.Χ.

(Βαβυλώνας)

Διόδωρος Σικελιώτης

(Τριπαραδείσου)

Φλάβιος Αρριανός

(Τριπαραδείσου)

Βασιλιάς της Μακεδονίας Φίλιππος Γ΄ Φίλιππος Γ΄ - Φίλιππος Γ΄ Φίλιππος Γ΄ και
Αλέξανδρος Δ'
Φίλιππος Γ΄ και
Αλέξανδρος Δ'
Αντιβασιλέας Περδίκκας Περδίκκας 1 - Περδίκκας Αντίπατρος Αντίπατρος
Διοικητής των Εταίρων Σέλευκος - - Σέλευκος Κάσσανδρος Κάσσανδρος
Διοικητής της Φρουράς - - - Κάσσανδρος - -
Διοικητής της Μακεδονίας Αντίπατρος Αντίπατρος και
Κρατερός
Αντίπατρος Αντίπατρος Αντίπατρος Αντίπατρος
Ιλλυρία Αντίπατρος Αντίπατρος και
Κρατερός
Αντίπατρος - Αντίπατρος Αντίπατρος
Ήπειρος Αντίπατρος Αντίπατρος και
Κρατερός
Αντίπατρος Φίλωνας Αντίπατρος Αντίπατρος
Ελλάδα Αντίπατρος Αντίπατρος και
Κρατερός
Αντίπατρος Αντίπατρος Αντίπατρος Αντίπατρος
Θράκη Λυσίμαχος Λυσίμαχος Λυσίμαχος Λυσίμαχος Λυσίμαχος Λυσίμαχος
Ελλησποντική Φρυγία Λεοννάτος Λεοννάτος Λεοννάτος Λεοννάτος Αρριδαίος Αρριδαίος
Ευρύς Φρυγία Αντίγονος Αντίγονος Αντίγονος Αντίγονος Αντίγονος Αντίγονος
Παμφυλία Αντίγονος Αντίγονος Αντίγονος Νέαρχος Αντίγονος Αντίγονος
Λυκία Αντίγονος Αντίγονος Αντίγονος Νέαρχος Αντίγονος Αντίγονος
Καρία Άσανδρος Κάσσανδρος - Κάσσανδρος Άσανδρος Άσανδρος
Λυδία Μένανδρος Μένανδρος Μένανδρος Μένανδρος Κλείτος ο Λευκός Κλείτος ο Λευκός
Καππαδοκία Ευμένης Ευμένης Ευμένης Ευμένης Νικάνωρ Νικάνωρ
Παφλαγονία Ευμένης Ευμένης Ευμένης Ευμένης Νικάνωρ Νικάνωρ
Κιλικία Φιλώτας (σατράπης) Φιλώτας (σατράπης) Φιλώτας (σατράπης) Φιλώτας (σατράπης) Φιλόξενος Φιλόξενος
Αίγυπτος Πτολεμαίος Πτολεμαίος Πτολεμαίος Πτολεμαίος Πτολεμαίος Πτολεμαίος
Συρία Λαομέδων Λαομέδων Λαομέδων Λαομέδων Λαομέδων Λαομέδων
Μεσοποταμία Αρχεσίλαος - Αρχεσίλαος Αρχεσίλαος Αμφίμαχος Αμφίμαχος
Βαβυλωνία Άρχων Σέλευκος Σέλευκος Πευκέστας Σέλευκος Σέλευκος
Πελασγία - - - Άρχων - -
Μεγάλη Μηδία Πείθων - Πείθων Ατροπάτης Πείθων Πείθων
Μικρή Μηδία Ατροπάτης - - Ατροπάτης - -
Σούσα - - - Σκύνος Αντιγένης Αντιγένης
Περσία (επαρχία) Πευκέστας - Πευκέστας Τηλεπόλεμος Πευκέστας Πευκέστας
Καρμανία Τηλεπόλεμος - Νεοπτόλεμος - Τηλεπόλεμος Τηλεπόλεμος
Αρμενία2 - - - Φραταφέρνης - -
Υρκανία Φραταφέρνης Φραταφέρνης Φραταφέρνης Φίλιππος - Φίλιππος
Παρθία Φραταφέρνης - - Νικάνωρ Φίλιππος Φίλιππος
Σογδιανή Φίλιππος - Φίλιππος Σκυθαίος Στασάνωρ Στασάνωρ
Βακτριανή Φίλιππος Οξυάρτης Οξυάρτης Αμύντας Στασάνωρ Στασάνωρ
Δρανγκιανή Στασάνωρ - Στασάνωρ Στασάνωρ Στάσανδρος Στάσανδρος
Αρία Στασάνωρ - Στασάνωρ Στασάνωρ Στάσανδρος Στάσανδρος
Αραχωσία Σιβύρτιος - Σιβύρτιος Σιβύρτιος - Σιβύρτιος
Γεδρωσία Σιβύρτιος - Σιβύρτιος Σιβύρτιος - - 3
Παροπαμισάδες Οξυάρτης - Οξυάρτης Εχτάρχης 4 Οξυάρτης Οξυάρτης
Πενταποταμία Ταξίλης - Ταξίλης Ταξίλης Ταξίλης Ταξίλης
Επί τάδε Ινδική Πώρος - Πώρος Πείθων του Αγήνορα Πώρος Πώρος
Γανδάρα Πείθων του Αγήνορα Πείθων του Αγήνορα Πείθων του Αγήνορα Πείθων του Αγήνορα Πείθων του Αγήνορα Πείθων του Αγήνορα
Σημειώσεις

1 = Ο Κρατερός ονομάστηκε Επιμελητής της Βασιλείας ενώ επέστρεφε στην Μακεδονία, αλλά έχασε την θέση αυτή από τον Περδίκκα μέσω παρέμβασης του Περδίκκα στον Φίλιππο Γ'

2 = Σύμφωνα με τον Φώτιο ο Νεοπτόλεμος ορίστηκε σατράπης της Αρμενίας κατά τη συμφωνία της Βαβυλώνας

3 = Σιβύρτιος, αλλά δεν αναφέρεται ξεκάθαρα

4 = Ο Ιουστίνος αναφέρει Εχτάρχης πιθανώς εννοώντας Οξυάρτης

Αναφορές

Επεξεργασία
  1. History of the “Successors", II. After Alexander, Macedonian Empire, The Encyclopaedia Britannica, A Dictionary of arts, sciences, literature and general information, Eleventh Edition, Volume XVII Slice II, release date: July 20, 2013 [EBook #43254], Project Gutenberg
  2. Διοδώρου του Σικελιώτου Βιβλιοθήκης Ιστορικής τα σωζόμενα, 18, 39, 1-3 και 19, 12, 2 (στο Lorenz Rhodoman, Peter Wesseling Wetstenius, τόμος 2, 1746, σελ. 286 και σελ. 326)
  3. Αρριανός, Ι, 31
  4. Διόδωρος Σικελιώτης, Ιστορική_Βιβλιοθήκη, 19, 12, 2
  5. Διόδωρος Σικελιώτης, Ιστορική_Βιβλιοθήκη, 18, 39, 1-3
  6. Διόδωρος Σικελιώτης, Ιστορική_Βιβλιοθήκη, 18, 39, το πρωτότυπο κείμενο: «κατὰ δὲ τὴν Ἀσίαν Ἀρριδαῖος καὶ Πίθων οἱ τῶν βασιλέων ἐπιμεληταὶ ἀναζεύξαντες ἀπὸ τοῦ Νείλου μετὰ τῶν βασιλέων καὶ τῆς δυνάμεως ἧκον εἰς Τριπαράδεισον τῆς ἄνω Συρίας. ἐνταῦθα δὲ Εὐρυδίκης τῆς βασιλίσσης πολλὰ περιεργαζομένης καὶ ταῖς τῶν ἐπιμελητῶν ἐπιβολαῖς ἀντιπραττούσης οἱ μὲν περὶ τὸν Πίθωνα δυσχρηστούμενοι καὶ τοὺς Μακεδόνας ὁρῶντες τοῖς ἐκείνης προστάγμασιν ἀεὶ μᾶλλον προσέχοντας συνήγαγον ἐκκλησίαν καὶ τὴν ἐπιμέλειαν ἀπείπαντο, οἱ δὲ Μακεδόνες ἐπιμελητὴν εἵλαντο τὸν Ἀντίπατρον αὐτοκράτορα. οὗτος δὲ μετ᾽ ὀλίγας ἡμέρας καταντήσας εἰς Τριπαράδεισον κατέλαβε τὴν Εὐρυδίκην στασιάζουσαν καὶ τοὺς Μακεδόνας ἀπαλλοτριοῦσαν ἀπὸ τοῦ Ἀντιπάτρου. ταραχῆς δὲ μεγάλης οὔσης ἐν ταῖς δυνάμεσι καὶ κοινῆς ἐκκλησίας συναχθείσης ὁ μὲν Ἀντίπατρος διαλεχθεὶς τοῖς πλήθεσι τὴν μὲν ταραχὴν κατέπαυσε, τὴν δ᾽ Εὐρυδίκην καταπληξάμενος ἔπεισε τὴν ἡσυχίαν ἄγειν. μετὰ δὲ ταῦτα τὰς σατραπείας ἐξ ἀρχῆς ἐμερίσατο καὶ Πτολεμαίῳ μὲν τὴν προϋπάρχουσαν προσώρισεν: ἀδύνατον γὰρ ἦν τοῦτον μεταθεῖναι διὰ τὸ δοκεῖν τὴν Αἴγυπτον διὰ τῆς ἰδίας ἀνδρείας ἔχειν οἱονεὶ δορίκτητον. καὶ Λαομέδοντι μὲν τῷ Μιτυληναίῳ Συρίαν ἔδωκε, Φιλοξένῳ δὲ τὴν Κιλικίαν, τῶν δ᾽ ἄνω σατραπειῶν Μεσοποταμίαν μὲν καὶ τὴν Ἀρβηλῖτιν Ἀμφιμάχῳ, τὴν δὲ Βαβυλωνίαν Σελεύκῳ, Ἀντιγένει δὲ τὴν Σουσιανὴν διὰ τὸ τοῦτον πρῶτον πεποιῆσθαι τὴν ἐπὶ τὸν Περδίκκαν ἐπίθεσιν, Πευκέστῃ δὲ τὴν Περσίδα, Τληπολέμῳ δὲ τὴν Καρμανίαν, Πίθωνι δὲ Μηδίαν, Φιλίππῳ δὲ τὴν Παρθυαίαν, Ἀρίαν δὲ καὶ Δραγγηνὴν Στασάνδρῳ τῷ Κυπρίῳ, τὴν δὲ Βακτριανὴν καὶ Σογδιανὴν Στασάνορι τῷ Σολίῳ ἀπὸ τῆς αὐτῆς ὄντι νήσου. Παροπανισάδας δὲ Ὀξυάρτῃ προσώρισε τῷ Ῥωξάνης πατρὶ τῆς Ἀλεξάνδρου γυναικός, τῆς δὲ Ἰνδικῆς τὰ μὲν συνορίζοντα Παροπανισάδαις Πίθωνι τῷ Ἀγήνορος, τὰς δ᾽ ἐχομένας βασιλείας τὴν μὲν παρὰ τὸν Ἰνδὸν ποταμὸν Πώρῳ, τὴν δὲ παρὰ τὸν Ὑδάσπην Ταξίλῃ ῾οὐ γὰρ ἦν τούτους τοὺς βασιλεῖς μετακινῆσαι χωρὶς βασιλικῆς δυνάμεως καὶ ἡγεμόνος ἐπιφανοῦσ᾽, τῶν δὲ πρὸς τὴν ἄρκτον κεκλιμένων Καππαδοκίαν μὲν Νικάνορι, Φρυγίαν δὲ τὴν μεγάλην καὶ Λυκίαν Ἀντιγόνῳ, καθάπερ πρότερον ἔσχε, Καρίαν δὲ Κασάνδρῳ, Λυδίαν δὲ Κλείτῳ, Φρυγίαν δὲ τὴν ἐφ᾽ Ἑλλησπόντῳ Ἀρριδαίῳ. στρατηγὸν δὲ τῆς βασιλικῆς δυνάμεως ἀπέδειξεν Ἀντίγονον, ᾧ προστεταγμένον ἦν καταπολεμῆσαι Εὐμενῆ τε καὶ Ἀλκέταν»
  7. Οι ρυθμίσεις αυτές στον Διόδωρο τον Σικελιώτη (Βιβλιοθήκη Ιστορική, XVIII, 3), πλην της αναφερόμενης στον Νεοπτόλεμο της Αρμενίας, που τον αναφέρει ως Τρηπτόλεμο της Καρμανίας (ενδεχομένως λάθος αντιγραφέα).