Βαλιδέ σουλτάνα

(Ανακατεύθυνση από Βαλιδέ Σουλτάνα)

Βαλιδέ σουλτάνα (τουρκικά: والده سلطان, "Βαλιντέ σουλτάν", κυριολεκτικά «μητέρα σουλτάνου») ήταν τίτλος που διατηρούσε η μητέρα ενός εν ενεργεία σουλτάνου στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.[1] Ο τίτλος ορισμένες φορές μεταφράζεται ως «βασιλομήτωρ» και ορθότερα ως «σουλτανομήτωρ», έχοντας ιδιαιτερότητες σε σχέση με την αντίστοιχη θέση στο δυτικό κόσμο.

Βαλιδέ Σουλτάν
της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας
Η προτομή της Αϊσέ Χαφσά Σουλτάν στη Μανίσα, της πρώτης Βαλιντέ σουλτάν
ΠροσφώνησηΗ Αυτής Αυτοκρατορική Μακαριότητα Σουλτανομήτωρ (όνομα)
Κατοικία
Διορισμός απόΣουλεϊμάν Α΄
Αρχικός κάτοχοςΑϊσέ Χαφσά Σουλτάν
Δημιουργία30 Σεπτεμβρίου 1520
Τελευταίος κάτοχοςΡαχιμέ Πιριστού Σουλτάν
Κατάργηση11 Δεκεμβρίου 1904

Ο τίτλος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά τον 16ο αιώνα για την Αϊσέ Χαφσά Σουλτάν, σύζυγο του Σελίμ Α΄ και μητέρα του Σουλεϊμάν Α΄ του Μεγαλοπρεπούς. Το «βαλιδέ» προέρχεται από τα αραβικά: είναι θηλυκό του βαλίντ (= πατέρας). Πρώτη βαλιδέ σουλτάνα ήταν η Αϊσέ Χαφσά Σουλτάν και τελευταία η Ραχιμέ Πιριστού Σουλτάν.

Η θέση ήταν ίσως η σημαντικότερη θέση στην Οθωμανική Αυτοκρατορία μετά τον ίδιο το σουλτάνο. Η βαλιδέ σουλτάν, ως μητέρα της «Αυτού Ιεράς Αυτοκρατορικής Μεγαλειότητος Σουλτάνου και Χαλίφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας», τιτλοφορούνταν και «μητέρα πάντων των πιστών» (του Ισλάμ) ή και «μεγάλη κοινή μητέρα των πιστών» (στον σουλτάνο). Στην ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας υπήρξαν πολλές περιπτώσεις που οι βαλιδέ σουλτάνες δέσποζαν της βασιλείας των γιων τους.

Συγκεκριμένα, κατά τη διάρκεια του 17ου αιώνα, σε μια περίοδο που είναι γνωστή ως «Σουλτανάτο των Γυναικών», μια σειρά από μη ικανούς ή ανήλικους σουλτάνους έθεσε τον ρόλο της βαλιδέ σουλτάν σε εξέχουσα πολιτική θέση. Ήταν οι μόνες γυναίκες της σουλτανικής αυλής που καταλάμβαναν ιδιαίτερες τιμητικές θέσεις σε διάφορες τελετές εκτός των θρησκευτικών.

Το Σουλτανάτο των Γυναικών ξεκίνησε με την Χουρέμ Σουλτάν, σύζυγο του Σουλεϊμάν Α΄ και μητέρα του Σελίμ Β΄, και συνεχίστηκε με την Νουρμπανού Σουλτάν. Η Νουρμπανού ήταν η ενετικής καταγωγής σύζυγος του Σελίμ Β΄, μητέρα του σουλτάνου Μουράτ Γ΄ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και ντε φάκτο συμβασιλέας ως βαλιδέ κατά την περίοδο 1574-1583. Η Νουρμπανού ηγήθηκε του κράτους από κοινού με το μεγάλο βεζίρη Σοκολού Μεχμέτ Πασά, αποτελώντας την πρώτη βαλιδέ σουλτάν που συγκυβέρνησε με σουλτάνο κατά τη διάρκεια του Σουλτανάτου των Γυναικών.

Η ισχυρότερη βαλιδέ σουλτάν στην ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας υπήρξε η ελληνικής καταγωγής Μαχπεϊκέρ Κιοσέμ Σουλτάν.

Από τη στιγμή που οι γυναίκες του χαρεμιού ήταν σχεδόν πάντα σκλάβες, δεν παντρεύονταν ποτέ επίσημα τους σουλτάνους. Ωστόσο τα παιδιά τους εθεωρούντο πλήρως νόμιμα από τον ισλαμικό νόμο, εφόσον τα αναγνώριζε ο πατέρας.[2]Οι βαλιδέ σουλτάνες ήταν, ιστορικά, κυρίως Χριστιανές και μερικές Εβραίες, που εξισλαμιζόταν μετά την αρπαγή τους.

Λίστα των Βαλιδέ Σουλτάνων

Επεξεργασία

Οι περισσότερες που κατείχαν τον τίτλο της βαλιδέ σουλτάν ήταν οι βιολογικές μητέρες των σουλτάνων. Οι μητέρες που πέθαναν πριν από την άνοδο των γιων τους στο θρόνο, δεν έλαβαν ποτέ τον τίτλο Βαλιδέ σουλτάν, όπως η Χουρέμ Σουλτάν, η Χατιτζέ Μουαζέζ Σουλτάν, η Εμινέ Μιχρισάχ Σουλτάν, η Ράμπια Σέρμι Σουλτάν, η Τιριμουτζγκάν Σουλτάν, η Γκιουλτζεμάλ Σουλτάν και η Γκιουλουστού Σουλτάν. Σε ειδικές περιπτώσεις υπήρχαν αδελφές, γιαγιάδες και μητριές των σουλτάνων που έλαβαν τον τίτλο της Βαλιδέ σουλτάν, όπως η Μιχριμάχ Σουλτάν, η Κιοσέμ Σουλτάν και η Ραχιμέ Πιριστού Σουλτάν.

Όνομα Πατρικό όνομα Καταγωγή Έγινε Βαλιδέ Έπαψε να είναι Βαλιδέ Θάνατος Σουλτάνος(οι)
Αϊσέ Χαφσά Σουλτάν
عایشه حفصه سلطان
Άγνωστο Κόρη του Χάνου της Κριμαίας Μενλί Α΄ Γκιράι ή πιθανότατα Χριστιανή σκλάβα[3][4][5] 30 Σεπτεμβρίου 1520
άνοδος του γιου της στο θρόνο
19 Μαρτίου 1534 Σουλεϊμάν Α΄ (γιος)
Μιχριμάχ Σουλτάν
مهر ماه سلطان
Οθωμανή πριγκίπισσα, κόρη του Σουλτάνου Σουλεϊμάν Α΄ και της αγαπημένης και νόμιμης συζύγου του Χουρέμ Σουλτάν. 7 Σεπτεμβρίου 1566
άνοδος του αδελφού της στο θρόνο
15 Δεκεμβρίου 1574
θάνατος του αδελφού της
25 Ιανουαρίου 1578 Σελίμ Β΄ (αδελφός)
Νουρμπανού Σουλτάν
نور بانو سلطان
Σεσίλια Βενιέρ Μπάφο[6] ή Ραχήλ[7] ή Καλέ Καρτάνου? Ιταλική ή Ιουδαϊκή ή Ελληνική 15 Δεκεμβρίου 1574
άνοδος του γιου της στο θρόνο
7 Δεκεμβρίου 1583 Μουράτ Γ΄ (γιος)
Σαφιγιέ Σουλτάν
صفیه سلطان
Σοφία Μπελικούι Μπάφο? Ιταλική ή Αλβανική 15 Ιανουαρίου 1595
άνοδος του γιου της στο θρόνο
22 Δεκεμβρίου 1603
θάνατος του γιου της
10 Νοεμβρίου 1618 Μωάμεθ Γ΄ (γιος)
Χαντάν Σουλτάν
خندان سلطان
Άγνωστο[8] Άγνωστη[8] / Πιθανόν Ελληνική 22 Δεκεμβρίου 1603
άνοδος του γιου της στο θρόνο
9 Νοεμβρίου 1605 Αχμέτ Α΄ (γιος)
Χαλιμέ Σουλτάν[9]
حلیمه سلطان
Αλτουνσάχ Αμπχαζιανή 22 Νοεμβρίου 1617
άνοδος του γιου της στο θρόνο
(1η περίοδος)
26 Φεβρουαρίου 1618
εκθρόνιση του γιου της
(1η περίοδος)
1623 Μουσταφά Α΄ (γιος)
19 Μαΐου 1622
επαναθρόνιση του γιου της
(2η περίοδος)
10 Σεπτεμβρίου 1623
εκθρόνιση του γιου της
(2η περίοδος)
Κιοσέμ Σουλτάν
كوسم صولتان
Αναστασία Ελληνική 10 Σεπτεμβρίου 1623
άνοδος του γιου της στο θρόνο
2 Σεπτεμβρίου 1651 Μουράτ Δ΄ (γιος)
Ιμπραήμ Α΄ (γιος)
Μωάμεθ Δ΄ (εγγονός)
Τουρχάν Χατιτζέ Σουλτάν

ترهان خديجة سلطان

Νάντια Ουκρανική 2 Σεπτεμβρίου 1651
θάνατος της πεθεράς της
4 Αυγούστου 1683 Μωάμεθ Δ΄ (γιος)
Σαλιχά Ντιλασούμπ Σουλτάν

صالحة دل آشوب سلطان

Καταρίνα[8] Σερβική[8] 8 Νοεμβρίου 1687
άνοδος του γιου της στο θρόνο
4 Δεκεμβρίου 1689 Σουλεϊμάν Β΄ (γιος)
Εμετουλάχ Ραμπιά Γκιουλνούς Σουλτάν

رابعة كلنوش سلطان

Ευμανία Βόρια Ελληνική 6 Φεβρουαρίου 1695
άνοδος του γιου της στο θρόνο
6 Νοεμβρίου 1715 Μουσταφά Β΄ (γιος)
Αχμέτ Γ΄ (γιος)
Σαλιχά Σουλτάν

صالحة سبكتي سلطان

Αλεξάνδρα[8] Ελληνική[8] 20 Σεπτεμβρίου 1730
άνοδος του γιου της στο θρόνο
21 Σεπτεμβρίου 1739 Μαχμούτ Α΄ (γιος)
Σεχσουβάρ Σουλτάν

سيسوفار سلطان

Μαρία Σερβική[8] 13 Δεκεμβρίου 1754
άνοδος του γιου της στο θρόνο
Απρίλιος 1756 Οσμάν Γ΄ (γιος)
Μιχρισάχ Σουλτάν

مہر شاہ والدہ سلطان

Αγκνέσα Κόρη Γεωργιανού ορθόδοξου ιερέα[10] 7 Απριλίου 1789
άνοδος του γιου της στο θρόνο
16 Οκτωβρίου 1805 Σελίμ Γ΄ (γιος)
Αϊσέ Σενιγιεπερβέρ Σουλτάν

سینه پرور سلطان

Σόνια Βουλγαρική 29 Μαΐου 1807
άνοδος του θετού γιου της στο θρόνο
28 Ιουλίου 1808
εκθρόνιση του θετού γιου της
11 Δεκεμβρίου 1828 Μουσταφά Δ΄ (θετός γιος)[11]
Νακσιντίλ Σουλτάν

نقشديل سلطان

Εϊμί Ντου Βουκ Ντε Ριβερί? Γαλλική ή Γεωργιανή 28 Ιουλίου 1808
άνοδος του γιου της στο θρόνο
22 Αυγούστου 1817 Μαχμούτ Β΄ (γιος)
Μπεζμιαλέμ Σουλτάν

بيزميالم سلطان

Σούζι Γεωργιανή ή Ρωσική 2 Ιουλίου 1839
άνοδος του γιου της στο θρόνο
2 Μαΐου 1853 Αμπντούλ Μετζίτ Α΄ (γιος)
Περτεβνιγιάλ Σουλτάν

بيرتفنيال سلطان

Χασνά Κατέρ Ρουμάνικη 25 Ιουνίου 1861
άνοδος του γιου της στο θρόνο
30 Μαΐου 1876
εκθρόνιση του γιου της
5 Φεβρουαρίου 1883 Αμπντούλ Αζίζ (γιος)
Σεβκεφζά Σουλτάν
شوق افزا سلطان
Βίλμα Γεωργιανή 30 Μαΐου 1876
άνοδος του γιου της στο θρόνο
31 Αυγούστου 1876
εκθρόνιση του γιου της
17 Σεπτεμβρίου 1889 Μουράτ Ε΄ (γιος)
Ραχιμέ Πιριστού Σουλτάν
راهيم بيريستو سلطان
Ραχιμέ Γκόγκεν Κιρκασιανή 31 Αυγούστου 1876
άνοδος του θετού γιου της στο θρόνο
11 Δεκεμβρίου 1904 Αμπντούλ Χαμίτ Β΄ (θετός γιος)[12][13]

Εξαιρετικές περιπτώσεις

Επεξεργασία

Κανονικά, όντας ζωντανή και ως μητέρα του σουλτάνου θα έπρεπε να λάβει τον τίτλο της Βαλιδέ σουλτάν. Αλλά σε εξαιρετικές περιπτώσεις, υπήρχαν γυναίκες που δεν κατείχαν αυτόν τον τίτλο όταν οι γιοί τους έγιναν σουλτάνοι.

Όνομα Πατρικό όνομα και Καταγωγή Περίοδος[14] Γιος Σημείωση
Μαχφιρούζ Χατιτζέ Σουλτάν
ماهفيروز هاتيس سلطان
Ευδοξία
Σερβική
26 Φεβρουαρίου 1618 (άνοδος του γιου της στο θρόνο) – 26 Οκτωβρίου 1620 (πέθανε) Οσμάν Β΄ Σύμφωνα με το Privy Purse δεν υπάρχει καταχωρημένη βαλιδέ σουλτάν κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Οσμάν. Προφανώς, η Μαχφιρούζ Χατιτζέ έπεσε σε δυσμένεια, και είχε εξοριστεί από το παλάτι πριν από την άνοδο του Οσμάν στο θρόνο, και δεν κατάφερε ποτέ να βγει από αυτήν την κατάσταση. Η εξορία θα μπορούσε να εξηγήσει τόσο την απουσία της Μαχφιρούζ Χατιτζέ από το παλάτι όσο και την ταφή της στο κοιμητήριο Εγιούπ και όχι στον τάφο του συζύγου της. Ο Βενετός πρεσβευτής Κονταρίνι ανέφερε το 1612 ότι ο σουλτάνος είχε χτυπήσει μια γυναίκα που είχε ενοχλήσει την Κιοσέμ, ίσως αυτή η γυναίκα ήταν η Μαχφιρούζ Χατιτζέ.[15]

Δείτε επίσης

Επεξεργασία

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. Davis, Fanny, «The Ottoman Lady: A Social History from 1718 to 1918», 1986, ISBN 0313248117, Ενότητα "The Valide".
  2. Montgomery-Massingberd, Hugh, εκδ (1980). «The Imperial Family of Turkey. Burke's Royal Families of the World». Τόμος II: «Africa & the Middle East». Λονδίνο: Burke's Peerage. σελ. 238. ISBN 9780850110296.
  3. Kasaba, Reşat. A moveable empire: Ottoman nomads, migrants, and refugees. University of Washington Press. σελ. 44. ISBN 978-0-295-80149-0. Hafsa Sultan, the daughter of the Crimean ruler Mengli Giray Khan. 
  4. Peter G. Bietenholz· Thomas Brian Deutscher (2003). Contemporaries of Erasmus: A Biographical Register of the Renaissance and Reformation, Volumes 1-3. University of Toronto Press. σελίδες 298. ISBN 978-0-802-08577-1. Suleiman i (Solymannus), known in the West as Suleiman the Magnificent, was the son of *Selim i and Hafsa Sultan, the daughter of Mengli Giray 
  5. Alan Fisher (1993). «The Life and Family of Suleyman I». Στο: İnalcık, Halil· Kafadar, Cemal. Süleymân The Second [i.e. the First] and his time. Isis Press. That she was a Tatar, a daughter of the Crimean Khan Mengli Giray, was a story apparently begun by Jovius, repeated by other western sources, and taken up by Merriman in his biography of Suleyman 
  6. Godfrey Goodwin, The Private World of Ottoman Women, Saqi Book, (ISBN 0-86356-745-2), (ISBN 3-631-36808-9), 2001. page 128
  7. Valeria Heuberger, Geneviève Humbert, Geneviève Humbert-Knitel, Elisabeth Vyslonzil (ed.), Cultures in Colors, page 68. (ISBN 3-631-36808-9), 2001
  8. 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 8,6 A. D. Alderson, The Structure of the Ottoman Dynasty, Oxford: Clarendon, 1956, p.83
  9. According to Yavuz Bahadıroğlu, Resimli Osmanlı Tarihi, Nesil Yayınları (Ottoman History with Illustrations, Nesil Publications), 15th Ed., 2009, page 245, (ISBN 978-975-269-299-2), Mustafa I's mother is Handan Sultan.
  10. Y. İzzettin Barış (2002). Osmanlı padişahlarının yaşamlarından kesitler, hastalıkları ve ölüm sebepleri. Bilimsel Tıp Yayınevi. σελ. 184. ISBN 978-975-6986-17-2. Selim'in annesi olan Mihrişah, Gürcistan'dan kaçırılan bir papazın kızıydı 
  11. Yavuz Bahadıroğlu, Resimli Osmanlı Tarihi, Nesil Yayınları (Ottoman History with Illustrations, Nesil Publications), 15th Ed., 2009, page 387 & 395, (ISBN 978-975-269-299-2)
  12. Brookes, Douglass Scott, The Concubine, the Princess, and the Teacher, p.287. University of Texas Press, 2008. (ISBN 0-292-71842-X)
  13. «Sultan II. Abdülhamid Han». Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Απριλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 6 Φεβρουαρίου 2009. 
  14. Η περίοδος που έπρεπε να είναι Βαλιδέ σουλτάν
  15. Peirce, Leslie P. (1993). The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire. New York: Oxford University Press, Inc. ISBN 0-19-507673-7.