Κομητεία του Αρτουά

Η Κομητεία του Αρτουά (Γαλλικά : comte d'Artois, Ολλανδικά : graafschap Artesie) ήταν μια ιστορική επαρχία στο Βασίλειο της Γαλλίας, που κυβερνήθηκε από τους Κόμητες της Βουργουνδίας (1329 - 1493), τους Δούκες της Βουργουνδίας (1384 - 1493) και την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (1493 - 1659).

Κομητεία του Αρτουά
1237–1659
Σημαία Έμβλημα
Χώρα	Γαλλία
Πρωτεύουσα	Αράς
Γεωγραφικές συντεταγμένες	50°30′0″N 2°30′0″E
δεδομένα ()

Η κομητεία ιδρύθηκε το 1180 και δόθηκε στην Ισαβέλλα του Αινώ, που έγινε κόμισσα τού Αρτουά ιδίω δικαιώματι (suo jure). Αυτή το κληρονόμησε στο μόνο τέκνο της Λουδοβίκο Η΄ της Γαλλίας και αυτός στον δευτερότοκο γιο του Ροβέρτο Α΄, που την κυβέρνησε σαν ανεξάρτητη κομητεία. Αργότερα πέρασε στους Βαλουά δούκες της Βουργουνδίας (1384). Όταν απεβίωσε ο τέταρτος δούκας Κάρολος της Βουργουνδίας, το Αρτουά κληρονόμησε ο Οίκος των Αψβούργων και πέρασε στον Ισπανικό κλάδο τού Οίκου. Μετά την έκρηξη των θρησκευτικών επαναστάσεων στην Ολλανδία (1566), το Αρτουά συμμετείχε στην Ολλανδική Επανάσταση (1576), στην Ειρήνευση της Γάνδης και στην Ένωση της Ουτρέχτης (1579). Η κομητεία του Αρτουά, μαζί με την κομητεία του Αινώ, προχώρησε σε συμφωνία με τον Φίλιππο Β΄ της Ισπανίας και παρέμεινε στις Ισπανικές Κάτω Χώρες, μέχρι την εποχή που κατακτήθηκε από τη Γαλλία, όταν ξεκίνησε ο Τριακονταετής Πόλεμος. Η ένωση της κομητείας με τη Γαλλία αναγνωρίστηκε με τη Συνθήκη των Πυρηναίων (1659) και έγινε Γαλλική επαρχία, καθώς η συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων τής περιοχής ήταν ήδη Γαλλόφωνοι.

Γεωγραφία

Το σημερινό Αρτουά βρίσκεται στη βόρεια Γαλλία, στα σύνορα με το Βέλγιο. Η περιοχή έχει έκταση 4.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα και πληθυσμό 1.000.000 κατοίκους. Οι κύριες πόλεις είναι: Αράς, Βουλώνη, Καλαί και Λανς· η κομητεία αποτελεί στην εποχή μας τον Γαλλικό νομό Πα-ντε-Καλαί. Το Αρτουά ήταν στην αρχή μία ανεξάρτητη κομητεία, που αποσπάστηκε από την κομητεία της Φλάνδρας και πέρασε σαν προίκα στη Φλαμανδή πριγκίπισσα Ισαβέλλα του Αινώ, όταν αυτή παντρεύτηκε τον Φίλιππο Β΄ Αύγουστο της Γαλλίας. Η κομητεία βρισκόταν στο εσωτερικό τού σημερινού διαμερίσματος Πα-ντε-Καλαί· στο δυτικό του τμήμα ζούσαν οι Βουλωνέζοι. Αντιστοιχούσε στις σημερινές περιοχές τού Αράς, τού Σαιν-Ομέρ και τού Λανς. Αποτελεί το δυτικό τμήμα ενός ανθρακοφόρου πεδίου, που εκτείνεται από το διαμέρισμα Νορντ μέχρι το κεντρικό Βέλγιο.

Ιστορία

Δημιουργία

Την εποχή του Ιουλίου Καίσαρα το Αρτουά κατοικήθηκε από τους Ατρεβάτες, μία από τις φυλές που αναφέρονται σαν Βελγόφωνοι. Η πρωτεύουσά τους "Νεμετοσέννα", που μεταφράζεται στα Κελτικά σαν "ιερός χώρος", αποτελούσε τη σημερινή πόλη του Αράς, η οποία πήρε το όνομά της από την αρχαία ονομασία της περιοχής. Στην Αρχαία Ρώμη βρισκόταν στη Βελγική Γαλατία και κατοικήθηκε στην αρχή από Κέλτες. Καθώς εξασθενούσε η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, η κάτοικοι αντικαταστάθηκαν από τα Γερμανικά φύλα. Η κομητεία του Αρτουά ήταν στην αρχή φέουδο, που δημιούργησε η Δυναστεία των Καρολιδών στη Δυτική Φραγκία. Οι περιοχές προσαρτήθηκαν στην Κομητεία της Φλάνδρας: την προσάρτηση ξεκίνησε ο Βαλδουίνος Β΄ της Φλάνδρας και την ολοκλήρωσε ο γιος του Αρνούλφος Α΄ της Φλάνδρας.

Το νέο πριγκιπάτο του Αρτουά δημιουργήθηκε με την απόσπασή του από την κομητεία της Φλάνδρας (1180), όταν ο Φίλιππος της Αλσατίας το έδωσε προίκα στην ανεψιά του Ισαβέλλα του Αινώ, που παντρεύτηκε τον Γάλλο βασιλιά Φίλιππο Β΄ Αύγουστο. Όταν απεβίωσε η Ισαβέλλα, η κομητεία μεταβιβάστηκε στο Γαλλικό στέμμα, γεγονός που συνάντησε σκληρή αντίδραση από τους κατοίκους της Φλάνδρας. Ο γιος της, Λουδοβίκος (Η΄), τότε δελφίνος, ανακηρύχτηκε "κόμης της Φλάνδρας" και προχώρησε σε εκστρατεία στα Φλαμανδικά εδάφη. Ο δελφίνος Λουδοβίκος (Η΄) νίκησε τους Φλαμανδούς στη "μάχη του Μπουβίν" (1214), όπου ο κόμης Φερδινάνδος της Φλάνδρας αιχμαλωτίστηκε για 12 χρόνια και η κομητεία πέρασε οριστικά στους Καπετίδες με τη "Συνθήκη του Μελάν" (1226).

Καπετίδες

Ο δεύτερος γιος του Λουδοβίκου Η΄ τού Λέοντος, ο Ροβέρτος Α΄ του Αρτουά, πήρε την κομητεία σαν δώρο από τον πατέρα του (1237) και έγινε ο γενάρχης του κλάδου του Αρτουά από τον Οίκο των Καπετιδών. Όταν ο γιος του Ροβέρτος Β΄ του Αρτουά πέθανε στη "μάχη των Χρυσών Σπιρουνιών" (1302), ξεκίνησε σκληρός αγώνας διαδοχής ανάμεσα στην κόρη του Μαώ του Αρτουά και τον ανεψιό της Ροβέρτο Γ΄. Ο Ροβέρτος Γ΄ του Αρτουά διεκδικούσε την κομητεία του Αρτουά χάρη στα δικαιώματα τού πατέρα του Φιλίππου, γιου του Ροβέρτου Β΄, που έπεσε στη "μάχη του Φυρν" (1298)· η διαφορά κρίθηκε υπέρ της Μαώ. Η Μαώ παντρεύτηκε τον Όθωνα Δ΄ κόμη της Βουργουνδίας· με τον θάνατό της (1329) η κομητεία πέρασε στην κόρη τους Ιωάννα Β΄ της Βουργουνδίας, που παντρεύτηκε τον Γάλλο βασιλιά Φίλιππο Γ΄ τον Υψηλό (1315). Όταν πέθανε η Ιωάννα Β΄ (1330), κληροδότησε την κομητεία της Βουργουνδίας (μετέπειτα Φρανς-Κοντέ) και το Αρτουά στη μεγαλύτερη κόρη της Ιωάννα Γ΄ της Βουργουνδίας.

Η Ιωάννα Γ΄ συμμάχησε με τον Οίκο της Βουργουνδίας, έναν άλλο παλαιότερο κλάδο του Οίκου των Καπετιδών και παντρεύτηκε τον Εύδη Δ΄ δούκα της Βουργουνδίας (1330). Οι περιοχές του Αρτουά, του Φρανς-Κοντέ και του δουκάτου της Βουργουνδίας περιήλθαν στον εγγονό της Φίλιππο του Ρουβρ (1350). Με τον πρόωρο θάνατο του Φιλίππου (1361) πέρασαν στη δεύτερη κόρη της Ιωάννας Β΄, τη Μαργαρίτα Α΄ της Βουργουνδίας, της οποίας κληρονόμος ήταν ο γιος της Λουδοβίκος Β΄, κόμης της Φλάνδρας (1382). Η Φλάνδρα, το Αρτουά και η Φρανς-Κοντέ έγιναν τμήματα στο απέραντο Δουκάτο της Βουργουνδίας (1384). Τον Λουδοβίκο Β΄ κληρονόμησε η κόρη του Μαργαρίτα Γ΄, κόμισσα της Φλάνδρας, που παντρεύτηκε τον Φίλιππο Β΄ τον Τολμηρό (1369), ο οποίος έτσι έγινε δούκας της Βουργουνδίας. Το Αρτουά διατηρήθηκε στους απογόνους του από τον Οίκο των Βαλουά, επίσης πλάγιο κλάδο του Οίκου των Καπετιδών, που εξέλιπε, όταν ο Κάρολος της Βουργουνδίας σκοτώθηκε χωρίς γιους στη "μάχη του Νανσύ" (5 Ιανουαρίου 1477).

Αψβούργοι

Ο Λουδοβίκος ΙΑ΄ της Γαλλίας έκανε κατάσχεση της κομητείας για λογαριασμό του Γαλλικού στέμματος, αλλά τη διεκδίκησε ο Μαξιμιλιανός (Α΄), γιος του αυτοκράτορα Φρειδερίκου Γ΄ των Αψβούργων, που παντρεύτηκε τη Μαρία της Βουργουνδίας, κόρη του Καρόλου. Οι δυο στρατοί συναντήθηκαν στη "μάχη του Γκουίνγκεϊτ" (7 Αυγούστου 1479)· ο Οίκος των Αψβούργων ήταν ο μεγάλος νικητής, αλλά η Μαρία πέθανε πρόωρα (1482). Ο Μαξιμιλιανός (Α΄) κράτησε μονάχα τη Φλάνδρα, αντίθετα το Αρτουά και το Φρανς-Κοντέ πέρασαν στον Γάλλο βασιλιά με τη Συνθήκη του Αράς (1482).

Ο γιος και διάδοχος του Λουδοβίκου ΙΑ΄, ο Κάρολος Η΄ της Γαλλίας παραχώρησε τις περιοχές στον Μαξιμιλιανό Α΄, που έγινε με τη "Συνθήκη του Σανλίς" Αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (1493). Η κομητεία του Αρτουά ανήκε στις Δεκαεπτά Επαρχίες, που περιείχαν όλες τις Κάτω Χώρες, οι οποίες πέρασαν αρχικά στον Βουργουνδικό κύκλο (1512) και τελικά στην Ισπανία των Αψβούργων (1556). Το Αρτουά, το Αινώ και η Βαλλονική Φλάνδρα υπέγραψαν την "Ένωση του Αρράς" και δημιούργησαν την Ένωση της Ουτρέχτης (1579). Στην Ένωση ήταν οι επτά βόρειες επαρχίες που έμειναν πιστές στους Αψβούργους της Ισπανίας και έτσι η Ένωση των επτά επαρχιών έγινε η προκάτοχος της Ολλανδικής Δημοκρατίας.

Ένωση με τη Γαλλία

Ο Λουδοβίκος ΙΓ΄ της Γαλλίας κατέκτησε το Αρτουά, όταν ξεκίνησε ο Γάλλο-Ιταλικός πόλεμος (1640)· με τη Συνθήκη των Πυρηναίων (1659) αυτό έγινε Γαλλική επαρχία. Τον τίτλο του κόμη του Αρτουά χρησιμοποίησε μόνο μία φορά ο Κάρολος Ι΄ της Γαλλίας, εγγονός του Λουδοβίκου ΙΕ΄ της Γαλλίας, που έγινε κατόπιν βασιλιάς της Γαλλίας (1824).

Πηγές

• Vanderkindere, Léon (1902), La Formation territoriale des principautés belges au Moyen Âge (Στα Γαλλικά)
• Goethals-Vercruysse, Jacques Joseph Ignace; Voisin, Auguste (1834), Bataille de Courtrai, ou des Eperons d'Or (Στα Γαλλικά)
• Northern France Nobility: Robert of Artois, Fondation for Medieval Genealogy.