Τζιοβάνι Αουρίσπα
Ο Τζιοβάνι Αουρίσπα Πιτσουνέριο ή Τζοβάνι[5][6] Αουρίσπα Πιτσουνέριο (ή Πιτσουνέρι) (ιταλικά: Giovanni Aurispa) (Ιούνιος / Ιούλιος 1376 - περ. 25, Μάιος του 1459) [7] ήταν Ιταλός λόγιος, ιστορικός [8] και φιλόλογος του 15ου αιώνα. Έμεινε γνωστός ως συλλέκτης αρχαιοελληνικών χειρογράφων κι ένθερμος υποστηρικτής της αναβίωσης μελέτης της ελληνικής γλώσσας στην Ιταλία. Χάρη στον Αουρίσπα ο κόσμος έμαθε στην εποχή του πόσο μεγάλη αξία έχει η γνώση των κλασικών έργων των Ελλήνων συγγραφέων. [9]
| Τζιοβάνι Αουρίσπα | |
|---|---|
| Γενικές πληροφορίες | |
| Όνομα στη μητρική γλώσσα | Giovanni Aurispa (Ιταλικά) |
| Γέννηση | 1376 (περίπου)[1] Νότο[1] |
| Θάνατος | Μαΐου 1459[1] Φερράρα[1] |
| Θρησκεία | Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | λατινική γλώσσα[2] |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | γλωσσολόγος ιστορικός μεταφραστής κλασικιστής[1] |
| Εργοδότης | Πανεπιστήμιο της Μπολόνια Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας[3] Πανεπιστήμιο της Φερράρας[4] |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Βιογραφία
ΕπεξεργασίαΠρώτα χρόνια στη Σικελία
ΕπεξεργασίαΟ Αουρίσπα γεννήθηκε στη μικρή πόλη Νότο, κοντά στις Συρακούσες της Σικελίας το 1376. Νεαρός έζησε για λίγο στη Νάπολη δουλεύοντας σε εμπορικό οίκο. Μια υποτροφία από τον βασιλιά της Σικελίας του επέτρεψε να σπουδάσει νομικά στην Μπολόνια από το 1404 έως το 1410. Ωστόσο συνέχισε να εργάζεται περιστασιακά για εμπορικούς οίκους και για λογαριασμό τους ταξίδεψε και στον ελληνικό χώρο όπου έμαθε τα πρώτα ελληνικά.
Δάσκαλος στη Χίο
ΕπεξεργασίαΑφού τελείωσε τις σπουδές το 1413-4, πήγε στη Χίο, τότε κτήση των Γενοβέζων, ως δάσκαλος για τους γιους ενός εμπόρου από τη Γένοβα ονόματι Racanelli. Εκεί έμαθε καλά ελληνικά και άρχισε να συλλέγει βιβλία, μεταξύ των οποίων τραγωδίες του Σοφοκλή και του Ευριπίδη [9]. Συνέλεξε επίσης πολλά αρχαιοελληνικά χειρόγραφα, όπως την Ιστορία του Θουκυδίδη που αργότερα το 1417 πούλησε στον άρχοντα της Φλωρεντίας Νικολό ντε Νικολί [10]. Επέστρεψε στην Ιταλία το 1414, μένοντας στη Σαβόνα, όπου βιοπορίζονταν διδάσκοντας ελληνικά και πουλώντας τα πολύτιμα έργα που είχε συλλέξει στην Ελλάδα. [7]
Στην Κωνσταντινούπολη συλλέγοντας χειρόγραφα
ΕπεξεργασίαΤο 1418 ο Αουρίσπα γύρισε στην Ανατολή κι επισκέφθηκε την Κωνσταντινούπολη, όπου παρέμεινε για αρκετά χρόνια, τελειοποιώντας τις γνώσεις του για την ελληνική γλώσσα και αναζητώντας χειρόγραφα. Βρήκε κι αγόρασε μεταξύ άλλων τα έπη του Ομήρου και έργα του Αριστοτέλη. Δούλεψε τόσο αφοσιωμένα γι' αυτό που όπως έγραψε αργότερα, τον είχαν καταγγείλει στον Βυζαντινό αυτοκράτορα Μανουήλ Παλαιολόγο Β΄ ότι μάζευε ό,τι υπήρχε από σημαντικά χειρόγραφα στην Πόλη.
Φλωρεντία
ΕπεξεργασίαΜετά την επιστροφή του από το ταξίδι αυτό το 1419, πήγε στη Φλωρεντία, όπου μπήκε στην υπηρεσία του παπικού δικαστηρίου, το οποίο εκδιωγμένο από τη Ρώμη προσωρινά είχε έδρα στην πόλη εκείνη την εποχή. Μετακόμισε στη Ρώμη το επόμενο έτος, όταν το δικαστήριο μεταφέρθηκε εκεί. Εκεί δίδαξε ελληνικά τον Λορέντζο Βάλλα, που έγινε αργότερα ο ίδιος αξιόλογος μελετητής κλασικών έργων [7].
Στην υπηρεσία του Ιωάννη Παλαιολόγου
ΕπεξεργασίαΤο 1421 ο Αουρίσπα εστάλη από τον Πάπα Μαρτίνο Ε' ως μεταφραστής του μαρκήσιου της Μάντοβας Ιωάννη Φραγκίσκου Γκονζάγκα σε διπλωματική αποστολή στην Κωνσταντινούπολη στον βυζαντινό αυτοκράτορα Μανουήλ Β´ Παλαιολόγο κι ήταν παρών στην πολιορκία της από τον Οθωμανό Μουράτ Β΄ τον Ιούνιο του 1422. Εκεί κέρδισε την εύνοια του γιου και διαδόχου του αυτοκράτορα Ιωάννη του Η΄ Παλαιολόγου, που τον πήρε ως γραμματέα του. Στα τέλη του 1423 συνόδευσε τον βυζαντινό εργοδότη του σε διπλωματική αποστολή στην Ευρώπη. Ταξίδεψε με αυτή την αποστολή μέχρι τη Βενετία, όπου εγκατέλειψε την αυτοκρατορική υπηρεσία. [7]
Στη Βενετία με πολύτιμο φορτίο
ΕπεξεργασίαΣτις 15 Δεκεμβρίου 1423 ο Αουρίσπα έφτασε στη Βενετία με τη μεγαλύτερη και ωραιότερη συλλογή ελληνικών κειμένων στη Δύση πριν από εκείνες που έφερε ο Βησσαρίωνας και σήμερα μένουν στη Μαρκιανή Βιβλιοθήκη. Απαντώντας σε μια επιστολή του ηγούμενου του Τάγματος Camaldolese και λόγιου Αμβρόσιο Τραβερσάρι, λέει ότι έφερε 238 χειρόγραφα. Ανάμεσά τους τα άπαντα του Πλάτωνα, όλα από Πλωτίνο, από Πρόκλο, αρκετά από Ιάμβλιχο, πολλούς Έλληνες ποιητές, όπως του Πινδάρου, και αρκετά από ελληνική ιστορία, όπως τόμους του Προκόπιου και του Ξενοφώντος που του είχαν δοθεί από τον αυτοκράτορα Μανουήλ [10]. Επίσης, τα ποιήματα του Καλλίμαχου και Οππιανού, όπως κι Ορφικές ωδές. Τέλος τα ιστορικά έργα του Δίωνα Κάσσιου, του Διόδωρου Σικελιώτη και του Αρριανού. Τα περισσότερα έργα ήταν ως τότε παντελώς άγνωστα στη Δύση[11].
Άλλα έργα ήταν το παλαιότερο χειρόγραφο του Αθηναίου, ένας κώδικας του δέκατου αιώνα που περιέχει επτά έργα του Σοφοκλή και έξι από τον Αισχύλου - το μοναδικό χειρόγραφό τους στον κόσμο, καθώς και την Αργοναυτική του Απολλώνιου του Ρόδιου, [12] την Ιλιάδα, έργα του Δημοσθένη, [13] ένα έργο του Ηροδότου και τα Γεωγραφικά του Στράβωνα. Όλα τα κείμενα παρατίθενται στην επιστολή προς τον Τραβερσάρι. [14]
Το μόνο πατερικό κείμενο που είχε φέρει από την Ελλάδα ήταν ένας τόμος που περιείχε περίπου 200 γράμματα του Αγίου Γρηγορίου Ναζιανζηνού. Στην επιστολή προς τον Τραβερσάρι εξηγεί:
Δεν έφερα ιερά κείμενα, εκτός από τις επιστολές του Γρηγορίου, οι οποίες είναι, νομίζω, 200. Αυτό το βιβλίο βρίσκεται σε άψογη κατάσταση και όλες οι σελίδες είναι ευανάγνωστες, αλλά η ομορφιά του είναι δύσκολο να προσκαλέσει τον απρόθυμο αναγνώστη. Πριν από πολύ καιρό έστειλα από την Κωνσταντινούπολη στη Σικελία έναν μεγάλο αριθμό ιερών τόμων μεγάλης ποικιλίας, γιατί ειλικρινά παραδέχομαι ότι δεν ήταν τόσο πολύτιμα για μένα και πολλοί με κατηγόρησαν στον Έλληνα αυτοκράτορα ότι λεηλατούσα της πόλης τα ιερά βιβλία. Όσον αφορά τα λαϊκά βιβλία αυτά, δεν είναι δα και τόσο μεγάλο έγκλημα. [10]
Πίσω στη Βενετία, λέγεται ότι ο Αουρίσπα υποχρεώθηκε να πουλήσει όσο όσο τους θησαυρούς του για 50 χρυσά φλωρίνια για να καλύψει τα έξοδα του ταξιδιού του που ακόμα χρωστούσε. Όμως η φήμη του είχε ήδη μεγαλώσει και του έφερε βοήθεια από τη Φλωρεντία. Ο παικός γραμματέας Τραβερσάρι έγραψε στον τραπεζίτη γνωστό του Λαυρέντιο των Μεδίκων για λογαριασμό του, ο οποίος έδωσε δάνειο στον Αουρίσπα για να καλύψει τα χρέη του. Ο Τραβερσάρι επίσης κανόνισε την ανταλλαγή των μεταφράσεων του Νικολό ντε Νικολί με τα πρόσφατα ανακαλυφθέντα κείμενα του Κικέρωνα για τις μεταγραφές του Αουρίσπα των έργων του Αριστοτέλη Ρητορική και Ηθικά Ευδήμεια.
Καθηγητής ελληνικών σε Μπολόνια, Φλωρεντία και Φερράρα
ΕπεξεργασίαΤο 1424 πήγε στην Μπολόνια, όπου έγινε καθηγητής της ελληνικών στο πανεπιστήμιο, αλλά χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία. Με προτροπή του Τραβερσάρι, από το 1425 έως το 1427 κατέλαβε την περίοπτη έδρα ελληνικών σπουδών στη Φλωρεντία. Αυτό εξασφάλισε ότι η συλλογή χειρογράφων του αντιγράφηκε ευρέως μεταξύ των λογίων.
Οι πολιτικές διαμάχες στη Φλωρεντία τον οδήγησαν να εγκαταλείψει την πόλη στα τέλη του 1427 και να μετακομίσει στη Φερράρα, όπου, κατόπιν σύστασης του φίλου του λογίου Γκουαρίνο ντα Βερόνα, διορίστηκε δάσκαλος του πλούσιου Meliaduse d'Este, νόθο γιο του Νικολό Γ' των Έστε, Μαρκήσιου της Φερράρα. [7] Δίδαξε ελληνικά εκεί, χειροτονήθηκε ιερέας κι διορίστηκε σε ενορία. Ο βασιλιάς Αλφόνσο της Νάπολης του ζήτησε με τον φίλο του Πανορμίτα να πάει στη Νάπολη, αλλά αρνήθηκε. [11]
Μέχρι το 1430 ο Αουρίσπα κατάφερε να ανακτήσει μια στοίβα των χειρογράφων του από τη Σικελία. Εκεί υπήρχε ένας τόμος βίοι αγίων, μαζί με έναν του Αγίου Γρηγορίου Ναζιανζηνού, καθώς και ένα από τα κηρύγματα του Αγίου Ιωάννου του Χρυσόστομου, ένα Ψαλτήριο, έναν τόμο των Ευαγγελίων και τις κωμωδίες του Αριστοφάνη. Τα υπόλοιπα των χειρογράφων του φαίνεται να μην έχουν επιστραφεί ποτέ σε αυτόν. [10] Το 1433 συνόδευσε τον μαθητή του Meliaduse στη Σύνοδο της Βασιλείας, κάνοντας ένα μακρύ ταξίδι κατά μήκος του Ρήνου, επισκεπτόμενος το Μάιντς, την Κολωνία και το Άαχεν, ανακαλύπτοντας νέους Λατινικούς αλλά και ελληνικούς κώδικες. [7]
Στις Συνόδους Βασιλείας και Φερράρας Φλωρεντίας με τον Πλήθωνα Γεμιστό
ΕπεξεργασίαΤο 1438, στο Συμβούλιο παραβρέθηκε (πιθανόν ως μεταφραστής) στη Σύνοδο Φερράρας Φλωρεντίας. Εκεί κέρδισε την εμπιστοσύνη του Πάπα Ευγένιου Δ, ο οποίος τον όρισε Αποστολικό Γραμματέα. Κατά τη μακρόχρονη Σύνοδο άκουσε τη διδασκαλία του Γεωργίου Γεμιστού Πλήθωνα κι εντυπωσιάστηκε από τις νεοπλατωνικές του θεωρίες.
Ρώμη κι επιστροφή στη Φερράρα για τα τελευταία χρόνια
ΕπεξεργασίαΜετά τη Σύνοδο το 1439 μετακόμισε στη Ρώμη. Κράτησε την ίδια θέση με τον Πάπα Νικόλαο Ε΄, που του έδωσε δύο συγχαρητήριες επιστολές. Στα τελευταία του χρόνια μετέφρασε στα ιταλικά έργα του Πλούταρχου και του Λουκιανού.
Ο Αουρίσπα πια 74 χρονών αποφάσισε να αποσυρθεί, επέστρεψε στην αγαπημένη του Φερράρα το 1450 και πέθανε εκεί το 1459, πλήρης ημερών σε ηλικία 83 ετών.
Κληρονομιά
ΕπεξεργασίαΑν κι ήταν εξαιρετικός λόγιος, συλλέκτης και δάσκαλος, δεν ήταν συγγραφέας. Λαμβάνοντας υπόψη τη μακρά ζωή και τη φήμη του, ο Αουρίσπα παρήγαγε λίγα γραπτά: λατινικές μεταφράσεις στα σχόλια του Ιεροκλή της Αλεξάνδρειας στους χρυσούς στίχους του Πυθαγόρα (1474) και της Philisci Consolatoria ad Ciceronem από τον Δίωνα Κάσσιο (που δεν δημοσιεύθηκε μέχρι το 1510) και, σύμφωνα με τον ιστορικό Gesner, μια μετάφραση των έργων του Αρχιμήδη [15]
Η φήμη του στηρίζεται στην εκτεταμένη συλλογή των χειρογράφων που συνέλεξε, αντέγραψε και διένειμε. Επίσης συγκινητικές ήταν οι επίμονες προσπάθειές του για αναβίωση και την προώθηση μελέτης της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας και λογοτεχνίας. [15]
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 «Dizionario Biografico degli Italiani». (Ιταλικά) Dizionario Biografico degli Italiani. 1960. giovanni-aurispa. Ανακτήθηκε στις 19 Μαΐου 2021.
- ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. 12560373k. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
- ↑ Ανακτήθηκε στις 4 Ιουλίου 2019.
- ↑ Ανακτήθηκε στις 4 Ιουλίου 2019.
- ↑ «Αναγεννησιακός ουμανισμός». Dafato. 13 Μαΐου 2023. Ανακτήθηκε στις 11 Νοεμβρίου 2023.
- ↑ ANGOLD, MICHAEL (2013). ΠΑΠΠΑΣ, ΑΝΔΡΕΑΣ, επιμ. Η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς. Αθήνα: Κριτική. σελ. 63. ISBN 9789602188781.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 Bigi, Emilio (1962). Aurispa, Giovanni (στα Ιταλικά). Vol. 4.
- ↑ http://picus.unica.it/index.php?page=Filosofo&id=196&lang=el
- ↑ 9,0 9,1 Adler, Elmer· Winterich, John Tracy, eds. (1948). The New Colophon: A Book Collector's Quarterly. Vol. 2. σελίδες 333–334.
- ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 Stinger, Charles L. (1977). Humanism and the Church Fathers: Ambrogio Traversari (1386-1439 and the Revival of Patristic Theology in the Early Italian Renaissance). Albany, New York: State Univ of New York Press. σελίδες 36–37. ISBN 978-0873953047.
- ↑ 11,0 11,1 The Biographical Dictionary of the Society for the Diffusion of useful Knowledge. Vol. 4. London: Longman, Brown, Green, and Longmans. 1844. σελ. 211.
- ↑ Αυτό είναι το διάσημο χειρόγραφο Laurentianus 32.9.
- ↑
«Giovanni Aurispa». Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company. 1913.
- ↑ Ο William Roscoe, Η ζωή του Lorenzo De'Medici, ονομάζεται Magnificent, σελ. 31; Epistulis Amb.
- ↑ 15,0 15,1 Το παρόν λήμμα ενσωματώνει κείμενο από έκδοση που είναι πλέον κοινό κτήμα: Chisholm, Hugh, επιμ.. (1911) «Aurispa, Giovanni» Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάννικα 2 (11η έκδοση) Cambridge University Press δημόσια
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Επεξεργασία- http://www.metmuseum.org/collection/the-collection-online/search/195435
- «Aurispa, Giovanni». New International Encyclopedia. 1905.New International Encyclopedia. 1905.
- Emilio Bigi: Aurispa, Giovanni. In: Alberto M. Ghisalberti (Hrsg.): Dizionario Biografico degli Italiani (DBI). Band 4: Arconati–Bacaredda. Istituto della Enciclopedia Italiana, Rom 1962.
- Adriano Franceschini: Giovanni Aurispa e la sua biblioteca. Notizie e documenti. Antenore, Padova 1976
- Fritz Schalk: Aurispa (Piciuneri[o]), Giovanni. In: Lexikon des Mittelalters. Bd. 1 (1980) Sp. 1245.