Βικιπαίδεια

Ιερά Μητρόπολις Νικομηδείας

Πρώην Μητρόπολη του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Βιθυνία

Η Ιερά Μητρόπολις Νικομηδείας ήταν μια επαρχία (Μητρόπολη) του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως στη βορειοδυτική Μικρά Ασία, στην σημερινή Τουρκία. Ο Χριστιανισμός εξαπλώθηκε στη Νικομήδεια ήδη από τον 1ο αιώνα μ.Χ. Μετά την κατάληψη της πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους στις αρχές του 14ου αιώνα, η έδρα παρέμεινε για μια περίοδο κενή. Η Μητρόπολη αποκαταστάθηκε κατά τον 15ο αιώνα και παρέμεινε ενεργή μέχρι την ελληνοτουρκική ανταλλαγή πληθυσμών του 1922-1923.

ΙστορίαΕπεξεργασία

Πρώιμος χριστιανισμός και βυζαντινή περίοδοςΕπεξεργασία

Ο Χριστιανισμός εξαπλώθηκε στην περιοχή της Νικομήδειας στα μέσα του 1ου αιώνα, ενώ η πόλη έγινε η παλαιότερη επισκοπή που ιδρύθηκε στην περιοχή της Βιθυνίας, στη βορειοδυτική Μικρά Ασία. Σύμφωνα με την χριστιανική παράδοση, πρώτος επίσκοπος ήταν ο Πρόχορος, ένας από τους Επτά Διακόνους.

Η Νικομήδεια έγινε σημαντικό διοικητικό κέντρο κατά τη διάρκεια της βασιλείας του αυτοκράτορα Διοκλητιανού. Αυτός στόχευε να μετατρέψει την πόλη σε νέα πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας[1]. Το 303, κατά τη διάρκεια της βασιλείας του ίδιου αυτοκράτορα, οι Χριστιανοί της Νικομήδειας υπέστησαν διώξεις, ενώ ένα άλλο κύμα δίωξης εναντίον των Χριστιανών εξαπολύθηκε το 324 από τον Λικίνιο. Ο αριθμός των τοπικών μαρτύρων δεν έχει εκτιμηθεί, αλλά πιστεύεται ότι ήταν χιλιάδες. Μεταξύ αυτών ήταν οι λεγεωνάριοι Δωρόθεος, Γοργόνιος, Παντελεήμονας και Γεώργιος, καθώς και ο τοπικός επίσκοπος Άνθιμος . Το 337 ο επίσκοπος Ευσέβιος βάπτισε χριστιανό τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο στο νεκροκρέβατό του[2][3].

Το 451 η επισκοπή προήχθη σε Μητρόπολη και κατατάχθηκε ιεραρχικά έβδομη στο Notitiae Episcopatuum μεταξύ των μητροπόλεων του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως[4][5].

Ο τελευταίος μητροπολίτης του 14ου αιώνα ήταν ο Μάξιμος (1324–1327). Μετά το 1327, η έδρα διατελούσε σε χηρεία, πιθανότατα λόγω της παρατεταμένης οθωμανικής πολιορκίας της πόλης. Η Νικομήδεια ήταν η τελευταία πόλη της Βιθυνίας που παρέμεινε υπό βυζαντινό έλεγχο, μέχρι που έπεσε τελικά το 1337[5].

Οθωμανική περίοδοςΕπεξεργασία

 
Ελληνορθόδοξες μητροπόλεις στη Μικρά Ασία περί το 1880.

Μόνο σποραδικά αρχεία σώζονται για τις τοπικές εκκλησιαστικές αρχές κατά την πρώτη περίοδο της οθωμανικής κατοχής της πόλης. Ωστόσο, το 1453, η πτώση της Κωνσταντινούπολης στους Οθωμανούς οδήγησε στην ενσωμάτωση του Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης στο οθωμανικό σύστημα των μιλλέτ και σε συνεπακόλουθες μεταρρυθμίσεις στην εκκλησιαστική διοίκηση. Ως αποτέλεσμα, η εκκλησία της Νικομήδειας αποκαταστάθηκε στην παλιά της θέση[5]. Αν και εκείνη την εποχή οι περισσότερες μητροπόλεις στην Μικρά Ασία είχαν πάψει να υπάρχουν λόγω της δραματικής μείωσης του ορθόδοξου πληθυσμού, οι τρεις μητροπόλεις της Βιθυνίας - Νικομηδείας, Χαλκηδόνος και Νικαίας - παρέμειναν ενεργές. Επιπλέον, λόγω της εγγύτητάς τους με την Κωνσταντινούπολη, οι τοπικοί Μητροπολίτες μπορούσαν να συμμετέχουν τακτικά στην Ιερά Σύνοδο στην Κωνσταντινούπολη.

Από τα μέσα του 19ου αιώνα, ορισμένες κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις αναβάθμισαν τον ρόλο του κληρικού: η αύξηση του πληθυσμού και η οικονομική ανάπτυξη των τοπικών Ορθόδοξων κοινοτήτων, καθώς και ο ενισχυμένος ρόλος των Μητροπολιτών ως εκπροσώπων των ελληνικών Ορθόδοξων κοινοτήτων στην επαρχιακή διοίκηση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και η ανάπτυξη της εκπαίδευσης, κυρίως μέσω θεσμών που ελέγχονταν από τον κλήρο[5].

Κατά τη διάρκεια του Ελληνοτουρκικού Πολέμου του 1919-1922, η περιοχή της Μητρόπολης κατελήφθη προσωρινά από τον ελληνικό στρατό. Ωστόσο, λόγω των εξελίξεων του πολέμου, ο ελληνικός στρατός υποχώρησε και ο υπολειπόμενος τοπικός ελληνορθόδοξος πληθυσμός εκκένωσε την περιοχή. Σήμερα δεν υπάρχει ορθόδοξος πληθυσμός στην περιοχή παρά την εγγύτητά του με την πιο πυκνοκατοικημένη περιοχή της Τουρκίας[6].

Από το 2008 τιτουλάριος μητροπολίτης Νικομηδείας είναι ο Ιωακείμ Νεραντζούλης[6].

Γεωγραφία και δημογραφικά στοιχείαΕπεξεργασία

Ο πληθυσμός που κατοικούσε στην περιοχή της Μητρόπολης Νικομηδείας ήταν σχετικά μικρός σε σύγκριση με τον πληθυσμό άλλων εκκλησιαστικών περιοχών της Μικράς Ασίας λόγω της περιορισμένης γεωγραφικής του έκτασης. Από τους πρώτους αιώνες της Οθωμανικής περιόδου, η τοπική μητρόπολη αποτελούνταν από δύο γεωγραφικά ασυνεχείς περιοχές, την Νικομήδεια και την Απολλωνιάδα. Τα ακριβή όρια της περιοχής της μητρόπολης μπορούν να αντληθούν με ακρίβεια μόνο από την ύστερη οθωμανική περίοδο (από τα τέλη του 19ου αιώνα). Η επικράτειά της, εκτός από την ίδια την πόλη, περιλάμβανε επίσης την άμεση ενδοχώρα της, καθώς και τα καζάκια του Ανταπαζαρί, της Γιάλοβας, του Karamürsel και του Kandıra. Από την άλλη πλευρά, η περιοχή της Απολλωνιάδος περιελάμβανε τον καζά του Μιχάλιτς, μέρος του καζά των Μουδανιών, αλλά όχι την ίδια την πόλη και το νησί Καλόλημνος (σημερινό Ιμραλί) στη Θάλασσα του Μαρμαρά[5].

Μέχρι το 1922-23 η περιοχή της μητρόπολης αποτελούταν από 35 εκκλησιαστικές κοινότητες, ενώ υπολογίζεται ότι στις αρχές του 20ού αιώνα ο πληθυσμός αριθμούσε 43.950 Έλληνες Ορθόδοξους[5].

Επισκοπικός κατάλογοςΕπεξεργασία

 
Ο Άνθιμος, Μητροπολίτης Νικομηδείας κατά τα έτη 1837-1840, μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης
Όνομα Έτη Σχόλια
Επίσκοποι
Πρόχορος 2ος αιώνας
Εύανδρος
Κορνούτος 249 – 259 παράλληλα(;) και Ικονίου
Κύριλλος
Άνθιμος τέλη 3ου – αρχές 4ου αιώνα
Θεόπεμπτος 302 – 303
Ευστόλιος ~ 314
Αμφίων – 326
Ευσέβιος 326 – 341 μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως
Αμφίων ~ 341 – 351 β΄ θητεία
Κεκρόπιος 351 –
Μαραθώνιος – 360 Αρειανός
Ονήσιμος
Ευφράσιος
Πατρίκιος
Γερόντιος
Πανσόφιος
Διόδωρος
Υμέριος
Ευνόμιος 449 – 451
Μητροπολίτες
Ευνόμιος 451 –
Στέφανος Α΄ ~ 518[7]
Θαλάσσιος ~ 536[8]
Ιωάννης Α΄
Ιωσήφ
Πέτρος Α΄ ~ 680 συμμετείχε στην ΣΤ' Οικουμενική Σύνοδο[9]
Ιωάννης Β΄ αναθεματίστηκε ως εικονοκλάστης στην Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδο το 787
Κωνσταντίνος Α΄
Πέτρος Β΄
Θεοφύλακτος Α΄ 842 – 845
Ιωάννης Γ΄
Γεώργιος 860 – 867
Ιγνάτιος Α΄ ~ 945
Στέφανος Β΄ προ του Φεβρουαρίου 997[10] – μετά το 1011
Αντώνιος ~ 1036[11]
Βασίλειος πριν το 1082 (~1064~1075[12])
Κωνσταντίνος Β΄
Νικήτας 1118 – 1136
Ιωάννης Δ΄
Θεοφύλακτος Β΄
Ιωάννης Ε΄ ~ 1256[13]
Μιχαήλ Ιασίτης ~ 1285[14]
Κύριλλος ~ 1315[α]
Μάξιμος πριν τον Σεπτέμβριο 1324[16] – μετά τον Σεπτέμβριο 1327[17]
Καρακάλας
Ιγνάτιος Β΄ αργότερα ο πρώτος Μητροπολίτης Τυρνόβου, συμμετείχε στη Σύνοδο Φερράρας-Φλωρεντίας
Μακάριος ~ 1389[18] ~ 1450 συμμετείχε στη Σύνοδο Φερράρας-Φλωρεντίας[19]
Μακάριος ~ 1464 ~ 1499[20] λατινόφρων[21]
Διονύσιος ~ 1540 – 17 Απριλίου 1546 κατόπιν Οικουμενικός Πατριάρχης
Σισίνιος ~ 1574[22]
Κύριλλος Β΄
Νεοφώτιστος
Διονύσιος ~ 1631[23]
Κύριλλος πριν το 1640[24] – μετά το 1653[25] παραιτήθηκε πριν το 1659[26]
Τιμόθεος 29 Μαρτίου 1659 – 1660[26]
Μεθόδιος ~ 1667[26]
Νεόφυτος 1667 – 1680[26] †
Μελέτιος 1680 – μετά το 1686[27] από Θεσσαλονίκης[28]
Παρθένιος πριν το 1697[29] – μετά το 1708[30]
Μελέτιος ~ 1716[31]
Παΐσιος – 1726 μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης
Σεραφείμ 1726 – 1733 μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης
Άνθιμος ~ 1741[32]
Θεοφάνης ~ 1741[33]
Θεόκλητος ~ 1744[34]
Γαβριήλ – 1745 από Σερρών[35]
Κύριλλος 1745 – 1748 μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης
Γαβριήλ πριν τον Μάρτιο 1752[36] – μετά τον Φεβρουάριο 1761[37]
Νικηφόρος προ του Μαΐου 1762[38] – μετά τον Ιούνιο 1776[39][40] †
Μελέτιος προ του 1777[41] – μετά τον Μάιο 1782[42]
Γεράσιμος 1782[43] – 26 Μαρτίου 1791[44] μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης
Μελέτιος 26 Μαρτίου 1791 – 14 Νοεμβρίου 1791[45]† β΄ θητεία
Αθανάσιος 1791 – 10 Απριλίου 1821 † από Λιβύης, εκτελέστηκε από τους Τούρκους
Μακάριος περί το 1821 υπογράφει συνοδική πράξη επί Πατριάρχου Ευγενίου τον Ιούνιο του 1821[46]
Πανάρετος 1821 – Απρίλιος 1837[47]† από Προύσης
Άνθιμος (Βαμβάκης)[48] Αύγουστος 1837 – 20 Φεβρουαρίου 1840 από Λαρίσης, μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης
Διονύσιος (Κωτάκης) Ιούλιος 1840 – 24 Αυγούστου 1877[47]† από Αμασείας[49]
Φιλόθεος (Βρυέννιος) 24 Αυγούστου 1877 – 25 Νοεμβρίου 1910 από Σερρών[50]
Αλέξανδρος (Ρηγόπουλος ή Παπαϊωάννου) 25 Νοεμβρίου 1910 – 27 Ιουλίου 1928 † από Θεσσαλονίκης[51]
Συμεών (Αμαρύλλιος) 25 Ιουνίου 2002 – 18 Οκτωβρίου 2003 † από Πριγκηποννήσων[52]
Ιωακείμ (Νεραντζούλης) 21 Μαρτίου 2008[6] – σήμερα από Χαλκηδόνος

Υποσημειώσεις και παραπομπέςΕπεξεργασία

ΥποσημειώσειςΕπεξεργασία

  1. ↑ Συνυπογράφει συνοδική απόφαση επί Πατριάρχου Ιωάννου ΙΓ'[15]

ΠαραπομπέςΕπεξεργασία

  1. ↑ Dam, Raymond Van. Remembering Constantine at the Milvian Bridge. New York: Cambridge University Press. σελ. 107. ISBN 9781107096431. 
  2. ↑ Γιούργαλη 2003.
  3. ↑ Odahl, Charles M. (2001). Constantine and the Christian empire. London: Routledge. σελ. 245. ISBN 9780415174855. 
  4. ↑ Kiminas 2009, σελ. 79.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 Terezakis 2006.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Kiminas 2009, σελ. 80.
  7. ↑ Sacrosancta Concilia Ad Regiam Editionem Exacta. Παρίσι. 1671. Ανακτήθηκε στις 10 Αυγούστου 2021. 
  8. ↑ Sacrosancta Concilia Ad Regiam Editionem Exacta. Παρίσι. 1671. σελ. 257. Ανακτήθηκε στις 8 Αυγούστου 2021. 
  9. ↑ Sacrosancta Concilia Ad Regiam Editionem Exacta. Παρίσι. 1671. σελ. 711. Ανακτήθηκε στις 10 Αυγούστου 2021. 
  10. ↑ Ράλλη, Γ. Α.· Ποτλῆ, Μ. (1855). Σύνταγμα τῶν Θείων καὶ Ἱερῶν Κανόνων τῶν τε Ἁγίων καὶ πανευφήφων Ἀποστόλων, καὶ τῶν Ἱερῶν Οἰκουμενικῶν καὶ Τοπικῶν Συνόδων, καὶ τῶν κατὰ μέρος Ἁγίων Πατέρων. Τόμος Πέμπτος. Αθήνα: Ἐκ τῆς Τυπογραφίας Γ. Χαρτοφύλακος. σελ. 19. 
  11. ↑ Μανουήλ Γεδεών, σελ. 321.
  12. ↑ Psellus, Michael (2019). «IX. Βασίλειος Νικομηδείας (ante a. 1082)». Epistulae. Berlin, Boston: De Gruyter. σελίδες 70–72. 
  13. ↑ von Miklosich, Franz Ritter· Müller, Joseph (1860). Acta patriarchatus Constantinopolitani 1315-1402 e codibus manu scriptis bibliothecae Palatinae Vindobonensis. Βιέννη: Gerold. σελ. 119. 
  14. ↑ Preiser-Kapeller 2008, σελ. XXV.
  15. ↑ Καλέκα, Μανουήλ (1865). Τα ευρισκόμενα πάντα. Παρίσι: Jacques-Paul Migne. σελ. 1090. 
  16. ↑ von Miklosich, Franz Ritter· Müller, Joseph (1860). Acta patriarchatus Constantinopolitani 1315-1402 e codibus manu scriptis bibliothecae Palatinae Vindobonensis. Βιέννη: Gerold. σελ. 111. 
  17. ↑ von Miklosich, Franz Ritter· Müller, Joseph (1860). Acta patriarchatus Constantinopolitani 1315-1402 e codibus manu scriptis bibliothecae Palatinae Vindobonensis. Βιέννη: Gerold. σελ. 144. 
  18. ↑ Preiser-Kapeller, Johannes (2007). «Die hauptstädtische Synode von Konstantinopel (Synodos endemusa). Zur Geschichte und Funktion einer zentralen Institution der (spät)byzantinischen Kirche». Historicum 96: 28. https://www.academia.edu/512045/Die_hauptst%C3%A4dtische_Synode_von_Konstantinopel_Synodos_endemusa_Zur_Geschichte_und_Funktion_einer_zentralen_Institution_der_sp%C3%A4t_byzantinischen_Kirche_The_Synod_of_Constantinopel_On_the_History_and_Function_of_a_central_Institution_of_the_Late_Byzantine_Church_. Ανακτήθηκε στις 13 Μαρτίου 2021. 
  19. ↑ Η Αγία και Οικουμενική εν Φλωρεντία Σύνοδος. σελ. 18. 
  20. ↑ Ζαχαριάδου, Ελισάβετ Α. (1996). Δέκα τουρκικά έγγραφα για την Μεγάλη Εκκλησία (1483-1567). Αθήνα: Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών. σελ. 131. ISBN 960-7094-69-7. 
  21. ↑ Laurent, Vitalien (1968). «Les premiers patriarches de Constantinople sous la domination turque (1454-1476): Succession et chronologie d'après un catalogue inédit». Revue des études byzantines 26: 233. doi:10.3406/rebyz.1968.1407. https://www.persee.fr/doc/rebyz_0766-5598_1968_num_26_1_1407. 
  22. ↑ Περιγραφή ιερά του αγίου και θεοβαδίστου Όρους Σινά. Βενετία: Παρά Νικολάω Γλυκεί τω εξ Ιωαννίνων. 1817. σελ. 160. 
  23. ↑ Κουρίλας, σελ. 32.
  24. ↑ Κουρίλας, σελ. 33.
  25. ↑ Κουρίλας, σελ. 49.
  26. ↑ 26,0 26,1 26,2 26,3 Μητροπολίτης από Μ.Πρωτοσυγκέλλων, Αθηναγόρας (1932). «Ο θεσμός των συγκέλλων εν τω Οικουμενικώ Πατριαρχείω». Επετηρίς Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών: 259. https://ir.lib.uth.gr/xmlui/bitstream/handle/11615/19053/article.pdf?sequence=1&isAllowed=y. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουλίου 2022. 
  27. ↑ «Απόφαση επί Πατριάρχου Διονυσίου Δ΄ (Οκτώβριος 1686)». Εκκλησιαστική Αλήθεια. Κ (5): 38. 4. https://books.google.de/books?id=sIwXAAAAYAAJ&hl=el&pg=PA38#v=onepage&q&f=false. Ανακτήθηκε στις 4 Μαΐου 2022. 
  28. ↑ Μητροπολίτης από Μ.Πρωτοσυγκέλλων, Αθηναγόρας (1932). «Ο θεσμός των συγκέλλων εν τω Οικουμενικώ Πατριαρχείω». Επετηρίς Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών: 260. https://ir.lib.uth.gr/xmlui/bitstream/handle/11615/19053/article.pdf?sequence=1&isAllowed=y. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουλίου 2022. 
  29. ↑ Μακραίος, Σέργιος (1872). Εκκλησιαστική Ιστορία. Βενετία: Τύποις του Χρόνου. σελ. 408. 
  30. ↑ Κατάλογος χειρογράφων κωδίκων της βιβλιοθήκης της κατά το αγιώνυμων όρος του Άθω ιεράς και μεγαλώνυμου Σκήτης της αγίας Θεομήτορος Άννης (μέρος Α') (PDF). σελ. 95. 
  31. ↑ Κουρίλας, σελ. 183.
  32. ↑ Κτιτορικόν ή προσκυνητήριον της ιεράς και βασιλικής μονής του Μεγάλου Σπηλαίου, σελ. 97
  33. ↑ Κουρίλας, σελ. 50.
  34. ↑ Κουρίλας, σελ. 187.
  35. ↑ Μητροπολίτης από Μ.Πρωτοσυγκέλλων, Αθηναγόρας (1932). «Ο θεσμός των συγκέλλων εν τω Οικουμενικώ Πατριαρχείω». Επετηρίς Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών: 264. https://ir.lib.uth.gr/xmlui/bitstream/handle/11615/19053/article.pdf?sequence=1&isAllowed=y. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουλίου 2022. 
  36. ↑ «Ίσον απαράλλακτον Πατριάρχου Παϊσίου Β΄ (15 Μαρτίου 1752)». Εκκλησιαστική Αλήθεια. Κ (31): 345. 7 1900. https://books.google.de/books?id=sIwXAAAAYAAJ&hl=el&pg=PA345#v=onepage&q&f=false. Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2022. 
  37. ↑ Δελιάλης 2017, σελ. 122.
  38. ↑ Μέγας Πρωτοσύγγελος, Αθηναγόρας (Ιανουάριος 1920). «Η εν Ολύμπω Ιερά Σταυροπηγιακή Μονή του Οσίου Διονυσίου». Γρηγόριος ο Παλαμάς ΜΘ: 13. http://digital.lib.auth.gr/record/139966/files/5076_1.pdf. Ανακτήθηκε στις 30 Απριλίου 2022. 
  39. ↑ Κατάλογος χειρογράφων κωδίκων της βιβλιοθήκης της κατά το αγιώνυμων όρος του Άθω ιεράς και μεγαλώνυμου Σκήτης της αγίας Θεομήτορος Άννης (μέρος Α') (PDF). σελ. 100. 
  40. ↑ Σιδηράς, Ιωάννης. «Παναγία Καμμαριώτισσα». Φως Φαναρίου. Ανακτήθηκε στις 15 Απριλίου 2021. 
  41. ↑ Ζευγαδάκης 1948, σελ. 520.
  42. ↑ «Σιγίλλιον του Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Γαβριήλ του Δ΄» (PDF). Δήμος Αργιθέας. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 23 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 8 Απριλίου 2021. 
  43. ↑ Γρεβενών 1991, σελ. 49.
  44. ↑ Μακραίος 1872, σελ. 375.
  45. ↑ Μακραίος 1872, σελ. 376.
  46. ↑ Γρεβενών 1991, σελ. 52.
  47. ↑ 47,0 47,1 Φιλιππαίου 1960, σελ. 356.
  48. ↑ Χαμχούγιας Χρήστος, Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Γρηγόριος ΣΤ' ο Φουρτουνιάδης εν μέσω εθνικών και εθνοφυλετικών ανταγωνισμών, διδακτορική διατριβή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), Θεολογική Σχολή, Τμήμα Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας, 2006, σελ. 20
  49. ↑ Μάρκου, Μάρκος. «Ο Πανιερώτατος Μητροπολίτης Νικομηδείας κυρός Διονύσιος. (περ. 1790-1877)». Ανακτήθηκε στις 18 Φεβρουαρίου 2022. 
  50. ↑ Μάρκου, Μάρκος. «Ο Πανιερώτατος Μητροπολίτης πρώην Νικομηδείας κυρός Φιλόθεος. (1833-1917)». Ανακτήθηκε στις 18 Φεβρουαρίου 2022. 
  51. ↑ Μάρκου, Μάρκος. «Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Νικομηδείας κυρός Αλέξανδρος. (1851-1928)». Ανακτήθηκε στις 18 Φεβρουαρίου 2022. 
  52. ↑ Μάρκου, Μάρκος. «Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Νικομηδείας κυρός Συμεών. (1920-2003)». Ανακτήθηκε στις 18 Φεβρουαρίου 2022. 

ΠηγέςΕπεξεργασία

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ιερά_Μητρόπολις_Νικομηδείας&oldid=9609374"