Τρίκορφο Γρεβενών

Το Τρίκορφο είναι οικισμός της Δυτικής Μακεδονίας στην Περιφερειακή Ενότητα Γρεβενών.

Τρίκορφο
Τρίκορφο Τρίκορφο
Διοίκηση
Χώρα	Ελλάδα
Περιφέρεια	Δυτικής Μακεδονίας
Περιφερειακή Ενότητα	Γρεβενών
Δήμος	Γρεβενών
Δημοτική Ενότητα	Αγίου Κοσμά
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμα	Μακεδονία
Νομός	Γρεβενών
Υψόμετρο	980 μέτρα
Πληθυσμός
Μόνιμος	16
Έτος απογραφής	2021
Πληροφορίες
Ταχ. κώδικας	511 00

Για άλλες χρήσεις, δείτε: Τρίκορφο.

Παλιό χωριό

Είναι πολύ δύσκολο να προσδιοριστεί η ακριβής χρονολογία ιδρύσεως του χωριού. Από διάφορες πηγές έχουμε τις πληροφορίες ότι ιδρύθηκε παλαιότερα από το 1700. Σύμφωνα με την προφορική παράδοση, το σημερινό χωριό χτίστηκε από οικιστές που ήρθαν από το παλιό χωριό που ήταν περί τα 1.000 μέτρα πιο κάτω, στη θέση που είναι η βρύση Κηπώματα και το εκκλησάκι του αγίου Δημητρίου στην κύρια είσοδο του οποίου είναι χαραγμένη η χρονολογία 1881. Στοιχεία που συνηγορούν σε αυτό είναι οι στημένες όρθιες πέτρες, ταφόπετρες, που φανερώνουν την ύπαρξη νεκροταφείου. Παλιότερα οι πέτρες αυτές διακρίνονταν καλύτερα, με το πέρασμα του χρόνου όμως σκεπάστηκαν. Μέχρι και το 1940 άλλωστε, τα μωρά που γεννιόνταν πεθαμένα, συνηθίζονταν να θάβονται εκεί. Διηγήσεις αναφέρουν ότι ο άγιος Δημήτριος ήταν παρεκκλήσι και νεκροταφείο ενώ η κύρια εκκλησία του παλαιού χωριού ήταν ακριβώς στο ρέμα που κατεβαίνει από Μεσαριά και διασταυρώνεται με τον αμαξιτό δρόμο προς Χρυσαυγή. Άλλο στοιχείο που μας βεβαιώνει την ύπαρξη εκεί χωριού είναι τα κομμάτια από πήλινα δοχεία, που βρέθηκαν από χωριανούς σκάβοντας τα χωράφια τους στο μέρος εκείνο.

Καμιά πληροφορία δεν υπάρχει για το όνομα του παλιού χωριού, το οποίο καταστράφηκε από τους Τούρκους για αντίποινα ή κατ’ άλλους από τουρκοαλβανικά ασκέρια περί το 1730-1750. Από το χωριό περνούσε κεντρικός δρόμος και ήταν εμφανές το χωριό σε ληστρικές επιθέσεις. Υπάρχει και η προφορική παράδοση, που λέει ότι η τουρκική διοίκηση είχε κάστρο στο απέναντι χωριό Μπίσοβο (Κυπαρίσσι). Ήθελε να χαλάσει εκείνο το κάστρο και να χτίσει νέο στη θέση Αϊ-Λιας, γιατί εκεί βορινά λίγο πιο πέρα, υπήρχε κεφαλόβρυσο από το οποίο έτρεχε πολύ νερό. Το νερό ήταν απαραίτητο για τις ανάγκες του στρατού τους. Οι χωριανοί, μόλις πήραν είδηση, για να εμποδίσουν το χτίσιμο του κάστρου θέλησαν να σταματήσουν τη ροή του νερού και τα κατάφεραν. Κούρεψαν τα πρόβατά τους και με το μαλλί και με πέτρες, δουλεύοντας σκληρά και σε βάθος, σταμάτησαν τη ροή του νερού. Το νερό βρήκε διέξοδο παρακάτω και άνοιξαν οι βρύσες Σιουπουτούρα, Πηγάδι, Τσιράδια, Κουρί κλπ. Το γεγονός αυτό το έμαθαν οι Τούρκοι και αποφάσισαν να καταστρέψουν το χωριό.

Όποια περίπτωση και αν είναι η αληθινή, το γεγονός είναι ότι οι κάτοικοι του παλαιού χωριού διασκορπίστηκαν. Η προφορική παράδοση λέει ότι μια ομάδα από 7 οικογένειες πήγαν και έκαναν το χωριό Λούντζι, τη σημερινή Καλλονή. Άλλες οικογένειες πήγαν στο Ελευθεροχώρι, πιο δυτικά της Καλλονής, άλλες στο Κυπαρίσσι. Τρεις πολυμελείς οικογένειες (τριάντα άτομα συνολικά) πήγαν πιο πάνω, στις πλαγιές του Αϊ-Λια, σε δασωμένο μέρος. Η τοποθεσία εκεί λειτουργούσε σαν παρατηρητήριο, για να μπορούν οι κάτοικοι να παίρνουν μέτρα προφύλαξης όταν πλησίαζαν τα εχθρικά ασκέρια. Το περίεργο είναι ότι τα μέρη αυτά, τα δασωμένα, σήμερα είναι εντελώς γυμνά.

Σύμφωνα με διηγήσεις, όταν χάλασε το παλιό χωριό και οι τρεις οικογένειες ξεκόπηκαν από τους άλλους και φτιάξανε το Τριτσικό, οι υπόλοιποι πήγαν και χτίσανε το Λούντζι (Καλλονή) και τους καταράστηκαν αφορίζοντάς τους, γιατί χωρίσανε.

Το νέο χωριό

Δύσκολο είναι να προσδιορίσουμε την αρχική του ονομασία Τριτσικού. Οι πρόγονοί μας αναφέρουν ότι οφείλεται στις τρεις οικογένειες που αρχικά πρωτοκατοίκησαν σε αυτό. Στα λατινικά το τρία συγγενεύει με το τριτς, όπως και στα αλβανικά το τρία λέγεται τσι-τρι και το τριάντα τρίτσετ. Εύκολο είναι να γνωρίζουμε από πού προήλθε το όνομα Τρίκορφο. Προήλθε από τις τρεις συνεχιζόμενες κορυφές των βόρειων υψωμάτων, Αϊ-Λιας, Γρεντιές και Κριθάρια.

Είναι δύσκολο να προσδιοριστεί ποιοι ήταν οι πρώτοι οικιστές του χωριού. Δηλαδή, οι τρεις πρώτες οικογένειες που πρωτοκατοίκησαν στις πλαγιές του Αϊ-Λια και ίδρυσαν το χωριό Τριτσκό-Τρίκορφο. Η προφορική παράδοση λέει ότι ένας από τους πρώτους οικιστές ήταν ο Ντούμος, πρόγονος των σημερινών Δημοπουλαίων. Αυτό πιθανολογείται γιατί ο Ντούμος είχε πολλά, καλά και διαλεχτά χωράφια καθώς και οικόπεδο στο κέντρο του χωριού. Άλλη μια γνώμη που κυριαρχεί είναι ότι από τους πρώτους οικιστές ήταν ο Τζήκας, πρόγονος των Τζηκαίων, οι οποίοι είχαν τεράστιες εκτάσεις γης. Αναφέρονται όμως και άλλα ονόματα ως πρώτων οικιστών. Αυτά είναι: Ζαρκοδήμος, Λύτρας, Κυριαζής, Καραγιάννης, Καραδήμος κ.ά.

Το Τριτσκό ήταν οικισμός του καζά (επαρχίας) της Ανασελίτσας του σαντζακίου (σαν νομαρχία) των Σερβίων. Το 1910 απαριθμούσε 150 κάτοικους και το 1913 είχε 175. Η γλώσσα τους το 1910-1913 ήταν η ρωμαίικη. Το 1927 μετονομάστηκε σε Τρίκορφο. Στα χρόνια του Αλή Πασά υπήρξε, όπως και τα γειτονικά χωριά Λούντζι (Καλλονή) και Μπίσοβο (Κυπαρίσσι), τσιφλίκι του Τουρκαλβανού Σαλή-μπέη ή Σαλεμέκου. Το χωριό απελευθερώθηκε το 1912 με την απελευθέρωση της Ανασελίτσας από τον ελληνικό στρατό.

Τα δύο χωριά, Τριτσκό (Τρίκορφο) και Λούντζι (Καλλονή) από την Τουρκοκρατία μέχρι το 1932 είχαν μια κοινότητα και κοινό ενοικιοστάσιο. Τα δυο χωριά είναι αδέλφια από μια μάνα, το παλιό χωριό που ήταν στον Άγιο Δημήτριο. Αυτό το μαρτυρούν και οι εκκλησίες των δυο χωριών, που είναι αφιερωμένες στον ίδιο άγιο. Ο Άγιος Νικόλαος και η Παναγία.

Ο ενοριακός ναός είναι αφιερωμένος στον Άγιο Νικόλαο και χτίστηκε το 1857 σύμφωνα με επιγραφή στη δυτική γωνία. Το 1920 έγινε το καμπαναριό που έχει δύο καμπάνες. Βρίσκεται σε ωραία τοποθεσία και στ’ ανατολικά του υπάρχει το νεκροταφείο του χωριού. Ο νάρθηκας έχει πέτρινες παραδοσιακές κολόνες. Οι εικόνες του τέμπλου φέρουν χρονολογίες 1860-1863-1865 και είναι φτιαγμένες από αγιογράφους Σαμαριναίους και από το Τσούρχλι (Άγιος Γεώργιος). Λίγο πιο κάτω από τον ενοριακό ναό βρίσκεται η εκκλησία της κοίμησης της Θεοτόκου που χτίστηκε το 1928 στη θέση άλλης μικρότερης. Έγινε με χρήματα των κατοίκων που ήταν στην Αμερική και είναι έργο των Νικοπουλαίων από τη Χρυσαυγή. Στο πάνω μέρος, δεξιά της εισόδου του γυναικωνίτη, υπάρχει λιθανάγλυφη εικόνα της Παναγίας βρεφοκρατούσας που κατασκεύασε ο Γ. Βράγγας για να ξεπληρώσει χρέος μίας λίρας που όφειλε στον Καραματσούκη (Χρήστο Σιώμο).

Στην έκθεσή του ο επιθεωρητής δημοτικών σχολείων Γ. Σακελλάρης, το 1941, γράφει: «Η εκκλησία του χωρίου τούτου ανηγέρθη κατά το έτος 1886, ως αναγράφεται επί λίθου της ανατολικής πλευράς». Υπάρχουν ακόμη ο Άγιος Δημήτριος που χτίστηκε το 1881 από το Νικόλα Ντούμο στη θέση παλιότερης που είχε καταστραφεί και ο Προφήτης Ηλίας που χτίστηκε το 1956 με δαπάνη του Κώστα Χρ. Σιώμου στη θέση όπου βρισκόταν παλιά εικονοστάσι. Τέλος, ο Άγιος Γεώργιος χτίστηκε το 1975, στη θέση Μουσταφά, από τον Αχιλλέα Θ. Τζήκα.

Στον κώδικα αρ. 201 της μονής της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Ζάβορδας (1534-1692 Ως 19ος αι.) και στην επαρχία Σισανίου δεν αναφέρεται οικισμός Τριτσκό όπως ήταν γνωστό το χωριό παλιά. Υπάρχει όμως οικισμός Παρατζικό με 7 ονόματα αφιερωτών πριν το 1692 που δύναται να ταυτιστεί με το χωριό καθώς αναφέρεται και στην ίδια σελίδα με τα χωριά Μαγέρι (Δασύλλιο) και Κιάφα (διαλυμένο σήμερα). Στην πρόθεση 421 της μονής του Μεγάλου Μετεώρου (1592/1593-19ος αι.) αναφέρεται οικισμός Τατησκό με 2 ονόματα αφιερωτών της αρχικής γραφής, ανάμεσα στα χωριά της μητρόπολης Γρεβενών. Ο Α. Παπαδημητρίου το ταυτίζει πιθανόν με το Δοτσικό (Ντουτσκό). Στην πρόθεση 215 της μονής Βαρλαάμ των Μετεώρων (1613-1614) αναφέρεται ως Τριετζικούς με 1 αφιερωτή. Στον κώδικα του 1797 της μητρόπολης Σισανίου και Σιατίστης αναφέρεται ως χωρίον: Τριτζικόν. Στην απογραφή του 1905 είχε 110 κατοίκους. Στην απογραφή που πραγματοποιήθηκε από τον ελληνικό στρατό το Σεπτέμβριο του 1913 είχε 175 κατοίκους.

Στον εκλογικό κατάλογο του 1914 και του 1920 υπάρχουν 45 άνδρες ψηφοφόροι. Τα επώνυμά τους είναι: Απόστολος, Βούσιος (6), Δεινόπουλος (5), Δομόπουλος, Καρανάσιος, Καραγιάννης (5), Κυρατζής, Καραδήμος (6), Λαμπρόπουλος, Μυτακόπουλος, Μαργαρίτης (2), Μαρανής, Παναγιωτόπουλος (3), Σιμόπουλος (5), Τζώνης, Τζήκας (5). Στην πλειοψηφία τους είναι κτίστες και ακολουθούν γεωργοί και εργάτες. Υπάρχουν επίσης, 2 ποιμένες, ράφτης (Ιωάννης Χ. Βούσιος), ξυλουργός (Ιωάννης Αθ. Δινόπουλος) και ιερέας (Παπαϊωάννης Β. Μαρανής).

Το 1928 είχε 150 κατοίκους, το 1940 167, με νόμιμο πληθυσμό 203 και μόνιμο 196, το 1951 109, το 1961 68 σε 24 νοικοκυριά, το 1971 31, το 1981 72 και το 1991 75. Το 1994 οι εγγεγραμμένοι ήταν 300 άτομα, οι μόνιμοι ήταν 20 κάτοικοι, οι διαμένοντες στην πόλη των Γρεβενών 10, σε άλλες πόλεις 180 και στο εξωτερικό 90. Στην απογραφή του 2001 είχε 65 κατοίκους.

Ο Συνοικισμός Τριτσκό ενώθηκε με την κοινότητα Λούντζι με το Διάταγμα 17-9-1919 (Φ.Ε.Κ. 211/1919). Με το Δ/μα 20-1-1927 (Φ.Ε.Κ. 18/1927) μετονομάστηκαν σε κοινότητα Καλλονής και σε συνοικικισμό Τρικόρφου. Στη συνέχεια το Τρίκορφο αποσπάστηκε και αναγνωρίστηκε σε ιδία κοινότητα με το Διάταγμα 22-12-1931 (Φ.Ε.Κ. 429/1931). Η έκταση του Τρικόρφου είναι 3.724 στρέμματα. Με την εφαρμογή του σχεδίου «Καποδίστριας» αποτελούσε δημοτικό διαμέρισμα του δήμου Αγίου Κοσμά και στην απογραφή του 2011 είχε 25 κατοίκους. Σήμερα, με την εφαρμογή του προγράμματος Καλλικράτης αποτελεί κοινότητα του δήμου Γρεβενών. Εκκλησιαστικά ανήκει στη μητρόπολη της Σιάτιστας. Πανηγυρίζει στις 20 Ιουλίου, του Προφήτη Ηλία.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Δικτυακός τόπος του χωριού: www.trikorfogr.gr
• e-Πύλη Εκπαίδευσης: www.pekp.gr