Αριστέας ο Προκοννήσιος

Ο Αριστέας ο Προκοννήσιος (αρχ. ελλ. Ἀριστέας ὁ Προκοννήσιος) ήταν Έλληνας επικός ποιητής των αρχαίων χρόνων από το Προκόννησο της Προποντίδας. Η ύπαρξή του βρίσκεται μεταξύ θρύλου και πραγματικότητας, με το όνομά του να συνδέεται τόσο με την ποιητική δημιουργία όσο και με αφηγήσεις υπερφυσικού χαρακτήρα στις οποίες του αποδίδονται ιδιαίτερες δυνάμεις, καθώς και μια ιδιαίτερη σχέση με τον Απόλλωνα.Το λεξικό της Σούδας αναφέρει ότι ο πατέρας του ονομαζόταν Δημοχάρις. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο (Ιστορίαι, 4.13), το όνομα του πατέρα του ήταν Καϋστρόβιος και ανήκε σε μια ανώτερη οικογένεια αριστοκρατών του νησιού. Από τον ιστορικό αναφέρονται ακόμη τα ταξίδια του στις χώρες των Κιμμερίων, των Αριμασπών και των Ισσηδόνων.

Αριστέας ο Προκοννήσιος
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Ἀριστέας ὀ Προκοννήσιος (Αρχαία Ελληνικά)
Γέννηση	600 π.Χ. Προκόννησος
Θάνατος
Ιδιότητα	ποιητής και συγγραφέας
Γονείς	Caystrobios

Αριμάσπεια

Αριμασπός και Γρύπας, Αττική πελίκη, 4ος αιώνας π.Χ., Λούβρο

Το βασικό έργο το οποίο κατά την αρχαιότητα αποδιδόταν στον Αριστέα ήταν το έπος Αριμάσπεια, του οποίου το όνομα προέρχεται από την μυθική εθνότητα των Αριμασπών, η οποία κατοικούσε στη βόρεια Σκυθία, γειτονεύοντας με τους επίσης μυθικούς Υπερβορείους. Τα Αριμάσπεια χωρίζονταν σε τρία βιβλία, στα οποία ο Αριστέας αφηγούταν τις εντυπώσεις του από τα ταξίδια του στις περιοχές πέρα από τον Εύξεινο Πόντο. Σε αυτά περιγραφόταν πώς οι μονόφθαλμοι Αριμασποί βρίσκονταν σε συνεχή σύγκρουση με τα μυθολογικά πλάσματα Γρύπες, με τους πρώτους να προσπαθούν να κλέψουν το χρυσό ο οποίος φυλασσόταν από τους δεύτερους, ο οποίος πιστευόταν ότι αφθονούσε στη χώρα. Τα Αριμάσπεια ήταν αρκετά γνωστά στους αρχαίους συγγραφείς, κρίνοντας από το πλήθος των αναφορών σε αυτά. Ωστόσο, φαίνεται πως έπεσαν σχετικά νωρίς στη λήθη, ενώ η πατρότητα του έργου αμφισβητήθηκε ήδη από τον Διονύσιο τον Αλικαρνασσέα (1^οςαιώνας π.Χ). Δεκατρείς στίχοι επικού εξαμέτρου σώζονται στο έργο του Λογγίνου, Περὶ ὕψους και στις Χιλιάδες του Ιωάννη Τζέτζη.

Ανάσταση και Ταυτόχρονη Παρουσία

Ο Αριστέας, σε διήγηση την οποία παραθέτει ο Ηρόδοτος ως προερχόμενη από την Κύζικο και την Προκόννησο, είχε επισκεφθεί κάποτε ένα εργαστήριο καθαρισμού ρούχων όπου και ξαφνικά πέθανε. Ο ιδιοκτήτης έκλεισε το εργαστήριο και κατευθύνθηκε προς τις οικίες των συγγενών του ποιητή για να τους ενημερώσει, με την είδηση να εξαπλώνεται γρήγορα σε όλη την πόλη. Κάποιος ταξιδιώτης όμως από την Κύζικο - ο οποίος είχε καταφτάσει από το επίνειο της τελευταίας, Αρτάκη - διέψευσε αυτή την πληροφορία, καθώς είχε δει και συνομιλήσει με τον Αριστέα στην πόλη του. Μπροστά στην επιμονή του τελευταίου, οι συγγενείς επισκόπησαν το εργαστήριο, όμως δεν βρήκαν τον ποιητή ούτε ζωντανό ούτε νεκρό. Επτά χρόνια μετά, ο Αριστέας επανεμφανίστηκε στην πόλη του και συνέγραψε τα Αριμάσπεια, οπότε και εξαφανίστηκε για δεύτερη φορά.

Διακόσια σαράντα έτη αργότερα, σύμφωνα με την εκτίμηση του Ηροδότου, ο Αριστέας εμφανίστηκε σε όραμα στους κατοίκους του Μεταποντίου και τους παρήγγειλε την ανέγερση ενός ιερού προς τιμήν του Απόλλωνα. Παράλληλα τους είπε να τοποθετήσουν στο ιερό αυτό κι έναν δικό του ανδριάντα. Ο θεός είχε επισκεφτεί μόνη την πόλη τους από εκείνες της Μεγάλης Ελλάδας, σύμφωνα με την οπτασία, και εκείνος τον είχε ακολουθήσει μεταμορφωμένος σε κοράκι. Οι Μεταποντινοί εφήρμοσαν τις απαιτήσεις του οράματος, κατόπιν επιβεβαίωσης από το μαντείο των Δελφών, οπότε και ο ανδριάντας του ποιητή δέσποζε έκτοτε στην αγορά της πόλης.

Άλλα πρόσωπα με το όνομα Αριστέας (Αρισταίος)

• Ο γιος του Αδειμάντου.
• ο Χίος, διακεκριμένος αξιωματικός στην Κάθοδο των Μυρίων.
• ο Στρατονικεύς, νικητής στην πάλη και στο παγκράτιο κατά την 191η Ολυμπιάδα κατά τη διάρκεια της ίδιας ημέρας.
• ένας Αργείος, ο οποίος απηύθυνε πρόσκληση στον Ηπειρώτη βασιλιά Πύρρο να αναμιχθεί στις πολιτικές εξελίξεις της πόλης του, καθώς ο αντίπαλός του, Αρίστιππος, είχε την υποστήριξη του βασιλιά της Μακεδονίας, Αντιγόνου του Γονατά.
• ο γραμματικός, ο οποίος αναφέρεται από τον Ρωμαίο συγγραφέα Βάρρωνα (λατ. Marcus Terentius Varro)
• ο Κύπριος, υψηλός αξιωματούχος στην αυλή του Πτολεμαίου του Φιλαδέλφου, ο οποίος ξεχώριζε για τις στρατιωτικές του ικανότητες. Με αυτόν συνδέεται η σωζώμενη επιστολή του Αριστέα, η οποία περιέχει πληροφορίες για τα ιστορικά γεγονότα πίσω από τη Μετάφραση των Εβδομήκοντα. Η αυθεντικότητα της τελευταίας αμφισβητείται.
• ο γλύπτης. Το όνομά του αναφέρεται με αυτό του συνάδέλφου του Πάπια σε επιγραφή επί δύο αγαλμάτων κενταύρων που ανακαλύφθηκαν στην έπαυλη του αυτοκράτορα Ανδριανού στο Τίβολι της Ιταλίας το 1746. Καταγόταν από το Αφροδίσιο της Κύπρου.

Σημειώσεις

α.^{^} Η ετυμολογία του ονόματος προέρχεται από τις πρωτο-ιρανικές λέξεις <ariama (αγάπη) + asp (άλογο)>, κατά τρόπο παρόμοιο με το σχηματισμό του ονόματος Υστάσπις (αντίστοιχο του Φίλιππος). Ο Ηρόδοτος αναφέρει τη συνάρθρωση από τις λέξεις <arima (ένα) + spou (μάτι)>, ετυμολογία που συνάδει με το μυθολογικό πλαίσιο με το οποίο περιέβαλε τους Αριμασπούς.

β.^{^} Απόδοση του αρχαίου όρου κναφεῖον, ιων. κναφήϊον. Συνηθιζόταν να βρίσκονται εκτός της πόλης λόγω των τυχόν δυσάρεστων οσμών που προέκυπταν από τη λειτουργία τους.