Μετέωρα

σύμπλεγμα βράχων με μοναστήρια στα Τρίκαλα

Τα Μετέωρα είναι ένα σύμπλεγμα από σκοτεινόχρωμους βράχους από ψαμμίτη οι οποίοι υψώνονται έξω από την Καλαμπάκα, στον νομό Τρικάλων στη Θεσσαλία, κοντά στα πρώτα υψώματα της Πίνδου και των Χασίων. Τα μοναστήρια των Μετεώρων, που είναι χτισμένα στις κορυφές κάποιων από τους βράχους, είναι σήμερα το δεύτερο σημαντικότερο μοναστικό συγκρότημα στην Ελλάδα, ύστερα από το Άγιο Όρος.[1] Από τα τριάντα που υπήρξαν ιστορικά, σήμερα λειτουργούν μόνον έξι, τα οποία, από το 1988 περιλαμβάνονται στον κατάλογο μνημείων παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO.

Μετέωρα
Χάρτης
ΤοποθεσίαΤρίκαλα, Θεσσαλία, Ελλάδα
Συντεταγμένες39°42′51″N 21°37′52″E / 39.71417°N 21.63111°E / 39.71417; 21.63111Συντεταγμένες: 39°42′51″N 21°37′52″E / 39.71417°N 21.63111°E / 39.71417; 21.63111
Επίσημη ονομασία: Metéora
ΕίδοςΜικτό
Κριτήριαi, ii, iv, v, vii
Ορισμός1988 (12η συνεδρίαση)
Διακριτικός κώδικας455
Χώρα Ελλάδα
ΠεριοχήΕυρώπη
Χάρτης
Αυτό το λήμμα αφορά τη γεωγραφία. Για τον αστρονομικό όρο, δείτε: Μετέωρο.

Γεωλογία Επεξεργασία

 
Όψη των Μετεώρων
 
Τα Μετέωρα τη νύχτα

Τα Μετέωρα βρίσκονται στο βορειοδυτικό όριο της Θεσσαλικής πεδιάδας και κοντά στο νότιο άκρο της Μεσοελληνικής Λεκάνης, ενός τεκτονικού βυθίσματος το οποίο εκτείνεται από την Αλβανία μέχρι τη Θεσσαλία.[2] Η μεσοελληνική λεκάνη συνορεύει στα δυτικά με την Πίνδο και στα ανατολικά οριοθετείται από την πελαγόνια ζώνη των Ελληνίδων.[3] Η λεκάνη είναι γεμάτη με ιζήματα που μετέφεραν ποταμοί ή θαλάσσια ιζήματα. Στο νότιο τμήμα της λεκάνης, όπου βρίσκονται τα Μετέωρα, τα ιζήματα αυτά χρονολογούνται από το Ολιγόκαινο και το Μειόκαινο. Πάνω τους βρίσκονται τα μεταγενέστερα ιζήματα της θεσσαλικής πεδιάδας, τα οποία καλύπτουν το νότιο τμήμα του συμπλέγματος των Μετεώρων.[2]

Το σύμπλεγμα των Μετεώρων αποτελείται κυρίως (σε ποσοστό που φτάνει το 95%) από βοτσαλωτό ψαμμίτη και κροκαλοπαγή του Ολιγόκαινου και του Μειόκαινου, και το υπόλοιπο ποσοστό αποτελούν κυρίως χοντρόκοκκοι ψαμμίτες. Απαντά επίσης ένα πολύ μικρό ποσοστό ιλυόλιθους, οι οποίοι όπου υπάρχουν σχηματίζουν ένα λεπτό στρώμα πάχους μερικών εκατοστών.[2]

 
Η Ιερά Μονή Ρουσάνου

Οι ψαμμίτες αποτελούνται από στρώματα πάχους αρκετών μέτρων σφηνοειδούς σχήματος. Κατά τόπος ανάμεσα σε αυτά τα στρώματα διακρίνονται στρώματα φακοειδούς σχήματος. Τα στρώματα ψαμμίτη έχουν ταυτοποιηθεί ως αποθέσεις ενός παλαιού δέλτα ποταμού τύπου Γκίλμπερ. Η προέλαση του δέλτα γινόταν από τα ανατολικά προς τα δυτικά. Κανάλια δημιούργησαν εγκοπές στα ιζήματα, οι οποίες διακρίνονται μέχρι σήμερα. Τα κανάλια αυτά πιθανόν δημιουργήθηκαν όταν η περιοχή ανυψώθηκε ή έπεσε η στάθμη της θάλασσας.[2] Το συνολικό πάχος των αποθέσεων του δέλτα φτάνει τα 300 μέτρα.[3] Κατά τόπους, στις κορυφές των λόφων, σώζεται πάνω από το στρώμα ψαμμιτών ένα στρώμα κροκαλοπαγών αποτελούμενο από γνεύσιους του παλαιοζωϊκού αιώνα και μάρμαρα της τριασικής εποχής. Το στρώμα αυτό είναι παχύτερο προς τα βορειοανατολικά. Θεωρείται ότι δημιουργήθηκε από ποτάμιες αποθέσεις.[3]

Τα Μετέωρα σήμερα έχουν τη μορφή απότομων κορυφών με ύψος που φτάνει τα 200 μέτρα και πλάτος μέχρι 300 μέτρα.[2] Το μέσο υψόμετρο είναι 313 μέτρα.

Μέσα σε αυτούς τους βράχους βρίσκεται το Σπήλαιο Θεόπετρας.

Εγκατάσταση του μοναχισμού Επεξεργασία

 
Ο Ελβετός φωτογράφος Φρεντερίκ Μπουασονά ανεβαίνοντας με δίχτυ στα Μετέωρα, 1908

Το άγριο και απροσπέλαστο τοπίο αποτέλεσε πρόσφορο χώρο για τους χριστιανούς ασκητές που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή σε χρονολογία που δεν είναι ακριβώς γνωστή.

Σύμφωνα με διάφορες γνώμες βυζαντινολόγων υποστηρίζεται ότι ξεκίνησε πριν από τον 11ο αιώνα. Άλλες ιστορικές όμως πληροφορίες αναφέρουν ως πρώτο ασκητή οικιστή κάποιον Βαρνάβα που το 950-970 ίδρυσε την πολύ παλιά Σκήτη του Αγίου Πνεύματος. Ακολούθησαν η ίδρυση της Μεταμόρφωσης (1020) από κάποιον Κρητικό μοναχό Ανδρόνικο και το 1160 ιδρύεται η Σκήτη Σταγών ή Δούπιανη. Μετά από 200 χρόνια ο ασκητής Βαρλαάμ ιδρύει το Μοναστήρι των Τριών Ιεραρχών και των Αγίων Πάντων και αργότερα άγνωστοι ιερωμένοι δημιούργησαν τα Μοναστήρια:[4]

Το όνομα Μετέωρα αποδίδεται στον κτήτορα της μονής Μεγάλου Μετεώρου, τον Άγιο Αθανάσιο τον Μετεωρίτη, ο οποίος ονόμασε «Μετέωρο» τον Πλατύ Λίθο στον οποίο ανέβηκε πρώτη φορά το 1344. Γενικά, η μοναστική ζωή στα Μετέωρα σημείωσε ύφεση στα χρόνια της παρακμής και της πτώσης της βυζαντινής αυτοκρατορίας και της συνακόλουθης οθωμανικής κατάκτησης της Θεσσαλίας το 1393. Ωστόσο, από τα τέλη του 15ου αιώνα και κυρίως τον 16ο αιώνα τα Μετέωρα γνωρίζουν τη μεγαλύτερή τους ακμή, καθώς ιδρύονται νέες μονές, καθολικά και μοναστηριακά κτίσματα, τα οποία κοσμούνται με απαράμιλλης τέχνης αγιογραφίες.

Με την πάροδο του χρόνου η μοναστηριακή αυτή πολιτεία άρχισε να ενισχύεται με μοναχούς για να φθάσει στο απόγειο της ακμής της γύρω στον 17ο αιώνα. Όμως, από την εποχή αυτή αρχίζει και η παρακμή με αποτέλεσμα σήμερα να λειτουργούν μόνο τα μοναστήρια της Μεταμόρφωσης, του Βαρλαάμ, του Αγίου Νικολάου του Αναπαυσά, του Ρουσάνου, της Αγίας Τριάδος και του Αγίου Στεφάνου, καθώς και κάποια τμήματα ορισμένων άλλων, ενώ τα υπόλοιπα έχουν εξαφανισθεί.

Τα Μετέωρα, λόγω και της μορφολογίας τους, προσέφεραν στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας ιδανικό καταφύγιο για τον μοναχισμό και διέσωσαν μνημεία του πολιτισμού και έργα της μεταβυζαντινής τέχνης. Στις αρχές του 19ου αιώνα πολλά μοναστήρια λεηλατήθηκαν από τον στρατό του Αλή Πασά.

Στη δεκαετία του 1920 λαξεύτηκαν κλίμακες και σήραγγες στους βράχους καθιστώντας τις μονές προσβάσιμες από το γειτονικό οροπέδιο κι έτσι η παραδοσιακή μέθοδος επικοινωνίας και ανεφοδιασμού τον μονών με ανεμόσκαλες, σκοινιά, τροχαλίες και καλάθια, σταδιακά εγκαταλείφθηκε.

 
Η Ιερά Μονή Βαρλαάμ

Επισκέψιμες Μονές Επεξεργασία

 
Ασημένιο τεχνούργημα Μετεώρων

Σήμερα έξι μονές είναι επισκέψιμες και συγκεκριμένα:

Βράχοι Επεξεργασία

Οι βράχοι των Μετεώρων:[5]

Προστατευόμενη τοποθεσία Επεξεργασία

Τα Μετέωρα είναι προστατευόμενος βιότοπος του δικτύου Natura 2000 με κωδικό GR1440003.[6] Το τοπίο περιλαμβάνει δασωμένους λόφους με εντυπωσιακά απόκρημνους βράχους, την παραποτάμια κοιλάδα των ποταμών Ληθαίος και Μούργκας, δάση πλατύφυλλων φυλλοβόλων, δάση πλατάνων και βελανιδιών, θαμνώνες και καλλιεργήσιμες εκτάσεις.[7][8][9] Στη σημαντική χλωρίδα περιλαμβάνονται τα ενδημικά είδη: Κενταύρια της Καλαμπάκας, Κενταύρια η γαλακτόχρους και το προστατευόμενο είδος Άνθεμις η Κρητική. Η περιοχή είναι σημαντική για την αναπαραγωγή της ορνιθοπανίδας, και περιλαμβάνει πληθυσμούς από προστατευόμενα είδη όπως ο ασπροπάρης, κουκουβάγιες, αετούς και άλλα αρπακτικά πτηνά. Στη σημαντική πανίδα περιλαμβάνονται: ευρωπαϊκές ενυδρίδες, μυωτίδες, ρινόλοφοι, χελώνες, σπιτόφιδα, πεταλούδες, λύκοι, δενδρομυωξοί, τρανόσαυρες, πιπιστρέλλοι, αλπικοί τρίτωνες, έχιδνες, δεντρογαλιές, ασινόφιδα, κρασπεδωτές χελώνες, κ.α. Επίσης, τα ψάρια: μπριάνα Σπερχειού, βελονίτσες, μακεδονικά μπριάνα, κ.α. Ο βιότοπος απειλείται από την υλοτόμηση των ώριμων συστάδων βελανιδιάς, την επέκταση του οδικού δικτύου, το παράνομο κυνήγι, την υπερβόσκηση, και τον τουρισμό.[9]

Φωτογραφίες Επεξεργασία

Δείτε επίσης Επεξεργασία

Αναφορές Επεξεργασία

  1. Αναγνωστόπουλος, Αλέξανδρος Σ. (2010). Οι τοιχογραφίες του καθολικού της μονής Ρουσάνου Μετεώρων. Θεσσαλονίκη: ΑΠΘ-Διδακτορική Διατριβή. σελ. 9. 
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Ori, Gian Gabriele; Roveri, Marco (1987-10). «Geometries of Gilbert-type deltas and large channels in the Meteora Conglomerate, Meso-Hellenic basin (Oligo-Miocene), central Greece» (στα αγγλικά). Sedimentology 34 (5): 845–859. doi:10.1111/j.1365-3091.1987.tb00808.x. ISSN 0037-0746. http://doi.wiley.com/10.1111/j.1365-3091.1987.tb00808.x. 
  3. 3,0 3,1 3,2 Ferriere, J.; Chanier, F.; Reynaud, J.-Y.; Pavlopoulos, A.; Ditbanjong, P.; Migiros, G.; Coutand, I.; Stais, A. και άλλοι. (2011-09-01). «Tectonic control of the Meteora conglomeratic formations (Mesohellenic basin, Greece)» (στα αγγλικά). Bulletin de la Societe Geologique de France 182 (5): 437–450. doi:10.2113/gssgfbull.182.5.437. ISSN 0037-9409. http://bsgf.geoscienceworld.org/cgi/doi/10.2113/gssgfbull.182.5.437. 
  4. «ΜΕΤΕΩΡΑ». users.sch.gr. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουνίου 2022. 
  5. Βλιώρας, Σπυρίδων (2017). «Μετεωρικές μονές: Συμβολή στον απαιτούμενο και ευκταίο διάλογο». Σπυρίδων Βλιώρας (Προσωπική ιστοσελίδα). Ανακτήθηκε στις 2 Ιουνίου 2022. 
  6. «N2K GR1440003 dataforms». natura2000.eea.europa.eu. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουνίου 2019. 
  7. «Αντιχάσια Όρη και Μετέωρα - Σημαντικές Περιοχές για τα πουλιά της Ελλάδας - Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, προστασία για τα πουλιά και το περιβάλλον». www.ornithologiki.gr. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουνίου 2019. 
  8. «Ζώνη Ειδικής Προστασίας Αντιχάσια Όρη και Μετέωρα (GR1440005) | Η επιστροφή του Ασπροπάρη». old.lifeneophron.eu. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουνίου 2019. 
  9. 9,0 9,1 «NatureBank - Βιότοπος CORINE - Αντιχάσια όρη και Μετέωρα». filotis.itia.ntua.gr. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουνίου 2019. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία