Ιερά Μητρόπολις Νικομηδείας
Η Ιερά Μητρόπολις Νικομηδείας ήταν μια επαρχία (Μητρόπολη) του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως στη βορειοδυτική Μικρά Ασία, στην σημερινή Τουρκία. Ο Χριστιανισμός εξαπλώθηκε στη Νικομήδεια ήδη από τον 1ο αιώνα μ.Χ. Μετά την κατάληψη της πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους στις αρχές του 14ου αιώνα, η έδρα παρέμεινε για μια περίοδο κενή. Η Μητρόπολη αποκαταστάθηκε κατά τον 15ο αιώνα και παρέμεινε ενεργή μέχρι την ελληνοτουρκική ανταλλαγή πληθυσμών του 1922-1923.
ΙστορίαΕπεξεργασία
Πρώιμος χριστιανισμός και βυζαντινή περίοδοςΕπεξεργασία
Ο Χριστιανισμός εξαπλώθηκε στην περιοχή της Νικομήδειας στα μέσα του 1ου αιώνα, ενώ η πόλη έγινε η παλαιότερη επισκοπή που ιδρύθηκε στην περιοχή της Βιθυνίας, στη βορειοδυτική Μικρά Ασία. Σύμφωνα με την χριστιανική παράδοση, πρώτος επίσκοπος ήταν ο Πρόχορος, ένας από τους Επτά Διακόνους.
Η Νικομήδεια έγινε σημαντικό διοικητικό κέντρο κατά τη διάρκεια της βασιλείας του αυτοκράτορα Διοκλητιανού. Αυτός στόχευε να μετατρέψει την πόλη σε νέα πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας[1]. Το 303, κατά τη διάρκεια της βασιλείας του ίδιου αυτοκράτορα, οι Χριστιανοί της Νικομήδειας υπέστησαν διώξεις, ενώ ένα άλλο κύμα δίωξης εναντίον των Χριστιανών εξαπολύθηκε το 324 από τον Λικίνιο. Ο αριθμός των τοπικών μαρτύρων δεν έχει εκτιμηθεί, αλλά πιστεύεται ότι ήταν χιλιάδες. Μεταξύ αυτών ήταν οι λεγεωνάριοι Δωρόθεος, Γοργόνιος, Παντελεήμονας και Γεώργιος, καθώς και ο τοπικός επίσκοπος Άνθιμος . Το 337 ο επίσκοπος Ευσέβιος βάπτισε χριστιανό τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο στο νεκροκρέβατό του[2][3].
Το 451 η επισκοπή προήχθη σε Μητρόπολη και κατατάχθηκε ιεραρχικά έβδομη στο Notitiae Episcopatuum μεταξύ των μητροπόλεων του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως[4][5].
Ο τελευταίος μητροπολίτης του 14ου αιώνα ήταν ο Μάξιμος (1324–1327). Μετά το 1327, η έδρα διατελούσε σε χηρεία, πιθανότατα λόγω της παρατεταμένης οθωμανικής πολιορκίας της πόλης. Η Νικομήδεια ήταν η τελευταία πόλη της Βιθυνίας που παρέμεινε υπό βυζαντινό έλεγχο, μέχρι που έπεσε τελικά το 1337[5].
Οθωμανική περίοδοςΕπεξεργασία
Μόνο σποραδικά αρχεία σώζονται για τις τοπικές εκκλησιαστικές αρχές κατά την πρώτη περίοδο της οθωμανικής κατοχής της πόλης. Ωστόσο, το 1453, η πτώση της Κωνσταντινούπολης στους Οθωμανούς οδήγησε στην ενσωμάτωση του Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης στο οθωμανικό σύστημα των μιλλέτ και σε συνεπακόλουθες μεταρρυθμίσεις στην εκκλησιαστική διοίκηση. Ως αποτέλεσμα, η εκκλησία της Νικομήδειας αποκαταστάθηκε στην παλιά της θέση[5]. Αν και εκείνη την εποχή οι περισσότερες μητροπόλεις στην Μικρά Ασία είχαν πάψει να υπάρχουν λόγω της δραματικής μείωσης του ορθόδοξου πληθυσμού, οι τρεις μητροπόλεις της Βιθυνίας - Νικομηδείας, Χαλκηδόνος και Νικαίας - παρέμειναν ενεργές. Επιπλέον, λόγω της εγγύτητάς τους με την Κωνσταντινούπολη, οι τοπικοί Μητροπολίτες μπορούσαν να συμμετέχουν τακτικά στην Ιερά Σύνοδο στην Κωνσταντινούπολη.
Από τα μέσα του 19ου αιώνα, ορισμένες κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις αναβάθμισαν τον ρόλο του κληρικού: η αύξηση του πληθυσμού και η οικονομική ανάπτυξη των τοπικών Ορθόδοξων κοινοτήτων, καθώς και ο ενισχυμένος ρόλος των Μητροπολιτών ως εκπροσώπων των ελληνικών Ορθόδοξων κοινοτήτων στην επαρχιακή διοίκηση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και η ανάπτυξη της εκπαίδευσης, κυρίως μέσω θεσμών που ελέγχονταν από τον κλήρο[5].
Κατά τη διάρκεια του Ελληνοτουρκικού Πολέμου του 1919-1922, η περιοχή της Μητρόπολης κατελήφθη προσωρινά από τον ελληνικό στρατό. Ωστόσο, λόγω των εξελίξεων του πολέμου, ο ελληνικός στρατός υποχώρησε και ο υπολειπόμενος τοπικός ελληνορθόδοξος πληθυσμός εκκένωσε την περιοχή. Σήμερα δεν υπάρχει ορθόδοξος πληθυσμός στην περιοχή παρά την εγγύτητά του με την πιο πυκνοκατοικημένη περιοχή της Τουρκίας[6].
Από το 2008 τιτουλάριος μητροπολίτης Νικομηδείας είναι ο Ιωακείμ Νεραντζούλης[6].
Γεωγραφία και δημογραφικά στοιχείαΕπεξεργασία
Ο πληθυσμός που κατοικούσε στην περιοχή της Μητρόπολης Νικομηδείας ήταν σχετικά μικρός σε σύγκριση με τον πληθυσμό άλλων εκκλησιαστικών περιοχών της Μικράς Ασίας λόγω της περιορισμένης γεωγραφικής του έκτασης. Από τους πρώτους αιώνες της Οθωμανικής περιόδου, η τοπική μητρόπολη αποτελούνταν από δύο γεωγραφικά ασυνεχείς περιοχές, την Νικομήδεια και την Απολλωνιάδα. Τα ακριβή όρια της περιοχής της μητρόπολης μπορούν να αντληθούν με ακρίβεια μόνο από την ύστερη οθωμανική περίοδο (από τα τέλη του 19ου αιώνα). Η επικράτειά της, εκτός από την ίδια την πόλη, περιλάμβανε επίσης την άμεση ενδοχώρα της, καθώς και τα καζάκια του Ανταπαζαρί, της Γιάλοβας, του Karamürsel και του Kandıra. Από την άλλη πλευρά, η περιοχή της Απολλωνιάδος περιελάμβανε τον καζά του Μιχάλιτς, μέρος του καζά των Μουδανιών, αλλά όχι την ίδια την πόλη και το νησί Καλόλημνος (σημερινό Ιμραλί) στη Θάλασσα του Μαρμαρά[5].
Μέχρι το 1922-23 η περιοχή της μητρόπολης αποτελούταν από 35 εκκλησιαστικές κοινότητες, ενώ υπολογίζεται ότι στις αρχές του 20ού αιώνα ο πληθυσμός αριθμούσε 43.950 Έλληνες Ορθόδοξους[5].
Επισκοπικός κατάλογοςΕπεξεργασία
| Όνομα | Έτη | Σχόλια |
|---|---|---|
| Επίσκοποι | ||
| Πρόχορος | 2ος αιώνας | |
| Εύανδρος | ||
| Κορνούτος | 249 – 259 | παράλληλα(;) και Ικονίου |
| Κύριλλος | ||
| Άνθιμος | τέλη 3ου – αρχές 4ου αιώνα | |
| Θεόπεμπτος | 302 – 303 | |
| Ευστόλιος | ~ 314 | |
| Αμφίων | – 326 | |
| Ευσέβιος | 326 – 341 | μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως |
| Αμφίων | ~ 341 – 351 | β΄ θητεία |
| Κεκρόπιος | 351 – | |
| Μαραθώνιος | – 360 | Αρειανός |
| Ονήσιμος | ||
| Ευφράσιος | ||
| Πατρίκιος | ||
| Γερόντιος | ||
| Πανσόφιος | ||
| Διόδωρος | ||
| Υμέριος | ||
| Ευνόμιος | 449 – 451 | |
| Μητροπολίτες | ||
| Ευνόμιος | 451 – | |
| Στέφανος Α΄ | ~ 518[7] | |
| Θαλάσσιος | ~ 536[8] | |
| Ιωάννης Α΄ | ||
| Ιωσήφ | ||
| Πέτρος Α΄ | ~ 680 | συμμετείχε στην ΣΤ' Οικουμενική Σύνοδο[9] |
| Ιωάννης Β΄ | αναθεματίστηκε ως εικονοκλάστης στην Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδο το 787 | |
| Κωνσταντίνος Α΄ | ||
| Πέτρος Β΄ | ||
| Θεοφύλακτος Α΄ | 842 – 845 | |
| Ιωάννης Γ΄ | ||
| Γεώργιος | 860 – 867 | |
| Ιγνάτιος Α΄ | αναφέρεται το 945 | |
| Στέφανος Β΄ | ~ 1011 | |
| Αντώνιος | ||
| Βασίλειος | ||
| Κωνσταντίνος Β΄ | ||
| Νικήτας | 1118 – 1136 | |
| Ιωάννης Δ΄ | ||
| Θεοφύλακτος Β΄ | ||
| Μιχαήλ | ||
| Ιωάννης Ε΄ | ||
| Κύριλλος | ~ 1315[α] | |
| Μάξιμος | 1324 – 1327 | |
| Καρακάλας | ||
| Ιγνάτιος Β΄ | αργότερα ο πρώτος Μητροπολίτης Τυρνόβου, συμμετείχε στη Σύνοδο Φερράρας-Φλωρεντίας | |
| Μακάριος | ~ 1389[11] ~ 1450 | συμμετείχε στη Σύνοδο Φερράρας-Φλωρεντίας[12] |
| Μακάριος | ~ 1464 ~ 1499[13] | λατινόφρων[14] |
| Διονύσιος | ~ 1540 | μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης |
| Σισίνιος | ||
| Κύριλλος Β΄ | ||
| Νεοφώτιστος | ||
| Διονύσιος | ~ 1631[15] | |
| Κύριλλος | πριν το 1640[16] – μετά το 1653[17] | |
| Τιμόθεος | ~ 1659[18] | |
| Νεόφυτος | πριν το 1672[19] – μετά το 1676[20] | |
| Παρθένιος | πριν το 1697[21] – μετά το 1708[22] | |
| Μελέτιος | ~ 1716[23] | |
| Παΐσιος | – 1726 | μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης |
| Σεραφείμ | 1726 – 1733 | μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης |
| Άνθιμος | ~ 1741[24] | |
| Θεοφάνης | ~ 1741[25] | |
| Θεόκλητος | ~ 1744[26] | |
| Γαβριήλ | – 1745 | |
| Κύριλλος | 1745 – 1748 | μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης |
| Γαβριήλ | πριν το 1752[27] – μετά το 1761[28] | |
| Νικηφόρος | προ του Ιουλίου 1772[29] – μετά τον Ιούνιο 1776[30][31] † | |
| Μελέτιος | προ του 1777[32] – μετά τον Μάιο 1782[33] | |
| Γεράσιμος | 1782[34] – 1786 | μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης |
| Αθανάσιος | 1786[35] – 10 Απριλίου 1821 † | από Λιβύης, εκτελέστηκε από τους Τούρκους |
| Μακάριος | περί το 1821 | υπογράφει συνοδική πράξη επί Πατριάρχου Ευγενίου τον Ιούνιο του 1821[36] |
| Πανάρετος | 1821 – Απρίλιος 1837[37]† | από Προύσης |
| Άνθιμος | Αύγουστος 1837 – 20 Φεβρουαρίου 1840 | από Λαρίσης, μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης |
| Διονύσιος | Ιούλιος 1840 – 24 Αυγούστου 1877[37]† | από Αμασείας |
| Φιλόθεος | 24 Αυγούστου 1877 – 25 Νοεμβρίου 1910 | από Σερρών |
| Αλέξανδρος | 25 Νοεμβρίου 1910 – 27 Ιουλίου 1928 † | από Θεσσαλονίκης |
| Συμεών | 9 Ιουλίου 2002 – 18 Οκτωβρίου 2003 † | από Πριγκηποννήσων |
| Ιωακείμ | 21 Μαρτίου 2008[6] – | από Χαλκηδόνος |
Υποσημειώσεις και παραπομπέςΕπεξεργασία
ΥποσημειώσειςΕπεξεργασία
- ↑ Συνυπογράφει συνοδική απόφαση επί Πατριάρχου Ιωάννου ΙΓ'[10]
ΠαραπομπέςΕπεξεργασία
- ↑ Dam, Raymond Van. Remembering Constantine at the Milvian Bridge. New York: Cambridge University Press. σελ. 107. ISBN 9781107096431.
- ↑ Γιούργαλη 2003.
- ↑ Odahl, Charles M. (2001). Constantine and the Christian empire. London: Routledge. σελ. 245. ISBN 9780415174855.
- ↑ Kiminas 2009, σελ. 79.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 Terezakis 2006.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Kiminas 2009, σελ. 80.
- ↑ Sacrosancta Concilia Ad Regiam Editionem Exacta. Παρίσι. 1671. Ανακτήθηκε στις 10 Αυγούστου 2021.
- ↑ Sacrosancta Concilia Ad Regiam Editionem Exacta. Παρίσι. 1671. σελ. 257. Ανακτήθηκε στις 8 Αυγούστου 2021.
- ↑ Sacrosancta Concilia Ad Regiam Editionem Exacta. Παρίσι. 1671. σελ. 711. Ανακτήθηκε στις 10 Αυγούστου 2021.
- ↑ Καλέκα, Μανουήλ (1865). Τα ευρισκόμενα πάντα. Παρίσι: Jacques-Paul Migne. σελ. 1090.
- ↑ Preiser-Kapeller, Johannes (2007). «Die hauptstädtische Synode von Konstantinopel (Synodos endemusa). Zur Geschichte und Funktion einer zentralen Institution der (spät)byzantinischen Kirche». Historicum 96: 28. https://www.academia.edu/512045/Die_hauptst%C3%A4dtische_Synode_von_Konstantinopel_Synodos_endemusa_Zur_Geschichte_und_Funktion_einer_zentralen_Institution_der_sp%C3%A4t_byzantinischen_Kirche_The_Synod_of_Constantinopel_On_the_History_and_Function_of_a_central_Institution_of_the_Late_Byzantine_Church_. Ανακτήθηκε στις 13 Μαρτίου 2021.
- ↑ Η Αγία και Οικουμενική εν Φλωρεντία Σύνοδος. σελ. 18.
- ↑ Ζαχαριάδου, Ελισάβετ Α. (1996). Δέκα τουρκικά έγγραφα για την Μεγάλη Εκκλησία (1483-1567). Αθήνα: Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών. σελ. 131. ISBN 960-7094-69-7.
- ↑ Laurent, Vitalien (1968). «Les premiers patriarches de Constantinople sous la domination turque (1454-1476): Succession et chronologie d'après un catalogue inédit». Revue des études byzantines 26: 233. doi:. https://www.persee.fr/doc/rebyz_0766-5598_1968_num_26_1_1407.
- ↑ Κουρίλας, σελ. 32.
- ↑ Κουρίλας, σελ. 33.
- ↑ Κουρίλας, σελ. 49.
- ↑ Μπρούσκαρη, Έρση (1983). «Πατριαρχικά γράμματα του Μουσείου Κανελλοπούλου». Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρίας 11: 249-266. https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/deltion/article/viewFile/4589/4365.pdf. Ανακτήθηκε στις 8 Απριλίου 2021.
- ↑ Κουρίλας, σελ. 45.
- ↑ Δελιάλης 2017, σελ. 112.
- ↑ Μακραίος, Σέργιος (1872). Εκκλησιαστική Ιστορία. Βενετία: Τύποις του Χρόνου. σελ. 408.
- ↑ Κατάλογος χειρογράφων κωδίκων της βιβλιοθήκης της κατά το αγιώνυμων όρος του Άθω ιεράς και μεγαλώνυμου Σκήτης της αγίας Θεομήτορος Άννης (μέρος Α') (PDF). σελ. 95.
- ↑ Κουρίλας, σελ. 183.
- ↑ Κτιτορικόν ή προσκυνητήριον της ιεράς και βασιλικής μονής του Μεγάλου Σπηλαίου, σελ. 97
- ↑ Κουρίλας, σελ. 50.
- ↑ Κουρίλας, σελ. 187.
- ↑ Κουρίλας, σελ. 196ζ.
- ↑ Δελιάλης 2017, σελ. 122.
- ↑ Κατάλογος χειρογράφων κωδίκων της βιβλιοθήκης της κατά το αγιώνυμων όρος του Άθω ιεράς και μεγαλώνυμου Σκήτης της αγίας Θεομήτορος Άννης (μέρος Α') (PDF). σελ. 99.
- ↑ Κατάλογος χειρογράφων κωδίκων της βιβλιοθήκης της κατά το αγιώνυμων όρος του Άθω ιεράς και μεγαλώνυμου Σκήτης της αγίας Θεομήτορος Άννης (μέρος Α') (PDF). σελ. 100.
- ↑ Σιδηράς, Ιωάννης. «Παναγία Καμμαριώτισσα». Φως Φαναρίου. Ανακτήθηκε στις 15 Απριλίου 2021.
- ↑ Ζευγαδάκης 1948, σελ. 520.
- ↑ «Σιγίλλιον του Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Γαβριήλ του Δ΄» (PDF). Δήμος Αργιθέας. Ανακτήθηκε στις 8 Απριλίου 2021.
- ↑ Γρεβενών 1991, σελ. 49.
- ↑ Κτιτορικόν ή προσκυνητήριον της ιεράς και βασιλικής μονής του Μεγάλου Σπηλαίου, σελ. 99
- ↑ Γρεβενών 1991, σελ. 52.
- ↑ 37,0 37,1 Φιλιππαίου 1960, σελ. 356.
ΠηγέςΕπεξεργασία
- Γιούργαλη, Χ. (2003). «Νικομηδείας Μητρόπολις (Βυζάντιο)». Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία. Ανακτήθηκε στις 13 Νοεμβρίου 2012.
- Kiminas, Demetrius (2009). The Ecumenical Patriarchate. Wildside Press LLC. ISBN 9781434458766.
- Terezakis, Yorgos (2006). «Diocese of Nicomedia (Ottoman Period)». Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία. Ανακτήθηκε στις 13 Νοεμβρίου 2012.
- Κουρίλας, Ευλόγιος. Κώδιξ επισήμων εγγράφων Μεγίστης Λαύρας, καταρτισθείς υπό του Ευλογίου Κουρίλα από του 1910-1951 (PDF). Πανεπιστημιακή Βιβλιοθήκη Ιωαννίνων.
- Δελιάλης, Ν. (2017). «Δύο Πατριαρχικά Σιγίλλια Διονυσίου του Δ' και Γρηγορίου του Ε'». Μακεδονικά (1). doi:.
- Γρεβενών, Σέργιος (1991). Ιερά Μονή του Οσίου Νικάνορος (Ζάβορδας) και το κειμηλιοφυλάκιον αυτής. Γρεβενά.
- Φιλιππαίου, Θεοκλήτου (Ιούλιος - Σεπτέμβριος 1960). «Εκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως Επισκοπαί καί Επίσκοποι (1833-1906), Β´». Θεολογία 31 (3): 366. http://www.ecclesia.gr/greek/press/theologia/material/1960_3_1_Filippaios2.pdf. Ανακτήθηκε στις 10 Απριλίου 2021.
- Ζευγαδάκης, Ν. Ε. (1948). «Δύο πατριαρχικά σιγίλλια ρυθμιστικά των σχέσεων των Σιναϊτών και της μητροπόλεως Κρήτης. 1. Το σιγίλλιον Σωφρονίου του Β΄ (1777)». Κρητικά Χρονικά 2. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2021-04-22. https://web.archive.org/web/20210422103313/http://online.cretica-chronica.gr/output/2212450270524a.pdf. Ανακτήθηκε στις 22 Απριλίου 2021.