Απόλλων 11

Η αποστολή Απόλλων 11 (Apollo 11) ήταν η διαστημική πτήση που προσεδάφισε τους πρώτους δύο ανθρώπους στη Σελήνη. Ο αρχηγός της αποστολής Νηλ Άρμστρονγκ και ο πιλότος Έντουιν ''Μπαζ'' Όλντριν, αμφότεροι Αμερικανοί, προσεδάφισαν τη σεληνάκατο Eagle στις 20 Ιουλίου του 1969, στις 20:18 UTC. Έξι ώρες μετά την προσσελήνωση, στις 21 Ιουλίου και ώρα 02:56:15 UTC, ο Άρμστρονγκ έγινε ο πρώτος άνθρωπος που πάτησε στην επιφάνεια της Σελήνης. Ο Όλντριν τον συνόδεψε περίπου 20 λεπτά αργότερα. Πέρασαν μαζί περίπου 2 ώρες και ένα τέταρτο έξω από το διαστημικό σκάφος και συνέλεξαν 21,5 κιλά σεληνιακού υλικού για να επιστρέψουν στη Γη. Ενώ βρίσκονταν στην επιφάνεια της Σελήνης, ο Μάικλ Κόλινς οδηγούσε μόνος του το όχημα διακυβέρνησης Columbia σε σεληνιακή τροχιά. Ο Άρμστρονγκ και ο Όλντριν πέρασαν σχεδόν μία ημέρα στη σεληνιακή επιφάνεια προτού επανέλθουν στο Columbia σε σεληνιακή τροχιά.

Απόλλων 11

Έμβλημα της αποστολής
Χαρακτηριστικά της αποστολής
NSSDC ID:	1969-059A
Κυβερνητικό Σκάφος:	CM-107
Υπηρεσιακό Σκάφος:	SM-107
Σεληνάκατος:	LM-5
Call sign:	CSM: Columbia LM: Eagle
Πλήρωμα:	3
Εξέδρα Εκτόξευσης:	Διαστημικό Κέντρο Κένεντι LC-39A
Εκτόξευση:	16 Ιουλίου 1969, 13:32:00 UTC
Προσσελήνωση:	20 Ιουλίου 1969 ώρα 20:18:04 UTC
Περίπατος στο Φεγγάρι:	2 ώρες, 31 λεπτά, 40 δευτερόλεπτα
Παραμονή στη Σελήνη:	21 ώρες, 36 λεπτά
Μάζα Σεληνιακού Υλικού:	21,55 κιλά
Προσγείωση:	24 Ιουλίου 1969, 16:50:35 UTC στο Νότιο Ειρηνικό Ωκεανό 13°19′N 169°9′W
Διάρκεια Αποστολής:	8 ημέρες, 3 ώρες, 18 λεπτά, 35 δευτερόλεπτα
Περιφορές Σελήνης:	30
Παραμονή γύρω από την Σελήνη:	59 ώρες, 33 λεπτά, 52 δευτερόλεπτα
Περίοδος:	2 ώρες
Έγκλιση Τροχιάς:	1,25 βαθμοί
Φορτίο:	45.702 κιλά (στην εκτόξευση) 4.932 κιλά (στην προσεδάφιση)
Αναμνηστική Φωτογραφία
Από αριστερά προς τα δεξιά: Νηλ Άρμστρονγκ, Μάικλ Κόλινς και Μπαζ Όλντριν
Άλλες Πτήσεις
Προηγούμενη πτήση Επόμενη πτήση Απόλλων 10 Απόλλων 12

Το Απόλλων 11 εκτοξεύτηκε με έναν πύραυλο Saturn V από το Διαστημικό Κέντρο Κένεντι στο νησί Μέριτ στη Φλόριντα, στις 16 Ιουλίου, και ήταν η πέμπτη επανδρωμένη αποστολή του προγράμματος Απόλλων της NASA. Το διαστημικό σκάφος Απόλλων είχε τρία μέρη: ένα όχημα διακυβέρνησης (CM) με καμπίνα για τους τρεις αστροναύτες, και ήταν το μόνο μέρος που επέστρεψε στη Γη, ένα υπηρεσιακό σκάφος (SM), το οποίο υποστήριζε το όχημα διακυβέρνησης με πρόωση, ηλεκτρική ενέργεια, οξυγόνο και νερό, και τη σεληνάκατο (LM) που είχε δύο επίπεδα -ένα χαμηλότερο για την προσσελήνωση και ένα πιο πάνω για να θέσει τους αστροναύτες πίσω σε σεληνιακή τροχιά.

Αφού τέθηκαν στη σωστή κατεύθυνση προς τη Σελήνη από τον Saturn V, οι αστροναύτες αποκόλλησαν το διαστημικό σκάφος από τον πύραυλο και ταξίδεψαν για τρεις ημέρες έως ότου μπήκαν σε σεληνιακή τροχιά. Τότε ο Άρμστρονγκ και ο Όλντριν μεταφέρθηκαν στη σεληνάκατο Eagle και προσσεληνώθηκαν. Έμειναν συνολικά περίπου 21,5 ώρες στην επιφάνεια της Σελήνης. Οι αστροναύτες χρησιμοποίησαν το ανώτερο επίπεδο του Eagle για να απομακρυνθούν από την επιφάνεια της Σελήνης και να ενωθούν πάλι με τον Κόλινς στο όχημα διακυβέρνησης. Εγκατέλειψαν το Eagle προτού εκτελέσουν τους ελιγμούς που τους έβγαλαν από τη σεληνιακή τροχιά και τους έθεσαν σε τροχιά με προορισμό τη Γη. Επέστρεψαν με την προσγείωσή τους στον Ειρηνικό Ωκεανό στις 24 Ιουλίου.

Η προσσελήνωση μεταδόθηκε ζωντανά στην τηλεόραση παγκοσμίως. Ο Άρμστρονγκ πάτησε πάνω στην επιφάνεια της Σελήνης και περιέγραψε το γεγονός ως "ένα μικρό βήμα για τον άνθρωπο, ένα τεράστιο άλμα για την ανθρωπότητα" ("one small step for [a] man, one giant leap for mankind"). Το Απόλλων 11 τερμάτισε ουσιαστικά την κούρσα των δύο υπερδυνάμεων για την κατάκτηση του Διαστήματος και εκπλήρωσε έναν εθνικό στόχο που είχε τεθεί το 1961 από τον Αμερικανό πρόεδρο Τζον Φιτζέραλντ Κέννεντυ: "Πριν το τέλος της δεκαετίας, η μετάβαση ενός ανθρώπου στη Σελήνη και η ασφαλής επιστροφή του στη Γη".

Το πλήρωμα

Ειδικότητα	Όνοματεπώνυμο	Εμβλήματα των αποστολών
Κυβερνήτης	Νηλ Άρμστρονγκ	0(2)*
Πιλότος του διαστημόπλοιου	Μάικλ Κόλινς	(2)
Πιλότος της σεληνάκατου	Μπαζ Όλντριν	(2)

*Αριθμός πτήσεων (συμπεριλαμβανομένης της παρούσας), ακολουθούμενος από τα εμβλήματα των αποστολών, στις οποίες έχουν πάρει μέρος.

Η επιλογή του πληρώματος για το πρώτο ταξίδι του ανθρώπου στη Σελήνη υπήρξε ουσιαστικά τυχαία. Το πλήρωμα του κάθε Απόλλων είχε καθοριστεί από το 1967 και το ποια αποστολή θα ήταν η πρώτη που θα πραγματοποιούσε προσσελήνωση εξαρτάτο απόλυτα από την πορεία των δοκιμών. Σχεδόν μέχρι τέλους δεν υπήρχε καμία βεβαιότητα για το εάν το εγχείρημα θα αναλάβει το Απόλλων 11 ή το 12. Τελικά, αποφασίστηκε ότι με τις εννέα πτήσεις επανδρωμένων και μη διαστημοπλοίων που ακολούθησαν την καταστροφή του Απόλλων 1, τον Ιανουάριο του 1967, δεν απέμενε πλέον τίποτα πέρα από την ίδια την προσσελήνωση: ο κλήρος είχε πέσει στο Απόλλων 11 και το τριμελές πλήρωμά του.

Αεροναυπηγός αλλά και διπλωματούχος πιλότος από τα 16 του, ο Νιλ Άρμστρονγκ γνώρισε για πρώτη φορά τη δράση στην Κορέα, όπου πραγματοποίησε 78 αποστολές, σε μία από τις οποίες, μάλιστα, καταρρίφθηκε στα μετόπισθεν του εχθρού, αλλά κατόρθωσε να διαφύγει πεζός. Στο τέλος της δεκαετίας του 1960 ήταν ήδη καταξιωμένος ως ένας από τους καλύτερους και ενδεχομένως ο πλέον ψύχραιμος πιλότος δοκιμών στις Η.Π.Α. Αστροναύτης από το 1962, είχε ήδη πετάξει στο Διάστημα με το μικρό Τζέμινι 8.

Ο Έντουιν "Μπαζ" Όλντριν ήταν επίσης βετεράνος πιλότος, η διδακτορική διατριβή του οποίου είχε θέμα τη σύνδεση διαστημοπλοίων σε τροχιά. Απέδειξε την αξία του στην πτήση του Τζέμινι 12, όταν πραγματοποίησε ο ίδιος όλους τους εξαιρετικά πολύπλοκους υπολογισμούς που απαιτούσε η σύνδεση με το όχημα-στόχο Ατζίνα, όταν το ραντάρ του Τζέμινι παρουσίασε βλάβη. Αρχικά, ο Όλντριν επρόκειτο να ήταν αυτός ο πρώτος άνθρωπος στη Σελήνη, αλλά τελικά η NASA αποφάσισε ότι η τιμή ανήκει δικαιωματικά στον Άρμστρονγκ ως κυβερνήτη του διαστημοπλοίου. Λέγεται ότι επρόκειτο για μία απόφαση που ο Όλντριν ποτέ δεν δέχθηκε.

Ο Μάικλ Κόλινς ήταν και αυτός πιλότος δοκιμών. Είναι ο άνθρωπος που θα παρέμενε σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη, ενώ οι δύο συνάδελφοί του θα έγραφαν ιστορία στην επιφάνειά της.

Η σεληνάκατος

Η σεληνάκατος Eagle σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη.

Το ίδιο το όχημα με το οποίο θα γινόταν η προσσελήνωση ήταν ένα πραγματικό τεχνολογικό θαύμα. Πνευματικό παιδί ενός άσημου μηχανικού της NASA, του Τζον Χούμπολτ, η λύση που επιλέχθηκε ανάγεται στην εποχή των ιστιοφόρων. Το κυρίως διαστημόπλοιο θα έμπαινε σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη, από όπου θα απελευθερωνόταν το όχημα προσσελήνωσης, μια «λάντζα» του Διαστήματος που θα έφτανε στην επιφάνεια με το πλήρωμα, θα επέστρεφε στο διαστημόπλοιο και στη συνέχεια θα έμενε στο Διάστημα. Χωρίς την παραμικρή αμφιβολία, επρόκειτο για την οικονομικότερη λύση, καθώς μείωνε δραστικά τον συνολικό όγκο του διαστημοπλοίου, άρα και τις ανάγκες του σε καύσιμα.

Το όχημα προσσελήνωσης Eagle (Αετός) θα ήταν έτσι και το πρώτο γνήσιο διαστημόπλοιο, ένα όχημα ολοσχερώς απαλλαγμένο από τους αεροδυναμικούς περιορισμούς της διέλευσης από την ατμόσφαιρα της Γης. Ως αποτέλεσμα, η σεληνάκατος δεν έμοιαζε με κανένα άλλο ιπτάμενο όχημα. Για την ακρίβεια θύμιζε έντονα έντομο. Μοναδικός περιορισμός ήταν το βάρος, καθώς, σύμφωνα με τους υπολογισμούς της NASA, κάθε τόννος βάρους απαιτούσε για την εκτόξευσή του τρεις τόννους καυσίμου. Έτσι το περίβλημά του λειάνθηκε με ειδικά οξέα για να φθάσει τελικά να έχει το πάχος πιστωτικής κάρτας. Στην επιφάνειά του συνδέθηκε με ειδικούς γυάλινους συνδετήρες ένα δεύτερο ειδικό στρώμα συνθετικού μονωτικού και εξωτερικά το τελικό αλουμινένιο κέλυφος που προστάτευε όχημα και πλήρωμα από τους μικρομετεωρίτες. Τα δύο αυτά εξωτερικά στρώματα είχαν συνολικό πάχος μερικών χιλιοστών του εκατοστόμετρου.

Η σεληνάκατος είχε στην ουσία δύο τμήματα. Το κύριο σκάφος, το οποίο ήταν και ο θαλαμίσκος του πληρώματος και έφερε τον κινητήρα ανόδου, και τη βάση η οποία έφερε τον κινητήρα καθόδου και τα τέσσερα πόδια της. Με την ολοκλήρωση της αποστολής, η βάση μετατρεπόταν ουσιαστικά σε εξέδρα εκτόξευσης του θαλαμίσκου για το σύντομο ταξίδι του μέχρι το όχημα διακυβέρνησης που θα έφερνε το πλήρωμα στη Γη.

Το κωνικό όχημα διακυβέρνησης, από την πλευρά του, υπήρξε η κατασκευαστική κορωνίδα μίας σύντομης αλλά δραματικής εξελικτικής διαδικασίας, καθώς μετά το δυστύχημα του Απόλλων 1 τον Ιανουάριο του 1967 η NASA πραγματοποίησε 1.800 και πλέον τροποποιήσεις στον αρχικό σχεδιασμό, με αποκλειστικό σκοπό να αυξήσει την ασφάλειά του. Πίσω από το όχημα διακυβέρνησης βρισκόταν το κυλινδρικό όχημα που περιείχε τον κύριο κινητήρα, τους σταυροειδείς κινητήρες ελιγμών και τα καύσιμά τους. Το όλο συγκρότημα, τέλος, βρισκόταν στην κορυφή του ισχυρότερου πυραύλου που είχε κατασκευαστεί. Η σχεδίαση του Saturn V (Κρόνος 5) από τον Βέρνερ φον Μπράουν και το επιτελείο του άρχισε το 1959, πριν καν ο Τζον Κένεντι εξαγγείλει το φιλόδοξο πρόγραμμά του για την κατάκτηση της Σελήνης. Με ύψος 111 μέτρων, όσο ένας ουρανοξύστης τριάντα και πλέον ορόφων, βάρος οκτώ χιλιάδων τόννων και μέγιστη ισχύ 32 χιλιάδων τόννων, ο Saturn V αποδείχθηκε όχι μόνο απόλυτα ικανός να φέρει εις πέρας την αποστολή του, αλλά και απόλυτα αξιόπιστος, πραγματοποιώντας το σύνολο των αποστολών του χωρίς να παρουσιάσει το παραμικρό πρόβλημα.

Η εκτόξευση και η πτήση σε σεληνιακή τροχιά

Η εκτόξευση του Saturn V που μεταφέρει το Απόλλων 11

Εικόνας της Γης από το Απόλλων 11

Βίντεο με την ανάφλεξη του κινητήρα κατά την εκτόξευση

Στις 16 Ιουλίου του 1969 τα πάντα ήταν πλέον έτοιμα. Ο κολοσσιαίος όγκος του Saturn V ήταν στη βάση εκτόξευσης, γεμάτος κηροζίνη, υγρό οξυγόνο και υδρογόνο, και στην κορυφή του είχαν πάρει θέση οι τρεις άνδρες του πληρώματός του.

Στο αριστερό κάθισμα του τριθέσιου θαλαμίσκου του οχήματος διακυβέρνησης Columbia (Κολούμπια), στη θέση του κυβερνήτη, κάθισε ο Νιλ Άρμστρονγκ. Δίπλα του κάθισε ο Μπαζ Όλντριν. Στο δεξί κάθισμα κάθισε ο Μάικλ Κόλινς.

Ένα εκατομμύριο άνθρωποι είχαν συγκεντρωθεί στους κοντινούς αυτοκινητόδρομους και παραλίες για να παρακολουθήσουν την εκτόξευση. 3.500 εκπρόσωποι των Μέσων Ενημέρωσης είχαν επίσης συγκεντρωθεί, τα δύο τρίτα από τις ΗΠΑ και το ένα τρίτο από 55 άλλες χώρες. Η εκτόξευση μεταδόθηκε τηλεοπτικά σε ζωντανή μετάδοση σε 33 χώρες, με εκτιμήσεις να υπολογίζουν σε 25 εκατομμύρια τους τηλεθεατές μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ εκατομμύρια άλλοι παγκοσμίως άκουγαν το γεγονός σε ραδιοφωνικές μεταδόσεις.

Η στιγμή της εκτόξευσης του Saturn V και, μαζί, του Απόλλων 11, στις 9:32:00 π.μ. τοπική ώρα, 16 Ιουλίου 1969, από το συγκρότημα εκτόξευσης Launch Complex Pad 39A στο Διαστημικό Κέντρο Κένεντι (Kennedy Space Center).

Ακριβώς στις 9:32:00 π.μ., τοπική ώρα, η αντίστροφη μέτρηση έφτασε στο μηδέν και οι πανίσχυροι κινητήρες του πυραύλου έβγαλαν μία τεράστια φλόγα. Το ταξίδι άρχισε. Μέσα στο όχημα διακυβέρνησης Columbia η αίσθηση της κίνησης ήταν αρχικά ανεπαίσθητη, ενώ η θέα από τις θυρίδες του μηδαμινή λόγω του ικριώματος του πυραύλου διάσωσης που, σε περίπτωση βλάβης του πυραύλου-φορέα, θα αποσπούσε το θαλαμίσκο σώζοντας τη ζωή του πληρώματος.

Σε ύψος 100 χιλιομέτρων, όταν ήταν πλέον άχρηστος, ο πύραυλος διάσωσης αποσπάστηκε, αποκαλύπτοντας στο πλήρωμα το βαθύ γαλανό του ουρανού. Ένα γαλανό που γρήγορα μετατράπηκε σε μαύρο. Δώδεκα λεπτά μετά την εκτόξευση, ο τρίτος και τελευταίος όροφος του γιγαντιαίου πυραύλου διέκοψε τη λειτουργία του: το Απόλλων βρέθηκε σε τροχιά, σε ύψος 180 χιλιομέτρων από τη Γη.

Οι δύο επόμενες ώρες κύλησαν με το πλήρωμα να ελέγχει προσεκτικά όλα τα συστήματα του διαστημοπλοίου. Στη συνέχεια, ο τρίτος όροφος του Saturn V πυροδοτήθηκε για τελευταία φορά για να σπρώξει τον Απόλλων προς τον στόχο του, το δυτικό άκρο της Θάλασσας της Ηρεμίας που μόλις διακρινόταν, λίγο πιο δεξιά από το κέντρο της Σελήνης. Λίγο αργότερα, το πλήρωμα απέσπασε το Κολούμπια από τον πύραυλο, το περιέστρεψε και το συνέδεσε με το Eagle. Στη συνέχεια το συγκρότημα άρχισε τον διάπλου του σκοτεινού κενού που χωρίζει τη Γη από τον δορυφόρο της, περιστρεφόμενο αργά γύρω από τον άξονά του ώστε να μοιράζεται ισομερώς η ηλιακή θερμότητα στην επιφάνειά του.

Το πλήρωμα ήταν πλέον ελεύθερο να θαυμάσει το θέαμα: τη Γη που διαρκώς μίκραινε και τη Σελήνη που φαινόταν ολοένα και μεγαλύτερη μέχρι που, την τέταρτη ημέρα από την εκτόξευση, κυριάρχησε απόλυτα στους φεγγίτες του διαστημοπλοίου. Ενώ το συγκρότημα Columbia-Eagle χανόταν πίσω από τον σεληνιακό όγκο και η επικοινωνία με το κέντρο ελέγχου πτήσης στο Χιούστον ήταν αδύνατη, ο Άρμστρονγκ έδωσε στους υπολογιστές την εντολή για την εισαγωγή του σε σεληνιακή τροχιά.

Το πρόγραμμα των εννέα επομένων ωρών προέβλεπε ανάπαυση του πληρώματος, αλλά ο Μάικλ Κόλινς δυσκολεύτηκε να κοιμηθεί. Ο Κόλινς γνώριζε καλά ότι σε περίπτωση που, για οποιονδήποτε λόγο, οι Άρμστρονγκ και Όλντριν δεν μπορέσουν να εγκαταλείψουν την επιφάνεια της Σελήνης μέσα στον προκαθορισμένο χρόνο, οι δικές του επιλογές θα ήταν δύο: ή να τους εγκαταλείψει σε βέβαιο θάνατο και να επιστρέψει μόνος και στιγματισμένος στη Γη ή να αρνηθεί να επιστρέψει και να μοιραστεί αυτοβούλως τη μοίρα τους.

Κατά τη διάρκεια της δέκατης περιστροφής τους στην τροχιά της Σελήνης, οι Άρμστρονγκ και Όλντριν εγκατέλειψαν το Columbia και εγκαταστάθηκαν στο Eagle. Δύο ακόμα περιστροφές πέρασαν πριν οι αστροναύτες αποσυνδέσουν τα δύο οχήματα και πυροδοτήσουν τους κινητήρες του Eagle για την κάθοδο στα 16.000 μέτρα. Στο ύψος αυτό ο κινητήρας πυροδοτήθηκε εκ νέου και, σύμφωνα με το πρόγραμμα, θα παρέμενε σε λειτουργία μέχρι την προσσελήνωση.

Δευτερόλεπτα αργότερα, ωστόσο, μία προειδοποιητική λυχνία άρχισε να αναβοσβήνει στον πίνακα ελέγχου του Eagle: "Επικείμενη υπερφόρτιση του υπολογιστή". Τα μάτια όλων στράφηκαν σε έναν 27χρονο ειδικό στο κέντρο ελέγχου στο Χιούστον. Ο Στιβ Μπέιλς είχε λίγα λεπτά για να αποφασίσει εάν η αποστολή μπορεί να συνεχίσει ή εάν οι αστροναύτες πρέπει να εγκαταλείψουν το όνειρο και να επιστρέψουν στο όχημα διακυβέρνησης και στη Γη. Ευτυχώς η προγραμματίστρια Μάργκαρετ Χάμιλτον είχε φροντίσει να δημιουργήσει ένα πρόγραμμα έκτακτης ανάγκης που θα αντιμετώπιζε αυτόματα το πρόβλημα ακριβώς για μια τέτοια περίπτωση, παρά τις αντιρρήσεις των προϊσταμένων της που το θεωρούσαν άχρηστο. Το πρόγραμμα της Χάμιλτον επέτρεψε στον 24χρονο τότε ειδικό υπολογιστών Τζακ Γκάρμαν να καταλάβει πως παρά τον συναγερμό η αποστολή δεν βρίσκονταν σε κίνδυνο και να δώσει εκείνος το «πράσινο φως» στον Στιβ Μπέιλς μιας και η ίδια η Χάμιλτον δεν βρίσκονταν στην αίθουσα ελέγχου αφού καμία γυναίκα δεν επιτράπηκε να βρίσκεται εκεί εκτός από την μηχανικό αεροδιαστημικής Τζόαν Μόργκαν. Έτσι ο Μπέιλς είπε «προχωρείστε!» Ο Μπέιλς τιμήθηκε αργότερα από τον πρόεδρο Ρίτσαρντ Νίξον με το ίδιο μετάλλιο που έλαβαν και οι τρεις αστροναύτες για τη γενναιότητα και την ευθυκρισία του ενώ ο Γκάρμαν έλαβε διάφορα βραβεία από τη NASA, μεταξύ των οποίων δύο για την εξαιρετική του υπηρεσία. Η Χάμιλτον όμως δεν έλαβε κανένα βραβείο ούτε και μνημονεύθηκε στις επόμενες δεκαετίες. Μόνο πολύ αργότερα, το 2016, ο τότε πρόεδρος των Η.Π.Α. Μπαράκ Ομπάμα αναγνώρισε τη συνεισφορά της και της απένειμε το Προεδρικό Μετάλλιο Ελευθερίας ως «σύμβολο της γενιάς των αφανών γυναικών που βοήθησαν την ανθρωπότητα να πάει στο διάστημα.»

Προσσελήνωση

Ο Νηλ Άρμστρονγκ κατεβαίνει τη σκάλα και γίνεται ο πρώτος άνθρωπος που πατά στην επιφάνεια της Σελήνης.

Τα προβλήματα ωστόσο δεν σταμάτησαν. Ενώ το Eagle πετούσε μόλις 60 μέτρα από την επιφάνεια της Σελήνης, ο Άρμστρονγκ αντιλήφθηκε ότι ο υπολογιστής το οδηγούσε προς ένα σημείο γεμάτο βράχους. Πέραν της πιθανότητας σοβαρής βλάβης του οχήματος αν προσέκρουε στους βράχους, εάν το Eagle δεν ακουμπούσε στη Σελήνη σχεδόν απόλυτα κάθετα, η αποκόλληση θα ήταν αδύνατη: οι δύο εξερευνητές θα έμεναν για πάντα στην επιφάνεια του δορυφόρου. Έτσι, ο Άρμστρονγκ ανέλαβε ο ίδιος τη διοίκηση για να οδηγήσει το σκάφος σε ομαλό έδαφος.

Τα καύσιμα, όμως, ήταν λιγοστά - το Eagle δεν είχε παρά δύο λεπτά στη διάθεσή του. Τα δευτερόλεπτα της αγωνίας φαίνονταν αιώνες, μέχρι που ένα μπλε φως άναψε στο θαλαμίσκο: το Eagle βρισκόταν στην επιφάνεια. Τα καύσιμα που απέμεναν δεν αρκούσαν παρά για λιγότερα από 30 δευτερόλεπτα επιπλέον πτήσης. Στο Χιούστον ακούστηκε καθαρά η φωνή του Άρμστρονγκ: "Χιούστον, Βάση Ηρεμία, το Eagle έχει προσεδαφιστεί" ("Houston, Tranquility Base here. The Eagle has landed"). Στη Φλόριντα, η ώρα ήταν 16.18 (20.18 UTC) της 20ής Ιουλίου του 1969.

Στο σημείο αυτό το πρόγραμμα προέβλεπε και πάλι ανάπαυση του πληρώματος. Ωστόσο, από την ένταση της στιγμής, οι ικανότατοι αστροναύτες Νιλ Άρμστρονγκ και Μπαζ Όλντριν ζήτησαν και έλαβαν αμέσως άδεια να αρχίσουν τις προετοιμασίες για την έξοδό τους από το όχημα. Οι προετοιμασίες αυτές από μόνες τους κράτησαν έξι και πλέον ώρες. Όταν τα πάντα ήταν έτοιμα, ο θαλαμίσκος του Eagle αποσυμπιέστηκε και η θυρίδα άνοιξε. Προβάλλοντας στο σεληνιακό τοπίο με την πλάτη, ο Άρμστρονγκ στις 02:51 UTC άρχισε να κατεβαίνει τα εννέα σκαλοπάτια του Eagle.

Το βίντεο, μέσω της σχετικής εξωτερικής κάμερας, τη χρονική στιγμή που ο Νηλ Άρμστρονγκ κάνει το πρώτο του βήμα στη Σελήνη.

Ο Άρμστρονγκ έφτασε στην άκρη της σκάλας και πήδηξε, για να ακουμπήσει μαλακά στο σκονισμένο έδαφος της Σελήνης. Η ώρα ήταν 2.56:15 UTC, της 21ης Ιουλίου 1969, και ο Νηλ Άρμστρονγκ έγινε ο πρώτος άνθρωπος που πάτησε στην επιφάνεια ενός άλλου ουράνιου σώματος, λέγοντας: "Είναι ένα μικρό βήμα για τον άνθρωπο, ένα τεράστιο άλμα για την ανθρωπότητα" ("That's one small step for (a) man, one giant leap for mankind"). Τα ιστορικά λόγια του Νηλ Άρμστρονγκ σηματοδότησαν για πάντα ένα κορυφαίο γεγονός του 20ού αιώνα: την κατάκτηση της Σελήνης. Τα πρώτα βήματα στη Σελήνη μεταδόθηκαν ζωντανά στη Γη, μέσω μίας κάμερας που υπήρχε στο εξωτερικό της σεληνακάτου, και υπολογίζεται ότι τα παρακολούθησαν 600.000.000 άνθρωποι σε όλο τον κόσμο.

Η πρώτη πράξη του Άρμστρονγκ ήταν να συλλέξει δείγματα σεληνιακού βράχου και να τα αποθηκεύσει στο Eagle, για την περίπτωση που απαιτηθεί ταχύτατη εγκατάλειψη της Σελήνης. Δεν απαιτήθηκε. 19 λεπτά αργότερα, στην επιφάνεια πάτησε και ο Όλντριν και οι δύο εξερευνητές πέρασαν λίγα λεπτά πειραματιζόμενοι με τη σεληνιακή βαρύτητα αφού εγκατέστησαν την τηλεοπτική κάμερα που θα αναμετέδιδε κάθε κίνησή τους, για να παραμείνει για πάντα στην επιφάνεια μετά την αναχώρησή τους.

Η πλάκα που αφέθηκε στη σκάλα του Eagle.

Στη Σελήνη, οι Άρμστρονγκ και Όλντριν τοποθέτησαν μία πλακέτα στο πλευρό της βάσης του Eagle: "Στο σημείο αυτό, άνθρωποι από τον πλανήτη Γη έφθασαν για πρώτη φορά στη Σελήνη, Ιούλιος 1969 μ.Χ. Ήλθαμε εν ειρήνη, εν ονόματι ολόκληρης της ανθρωπότητας" ("Here Men From The Planet Earth First Set Foot Upon the Moon, July 1969 A.D. We Came in Peace For All Mankind"). Κάτω από την επιγραφή παρατίθενται τα ονόματα και οι υπογραφές των τριών του Απόλλων 11 και του προέδρου Νίξον. Λίγο αργότερα, οι Άρμστρονγκ και Όλντριν δέχθηκαν τα συγχαρητήρια του ιδίου προέδρου, από το οβάλ γραφείο του Λευκού Οίκου.

Οι αστροναύτες τοποθέτησαν επίσης στην επιφάνεια της Σελήνης μία σημαία των Ηνωμένων Πολιτειών και έναν μικρό δίσκο από σιλικόνη στον οποίο είναι καταγεγραμμένα, με μικροσκοπικούς χαρακτήρες, μηνύματα από 72 αρχηγούς κρατών και τον Πάπα, καθώς και δηλώσεις για τη διαστημική εξερεύνηση των προέδρων Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι και Λύντον Τζόνσον. Άφησαν, όμως, και κάτι άλλο: τα παράσημα των νεκρών του Διαστήματος. Είναι οι Βίρτζιλ Γκρίσομ, Έντουαρντ Γουάιτ και Ρότζερ Τσάφι του Απόλλων 1 καθώς και δύο Σοβιετικοί: ο Βλαντίμιρ Κομαρόφ, ο οποίος έχασε τη ζωή του το 1967 στο Σογιούζ 1, και ο πρώτος αστροναύτης, ο Γιούρι Γκαγκάριν, που έχασε τη ζωή του σε αεροπορικό δυστύχημα το 1968. Τα παράσημα των Σοβιετικών είχε λάβει πριν από την αποστολή ο Φρανκ Μπόρμαν του Απόλλων 8, κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στην Ε.Σ.Σ.Δ.

Ο Όλντριν στη Σελήνη. Στην αντανάκλαση διακρίνεται ο Νηλ Άρμστρονγκ που τράβηξε τη φωτογραφία.

Από το σημείο αυτό, άρχισε το αμιγώς επιστημονικό τμήμα της αποστολής. Οι δύο εξερευνητές συγκέντρωσαν δείγματα εδάφους βάρους 21,55 κιλών, και εγκατέστησαν στην επιφάνεια σειρά συσκευών που θα παρέμεναν εκεί και μετά την αναχώρησή τους. Πρόκειται για έναν ανιχνευτή ηλιακών υποατομικών σωματιδίων, ένα ειδικό κάτοπτρο λέιζερ για τον ακριβή υπολογισμό της απόστασης Γης-Σελήνης και έναν σεισμογράφο τόσο ευαίσθητο που κατέγραφε και τα ίδια τους τα βήματα.

Οι δύο αστροναύτες δεν έπαυσαν να φωτογραφίζονται. Παραδόξως, ίσως, στη μεγάλη πλειονότητα αυτών των ιστορικών φωτογραφιών εμφανίζεται ο δεύτερος άνθρωπος στη Σελήνη, ο Όλντριν, απλώς και μόνο γιατί την κάμερα κρατούσε σχεδόν συνεχώς ο Άρμστρονγκ.

Επιστροφή

Το Eagle προσεγγίζει το Columbia.

Δύο ώρες μετά την έναρξη του σεληνιακού περιπάτου, ο Όλντριν επέστρεψε στο Eagle και άρχισε τη διαδικασία αποσελήνωσης. Από μόνη της είναι μία ιστορική στιγμή, καθώς είναι η πρώτη φορά που ανθρώπινο κατασκεύασμα εκτοξεύεται από άλλο ουράνιο σώμα. Μισή ώρα αργότερα τον ακολούθησε ο Άρμστρονγκ, αφήνοντας, όπως και ο Όλντριν, δύο τελευταία ενθύμια στην επιφάνεια του δορυφόρου: τα βαριά παπούτσια που έφερε κατά τη διάρκεια του περιπάτου και τα εκατοντάδες αποτυπώματα των βημάτων του. Επί 7 ώρες οι δύο αστροναύτες επιχείρησαν να κοιμηθούν, αλλά το παγωμένο και στενόχωρο Eagle δεν προσφερόταν για ξεκούραση. Τελικώς, στις 17.54 UTC, της 21ης Ιουλίου, ύστερα από συνολική παραμονή 21 ωρών και 36 λεπτών στην επιφάνεια της Σελήνης, ο κύριος κινητήρας του Eagle πυροδοτήθηκε και το άνω τμήμα της ακάτου εκτοξεύτηκε στο Διάστημα.

Από τη στιγμή της εκτόξευσης, ο Μάικλ Κόλινς, που επί ώρες περίμενε υπομονετικά στο Columbia, κοίταζε με αγωνία από τα παράθυρα. Λίγα λεπτά αργότερα διέκρινε μία λάμψη: ήταν το χρυσό μονωτικό περίβλημα του Eagle που λαμπύριζε στον Ήλιο, καθώς η άκατος τον πλησίαζε. Στο σημείο αυτό, εξομολογήθηκε αργότερα, πίστεψε για πρώτη ίσως φορά ότι οι τρεις έχουν σημαντικές πιθανότητες να επιστρέψουν σώοι και αβλαβείς στη Γη.

Το Columbia επιπλέει στον ωκεανό, ενώ δύτες του Ναυτικού βοηθούν στην περισυλλογή των αστροναυτών.

Μετά τη σύνδεση των δύο οχημάτων, αλλά πριν περάσουν από τη θυρίδα στο Columbia, οι Άρμστρονγκ και Όλντριν αφιέρωσαν αρκετή ώρα στον προσεκτικό καθαρισμό των στολών τους. Ήταν το πρώτο στάδιο μιας μακράς προληπτικής διαδικασίας απολύμανσης, λόγω του τότε φόβου για τυχόν μεταφορά από τη Σελήνη στη Γη αγνώστων μικροβίων. Το ταξίδι της επιστροφής, πρώτο στάδιο του οποίου ήταν η απελευθέρωση του Eagle, εξελίχθηκε χωρίς το παραμικρό απρόοπτο και, στις 16.50 UTC της 24ης Ιουλίου, το Columbia προσθαλασσώθηκε στον Ειρηνικό Ωκεανό, κοντά στη νήσο Ουέηκ, 13 μίλια από το αεροπλανοφόρο Χόρνετ, στο οποίο επέβαινε και ο ίδιος ο πρόεδρος Νίξον.

Ο θαλαμίσκος μάλιστα προσθαλασσώθηκε ανεστραμμένος, αλλά οι πνευστοί πλωτήρες του τον επανέφεραν αμέσως στην ορθή θέση. Στο σημείο αυτό άρχισε μία νέα οδύσσεια για το πλήρωμα, μία περιπέτεια με διάρκεια μεγαλύτερη και από το ταξίδι τους.

Ο αυτοδύτης του αεροπλανοφόρου Χόρνετ, που πρώτος προσέγγισε την άκατο, ψέκασε αμέσως το διαστημόπλοιο με ειδικό μικροβιοκτόνο υγρό και παρέδωσε στους αστροναύτες ειδικές μονωτικές στολές, ίδιες με εκείνη που έφερε και ο ίδιος. Στη συνέχεια οι τρεις μεταφέρθηκαν με πνευστή λέμβο, η οποία επίσης ψεκάστηκε, σε ελικόπτερο και με αυτό στο αεροπλανοφόρο και αμέσως κλείστηκαν σε ειδικό θάλαμο απομόνωσης με μοναδικό σύντροφο έναν γιατρό. Όταν το αεροπλανοφόρο έφθασε στη Χονολουλού, ο θάλαμος τοποθετήθηκε σε αεροσκάφος και μεταφέρθηκε στο Χιούστον, όπου οι τρεις, μαζί με δύο γιατρούς, κλείστηκαν εκ νέου σε έναν κάπως πιο ευρύχωρο θάλαμο καραντίνας, όπου παρέμειναν επί τρεις εβδομάδες, κατά τη διάρκεια των οποίων υποβλήθηκαν σε λεπτομερείς ιατρικές εξετάσεις.

Τελικώς, στις 10 Αυγούστου, οι ειδικοί αποφάνθηκαν ότι στο Columbia και στο πλήρωμά του δεν υπήρχαν μικροβιολογικοί λαθρεπιβάτες. Για τον Νιλ Άρμστρονγκ, τον Μπαζ Όλντριν και τον Μάικλ Κόλινς η αποστολή είχε τελειώσει, όχι όμως και το πρόγραμμα Απόλλων.

Αντίκτυπος

Η υποδοχή των αστροναυτών στη Νέα Υόρκη.

Η κατάκτηση της Σελήνης είχε τεράστιο αντίκτυπο στη Γη. Στις Η.Π.Α., εκπρόσωπος της Παν Αμέρικαν ανακοίνωσε ότι 16.700 Αμερικανοί ζήτησαν να κλείσουν θέσεις για μελλοντικά τουριστικά ταξίδια στη Σελήνη. Στον Καναδά, μάγος φυλής Ινδιάνων προέβλεψε ότι λόγω της προσσελήνωσης υποχθόνια τέρατα θα κυρίευαν την επιφάνεια του πλανήτη. Στην Ιταλία έξι βαρυποινίτες απέδρασαν εκμεταλλευόμενοι την καθήλωση των δεσμοφυλάκων μπροστά στην τηλεόραση. Στην Αθήνα, οι εφημερίδες παραληρούσαν: "Ο Άνθρωπος κυρίαρχος δύο πλανητών: με εκπληκτική ακρίβεια, οι πορθηταί της Σελήνης εξετέλεσαν τον άθλον", "Το μεγαλύτερο βήμα του ανθρώπου από καταβολής κόσμου", "Πάτησαν!" κ.ο.κ. Οι Αθηναίοι που κατόρθωσαν να εξασφαλίσουν θέση μπροστά σε τηλεόραση ("Το υπουργείον Προεδρίας έχει μεριμνήσει για την τοποθέτησι συσκευών τηλεοράσεως σε πλατείες και άλλους χώρους" ανακοινώθηκε εγκαίρως) υπολογίζονται σε 2.000.000, ενώ όλες σχεδόν οι εφημερίδες φιλοξένησαν γελοιογραφίες στις οποίες σεληνάνθρωποι υποδέχονται χαμογελαστοί τους απορημένους αστροναύτες. Παράλληλα, παντού σημειώθηκε ότι ο άνθρωπος έφθασε στη Σελήνη χωρίς να έχει λύσει τα προβλήματα που τον μαστίζουν στη Γη. Προβλήματα στη λύση των οποίων τίποτα δεν συνεισέφερε η διαστημική περιπέτεια. Μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια είναι η αποχή από ολόκληρη τη διαδικασία ενημέρωσης του πολυπληθέστερου λαού της Γης. Στη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας δεν ανακοινώθηκε καν η πραγματοποίηση της πρώτης επίσκεψης του ανθρώπου στη Σελήνη.

Οι τρεις αστροναύτες τιμήθηκαν σε πολλές πόλεις των Η.Π.Α. όσο και σε ξένες χώρες στις οποίες περιόδευσαν. Η επιτυχία του Απόλλων 11 έβαλε τέλος στην κούρσα του διαστήματος ανάμεσα στις δυο υπερδυνάμεις της εποχής: λίγο καιρό μετά την προσεδάφιση των Αμερικανών, οι Σοβιετικοί ουσιαστικά εγκατέλειψαν το δικό τους σεληνιακό πρόγραμμα. Οι Αμερικανοί θα πραγματοποιούσαν άλλες πέντε αποστολές στη Σελήνη μέσα στα επόμενα χρόνια, έως τον Δεκέμβριο του 1972. Η κάψουλα επιστροφής του Απόλλων 11 εκτίθεται σήμερα στο Εθνικό Μουσείο Αεροναυτικής και Διαστήματος στην Ουάσιγκτον.

Θεωρίες συνωμοσίας

Στα χρόνια που ακολούθησαν, πολλές θεωρίες συνωμοσίας έκαναν την εμφάνισή τους, υποστηρίζοντας ότι η προσσελήνωση του "Απόλλων 11'', όπως και οι επόμενες, δεν έγινε ποτέ. Οι θιασώτες τέτοιων θεωριών υποστήριζαν ότι επρόκειτο για ένα τρικ από την αμερικανική κυβέρνηση, ώστε να προπαγανδίσει και να κερδίσει τον πόλεμο των εντυπώσεων από το αντίπαλο δέος της Σοβιετικής Ένωσης.

Για να στηρίξουν τις θεωρίες τους, χρησιμοποίησαν μια σειρά από «επιχειρήματα», με τα οποία υποστηρίζουν ότι η δήθεν προσσελήνωση ήταν μια καλοστημένη απάτη από τη ΝΑΣΑ, η οποία, με τη βοήθεια του διάσημου Αμερικανού σκηνοθέτη Στάνλεΐ Κιούμπρικ σκηνοθέτησε το όλο εγχείρημα σε στούντιο, ισχυριζόμενοι ότι, σύμφωνα με αυτά τα επιχειρήματα, αρκετές από τις φωτογραφίες των αστροναυτών δεν συνάδουν με την πραγματικότητα.

Το 1976 κυκλοφόρησε το πρώτο βιβλίο με θεωρίες συνωμοσίας σχετικά με την προσσελήνωση του 1969. Είχε τίτλο: «We Never Went to the Moon: America’s Thirty Billion Dollar Swindle» και συγγραφέας ήταν ο Μπιλ Κέισινγκ. Ακολούθησαν δεκάδες άλλα βιβλία και συνωμοσιολόγοι, που παρουσίαζαν νέες θεωρίες που υποστήριζαν ότι η NASA δεν έφτασε ποτέ στο φεγγάρι. Τα βασικότερα επιχειρήματα βασίζονταν στις φωτογραφίες που τράβηξαν οι αστροναύτες.

Μερικά ενδεικτικά επιχειρήματα ήταν τα εξής:

• Η σημαία που κυματίζει (ενώ στη Σελήνη δεν υπάρχει ατμόσφαιρα).
• Απουσία κρατήρων από την προσσελήνωση του «Απόλλων 11».
• Οι πολυάριθμες πηγές φωτός και οι πολλαπλές σκιάσεις.
• Διαφορετικό φόντο σε πανομοιότυπες φωτογραφίες.
• Εξαφάνιση όλων των σημαιών των προσσεληνώσεων των διαστημόπλοιων «Απόλλων».
• Έλλειψη ετοιμότητας για επανδρωμένη πτήση κλπ.

Πηγές

• Aldrin, Buzz· Abraham, Ken (2016). No Dream is Too High: Life Lessons from a Man who Walked on the Moon. Washington D.C.: National Geographic. ISBN 978-1-4262-1649-7. OCLC 1023166907. 
• Bates, James R.; Lauderdale, W. W.; Kernaghan, Harold (April 1979). ALSEP Termination Report (Report). Washington, D.C.: NASA. RP-1036. https://nssdc.gsfc.nasa.gov/misc/documents/b32116.pdf. Ανακτήθηκε στις September 27, 2018. 
• Benson, Charles D.· Faherty, William B. (1978). Moonport: A History of Apollo Launch Facilities and Operations (PDF). Washington, D.C.: NASA. SP-4204. Αρχειοθετήθηκε (PDF) από το πρωτότυπο στις 13 Ιουνίου 2020. Ανακτήθηκε στις 22 Σεπτεμβρίου 2018. 
• Bilstein, Roger E. (1980). Stages to Saturn: A Technological History of the Apollo/Saturn Launch Vehicle (PDF). NASA History Series. NASA. ISBN 9780160489099. SP-4206. Αρχειοθετήθηκε (PDF) από το πρωτότυπο στις 15 Μαΐου 2020. Ανακτήθηκε στις 19 Σεπτεμβρίου 2018. 
• Borman, Frank· Serling, Robert J. (1988). Countdown: An Autobiography. New York: Silver Arrow. ISBN 978-0-688-07929-1. OCLC 937625026. 
• Brooks, Courtney G.· Grimwood, James M.· Swenson, Loyd S. Jr. (1979). Chariots for Apollo: A History of Manned Lunar Spacecraft. NASA History Series. Washington, D.C.: Scientific and Technical Information Branch, NASA. ISBN 978-0-486-46756-6. LCCN 79001042. OCLC 4664449. SP-4205. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Ιουλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουλίου 2010. 
• Cappellari, J.O. Jr. (May–June 1972). «Where on the Moon? An Apollo Systems Engineering Problem». Bell System Technical Journal 51 (5): 955–1126. doi:10.1002/j.1538-7305.1972.tb02642.x. ISSN 0005-8580. OCLC 17779623. 
• Carmichael, Scott W. (2010). Moon Men Return: USS Hornet and the Recovery of the Apollo 11 Astronauts. Annapolis, Maryland: Naval Institute Press. ISBN 978-1-59114-110-5. OCLC 562772897. 
• Chaikin, Andrew (1994). A Man on the Moon: The Triumphant Story Of The Apollo Space Program. New York: Penguin Group. ISBN 978-0-14-027201-7. OCLC 890357362. 
• Chaikin, Andrew (2007). «Live from the Moon: The Societal Impact of Apollo». Στο: Dick, Steven J.· Launius, Roger D. Societal Impact of Spaceflight (PDF). Washington, D.C.: NASA. OCLC 175218028. SP-4801. Αρχειοθετήθηκε (PDF) από το πρωτότυπο στις 25 Φεβρουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 4 Ιανουαρίου 2019. 
• Collins, Michael· Aldrin, Edwin E. Jr. (1975). «The Eagle Has landed». Στο: Cortright, Edgar M. Apollo Expeditions to the Moon. Washington, D.C.: NASA. σελίδες 203–224. OCLC 1623434. SP-350. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Φεβρουαρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 13 Ιουνίου 2013. 
• Collins, Michael (2001) [1974]. Carrying the Fire: An Astronaut's Journeys. New York: Cooper Square Press. ISBN 978-0-8154-1028-7. LCCN 2001017080. OCLC 45755963. 
• Collins, Michael (1994) [1976]. Flying to the Moon: An Astronauts Story. New York: Square Fish. ISBN 978-0-374-42356-8. OCLC 29388756. 
• Cortright, Edgar M (1975). «Scouting the Moon». Στο: Cortright, Edgar M. Apollo Expeditions to the Moon. Washington, D.C.: NASA. σελίδες 79–102. OCLC 1623434. SP-350. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Φεβρουαρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 13 Ιουνίου 2013. 
• Cunningham, Walter (2010) [1977]. The All-American Boys. ipicturebooks. ISBN 978-1-876963-24-8. OCLC 713908039. 
• Ertel, Ivan D.· Newkirk, Roland W.· Brooks, Courtney G. (1978). The Apollo Spacecraft—A Chronology. Vol. IV. Part 3 (1969 3rd quarter). Washington, D.C.: NASA. SP-4009. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Φεβρουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 24 Οκτωβρίου 2017. 
• Gardner, William (2017). Before the Fall: An Inside View of the Pre-Watergate White House. London; New York: Routledge. ISBN 978-1-351-31458-9. 
• Hamilton, Margaret H.; Hackler, William R. (December 2008). «Universal Systems Language: Lessons Learned from Apollo». Computer 41 (12): 34–43. doi:10.1109/MC.2008.541. ISSN 0018-9162. 
• Hansen, James R. (2005). First Man: The Life of Neil A. Armstrong. New York: Simon & Schuster. ISBN 978-0-7432-5631-5. LCCN 2005049992. OCLC 937302502. 
• Harland, David (1999). Exploring the Moon: The Apollo Expeditions. London; New York: Springer. ISBN 978-1-85233-099-6. OCLC 982158259. 
• Johnston, Richard S.· Dietlein, Lawrence F.· Berry, Charles A., επιμ. (1975). Biomedical Results of Apollo (PDF). NASA-SP-368. Washington, D.C.: NASA. SP-368. Αρχειοθετήθηκε (PDF) από το πρωτότυπο στις 2 Νοεμβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 2 Νοεμβρίου 2019. 
• Kranz, Gene (2000). Failure Is Not An Option. New York: Simon & Schuster. ISBN 978-0-7432-0079-0. OCLC 829406416. 
• Logsdon, John M. (1976). The Decision to Go to the Moon: Project Apollo and the National Interest. Chicago: University of Chicago Press. OCLC 849992795. 
• Logsdon, John M. (2011). John F. Kennedy and the Race to the Moon. Basingstoke: Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-230-11010-6. OCLC 707157323. 
• Mission Evaluation Team (Νοεμβρίου 1969). Apollo 11 Mission Report (PDF). Houston, Texas: NASA Manned Spacecraft Center. OCLC 10970862. SP-238. Αρχειοθετήθηκε (PDF) από το πρωτότυπο στις 4 Σεπτεμβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 10 Ιουλίου 2013. 
• Marshall Space Flight Center (Ιουνίου 1969). Technical Information Summary, Apollo-11 (AS-506) Apollo Saturn V Space Vehicle (PDF). Huntsville, Alabama: NASA. Document ID: 19700011707; Accession Number: 70N21012; Report Number: NASA-TM-X-62812; S&E-ASTR-S-101-69. Αρχειοθετήθηκε (PDF) από το πρωτότυπο στις 29 Μαΐου 2020. Ανακτήθηκε στις 12 Ιουνίου 2013. 
• McCurdy, Howard E. (1997). Space and the American Imagination. Washington, D.C.: Smithsonian Institution Press. ISBN 978-1-56098-764-2. OCLC 36186250. 
• Mindell, David A. (2008). Digital Apollo: Human and Machine in Spaceflight. Cambridge, Massachusetts: MIT Press. ISBN 978-0-262-13497-2. LCCN 2007032255. OCLC 751829782. 
• Orloff, Richard W. (2000). Apollo by the Numbers: A Statistical Reference. NASA History Series. Washington, D.C.: NASA History Division, Office of Policy and Plans. ISBN 978-0-16-050631-4. LCCN 00061677. OCLC 829406439. SP-2000-4029. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Αυγούστου 2007. Ανακτήθηκε στις 12 Ιουνίου 2013. 
• Sarkissian, John M. (2001). «On Eagle's Wings: The Parkes Observatory's Support of the Apollo 11 Mission». Publications of the Astronomical Society of Australia 18 (3): 287–310. doi:10.1071/AS01038. Bibcode: 2001PASA...18..287S. http://www.parkes.atnf.csiro.au/news_events/apollo11/tv_broadcasts.html. Ανακτήθηκε στις May 24, 2013. 
• Schefter, James (Ιουλίου 1999). The Race: The Uncensored Story of How America Beat Russia to the Moon. New York: Doubleday. ISBN 978-0-385-49253-9. 
• Slayton, Donald K. "Deke"· Cassutt, Michael (1994). Deke! U.S. Manned Space: From Mercury to the Shuttle. New York: Forge. ISBN 978-0-312-85503-1. LCCN 94002463. OCLC 29845663. 
• Swenson, Loyd S. Jr.· Grimwood, James M.· Alexander, Charles C. (1966). This New Ocean: A History of Project Mercury. The NASA History Series. Washington, D.C.: National Aeronautics and Space Administration. OCLC 569889. SP-4201. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Ιουνίου 2010. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουνίου 2007. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• "Apollo 11 transcripts" at Spacelog
• Apollo 11 in real time
• Apollo 11 Press Conference filmed by KPRC-TV at Texas Archive of the Moving Image.
• Apollo 11 and 13 Checklists at The Museum of Flight Digital Collections.
• Apollo 11, 12, and 14 Traverses, at the Lunar and Planetary Institute.
• Η αναμετάδοση της διαστημικής αποστολής του Απόλλο 11 στη σελήνη από την ελληνική τηλεόραση (Εθνικό Οπτικοακουστικό Αρχείο)

• "That's one small step for (a) man, one giant leap for mankind." (πληροφορίες αρχείου) — αναπαραγωγή στον browser (δοκιμαστικό)
  • Σε περίπτωση προβλημάτων δείτε, την βοήθεια πολυμέσων.

• Video: Ο Μπαζ Όλντριν κατεβαίνει στη Σελήνη (πληροφ. αρχείου) — Αναπαραγωγή στον browser
  • Σε περίπτωση προβλημάτων δείτε, την βοήθεια πολυμέσων.

Multimedia

• Garner, Robert (επιμ.). «Apollo 11 Partial Restoration HD Videos (Downloads)». NASA. Ανακτήθηκε στις 13 Ιουνίου 2013.  Remastered videos of the original landing.
• Dynamic timeline of lunar excursion. Lunar Reconnaissance Orbiter Camera.
• Apollo 11 Restored EVA Part 1 (1 hour of restored footage)
• Apollo 11: As They Photographed It (Augmented Reality)—The New York Times, Interactive, July 18, 2019
• "Coverage of the Flight of Apollo 11" provided by Todd Kosovich for RadioTapes.com. Radio station recordings (airchecks) covering the flight of Apollo 11.