Ιερά Αρχιεπισκοπή Κύπρου

Ιερά Αρχιεπισκοπή Κύπρου
Γενικές πληροφορίες
Ίδρυση	45
Ιδρυτής	Απόστολος Βαρνάβας
Xώρα	Κύπρος
Έδρα	Πλατεία Αρχιεπισκόπου Κυπριανού, 1016, Λευκωσία
Υπαγωγή	Εκκλησία της Κύπρου
Ενορίες	42
Ναοί	61
Μητροπολιτικός Ναός	Καθεδρικός Ναός Αποστόλου Βαρνάβα
Ιεραρχία
Αρχιεπίσκοπος	Γεώργιος
Βοηθός Επίσκοπος	Καρπασίας Χριστοφόρος, Νεαπόλεως Πορφύριος, Μεσαορίας Γρηγόριος
Πρωτοσύγκελλος	Αρχιμανδρίτης Ιωάννης Ιωάννου
Ιστοσελίδα
	Ιερά Αρχιεπισκοπή Κύπρου

Η Ιερά Αρχιεπισκοπή Κύπρου ή αλλιώς Αρχιεπισκοπή Νέας Ιουστινιανής και πάσης Κύπρου είναι η έδρα της Εκκλησίας της Κύπρου. Έχει Επισκοπική Περιφέρεια η οποία καλύπτει περιοχές που ανήκουν κυρίως στην επαρχία Λευκωσίας.

Ιδρυτής, προστάτης και πρώτος προκαθήμενος υπήρξε ο Απόστολος Βαρνάβας το 45 μ.Χ.

Έδρα της Ιεράς Αρχιεπισκοπής είναι το Αρχιεπισκοπικό Μέγαρο, το οποίο βρίσκεται στην Παλιά Λευκωσία, απέναντι από το Παγκύπριο Γυμνάσιο.

Προκαθήμενος της Εκκλησίας της Κύπρου και διάδοχος του Αποστόλου Βαρνάβα είναι ο εκάστοτε Αρχιεπίσκοπος Νέας Ιουστινιανής και πάσης Κύπρου. Σημερινός 76ος Αρχιεπίσκοπος είναι ο από Πάφου Γεώργιος, που εξελέγη στις 24 Δεκεμβρίου 2022 από την Ιερά Σύνοδο, με 11 ψήφους.

Ιστορικά στοιχεία

Το Αυτοκέφαλο της Εκκλησίας της Κύπρου επιβεβαιώθηκε από την Γ΄ Οικουμενική Σύνοδο της Εφέσου (431 μ.Χ.), με τον 8ο κανόνα της, αφού είχε γίνει προηγουμένως προσπάθεια κατάργησής του από τον Αρχιεπίσκοπο Αντιοχείας.

Το Αρχιεπισκοπικό Μέγαρο στην Λευκωσία

Η Εκκλησία της Κύπρου είναι έτσι μία από τις παλαιότερες αυτοκέφαλες Ορθόδοξες Εκκλησίες, αφού ιστορικά ιδρύθηκε αμέσως μετά τα τέσσερα πρεσβυγενή (παλαίφατα) Πατριαρχεία (Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, Αλεξανδρείας, Αντιοχείας και Ιεροσολύμων) και πριν από όλα τα νεοπαγή Πατριαρχεία (Μόσχας, Σερβίας, Ρουμανίας, Βουλγαρίας και Γεωργίας). Εντούτοις, ιεραρχικά βρίσκεται μετά από όλα τα Πατριαρχεία, πράγμα το οποίο δεν αποτελεί υποτέλεια ή λιγότερη αξία, αλλά μόνο πρεσβεία λειτουργικής τιμής.

Ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου είναι ο Πρώτος τη τάξει των Αρχιεπισκόπων Αυτοκέφαλων Εκκλησιών.

Αρχιεπίσκοπος Κύπρου

Ο Αρχιεπίσκοπος Νέας Ιουστινιανής και Πάσης Κύπρου, όπως είναι ο πλήρης τίτλος του, είναι ο επίσκοπος της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κύπρου, προκαθήμενος της Εκκλησίας της Κύπρου, καθώς επίσης και πρόεδρος της Ιεράς Συνόδου της. Πρώτος Επίσκοπος, ιδρυτής και προστάτης υπήρξε ο Απόστολος Βαρνάβας, του οποίου η μνήμη εορτάζεται από την Ορθόδοξη Εκκλησία στις 11 Ιουνίου.

Ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου έχει μια μακρά ιστορία η οποία είναι συνυφασμένη με την ιστορία του νησιού, τους εθνικούς αγώνες και θυσίες γι' αυτό κάποιοι απέκτησαν τον τίτλο του Εθνάρχη. Τέτοια παραδείγματα είναι ο Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός και ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ο Γ΄.

Τίτλος

Γύρω στον 7ο με 9ο αιώνα, έγιναν διάφορες αραβικές επιδρομές στην Κύπρο οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα να καταστραφούν κάποιες Επισκοπές. Για να προστατευτεί ο λαός της Κύπρου, ο τότε Αρχιεπίσκοπος με την βοήθεια του Αυτοκράτορα Ιουστινιανού Β΄, μερίμνησε ώστε να μεταφερθούν οι πιστοί στην περιοχή της Κυζίκου της Μικράς Ασίας. Η νέα «χώρα» που έζησαν οι Κύπριοι ονομάστηκε Νέα Ιουστινιανή προς τιμήν του Αυτοκράτορος που συνέβαλε στην ασφάλειά τους και υπήρξε η νέα έδρα του Αρχιεπισκόπου Κύπρου - η οποία αναγνωρίστηκε με τον 39ο κανόνα της Πενθέκτης Συνόδου το 691 μ.Χ. Έκτοτε, ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου φέρει τον τίτλο: Νέας Ιουστινιανής και πάσης Κύπρου. Όταν σταμάτησαν οι επιδρομές και το νησί ήταν πλέον ασφαλές, ο λαός γύρισε πίσω το 698 μ.Χ.

Προνόμια

Ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Ζήνων παραχώρησε το 478 στον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου (και στους διαδόχους του) τρία αυτοκρατορικά προνόμια που φέρει εως σήμερα:

να υπογράφει διά κινναβάρεως (με κόκκινο μελάνι),
να φέρει πορφυρούν μανδύα κατά τις ακολουθίες και
να κρατεί Αυτοκρατορικό Σκήπτρο αντί της Ποιμαντορικής Ράβδου

Αυτό έγινε όταν ο τότε Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Ανθέμιος προσέφερε στον Αυτοκράτορα το ευαγγέλιο του Ματθαίου που βρέθηκε πάνω στο στήθος του Λειψάνου του Αποστόλου Βαρνάβα, το οποίο βρήκε ο Αρχιεπίσκοπος στον τάφο του Αποστόλου κατόπιν οράματος.

Προσφώνηση

Ο Αρχιεπίσκοπος της Κύπρου, ως Προκαθήμενος Εκκλησίας προσφωνείται «Μακαριώτατος», όπως και όλοι οι Προκαθήμενοι Ορθόδοξων Αυτοκέφαλων Εκκλησιών. Αντιθέτως, για την Εκκλησία της Κύπρου, οι Μητροπολίτες με Μητροπολιτική Περιφέρεια φέρουν τον τίτλο «Πανιερώτατος», αντί «Σεβασμιώτατος», όπως στις λοιπές Εκκλησίες.

Αρχιεπισκοπικός κατάλογος

Όνομα	Έτη	Σημειώσεις
Απόστολος Βαρνάβας	~ 45 – 57/61	Κύπριος, ένας από τους Εβδομήκοντα Αποστόλους που απέστειλε ο Ιησούς Χριστός να κηρύξουν το Ευαγγέλιο. Μαζί με τον ανηψιό του Μάρκο ίδρυσαν την Εκκλησία της Κύπρου.
Γελάσιος	~ 325 – 368
Επιφάνιος	~ 368 – Μάιος 403
Σταυρίνος Α΄	~ 403 – 431
Τροΐλος	~ 431
Ρηγίνος	~ 431 – 449
Ολύμπιος Α΄	~ 449 – 457
Σταυρίνος Β΄	~ 457 – 470
Ανθέμιος	~ 470 – μετά το 488	κατά την αρχιεπισκοπική του θητεία αναγνωρίστηκε το αυτοκέφαλο της Εκκλησίας της Κύπρου
Ολύμπιος Β΄	;
Φιλόξενος	~ 533;
Δαμιανός	;	Αναφέρεται από τον Μαχαιρά και μνημονεύεται στο συναξάρι της Κωνσταντινουπόλεως
Σωφρόνιος Α΄	;	Διάδοχος του Δαμιανού, διακρίθηκε για την ευλάβειά του, ήταν μορφωμένος και βοηθούσε τους φτωχούς
Δημητριανός	;	Αναφέρεται από τον Μαχαιρά και μνημονεύεται στο συναξάρι της Κωνσταντινουπόλεως
Δομέτιος	;	Άγιος της ορθόδοξης εκκλησίας, μνημονεύεται από τον Μαχαιρά
Γρηγόριος	6ος αιώνας	Μνημονεύεται από τον Μαχαιρά, στο συναξάρι της Κωνσταντινουπόλεως αναφέρεται ως επίσκοπος Κωνσταντίας
Νείλος	;	Άγιος της ορθόδοξης εκκλησίας, αναφέρεται από τον Μαχαιρά
Νεόφυτος	;	Άγιος της ορθόδοξης εκκλησίας, αναφέρεται από τον Μαχαιρά
Αρκάδιος Α΄	τέλη 6ου – αρχές 7ου αιώνα
Πορφύριος	;	Άγιος της ορθόδοξης εκκλησίας, αναφέρεται από τον Μαχαιρά
Πλούταρχος	~ 620 – 630	Άγιος της ορθόδοξης εκκλησίας, κατά τον Μαχαιρά 6ος επίσκοπος
Θεόδωρος Α΄	;	Άγιος της ορθόδοξης εκκλησίας, μνημονεύεται από τον Μαχαιρά
Θεόδωρος Β΄	;	Άγιος της ορθόδοξης εκκλησίας, μνημονεύεται από τον Μαχαιρά
Θεοφάνης	;	Μνημονεύεται από τον κώδικα των Ιεροσολύμων
Ιλάριος	;	Μνημονεύεται από τον Ετιέν ντε Λουζινιάν
Αρκάδιος Β΄	630 – 643
Σέργιος	643 – 681	Άγιος της ορθόδοξης εκκλησίας
Επιφάνιος Β΄	681 – 691
Ιωάννης Α΄	~ 691	Άγιος της ορθόδοξης εκκλησίας, μνημονεύεται από τον Μαχαιρά
Κωνσταντίνος	~ 783	Αναφέρεται ότι υπέγραψε τα πρακτικά της Ζ΄ Οικουμενικής Συνόδου, στην οποία συμμετείχε μαζί με άλλους ιεράρχες της Κύπρου^[1].
Επιφάνιος Γ΄	~ 890
Ευθύμιος	9ος αιώνας	Άγιος της ορθόδοξης εκκλησίας, μνημονεύεται από τον Μαχαιρά
Βασίλειος	τέλη 11ου – αρχές 12ου αιώνα
Νικόλαος	1106/7 – 1110	Μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης
Βαρνάβας Α΄	;	Άγιος της ορθόδοξης εκκλησίας, άγνωστο πότε έζησε
Ιωάννης Β΄	1151 – 1175
Βαρνάβας Β΄	1175 – 1191	Άγιος της ορθόδοξης εκκλησίας
Σωφρόνιος Β΄	1191 – 1209
Ησαΐας	1209 – 1222
Νεόφυτος	1222 – 1251
Γερμανός	1254 – ;
Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας και Ενετοκρατίας (1260-1572), καταλύθηκε το Αυτοκέφαλο της Εκκλησίας της Κύπρου, οι επισκοπές της μειώθηκαν σε τέσσερις και υπήχθη απευθείας στο Βατικανό. Το 1572, οι Οθωμανοί αποκατέστησαν την κανονική τάξη
Τιμόθεος	1572 – 1575	Μέγας Πρωτοσύγκελλος του Οικουμενικού Πατριαρχείου^[2]
Λαυρέντιος	1575 – 1587
Νεόφυτος	1587 – 1592
Αθανάσιος Α΄	1592 – Ιούνιος 1600	καθαιρέθηκε^[3]
Βενιαμίν^[4]	Ιανουάριος 1601^[5] – 1606
Χριστόδουλος Α΄^[4]^[6]	1606 – 1638
Νικηφόρος	1641 – 1674
Ιλαρίων^[4]	1674 – 1679
Χριστόδουλος Β΄	1679 – 1685
Ιάκωβος Α΄	1685 – 1695
Γερμανός Β΄	1695 – 1705
Αθανάσιος Β΄	1705 – 1709
Ιάκωβος Β΄	1709 – 1718
Σίλβεστρος	1718 – 1734
Φιλόθεος	1734 – 1759
Παΐσιος	1759 – 1767
Χρύσανθος	1767 – 1 Σεπτεμβρίου 1810
Κυπριανός	16 Μαρτίου 1810 – 9 Ιουλίου 1821 †
Ιωακείμ	Δεκέμβριος 1821 – 21 Μαΐου 1824
Δαμασκηνός	Ιούνιος 1824 – 1827
Πανάρετος	1827 – 13 Οκτωβρίου 1840	παραιτήθηκε
Ιωαννίκιος	13 Οκτωβρίου 1840 – 3 Απριλίου 1849 †
Κύριλλος Α΄	Ιούλιος 1849 – 23 Ιουλίου 1854 †
Μακάριος Α΄	26 Αυγούστου 1854 – 4 Αυγούστου 1865 †
Σωφρόνιος	28 Οκτωβρίου 1865 – 9 Μαΐου 1900 †
Κύριλλος Β΄	8 Απριλίου 1909 – 6 Ιουλίου 1916 †
Κύριλλος Γ΄	11 Νοεμβρίου 1916 – 16 Νοεμβρίου 1933 †
Λεόντιος Α΄	20 Ιουνίου 1947 – 26 Ιουλίου 1947 †
Μακάριος Β΄	24 Δεκεμβρίου 1947 – 28 Ιουνίου 1950 †
Μακάριος Γ΄	20 Οκτωβρίου 1950 – 3 Αυγούστου 1977 †
Χρυσόστομος Α΄	13 Νοεμβρίου 1977 – 17 Μαΐου 2006	παύθηκε για λόγους υγείας. Απεβίωσε 22/12/2007
Χρυσόστομος Β΄	5 Νοεμβρίου 2006 – 7 Νοεμβρίου 2022 †
Γεώργιος	24 Δεκεμβρίου 2022 – σήμερα

Βοηθοί Επίσκοποι

Βοηθοί Επίσκοποι είναι:

Ο Θεοφιλέστατος Χωρεπίσκοπος Καρπασίας Χριστοφόρος,
Ο Θεοφιλέστατος Επίσκοπος Νεαπόλεως Πορφύριος,
Ο Θεοφιλέστατος Επίσκοπος Μεσαορίας Γρηγόριος.

Παραπομπές

↑ Νίκου Ι. Νικολαΐδη, Η εικονομαχία και η εικονολογία του αγίου Ιωάννου Δαμασκηνού, Εκδόσεις Χριστιανική Αδελφότης Λυδία, Θεσσαλονίκη, 2007, σελ. 95.
↑ Μητροπολίτης από Μ.Πρωτοσυγκέλλων, Αθηναγόρας (1932). «Ο θεσμός των συγκέλλων εν τω Οικουμενικώ Πατριαρχείω». Επετηρίς Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών: 244. https://ir.lib.uth.gr/xmlui/bitstream/handle/11615/19053/article.pdf?sequence=1&isAllowed=y. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουλίου 2022.
↑ Αποστολόπουλος 1987, σελ. 270.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Χρυσόστομος Παπαδόπουλος (Αρχιεπίσκοπος Αθηνών), Ἐσωτερικὴ κατάστασις τῆς Ἐκκλησίας Κύπρου ἐν τέλει τοῦ ΙΣΤ´ καὶ κατὰ τὸν ΙΖ´ αἰῶνα, περιοδικό Θεολογία, τόμος ΣΤ', τεύχος 2, Αθήνα 1928, σελ. 97-129
↑ Αποστολόπουλος 1987, σελ. 271.
↑ Κονταλή, Αθηνά, Η συμμετοχή του Ελληνορθόδοξου κλήρου στα επαναστατικά κινήματα της Τουρκοκρατίας: 1453-1821, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ). Σχολή Θεολογική. Τμήμα Θεολογίας. Τομέας Ιστορικός, Αθήνα 2011, σελ. 184-187.

Πηγές

Αγγελόπουλος, Αθανάσιος, Εκκλησιαστική Ιστορία: Η εκκλησία της Κύπρου στο παρελθόν και στο παρόν, εκδόσεις: Κυριακίδη Αφοί Α.Ε, Θεσσαλονίκη 1998, ISBN 9789603430407.
Ειδήσεις ιστορικαί περί της Εκκλησίας της Κύπρου, Φιλίππου Γεωργίου, Αθήναι 1875.
Κύπρος η Άγια νήσος, Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ' , Λευκωσία 1997. ISBN 9963-556-15-9
Χρυσόστομος Παπαδόπουλος, Η εκκλησία της Κύπρου επί τουρκοκρατίας (1571-1878), Αθήνα 1929.
Αποστολόπουλος, Δημήτρης Γ. (1987). Η Νομική Συναγωγή Του Δοσιθέου. Μία Πηγή Και Ένα Τεκμήριο. Αθήνα: Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών.

Δείτε επίσης

Εκκλησία της Κύπρου

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[1] Νίκου Ι. Νικολαΐδη, Η εικονομαχία και η εικονολογία του αγίου Ιωάννου Δαμασκηνού, Εκδόσεις Χριστιανική Αδελφότης Λυδία, Θεσσαλονίκη, 2007, σελ. 95.

[2] Μητροπολίτης από Μ.Πρωτοσυγκέλλων, Αθηναγόρας (1932). «Ο θεσμός των συγκέλλων εν τω Οικουμενικώ Πατριαρχείω». Επετηρίς Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών: 244. https://ir.lib.uth.gr/xmlui/bitstream/handle/11615/19053/article.pdf?sequence=1&isAllowed=y. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουλίου 2022.

[FOOTNOTEΑποστολόπουλος1987270-3] Αποστολόπουλος 1987, σελ. 270.

[:0-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Χρυσόστομος Παπαδόπουλος (Αρχιεπίσκοπος Αθηνών), Ἐσωτερικὴ κατάστασις τῆς Ἐκκλησίας Κύπρου ἐν τέλει τοῦ ΙΣΤ´ καὶ κατὰ τὸν ΙΖ´ αἰῶνα, περιοδικό Θεολογία, τόμος ΣΤ', τεύχος 2, Αθήνα 1928, σελ. 97-129

[FOOTNOTEΑποστολόπουλος1987271-5] Αποστολόπουλος 1987, σελ. 271.

[6] Κονταλή, Αθηνά, Η συμμετοχή του Ελληνορθόδοξου κλήρου στα επαναστατικά κινήματα της Τουρκοκρατίας: 1453-1821, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ). Σχολή Θεολογική. Τμήμα Θεολογίας. Τομέας Ιστορικός, Αθήνα 2011, σελ. 184-187.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]