Βικιπαίδεια

Χηρεία

Χηρεία είναι η κατάσταση του ατόμου του οποίου ο/η σύζυγος έχει πεθάνει και που το ίδιο δεν έχει ξαναπαντρευτεί. Τα αντίστοιχα ουσιαστικά είναι χήρα (για τις γυναίκες) και χήρος (για τους άντρες).

Ορολογία Επεξεργασία

Η κατάσταση της απώλειας ενός συζύγου λόγω θανάτου ονομάζεται χηρεία.[1] Η λέξη προέρχεται από μια ινδοευρωπαϊκή ρίζα που σημαίνει «χήρα» και έχει συγγενείς λάξεις σε όλες τις ινδοευρωπαϊκές γλώσσες.

Ο όρος χηρεία μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για τα δύο φύλα, τουλάχιστον σύμφωνα με ορισμένα λεξικά.[2][3][4] Αυτοί οι όροι δεν ισχύουν αν έχει προηγηθεί διαζύγιο πριν από τον θάνατο πρώην συζύγου.[5]

Επιδράσεις στην υγεία Επεξεργασία

 
Ταφόπλακα του 19ου αι. που αναφέρεται σε λείψανο, όπως συχνά λεγόταν η χήρα στον αγγλοσαξονικό κόσμο κατά το παρελθόν. Βρίσκεται στην αυλή εκκλησίας στο Γκρέιτ Βάλεϊ της Πενσιλβάνιας, στις ΗΠΑ.

Το φαινόμενο που αναφέρεται στο αυξημένο ποσοστό θνησιμότητας μετά τον θάνατο του/της συζύγου ονομάζεται φαινόμενο χηρείας.[6] Είναι πιο έντονο κατά τους πρώτους τρεις μήνες μετά τον θάνατο του/της συζύγου, κατά τους οποίους το άτομο που μένει σε χηρεία έχει 66% αυξημένες πιθανότητες θανάτου.[7] Εξακολουθεί να υπάρχει διαμάχη σχετικά με το εάν οι γυναίκες ή οι άνδρες βρίσκονται σε χειρότερη θέση, και οι μελέτες έχουν προσπαθήσει να διερευνήσουν το θέμα, ενώ κάποιες μελέτες υποδηλώνουν ότι δεν υπάρχουν διαφορές με βάση το φύλο.[8]

Ενώ ο ρόλος του φύλου στην ένταση της θλίψης αμφισβητείται, το φύλο συχνά επηρεάζει την αλλαγή του τρόπου ζωής ενός ατόμου μετά τον θάνατο του/της συζύγου του. Έρευνες έχουν δείξει ότι υπάρχουν διαφορές ως προς το βάρος της φροντίδας, τις προσδοκίες και τον τρόπο που αντιδρούν μετά το θάνατο του/του συζύγου. Για παράδειγμα, οι γυναίκες συχνά φέρουν μεγαλύτερο συναισθηματικό φορτίο από τους άνδρες και είναι λιγότερο πρόθυμες να βιώσουν τον θάνατο ενός ακόμη συζύγου.[9] Κατά τη χηρεία, οι άνδρες και οι γυναίκες μπορεί να αντιδρούν πολύ διαφορετικά και συχνά αλλάζουν τον τρόπο ζωής τους. Οι γυναίκες συνήθως νοσταλγούν περισσότερο τους συζύγους τους αν πέθαναν ξαφνικά. Οι άνδρες συνήθως νοσταλγούν περισσότερο τις συζύγους τους εάν πέθαιναν μετά από μια μακροχρόνια ανίατη ασθένεια.[10] Επιπλέον, έχει παρατηρηθεί ότι τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες βιώνουν αλλαγές στις συνήθειες και τον τρόπο ζωής τους κατά τη χηρεία. Και τα δύο φύλα συνήθως δυσκολεύονται να φροντίσουν τον εαυτό τους χωρίς τη βοήθεια του/της συζύγου τους, αν και αυτές οι αλλαγές διαφέρουν ανάλογα με το φύλο και τον ρόλο που έπαιζε ο/η σύζυγος στη ζωή τους.[10]

Όσο μεγαλώνουν οι σύζυγοι, τόσο περισσότερο συνειδητοποιούν ότι βρίσκονται μόνοι λόγω του θανάτου του/της συζύγου τους. Αυτό επηρεάζει αρνητικά τη ψυχική καθώς και τη σωματική ευεξία τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες.[11]

Πρακτικές πένθους Επεξεργασία

 
Η Βαλεντίνα του Μιλάνου θρηνεί τον σύζυγό της, δούκα της Ορλεάνης, του Φλερί Φρανσουά Ρισάρ
 
Η χήρα, αναπαραγωγή ζωγραφικού πίνακα του Θεόδωρου Ράλλη (1852-1909).

Σε ορισμένα μέρη της Ευρώπης, όπως Ρωσία, Σλοβακία, Τσεχία, Ελλάδα, Ιταλία και Ισπανία, οι χήρες φορούσαν μαύρα για το υπόλοιπο της ζωής τους για να δηλώσουν το πένθος τους, μια πρακτική που πλέον έχει εκλείψει, αν και κάποιες χριστιανές ορθόδοξες φορούν μαύρα για όλη την υπόλοιπη ζωή τους.

Το 1856, μετά τη θέσπιση νόμου με τον οποίο μπορούσαν να ξαναπαντρεύονται οι χήρες στην Ινδία, το καθεστώς της χηρείας του συνοδεύτηκε από ένα σωματικό σύμβολο.[12] Το κεφάλι της χήρας ξυριζόταν ως ένδειξη του πένθους της, δεν μπορούσε πλέον να φέρει κόκκινη κουκκίδα στο μέτωπό της, απαγορευόταν να φορέσει γαμήλια κοσμήματα, έπρεπε να κρατά ακάλυπτο το στήθος της και να περπατά ξυπόλυτη. Αυτά τα έθιμα θεωρούνται ως επί το πλείστον παρωχημένα, αλλά εξακολουθούν να τηρούνται μεταξύ κάποιων ινδουιστών.[13]

Σε ορισμένα μέρη της Νότιας Ασίας, η γυναίκα κατηγορείται συχνά ότι προκάλεσε τον θάνατο του συζύγου της και δεν επιτρέπεται να κοιτάξει άλλο άτομο, καθώς το βλέμμα της θεωρείται ότι φέρνει κακή τύχη.[14][15]

Μερικοί Νιγηριανοί προτιμούν να πιει η χήρα το νερό στο οποίο ξεπλύθηκε το σώμα του νεκρού συζύγου της ή να κοιμάται τρεις ημέρες δίπλα στον τάφο του.[15]

Στη λαογραφία του Τσιλοέ της νότιας Χιλής, οι χήρες και οι μαύρες γάτες είναι απαραίτητα στοιχεία για το κυνήγι θησαυρού carbunclo.[16][17]

Οικονομική θέση Επεξεργασία

 
Άγαλμα στον ναό Γιασουκούνι, αφιερωμένο στις χήρες του πολέμου που μεγάλωσαν μόνες τα παιδιά τους
 
Χήρες της Ουγκάντας που αλληλοβοηθούνται κάνοντας χειροτεχνίες για να τις πουλήσουν

Σε κοινωνίες όπου ο σύζυγος είναι ο μοναδικός οικονομικός πάροχος, ο θάνατός του μπορεί να αφήσει την οικογένειά του άπορη.

Στην Αγία Γραφή υπάρχουν αρκετές εντολές σχετικά με τη φροντίδα της χήρας, την απαγόρευση να τη βλάψει κανείς και το καθήκον να την κάνει ευτυχισμένη στις διακοπές, για παράδειγμα: «Να είστε χαρούμενοι στη γιορτή σας—εσείς, οι γιοι και οι κόρες σας, οι υπηρέτες σας και οι Λευίτες, οι ξένοι, τα ορφανά και οι χήρες που κατοικούν στις πόλεις σας». (Εβραϊκή Βίβλος, Δευτερονόμιο 16:14)[18]

Στη Βρετανία του 19ου αιώνα, οι (άγαμες) χήρες είχαν περισσότερες ευκαιρίες κοινωνικής κινητικότητας από ό,τι σε πολλές άλλες κοινωνίες. Μαζί με τη δυνατότητά τους για κοινωνικοοικονομική άνοδο, οι χήρες ήταν σε καλύτερη θέση (και ήταν πιο πιθανό) να υπερβούν τα όρια της συμβατικής σεξουαλικής συμπεριφοράς από ό,τι οι παντρεμένες στην ίδια κοινωνία.[19]

Μπορεί μια γυναίκα να πρέπει να συμμορφωθεί με τα κοινωνικά ήθη της περιοχής της, αλλά αυτά συχνά χρησιμοποιούνται από τρίτους που επιδιώκουν να μείνουν τα χρήματα στην οικογένεια του αποθανόντος συζύγου.[20] Επίσης, δύσκολα οι χήρες αμφισβητούσαν τέτοιες συμπεριφορές, επειδή συχνά «αγνοούν τα δικαιώματά τους με τον σύγχρονο νόμο… λόγω του χαμηλού τους επιπέδου και της έλλειψης εκπαίδευσης ή νομικής εκπροσώπησης».[21] Γενικά, υπάρχει ανισότητα στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται οι χήρες σε σύγκριση με τους χήρους παγκοσμίως, γεγονός που έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον σε ακτιβιστές για τα ανθρώπινα δικαιώματα.[21] Κατά τη διάρκεια της πανδημίας του HIV, η οποία έπληξε ιδιαίτερα τις ομοφυλοφιλικές κοινότητες, οι σύντροφοι των νεκρών ανδρών είχαν ελάχιστες δυνατότητες προσφυγής κατά της οικογένειας του αποθανόντος. Δεν ήταν ακόμη σε θέση να έχουν παντρευτεί νόμιμα και ο όρος χήρος δεν θεωρούνταν κοινωνικά αποδεκτός. Αυτή η κατάσταση συνήθως συνοδευόταν από ένα πρόσθετο στίγμα που προσκολλώνταν στον σύντροφο που είχε επιζήσει.

Από το 2004, οι γυναίκες στις Ηνωμένες Πολιτείες που έμειναν χήρες νεότερες διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο οικονομικής δυσκολίας. Οι παντρεμένες που βρίσκονται σε ένα οικονομικά ασταθές νοικοκυριό είναι πιο πιθανό να μείνουν χήρες «εξαιτίας της ισχυρής σύνδεσης μεταξύ της θνησιμότητας [του επικεφαλής αρσενικού] και του πλούτου [του νοικοκυριού]».[20] Στις αναπτυσσόμενες περιοχές του κόσμου, οι συνθήκες για τις χήρες συνεχίζουν να είναι πολύ πιο σκληρές. Η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για την Εξάλειψη Όλων των Μορφών Διακρίσεων σε βάρος των Γυναικών (που επικυρώθηκε από 135 κράτη), αν και αργά, επεξεργάζεται προτάσεις που θα καταστήσουν ορισμένους τύπους διακρίσεων και συμπεριφοράς απέναντι στις χήρες (όπως η βία και η παραβίαση δικαιωμάτων ιδιοκτησίας) παράνομα στις αντίστοιχες χώρες.[22] Η σύμβαση κυρώθηκε στην Ελλάδα με τον νόμο 1342/1983.[23]

Καταπίεση Επεξεργασία

Σεξουαλική βία Επεξεργασία

Σε μέρη της Αφρικής, όπως η Κένυα, θεωρείται ότι οι χήρες είναι ακάθαρτες και χρειάζονται κάθαρση. Η διαδικασία αυτή συχνά εμπεριέχει σεξουαλική επαφή με κάποιον. Όσες αρνούνται να καθαρθούν κινδυνεύουν να ξυλοκοπηθούν από δεισιδαίμονες χωρικούς, οι οποίοι μπορεί επίσης να βλάψουν τα παιδιά της χήρας. Υποστηρίζεται ότι αυτή η δεισιδαιμονία προέκυψε από την ιδέα ότι εάν κάποιος πεθάνει, η σύζυγός του μπορεί να του έχει κάνει μάγια.

Η εισαγωγή χηρών σε χαρέμια έχει καταγραφεί στην αρχαία Αίγυπτο, τη μεσαιωνική Ευρώπη και τις ισλαμικές αυτοκρατορίες.[24][25]

Τελετουργική θανάτωση Επεξεργασία

Το σάτι ήταν μια πρακτική στη Νότια Ασία, όπου μια γυναίκα αυτοκτονούσε μετά τον θάνατο του συζύγου της. Αυτές οι πρακτικές κηρύχθηκαν παράνομες το 1827 στη Βρετανική Ινδία και ξανά το 1987 στην ανεξάρτητη Ινδία από τον Νόμο για την Πρόληψη του Σάτι, ο οποίος κατέστησε παράνομη την υποστήριξη, τη δοξολογία ή την απόπειρα διάπραξης σάτι. Η υποστήριξη του sati, συμπεριλαμβανομένου του εξαναγκασμού ή του εξαναγκασμού κάποιου να διαπράξει sati, μπορεί να τιμωρηθεί με θανατική ποινή ή ισόβια κάθειρξη, ενώ η εξύμνηση του sati τιμωρείται με φυλάκιση από ένα έως επτά χρόνια.

Οι αυτόχθονες πληθυσμοί των Φίτζι ασκούσε τον στραγγαλισμό χηρών. Όταν υιοθέτησαν τον Χριστιανισμό, ο στραγγαλισμός χηρών εγκαταλείφθηκε.[26]

Κυνήγι μαγισσών Επεξεργασία

Οι γυναίκες που είναι πιθανό να κατηγορηθούν και να θανατωθούν ως μάγισσες σε μέρη όπως στην Παπούα Νέα Γουινέα είναι συχνά χήρες.[27]

Επιβολή νέου γάμου Επεξεργασία

Η κληρονομιά της χήρας (επίσης γνωστή ως κληρονομιά της νύφης) είναι μια πολιτιστική και κοινωνική πρακτική η οποία απαιτεί να παντρευτεί η χήρα έναν άνδρα συγγενή του εκλιπόντος συζύγου της, συχνά αδελφό του.

Απαγόρευση νέου γάμου Επεξεργασία

Ο νόμος του 1856 με τον οποίο μπορούσαν να ξαναπαντρεύονται οι χήρες στην Ινδία[28] παρείχε νομικές εγγυήσεις έναντι της απώλειας ορισμένων μορφών κληρονομιάς με τον νέο γάμο μιας ινδουίστριας χήρας.[29] Ωστόσο, σύμφωνα με τον νόμο, η χήρα εγκατέλειπε οποιαδήποτε κληρονομιά της αναλογούσε από τον αποθανόντα σύζυγό της.[30]

Το κοινωνικό στίγμα στην Κορέα της δυναστείας των Τζόσον απαιτούσε από τις χήρες να παραμένουν ανύπαντρες μετά τον θάνατο των συζύγων τους. Το 1477, θεσπίστηκε νόμος που επέτρεπε στη χήρα νέο γάμο, ο οποίος ενίσχυε τους προϋπάρχοντες κοινωνικούς περιορισμούς απαγορεύοντας στους γιους των χηρών που ξαναπαντρεύονταν να κατέχουν δημόσια αξιώματα.[31] Το 1489, μια γυναίκα της βασιλικής αυλής καταδικάστηκε, όταν αποκαλύφθηκε ότι συζούσε με τον δούλο της αφότου χήρεψε. Περισσότερα από 40 μέλη του υπηρετικού της προσωπικού συνελήφθησαν και ο εραστής της θανατώθηκε με βασανιστήρια.[32]

Κλοπή Επεξεργασία

Σε ορισμένα μέρη του κόσμου, όπως η Ζιμπάμπουε, η περιουσία των χηρών, όπως η γη, συχνά της αφαιρείται από τα πεθερικά της. Αν και παράνομο, δεδομένου ότι οι περισσότεροι γάμοι γίνονται βάσει του εθιμικού δικαίου και δεν είναι επίσημα καταχωρισμένοι, η αντιμετώπιση του ζητήματος της αρπαγής περιουσίας είναι περίπλοκη.[33]

Δείτε επίσης Επεξεργασία

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ «Definition of WIDOWHOOD». Merriam-Webster. Ανακτήθηκε στις 18 Μαρτίου 2016. 
  2. ↑ «Λεξικό της κοινής νεοελληνικής». www.greek-language.gr. Ανακτήθηκε στις 18 Ιουνίου 2023. 
  3. ↑ «Χρηστικό Λεξικό της Νεοελληνικής Γλώσσας - Χρηστικό Λεξικό της Νεοελληνικής Γλώσσας». christikolexiko.academyofathens.gr. Ανακτήθηκε στις 18 Ιουνίου 2023. 
  4. ↑ «χηρεία». Academic Dictionaries and Encyclopedias (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 18 Ιουνίου 2023. 
  5. ↑ «Social Security and You: Questions about widow, ex-spouse benefits». Arizona Daily Star (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 27 Αυγούστου 2021. 
  6. ↑ Dabergott, Filip (2021-03-18). «The gendered widowhood effect and social mortality gap». Population Studies 76 (2): 295–307. doi:10.1080/00324728.2021.1892809. ISSN 0032-4728. PMID 33730966. 
  7. ↑ «'Widowhood effect' strongest during first three months». Reuters. 14 November 2016. https://www.reuters.com/article/us-widowhood-effect-idUSBRE9AD0VU20131114. Ανακτήθηκε στις 2 May 2017. 
  8. ↑ Trivedi, Jk; Sareen, Himanshu; Dhyani, Mohan (2009). «Psychological Aspects of Widowhood and Divorce» (στα αγγλικά). Mens Sana Monographs 7 (1): 37. doi:10.4103/0973-1229.40648. ISSN 0973-1229. PMID 21836778. PMC PMC3151454. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2018-06-01. https://web.archive.org/web/20180601201124/http://www.msmonographs.org/text.asp?2009/7/1/37/40648. Ανακτήθηκε στις 2023-06-18. 
  9. ↑ Stahl, Sarah T.; Schulz, Richard (2014). «The effect of widowhood on husbands' and wives' physical activity: the cardiovascular health study». Journal of Behavioral Medicine 37 (4): 806–817. doi:10.1007/s10865-013-9532-7. PMID 23975417. PMC 3932151. http://go.galegroup.com/ps/anonymous?id=GALE%7CA380342155. Ανακτήθηκε στις 2016-04-28. 
  10. ↑ 10,0 10,1 Wilcox, Sara; Evenson, Kelly R.; Aragaki, Aaron; Wassertheil-Smoller, Sylvia; Mouton, Charles P.; Loevinger, Barbara Lee (2003). «The effects of widowhood on physical and mental health, health behaviors, and health outcomes: The Women's Health Initiative». Health Psychology 22 (5): 513–22. doi:10.1037/0278-6133.22.5.513. PMID 14570535. https://archive.org/details/sim_health-psychology_2003-09_22_5/page/n74. 
  11. ↑ Rebecca L. Utz; Erin B. Reidy; Deborah Carr; Randolph Nesse; Camille Wortman (July 2004). «The Daily Consequences of Widowhood: The Role of Gender and Intergenerational Transfers on Subsequent Housework Performance». Journal of Family Issues 25 (5): 683–712. doi:10.1177/0192513X03257717. https://deepblue.lib.umich.edu/bitstream/handle/2027.42/142738/Nesse-Carr-House_Perf-JFI-2004.pdf?sequence=1. 
  12. ↑ Olson, Carl. The Many Colors of Hinduism. Rutgers University Press. σελ. 269. 
  13. ↑ «On India's back roads, sati revered». Los Angeles Times. 10 December 2006. https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-dec-10-adfg-widows10-story.html. 
  14. ↑ Kathryn Roberts (15 Δεκεμβρίου 2018). Violence Against Women. Greenhaven Publishing LLC. σελ. 62. ISBN 9781534504714. widows in South Asia are considered bad luck 
  15. ↑ 15,0 15,1 «These Kenyan widows are fighting against sexual 'cleansing'». pri.org. 23 October 2018. https://www.pri.org/stories/2018-10-23/these-kenyan-widows-are-fighting-against-sexual-cleansing. Ανακτήθηκε στις 7 November 2018. 
  16. ↑ Quintana Mansilla, Bernardo (1972). «El Carbunco». Chiloé mitológico (στα Ισπανικά). 
  17. ↑ Winkler, Lawrence (2015). Stories of the Southern Sea. First Choice Books. σελ. 54. ISBN 978-0-9947663-8-0. 
  18. ↑ «11. To Enjoy and Bring Joy to Others – Peninei Halakha» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 18 Ιουνίου 2023. 
  19. ↑ Behrendt, Stephen C. "Women without Men: Barbara Hofland and the Economics of Widowhood." Eighteenth Century Fiction 17.3 (2005): 481-508. Academic Search Complete. EBSCO. Web. 14 Sept. 2010.
  20. ↑ 20,0 20,1 "Imagine...." Widows' Rights International. Web. 14 Sep 2010. <http://www.widowsrights.org/index.htm Αρχειοθετήθηκε 2011-04-14 στο Wayback Machine.>.
  21. ↑ 21,0 21,1 Owen, Margaret. A World of Widows. Illustrated. Atlantic Highlands, NJ: Zed Books, 1996. 181-183. eBook.
  22. ↑ «The Economic Consequences of a Husband's Death: Evidence from the HRS and AHEAD». US Social Security Administration. 
  23. ↑ Νάτση, Δέσποινα· Παπά, Θωμαή (2019). Η νομοθετική αντιμετώπιση των έμφυλων διακρίσεων στην Ελλάδα (PDF). Θεσσαλονίκη: IΔΡΥΜΑ ΧAΪΝΡΙΧ ΜΠΕΛ. σελ. 23. ISBN 978-618-81299-8-6. 
  24. ↑ Joyce Tyldesley (26 Απριλίου 2001). Ramesses: Egypt's Greatest Pharaoh. Penguin Books Limited. σελίδες 215–. ISBN 978-0-14-194978-9. 
  25. ↑ Arun Kumar Sarkar (30 Σεπτεμβρίου 2014). RAINBOW. Archway Publishing. σελίδες 64–. ISBN 978-1-4525-2561-7. 
  26. ↑ «Odd Faiths in Fiji Isles». The New York Times. 8 Φεβρουαρίου 1891. 
  27. ↑ «The gruesome fate of "witches" in Papua New Guinea». economist.com. 13 July 2017. https://www.economist.com/news/asia/21725040-law-criminalising-sorcery-was-only-repealed-2013-gruesome-fate-witches-papua-new. Ανακτήθηκε στις 23 July 2017. 
  28. ↑ Forbes, Geraldine (1999). Women in modern India. Cambridge University Press. σελ. 23. ISBN 978-0-521-65377-0. Ανακτήθηκε στις 8 Νοεμβρίου 2018. 
  29. ↑ Peers, Douglas M. (2006). India under colonial rule: 1700-1885. Pearson Education. σελίδες 52–53. ISBN 978-0-582-31738-3. Ανακτήθηκε στις 8 Νοεμβρίου 2018. 
  30. ↑ Carroll, Lucy (2008). «Law, Custom, and Statutory Social Reform: The Hindu Widows' Remarriage Act of 1856». Στο: Sumit Sarkar. Women and social reform in modern India: a reader. Indiana University Press. σελ. 80. ISBN 978-0-253-22049-3. 
  31. ↑ Uhn, Cho (1999). «The Invention of Chaste Motherhood: A Feminist Reading of the Remarriage Ban in the Chosun Era». Asian Journal of Women's Studies 5 (3): 45–63. doi:10.1080/12259276.1999.11665854. 
  32. ↑ 성종실록 (成宗實錄) (στα Κορεατικά). 226. 1499. 
  33. ↑ «Zimbabwe: Widows Deprived of Property Rights». Human Rights Watch. 24 January 2017. https://www.hrw.org/news/2017/01/24/zimbabwe-widows-deprived-property-rights. Ανακτήθηκε στις 5 June 2021. 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Χηρεία&oldid=10332516"