Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Χρυσόστομος Β΄

Προκαθήμενος της Εκκλησίας της Κύπρου (2006-2022)

Ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Χρυσόστομος Β΄ (κατά κόσμον Ηρόδοτος Δημητρίου, Τάλα Πάφου, 10 Απριλίου 1941 - Λευκωσία, 7 Νοεμβρίου 2022[1]) ήταν επίσκοπος της Ορθόδοξης Εκκλησίας και προκαθήμενος της Εκκλησίας της Κύπρου με τον τίτλο Αρχιεπίσκοπος Νέας Ιουστιανιανής και πάσης Κύπρου, πρώτος τη τάξει των Αρχιεπισκόπων Αυτοκεφάλων Εκκλησιών.

Χρυσόστομος Β΄
Αρχιεπίσκοπος Νέας Ιουστινιανής και πάσης Κύπρου
Από5 Νοεμβρίου 2006
Έως7 Νοεμβρίου 2022
ΠροκάτοχοςΧρυσόστομος Α΄
ΔιάδοχοςΓεώργιος
Προσωπικά στοιχεία
Κοσμικό ΌνομαΗρόδοτος Δημητρίου
Γέννηση10 Απριλίου 1941 (1941-04-10)
Τάλα Πάφου, Βρετανική Κύπρος
Θάνατος7 Νοεμβρίου 2022 (81 ετών)
Λευκωσία, Κύπρος
Εθνικότητα Ελληνική
ΣπουδέςΕθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Υπογραφή{{{υπογραφή_alt}}}
ΔόγμαΧριστιανός Ορθόδοξος
Πρώην τίτλοςΜητροπολίτης Πάφου (1978-2006)

Σταδιοδρομία Επεξεργασία

Γεννήθηκε το 1941 στο χωριό Τάλα της Πάφου. Αμέσως μετά την πρωτοβάθμια εκπαίδευση, έγινε δόκιμος μοναχός στην Ιερά Μονή Αγίου Νεοφύτου και στη συνέχεια φοίτησε στο Γυμνάσιο Πάφου. Αποφοίτησε από το γυμνάσιο το 1963 και στις 3 Νοεμβρίου του ίδιου έτους χειροτονήθηκε διάκονος. Το 1968 ξεκίνησε τις σπουδές του στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, από όπου αποφοίτησε το 1972. Στις 19 Οκτωβρίου του ίδιου έτους εξελέγη ομόφωνα ηγούμενος της Μονής Αγίου Νεοφύτου, χειροτονήθηκε πρεσβύτερος και εγκαθιδρύθηκε ως ηγούμενος στις 12 Νοεμβρίου από τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο Γ΄. Στις 25 Φεβρουαρίου 1978 εξελέγη δια βοής Μητροπολίτης Πάφου.

Αρχιεπισκοπική εκλογή Επεξεργασία

Μετά από τη μακροχρόνια, μη αναστρέψιμη ασθένεια του Αρχιεπισκόπου Χρυσοστόμου Α΄, συνήλθε Διευρυμένη Σύνοδος υπό τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο στην Ελβετία το Μάιο του 2006, η οποία κήρυξε τον αρχιεπισκοπικό θρόνο της Κύπρου σε χηρεία[2]. Έτσι ξεκίνησαν οι διαδικασίες εκλογής νέου Αρχιεπισκόπου. Στην λαϊκή ψήφο (όπου οι άρρενες χριστιανοί ορθόδοξοι της Κύπρου ψηφίζουν για το τριπρόσωπο) έλαβε λίγο περισσότερο από 8%[3]. Ανθυποψήφιοί του στο τριπρόσωπο εξελέγησαν ο Κύκκου Νικηφόρος και ο Λεμεσού Αθανάσιος[4]. Στην ψήφο των εκπροσώπων των πιστών, ο Νικηφόρος έλαβε 46 ψήφους, ο Αθανάσιος 45 και ο Χρυσόστομος 9. Στην κάλπη των ex officio εκπροσώπων, ο Κύκκου πήρε 11 ψήφους, ο Λεμεσού 7 και ο Πάφου 12. Στην δεύτερη κάλπη των γενικών αντιπροσώπων ο Λεμεσού πήρε 48 ψήφους και προκρίθηκε στην τελική φάση της ψηφοφορίας, ο Κύκκου 46 και ο Χρυσόστομος 6, τρεις δηλαδή λιγότερες από τον πρώτο γύρο. Στην κάλπη των ex officio, η οποία θα αναδείκνυε τον δεύτερο υποψήφιο αρχιεπίσκοπο, ο Λεμεσού Αθανάσιος ενίσχυσε τον Πάφου Χρυσόστομο. Έτσι, τελικοί υποψήφιοι αναδείχθηκαν οι Μητροπολίτες Πάφου και Λεμεσού και ο Επίσκοπος Κύκκου έμεινε εκτός εκλογικής διαδικασίας. Μετά ο Πάφου και ο Νικηφόρος ήλθαν σε συμφωνία και οι αντιπρόσωποι του Νικηφόρου ψήφισαν τον Χρυσόστομο για αρχιεπίσκοπο[5].

Οι εκλογές ολοκληρώθηκαν στις 5 Νοεμβρίου του 2006 με την εκλογή του Πάφου Χρυσοστόμου, ο οποίος έγινε Αρχιεπίσκοπος ως Χρυσόστομος Β΄. Η ενθρόνισή του έγινε στις 12 Νοεμβρίου. Την επόμενη χρονιά, όπως αναφέρθηκε από τα ΜΜΕ, έγινε ο μοναδικός αρχιεπίσκοπος Κύπρου που τέλεσε την κηδεία αρχιεπισκόπου Κύπρου (του προκατόχου του).

Έργο Επεξεργασία

Με την ανάληψη των καθηκόντων του ως αρχιεπίσκοπος έθεσε στόχους για καλύτερη λειτουργία της Εκκλησίας της Κύπρου[6]. Κατά την διάρκεια της θητείας του εκσυγχρονίστηκε ο Καταστατικός Χάρτης της Εκκλησίας της Κύπρου και δημιουργήθηκε η Θεολογική Σχολή της Εκκλησίας της Κύπρου.

Καταστατικός Χάρτης της Εκκλησίας της Κύπρου Επεξεργασία

Ο Χρυσόστομος Β' προώθησε την αλλαγή του απαρχαιωμένου προηγούμενου καταστατικού χάρτη της Εκκλησίας, ο οποίος ήταν σε ισχύ από το 1914 και έκτοτε αναθεωρήθηκε δύο φορές. Ο νέος καταστατικός χάρτης άλλαζε κυρίως το εκλογικό σύστημα, αναβαθμίζοντας την ισχύ των πιστών. Όμως δεν περιορίστηκαν οι αλλαγές στην εκλογική διαδικασία, αλλά άλλαξαν τα σύνορα των μητροπόλεων (ευνοήθηκε η κατεχόμενη μητρόπολη της Κηρύνειας), δημιουργήθηκε πενταμελές συνοδικό δικαστήριο, όπου ο κατηγορούμενος μπορούσε να εκπροσωπηθεί από δικηγόρο και, τέλος, άλλαξαν οι διαδικασίες για έκδοση εκκλησιαστικού διαζυγίου[3].

Ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος προώθησε την διεύρυνση της Ιεράς Συνόδου με την ανασύσταση μετά από 800 χρόνια παλαιών επισκοπών (Κωνσταντίας, Ταμασού, Τριμυθούντος, Καρπασίας, Λήδρας, Χύτρων, Αμαθούντος, Νεαπόλεως) που είχαν καταργηθεί κατά τη διάρκεια της Φραγκοκρατίας από τους Λατίνους το 1222. Έτσι η Εκκλησία της Κύπρου, ως Αυτοκέφαλος, πέτυχε να έχει πλήρη Σύνοδο (με τουλάχιστον 13 μέλη) το οποίο σημαίνει ότι πλέον μπορεί να συγκαλέσει Μείζονα και Υπερτελή Σύνοδο χωρίς να χρειάζεται η συμμετοχή άλλων Επισκόπων από άλλες Εκκλησίες[εκκρεμεί παραπομπή].

Επίσης, πρότεινε και πέτυχε κατόπιν διαβουλεύσεων με την κυπριακή κυβέρνηση και το υπουργείο Οικονομικών την δημιουργία Ενιαίου Φορέα Μισθοδοσίας Εφημεριακού Κλήρου[7]. Με αυτό τον τρόπο πέτυχε την ανεξάρτητη μισθοδοσία του κλήρου και εξασφάλισε την αξιοπρεπή διαβίωση γηραιών και επαρχιακών κληρικών χωρίς να επιβαρύνεται το κράτος[εκκρεμεί παραπομπή].

Θεολογική Σχολή Επεξεργασία

Ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος κατάφερε την ίδρυση της Θεολογικής Σχολής της Εκκλησίας της Κύπρου[8], ένα σχέδιο το οποίο είχε οραματιστεί ο προκάτοχός του Μακάριος Γ΄, αλλά δεν κατάφερε να υλοποιήσει λόγω της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο το 1974[9]. Η σχολή ιδρύθηκε ως Ιδιωτική Σχολή Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, αλλά βάσει του κανονισμού της ιδρύθηκε και λειτουργεί ως μη κερδοσκοπικός φιλανθρωπικός εκπαιδευτικός οργανισμός[10].

Τιμές Επεξεργασία

Ο Αρχιεπίσκοπος τιμήθηκε με μετάλλιο ως επίτιμος δημότης Κέρκυρας το 2016, με την ευκαιρία του εορτασμού των 300 ετών από τη λύση της πολιορκίας της Κέρκυρας από τους Τούρκους το 1716[11][12]. Τιμήθηκε επίσης ως επίτιμος δημότης Ηλείας για τους αγώνες του για την Κύπρο, την Εκκλησία και τον Ελληνισμό σε ειδική τελετή, στο Δημοτικό Μέγαρο του Πύργου από το δήμαρχο Γαβριήλ Λιάτση. Ο δήμαρχος ανέφερε τη μεγάλη προσφορά του αρχιεπισκόπου και της Εκκλησίας προς την Ηλεία μετά τις πυρκαγιές του 2007, και ειδικότερα στις καμμένες εκκλησίες που αποκαταστάθηκαν, στον βρεφονηπιακό σταθμό που οικοδομήθηκε εκ βάθρων, καθώς και σε ιστορικά γεγονότα που συνδέουν τον Πύργο με τον κυπριακό αγώνα για την ανεξαρτησία[13][14].

Το 2017 ο Χρυσόστομος επισκέφθηκε επίσημα τη Ρωσία. Τέλεσε κοινή λειτουργία με τον πατριάρχη Κύριλλο, ο οποίος του απένειμε τον Μεγαλόσταυρο του Αγίου Βλαδίμηρου,την ανώτατη τιμητική διάκριση του Πατριαρχείου Μόσχας[15].

Αναγνώριση Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας Επεξεργασία

Ως προκαθήμενος της Εκκλησίας της Κύπρου, στις 15 Δεκεμβρίου 2019, εξέφρασε τη θέση ότι η κατάσταση με την απόδοση αυτοκεφαλίας στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας από τον Οικουμενικό Πατριάρχη θα οδηγήσει σε σχίσμα[16]. Χαρακτήρισε απαράδεκτο τον Πατριάρχη Μόσχας σχετικά με τη διακοπή μνημοσύνου στους προκαθημένους που έχουν αναγνωρίσει την αυτοκεφαλία, εμμένοντας σε ουδέτερη στάση[17]. Τελικώς, χωρίς απόφαση της Ιεράς Συνόδου, ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος μνημόνευσε τον Μητροπολίτη Κιέβου Επιφάνιο σε λειτουργία τον Οκτώβριο του 2020, αναγνωρίζοντας έτσι τη νέα Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ουκρανίας, που ως αντίδραση είχε την διακοπή μνημόνευσής του από την Εκκλησία της Ρωσίας[18].

Απόψεις και πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα και κριτική Επεξεργασία

Ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Χρυσόστομος Β' είχε επικριθεί για μια σειρά από απόψεις που εξέφρασε για πολιτικά και κοινωνικά θέματα, αλλά και πράξεις του κατά την περίοδο που ήταν επίσκοπος. Ο ίδιος σε μια συνέντευξή του δήλωσε ότι έχει δικαίωμα να εκφράζει την άποψή του όπως κάθε πολίτης[19].

Πολιτική Επεξεργασία

Τον Απρίλιο του 2004, όταν ήταν επίσκοπος, αντιτάχθηκε με σφοδρότητα στο σχέδιο Ανάν για την επίλυση του Κυπριακού, θεωρώντας ότι δεν είχε κανένα θετικό στοιχείο για τους Ελληνοκύπριους. Το σχέδιο τελικά απορρίφθηκε από τους Ελληνοκύπριους σε δημοψήφισμα με ποσοστό 76%.

Τον Ιανουάριο του 2007 και εν μέσω προτάσεων εξαγοράς κυπριακών τραπεζών, ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Χρυσόστομος Β΄ έκανε δηλώσεις αναφορικά με τη στάση που πρέπει να κρατήσουν οι επενδυτές[20].

Το 2017 δήλωσε ικανοποιημένος από την ένταξη του εθνικιστικού ΕΛΑΜ στην κυπριακή Βουλή[21]. Πιο πριν είχε χαρακτηρίσει τα μέλη του ΕΛΑΜ «καλά παιδιά με κρυστάλλινες θέσεις», προκαλώντας αντιδράσεις[22] [23]. Ο αρχηγός της Χρυσής Αύγης Νίκος Μιχαλολιάκος εξήρε τη βοήθεια που είχε παράσχει ο αρχιεπίσκοπος στο ΕΛΑΜ[24].

Στις προεδρικές εκλογές του 2018 στην Κύπρο ανακοίνωσε πως η Εκκλησία στηρίζει τον Νίκο Αναστασιάδη[25].

Κοινωνικά θέματα Επεξεργασία

Κατά καιρούς ο Χρυσόστομος έχει επιτεθεί στη ΛΟΑΤ κοινότητα, χαρακτηρίζοντας τα μέλη της «ξετσίπωτους και ανώμαλους[26]», γεγονός για το οποίο η κοινότητα απευθύνθηκε στον Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας[27][28]. Επιπλέον ισχυρίστηκε πως θα φτιάξει σχολεία στα οποία θα δίνεται η κατάλληλη εκπαίδευση ώστε τα παιδιά να μη γίνονται ομοφυλόφιλοι[29].

Κατηγορήθηκε επίσης για ρατσισμό, όταν αναφερόμενος στους έποικους από την Τουρκία που ζουν στο ψευδοκράτος της «Βόρειας Κύπρου», τους χαρακτήρισε απολίτιστους[30][31][32].

Κριτική Επεξεργασία

Ο Χρυσόστομος είχε επικριθεί για μια σειρά από άλλα ζητήματα που σχετίζονται με τα έργα του ως επίσκοπος και ως αρχιεπίσκοπος.

Τη δεκαετία του '90, ως μητροπολίτης Πάφου, φέρεται να έδωσε εντολή για αφαίρεση αρκετών τόνων άμμου από την προστατευόμενη παραλία της Λάρας, όπου γεννούν οι χελώνες καρέτα καρέτα τα αβγά τους, προκειμένου να κατασκευάσει γήπεδο γκολφ[33].

Σύμφωνα με καταγγελίες της συντονιστικής επιτροπής της εκκλησίας της Παναγίας του Τράχωνα, στις 30 Ιανουαρίου 2015 η Ιερά Αρχιεπισκοπή με διατακτικό εσωτερικού δανεισμού υπεξαίρεσε από την εκκλησία το ποσό των 100.000 ευρώ, χωρίς να το επιστρέψει εντός της προκαθορισμένης ημερομηνίας. Δύο μήνες αργότερα, και σύμφωνα πάντα με τις καταγγελίες, η Ιερά Αρχιεπισκοπή απέσυρε από το λογαριασμό της εκκλησίας επιπλέον το ποσό των 350.000 ευρώ. Σε αυτά ο αρχιεπίσκοπος Κύπρου απάντησε πως ο ίδιος έχει το δικαίωμα της διαχείρισης των χρημάτων όλων των εκκλησιών και ότι μεταφέρει χρήματα από τις ενορίες που έχουν πλεόνασμα προς άλλες που έχουν έλλειμμα[34][35].

Τέλος, εκ μέρους της Εκκλησίας, το 2017 ο Αρχιεπίσκοπος ενεπλάκη σε υπόθεση σχετικά με τη δόμηση νέων ξενοδοχείων σε χώρο της Γεροσκήπου που ανήκει στην Εκκλησία, όπου είχαν βρεθεί αρχαιολογικά μνημεία. Αν και το τμήμα είχε χαρακτηρίσει τον χώρο προστατευόμενο, ο εισαγγελέας έκρινε ότι αυτός ο χαρακτηρισμός δεν είχε γίνει σύννομα, καθώς δεν είχε δοθεί η γραπτή συναίνεση της Εκκλησίας, όπως απαιτεί το Σύνταγμα. Ο αρχιεπίσκοπος αιτήθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο να αποχαρακτηριστεί το τεμάχιο, το οποίο έγινε δεκτό, σε συμμόρφωση με την εισαγγελική γνωμάτευση[36]. Ο ίδιος παραδέχτηκε πως απείλησε την διευθύντρια του Τμήματος Αρχαιοτήτων, η οποία αρχικά είχε αρνηθεί να υπογράψει πως δεν υπάρχουν αρχαία[37]. Αργότερα ο Χρυσόστομος ανέφερε πως δεν εννοούσε τις απειλές. Για τις αρχαιότητες είπε ότι θα προστατευτούν με ειδική κατασκευή φέρνοντας σαν παράδειγμα το Μουσείο της Ακρόπολης[38][39].

Θάνατος Επεξεργασία

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του αντιμετώπιζε πολλά προβλήματα υγείας, καθώς έπασχε από καρκίνο και μετέβαινε στο Ισραήλ και τις ΗΠΑ για ιατρικές εξετάσεις. Κάποιους μήνες νοσηλευόταν σε νοσοκομείο, ενώ τις τελευταίες εβδομάδες της ζωής του διέμενε στο διαμέρισμά του στο Αρχιεπισκοπικό Μέγαρο στην Λευκωσία, όπου και απεβίωσε ενώ κοιμόταν, το ξημέρωμα της 7ης Νοεμβρίου 2022 [40][41].

Η κηδεία του τελέστηκε στις 12 Νοεμβρίου 2022 στον Καθεδρικό Ναό του Αποστόλου Βαρνάβα, προεξάρχοντος του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου, στην πρώτη επίσκεψη Οικουμενικού Πατριάρχη στην Κύπρο κατά τα τελευταία 400 χρόνια[42]. Σε αυτήν παρέστησαν οι πρόεδροι της Κυπριακής και της Ελληνικής Δημοκρατίας, Νίκος Αναστασιάδης και Κατερίνα Σακελλαροπούλου, ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Θεόδωρος Β΄, ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Ιερώνυμος, η υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων της Ελλάδας Νίκη Κεραμέως, απεσταλμένοι άλλων αυτοκέφαλων Ορθόδοξων Εκκλησιών, ο ο καρδινάλιος Κόχ ως εκπρόσωπος του Πάπα της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, καθώς και εκπρόσωποι αλλόδοξων και αλλόθρησκων δογμάτων[43]. Ενταφιάστηκε στην κρύπτη του Καθεδρικού Ιερού Ναού, κάτω ακριβώς από την Αγία Τράπεζα, η οποία κατασκευάστηκε με σαφείς οδηγίες και αυστηρή επίβλεψη του ιδίου[44].

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. NewsRoom. «Archbishop Chrysostomos II of Cyprus celebrates his 78th Birthday | Orthodox Times (en)». orthodoxtimes (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 27 Ιουνίου 2022. 
  2. «Αρχιεπισκοπική εκλογή θρίλερ στην Κύπρο, Του Νίκου Παπαχρήστου | Kathimerini». http://www.kathimerini.gr/249539/article/epikairothta/ellada/arxiepiskopikh-eklogh-8riler-sthn-kypro. Ανακτήθηκε στις 2018-02-13. 
  3. 3,0 3,1 Roudometof, Victor. The Church of Cyprus’ Transition into the 21st Century. https://www.researchgate.net/profile/Victor_Roudometof/publication/281863703_The_Church_of_Cyprus'_Transition_into_the_21st_Century/links/55fc36ec08aec948c4b19b3f.pdf. 
  4. Αδάμου, Του Μάριου. «Η… ιερή συμφωνία Νικηφόρου-Χρυσοστόμου | News». www.sigmalive.com. Ανακτήθηκε στις 13 Φεβρουαρίου 2018. 
  5. Αντωνιάδου, Μαρία. «Το (εκλογικό) θαύμα του κ. Χρυσόστομου». TO BHMA. Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη. Ανακτήθηκε στις 13 Φεβρουαρίου 2018. 
  6. «Εκκλησία της Κύπρου - Ομιλία της Α.Μ. του Αρχιεπισκόπου Κύπρου κατά την Πανηγυρική Συνεδρία της Ιεράς Συνόδου». Εκκλησία της Κύπρου. 13 Σεπτεμβρίου 2010. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Αυγούστου 2014. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουνίου 2016. 
  7. «Ιδού ο νέος Καταστατικός Χάρτης της Εκκλησίας». www.sigmalive.com. 14 Σεπτεμβρίου 2010. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουνίου 2016. 
  8. «Θεολογική Σχολή Εκκλησίας Κύπρου». theo.ac.cy. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Ιουνίου 2016. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουνίου 2016. 
  9. «Εκκλησία της Κύπρου - Θεολογική Σχολή Εκκλησίας Κύπρου». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Οκτωβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουνίου 2016. 
  10. «ΠτΔ και Αρχιεπίσκοπος τέλεσαν τα εγκαίνια της Θεολογικής Σχολής». Φιλελευθερος. [νεκρός σύνδεσμος]
  11. "Επίτιμος Δημότης Κέρκυρας ανακηρύχθηκε ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Χρυσόστομος Β’", ΕΡΤ Κέρκυρας, 10 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2016[νεκρός σύνδεσμος]
  12. Επίτιμος Δημότης Κέρκυρας ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου, Πρακτορείο Εκκλησιαστικών Ειδήσεων "Ρομφαία", 08 Αυγούστου 2016
  13. "Επίτιμος Δημότης Ηλείας ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Χρυσόστομος Β'", Πρακτορείο Εκκλησιαστικών Ειδήσεων "Ρομφαία", Ιεροδιάκονος Τριφύλλιος Ονησιφόρου. Παρασκευή, 19 Ιανουαρίου 2018
  14. «Πύργος - Ο Δήμος τίμησε τον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου κ.κ. Χρυσόστομο ΙΙ, 19 ΙΑΝ 2018». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Ιανουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 13 Φεβρουαρίου 2018. 
  15. ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ - ΜΕΓΑΛΟΣΤΑΥΡΟΣ ΑΓΙΟΥ ΒΛΑΔΙΜΗΡΟΥ, Cyprus News Agency
  16. "Ο Χρυσόστομος Β’ αυτοβιογραφούμενος – Μεγάλη Συνέντευξη στον «Π»", ΠΟΛΙΤΗΣ 15.12.2019
  17. "Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: «Θέλω να μείνουμε ουδέτεροι. Πάει για σχίσμα»", ΕΚΚΛΗΣΙΑ ONLINE 16.12.2019
  18. «τις αντιδράσεις, ο Κύπρου Χρυσόστομος αναγνώρισε την εκκλησία της Ουκρανίας", GREEKNEWS ONLINE 25.10.2020». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Δεκεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 4 Μαρτίου 2021. 
  19. Αρχιεπίσκοπος: Προσωπικό μου πιστεύω είναι το ενιαίο κράτος, στο By SigmaLive, Part of Dias Group of Companies, 29.11.2017
  20. Α.Ε., tovima.gr — Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη. «tovima.gr - Ιερές μπίζνες στην Κύπρο». TO BHMA. Ανακτήθηκε στις 13 Φεβρουαρίου 2018. 
  21. «Ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου χαιρετίζει την είσοδο των εθνικιστών του ΕΛΑΜ στη Βουλή». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2017-11-17. https://web.archive.org/web/20171117014900/http://news247.gr/eidiseis/kosmos/news/o-arxiepiskopos-kuproy-xairetizei-thn-eisodo-twn-ethnikistwn-toy-elam-sth-voylh.4081444.html. Ανακτήθηκε στις 2017-10-12. 
  22. «Βίντεο: Ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου «ευλογεί» την είσοδο του ΕΛΑΜ στην κυπριακή Βουλή!». http://www.protothema.gr/greece/article/581722/video-o-arhiepiskopos-kuprou-eulogei-tin-eisodo-tou-elam-stin-kupriaki-vouli/. Ανακτήθηκε στις 2017-10-12. 
  23. «Βίντεο: Ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου «ευλογεί» την είσοδο του ΕΛΑΜ στην κυπριακή Βουλή!». http://www.protothema.gr/greece/article/581722/video-o-arhiepiskopos-kuprou-eulogei-tin-eisodo-tou-elam-stin-kupriaki-vouli/. Ανακτήθηκε στις 2018-02-16. 
  24. «Ν. Μιχαλολιάκος: Ποιοι ιεράρχες στηρίζουν την Χρυσή Αυγή». TO BHMA. Ανακτήθηκε στις 12 Οκτωβρίου 2017. 
  25. «Αρχιεπίσκοπος: Αναστασιάδη στηρίζει η Εκκλησία». Philenews. Ανακτήθηκε στις 13 Φεβρουαρίου 2018. 
  26. «Αρχιεπίσκοπος για ομοφυλοφιλία: Πρέπει να μάθουμε να υπερπηδούμε μερικές ανωμαλίες». 2016-11-01. http://archive.philenews.com/el-gr/koinonia-eidiseis/160/338502/archiepiskopos-i-omofylofilia-einai-ektropi-einai-amartia. Ανακτήθηκε στις 2017-10-12. [νεκρός σύνδεσμος]
  27. News, Πολίτης. «ACCEPT ΛΟΑΤ: Περιμένουμε απαντήσεις στο θέμα Αρχιεπισκόπου». ACCEPT ΛΟΑΤ: Περιμένουμε απαντήσεις στο θέμα Αρχιεπισκόπου. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Μαΐου 2017. Ανακτήθηκε στις 12 Οκτωβρίου 2017. 
  28. «Στον Γεν. Εισαγγελέα καταγγέλλει τον Αρχιεπίσκοπο η Accept-ΛΟΑΤ Κύπρου». dialogos.com.cy (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Νοεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 12 Οκτωβρίου 2017. 
  29. «Ο Αρχιεπίσκοπος της Κύπρου Ετοιμάζει Σχολεία για να Κάνει Straight τους Ομοφυλόφιλους» (στα gr). Vice. 2016-11-01. https://www.vice.com/gr/article/wnqpjx/arxiepiskopos-kuprou-sxoleia-gia-omofulofilous. Ανακτήθηκε στις 2018-02-16. 
  30. News, Πολίτης. «Αντιακελικές δηλώσεις με δόσεις ρατσισμού από τον Αρχιεπίσκοπο». Αντιακελικές δηλώσεις με δόσεις ρατσισμού από τον Αρχιεπίσκοπο. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Ιουνίου 2017. Ανακτήθηκε στις 12 Οκτωβρίου 2017. 
  31. «ΒΙΝΤΕΟ: «Άξεστοι, ανατολίτες που γεννοβολούν οι έποικοι…» Καυστικός ο Αρχιεπίσκοπος - Cyprus Times» (στα αγγλικά). Cyprus Times. 2017-05-16. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2017-11-07. https://web.archive.org/web/20171107055923/http://cyprustimes.com/2017/05/16/vinteo-axesti-anatolites-pou-gennovoloun-epiki-kafstikos-o-archiepiskopos/. Ανακτήθηκε στις 2017-10-12. 
  32. «"Εχθροί μας οι μετανάστες κηρύττει ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου", Εφημ. των Συντακτών, 27.12.2017». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Ιανουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 13 Φεβρουαρίου 2018. 
  33. «Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος: Ας μιλήσουμε για ήθος, λοιπόν». Philenews. Ανακτήθηκε στις 12 Οκτωβρίου 2017. 
  34. «Αρχιεπίσκοπος: Εγώ ασκώ διοίκηση, όποιου δεν αρέσει, έξω». 2015-04-07. http://archive.philenews.com/el-gr/koinonia-eidiseis/160/250779/archiepiskopos-ego-asko-dioikisi-opoiou-den-aresei-exo. Ανακτήθηκε στις 2017-10-12. [νεκρός σύνδεσμος]
  35. "Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: Εγώ θα κρίνω τι θα κάνω μέσα στην Εκκλησία", 10 Απριλίου 2015. Αναπαραγωγή είδησης από το ΚΥΠΕ
  36. "Εισαγγελική απόφαση για το τεμάχιο στη Γεροσκήπου", Η Καθημερινή, 04 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2017, άρθρο του Απ. Κουρουπάκη
  37. «Αρχιεπίσκοπος: Αν βρεθούν αρχαιότητες, θα τις αξιοποιήσουμε». philenews.com. 2017-10-06. http://www.philenews.com/koinonia/eidiseis/article/436128/archiepiskopos-an-brethoyn-archaiotites-tha-tis-axiopoiisoyme. Ανακτήθηκε στις 2017-12-23. 
  38. Νικολάου, Άγγελος. «Αποχαρακτηρίστηκε από Αρχαίο Μνημείο γη της Εκκλησίας». Philenews. Ανακτήθηκε στις 12 Οκτωβρίου 2017. 
  39. «Αντιδράσεις για τον αποχαρακτηρισμό τεμαχίου στη Γεροσκήπου». Kathimerini.com.cy. http://www.kathimerini.com.cy/gr/kypros/antidraseis-gia-ton-apoxaraktirismo-temaxioy-sti-geroskipoy. Ανακτήθηκε στις 2017-10-12. 
  40. «Κύπρος: Εκοιμήθη ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Χρυσόστομος Β'». www.ertnews.gr. 7 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Νοεμβρίου 2022. 
  41. «Εκοιμήθη ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Κύπρου κυρός Χρυσόστομος». Εκκλησία της Κύπρου. Ανακτήθηκε στις 7 Νοεμβρίου 2022. 
  42. «To «ύστατο χαίρε» στον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Χρυσόστομο Β' (LIVE)». ΡΟΜΦΑΙΑ. 12 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Νοεμβρίου 2022. 
  43. «Κύπρος: Στην τελευταία του κατοικία ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος Β' - Αναπαύθηκε σε κρύπτη που ετοίμασε ο ίδιος [βίντεο]». The TOC. 12 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 13 Νοεμβρίου 2022. 
  44. «Ενταφιάστηκε ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου κυρός Χρυσόστομος Β'». ΡΟΜΦΑΙΑ. 12 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Νοεμβρίου 2022. 
τίτλοι της Ορθόδοξης Εκκλησίας
Προκάτοχος
Χρυσόστομος Α΄
Μητροπολίτης Πάφου
1978-2006
Διάδοχος
Γεώργιος Δ΄
Προκάτοχος
Χρυσόστομος Α΄
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου
2006-2022
Διάδοχος
Γεώργιος