Βικιπαίδεια

Λαγκάδια Αρκαδίας

οικισμός της Ελλάδας

Συντεταγμένες: 37°41′N 22°2′E / 37.683°N 22.033°E / 37.683; 22.033

Τα Λαγκάδια είναι οικισμός της Πελοποννήσου στην Περιφερειακή Ενότητα Αρκαδίας.[1][2]

Λαγκάδια
Πανοραμική άποψη των Λαγκαδίων.
Λαγκάδια is located in Greece
Λαγκάδια
Λαγκάδια
Διοίκηση
ΧώραΕλλάδα
ΠεριφέρειαΠελοποννήσου
Περιφερειακή ΕνότηταΑρκαδίας
ΔήμοςΓορτυνίας
Δημοτική ΕνότηταΛαγκαδίων
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμαΠελοπόννησος
ΝομόςΑρκαδίας
Υψόμετρο966 μέτρα
Πληθυσμός
Μόνιμος291
Έτος απογραφής2021
Πληροφορίες
Ονομασία κατοίκωνΛαγκαδινοί, Λαγκαδιανοί
Ταχ. κώδικας220 03
Τηλ. κωδικός2795
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Γενικά στοιχεία

Επεξεργασία

Τα Λαγκάδια βρίσκονται στις νότιες πλαγιές του Δυτικού Μαινάλου και του βουνού Πέντε Αδέλφια[1] με κατεύθυνση νοτιο-ανατολική επάνω στον οδικό άξονα Τρίπολης-Πύργου. Είναι κτισμένα σε πλαγιά κλίσης 70 μοιρών, σε μεσοσταθμικό υψόμετρο 920 μέτρων[3] ενώ διατρέχονται από τρία ρέματα.[4] Το χωριό ορίζεται από τον εθνικό δρόμο στον Πάνω και στον Κάτω Μαχαλά. Ο Κάτω Μαχαλάς είναι μία ρεματιά, στην οποία κυλά το Λαγκαδιανό ποτάμι, ή Τουθόα κατά τον Παυσανία, που αποτελεί παραπόταμο του Λάδωνα.

Υπήρξε σημαντικό κεφαλοχώρι της ορεινής Πελοποννήσου όπου η δημιουργία παραδοσιακών συντεχνιών τεχνιτών πέτρας (μπουλούκια) κατά το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα και έπειτα έφεραν πλούτο και πληθυσμιακή ανάπτυξη, καθιστώντας το ένα από τα πιο σημαντικά της ευρύτερης περιοχής. Σημαντικό ρόλο στην ιστορία του χωριού διαδραμάτισε η ιστορική οικογένεια των Δεληγιανναίων που υπήρξαν προύχοντες των Λαγκαδίων και μετέπειτα πολιτικοί ενώ αρκετοί αγωνιστές κατάγονταν από τα Λαγκάδια όπως ο Δημήτριος Δημητρακόπουλος.

Κατά τα μέσα του 19ου αιώνα οι Λαγκαδινοί κτίστες έγιναν οι πιο σημαντικοί κτίστες της μικρής τότε Ελλάδας και το χωριό το 1896 έφτασε να απαριθμεί σχεδόν 7.000 κατοίκους. Οι οικονομικές ωστόσο κρίσεις των αρχών του 20ου αιώνα, και η σταδιακή παρακμή της παραδοσιακής οικοδομικής τέχνης οδήγησε στην μετανάστευση των κατοίκων προς τα αστικά κέντρα και το εξωτερικό. Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο οι περισσότεροι Λαγκαδινοί κτίστες μετακινήθηκαν προς την Αθήνα και τα υπόλοιπα αστικά κέντρα εγκαταλείποντας οριστικά την τέχνη τους και το χωριό για να δουλέψουν με παραδοτέα υλικά και καλύτερες συνθήκες εργασίας.

Σήμερα τα Λαγκάδια ζουν κυρίως χάρη στην κτηνοτροφία και αποτελούν κομβικό σημείο επάνω στον άξονα Τρίπολης-Πύργου. Από το 1948 μέχρι και το 2011 υπήρξαν δήμος, ενώ πλέον αποτελούν δημοτική ενότητα του δήμου Γορτυνίας.[5] Διαθέτουν ενεργό δημοτικό σχολείο. Η διαχρονική ενασχόληση των κατοίκων με την τέχνη της πέτρας έχουν προικίσει τα Λαγκάδια με σημαντικό απόθεμα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής με αποτέλεσμα να έχουν χαρακτηριστεί παραδοσιακός οικισμός.[6][7]

Ιστορικά στοιχεία

Επεξεργασία
 
Λαγκάδια. Θέα από τον Πάνω Μαχαλά.

Υπάρχουν διάφοροι θρύλοι για την ίδρυση των Λαγκαδίων. Ένας από αυτούς αναφέρει ότι κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας (αρχές 13ου αι.) οι τεχνίτες που ανέλαβαν το χτίσιμο του κάστρου της Άκοβας, κατοίκησαν τη σημερινή περιοχή των Λαγκαδίων, όπου συνέχισαν να ασκούν από γενιά σε γενιά την τέχνη του χτίστη. Η θεωρία αυτή δεν είναι γενικά αποδεκτή λόγω της σχετικά μεγάλης απόστασης των δύο τοποθεσιών.[8]

Άλλη εκδοχή προέρχεται από τους Δεληγιανναίους, γνωστούς κοτζαμπάσηδες της περιοχής. Σύμφωνα με αυτήν, ένας πρόγονός τους ονόματι Πέτρος Λίτινος, υπήρξε γραμματέας του Αϊδίν Αγά κατά την κατάληψη της Πελοποννήσου από τον Μωάμεθ Β΄ τον Πορθητή. Για τις υπηρεσίες του έλαβε γαίες στην περιοχή της Γορτυνίας, όπου και κατοίκησε. Ο απόγονός του, ιερέας Ιωάννης Λίτινος θεωρείται συνοικιστής της Άνω Γειτονιάς των Λαγκαδίων.[9][10]

 
Ναός Αγίων Αποστόλων (1854)

Άλλη άποψη είναι ότι το χωριό δημιουργήθηκε πιθανότατα γύρω στο 1500 από τη συνένωση μικρών οικισμών της περιοχής με βασικότερους τους οικισμούς Κρέσπη και Δραΐνα, που βρίσκονται σήμερα εντός των ορίων του χωριού. Το χωριό (ή ένα μέρος αυτού) αναφέρεται για πρώτη ίσως φορά με το όνομα «Λαγκάδια» σε Οθωμανικό κατάστιχο του 1570, όπου φαίνεται να έχει 46 σπίτια. Στο ίδιο κατάστιχο σημειώνεται και η Δραΐνα ως ανεξάρτητος οικισμός με 44 σπίτια.[11] Στα 1698-1699 προστίθενται οι 8 οικογένειες του γειτονικού οικισμού Αρβίτσα (Άρβιτσα) που ανεβάζουν τον πληθυσμό των Λαγκαδίων στα 207 άτομα κατά την απογραφή του 1700.[12]

Επανάσταση 1821

Επεξεργασία
Η ενότητα αυτή δεν τεκμηριώνεται επαρκώς με παραπομπές. Παρακαλούμε βοηθήστε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Ατεκμηρίωτο υλικό μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί. (Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 01/08/2019)

Στα Λαγκάδια η επανάσταση κηρύχτηκε στις 23 Μαρτίου 1821.[1] Την 1η Απριλίου 1821 ο κοτζαμπάσης Κανέλλος Δεληγιάννης διατάσσει τη σφαγή όλων των Τούρκων Λαγκαδινών (40 οικογένειες) και την πυρπόληση του τζαμιού. Συνολικά σφαγιάστηκαν περίπου 300 άοπλοι άντρες (λίγες ημέρες νωρίτερα είχαν αφοπλιστεί), γυναίκες και παιδιά. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να τρομοκρατηθούν οι κάτοικοι της γύρω περιοχής που, φοβούμενοι αντίποινα, εντάχθηκαν στο πλευρό των Δεληγιανναίων, οι οποίοι είχαν πλέον πέσει στη δυσμένεια των Τούρκων και χρειάζονταν υποστήριξη.[13]

Το 1825 ο Ιμπραήμ έχοντας ανακαταλάβει το μεγαλύτερο μέρος της Πελοποννήσου εισέρχεται στα άδεια από κατοίκους Λαγκάδια και στήνει για μερικές μέρες το αρχηγείο του στο σπίτι των Δεληγιανναίων και στη συνέχεια τα καταστρέφει.[1]

Η προσφορά των Λαγκαδινών στον αγώνα του 1821 ήταν μεγάλη. Εκτός από την προσωπική τους συμμετοχή (Γιάννης Θεοφιλόπουλος «Καραβογιάννης», Παπασταθούλης, Θανάσης Κίντζιος, Μιχάλης Κίντζιος, Ιωάννης Χριστοδουλόπουλος), βοήθησαν και με το χτίσιμο πολλών και σημαντικών οχυρωματικών έργων.

19ος – 20ος αιώνας

Επεξεργασία
Η ενότητα αυτή δεν τεκμηριώνεται επαρκώς με παραπομπές. Παρακαλούμε βοηθήστε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Ατεκμηρίωτο υλικό μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί. (Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 01/08/2019)
 
Χαρακτηριστικό τετραώροφο Λαγκαδινό σπίτι του 19ου αι.

Μετά την απελευθέρωση, οι Λαγκαδινοί επιδίδονται σχεδόν αποκλειστικά στο επάγγελμα του χτίστη, οργώνοντας όλη την Πελοπόννησο σε ομάδες (μπουλούκια) κατασκευάζοντας σπίτια, γεφύρια, σχολεία, βρύσες και εκκλησίες. Η φήμη τους εξαπλώνεται γρήγορα και γίνονται πλέον περιζήτητοι. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα μια περίοδο μεγάλης ευημερίας. Τα Λαγκάδια γίνονται η μεγαλύτερη πόλη της Αρκαδίας μετά την Τρίπολη με πληθυσμό σχεδόν 7.000 κατοίκους τη δεκαετία του 1890. Στα τέλη όμως του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα, μεγάλο μέρος του πληθυσμού αναγκάζεται να μεταναστεύσει αναζητώντας καλύτερη τύχη κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες. Πολλοί ακόμα φεύγουν μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο για την Αθήνα και τον Πύργο. Αποτέλεσμα της εξωτερικής και εσωτερικής μετανάστευσης είναι η πληθυσμιακή συρρίκνωση των Λαγκαδίων που σήμερα αριθμούν 700 περίπου κατοίκους εκ των οποίων ελάχιστοι είναι μόνιμοι.

Εκπαίδευση

Επεξεργασία

Το 1866, με δωρεά του Δημήτριου Δημητρακόπουλου ύψους 10.000 δραχμών κτίστηκε το Γυμνάσιο Λαγκαδίων[14]. Με τα χρήματα του Δημητρακόπουλου ολοκληρώθηκαν το 1868 η τοιχοποιία και η στέγη. Το κτήριο αποπερατώθηκε περί το 1890, με κρατική επιχορήγηση που εξασφάλισε ο πρώην Υπουργός Οικονομικών Απόστολος Αθανασιάδης. Πρόκειται για επιβλητικό κτήριο, με τρεις ορόφους και εξαιρετικής ποιότητας λιθοδομή, αντιπροσωπευτική της Λαγκαδινής τέχνης της πέτρας. Πρωτομάστορες αναφέρονται οι: Σίνος Γκιώκας, Αντώνιος Κάτσαινος και Βασίλης Λώλος.[15]

Το Γυμνάσιο-Λύκειο του χωριού δεν λειτουργεί απο το 2011[16] ενώ το νηπιαγωγείο έκλεισε το 2022[17] αφήνοντας μόνο το δημοτικό σχολείο να λειτουργεί.

Αξιοθέατα

Επεξεργασία
Η ενότητα αυτή δεν τεκμηριώνεται επαρκώς με παραπομπές. Παρακαλούμε βοηθήστε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Ατεκμηρίωτο υλικό μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί. (Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 01/08/2019)
 
Ο Εσταυρωμένος, Ναός Παμμεγίστων Ταξιαρχών (1808)

Εκτός από το τοπίο, τα τρεχούμενα νερά, τις παραδοσιακές βρύσες και τα γεφύρια, σημαντικά αξιοθέατα στα Λαγκάδια αποτελούν οι ναοί των Ταξιαρχών και του Τίμιου Προδρόμου. Χτίστηκαν και οι δύο το 1808 σε διάστημα 40 ημερών λόγω χρονικού περιορισμού που έθεσαν οι Τούρκοι. Στον Κάτω Μαχαλά ο Ναός των Αγίων Αποστόλων που κατασκευάστηκε το 1854. Διατηρείται επίσης και το αρχοντικό των Δεληγιανναίων.[18]

 
Το ρολόι της εκκλησίας των Ταξιαρχών (1910)

Πληθυσμιακή εξέλιξη

Επεξεργασία
Έτος Κάτοικοι
1570 46 σπίτια
1698 80 οικογένειες
1700 207 κάτοικοι
1815 300 οικογένειες
1829 274 οικογένειες
1834 497 οικογένειες / 2.357 κάτοικοι
1849 727 οικογένειες / 3.183 κάτοικοι
1851 3.390 κάτοικοι
1861 3.357 κάτοικοι
1879 4.852 κάτοικοι
1896 6.815 κάτοικοι
1907 4.524 κάτοικοι
1928 3.268 κάτοικοι
1940 3.333 κάτοικοι
1951 2.359 κάτοικοι[19]
1961 2.238 κάτοικοι
1981 Λαγκάδια: 821[20]

Δήμος Λαγκαδίων: 1.188 κάτοικοι

1991 671 κάτοικοι[21]
2001 704 κάτοικοι[22]
2011 Λαγκάδια: 355 κάτοικοι,[23]
Δημοτική Ενότητα Λαγκαδίων: 636 κάτοικοι

Προσωπικότητες

Επεξεργασία

Πολιτικοί

Επεξεργασία

Αθλητές

Επεξεργασία

Αγωνιστές του 1821

Επεξεργασία

Έμποροι

Επεξεργασία

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα. 37. Εκδοτικός Οργανισμός Πάπυρος. 1996. σελ. 179. 
  2. ↑ Εγκυκλοπαίδεια Νέα Δομή. 19. Αθήνα: Τεγόπουλος - Μανιατέας. 1996. σελ. 220. 
  3. ↑ «Λαγκάδια ΑΡΚΑΔΙΑΣ, Δήμος ΓΟΡΤΥΝΙΑΣ | buk.gr». buk.gr. Ανακτήθηκε στις 15 Ιουνίου 2024. 
  4. ↑ Ελληνική Στατιστική Αρχή - Απογραφή πληθυσμού-κατοικιών, 18 Μαρτίου 2001 Αρχειοθετήθηκε 2020-01-10 στο Wayback Machine., σελ. 355, στο e-demography.gr
  5. ↑ «Λαγκάδια Αρκαδίας». Διοικητικές μεταβολές των ΟΤΑ. Ελληνική Εταιρία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης. Ανακτήθηκε στις 15 Ιουνίου 2024. 
  6. ↑ «ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΑΡΚΑΔΙΑΣ» από old.domiki.gr. Αρχειοθετήθηκε 31/08/2018. Ανακτήθηκε 31/08/2018.
  7. ↑ «ΦΕΚ-594/Δ/78» σελ. 6331 (σελ. 3 του pdf), από αναζήτηση ΦΕΚ. Ανακτήθηκε 31/08/2018.
  8. ↑ Κωνσταντινόπουλος Χρήστος, Οι Λαγκαδινοί Μαστόροι, Αθήνα 1970.
  9. ↑ Φωτόπουλος, Αθανάσιος Θ., Οι Κοτζαμπάσηδες της Πελοποννήσου κατά τη δεύτερη Τουρκοκρατία (1715-1821), εκδ. Ηρόδοτος, Αθήνα 2005. ISBN 960-8256-46-1. ISBN-13 978-960-8256-46-0.
  10. ↑ Τσαφάρας Βασίλειος, Λαογραφικά Γορτυνίας, κτίσις Λαγκαδίων, Αθήνα 1962, σελ. 11-17.
  11. ↑ Πρωθυπουργικό Οθωμανικό Αρχείο, Κων/πολη (İstanbul Başbakanlık Osmanlı Arşivi), αρ.560.
  12. ↑ Βασίλης Παναγιωτόπουλος, Πληθυσμός και Οικισμοί της Πελοποννήσου 13ος-18ος αι., Εμπορική Τράπεζα της Ελλάδος, Αθήνα 1987.
  13. ↑ Δεληγιάννης Κανέλλος, Απομνημονεύματα, εκδ. Πελεκάνος, Αθήνα 2005, σελ 182-183, 225, 229-230.
  14. ↑ ΦΕΚ Α' 373-16/12/1910
  15. ↑ (PDF) https://www.anthitispetras.gr/images/antipetras/pdf_file/book/Epoxh_pandhmias/Anthi%20tis%20Petras%20Edition%20FINAL.pdf.  Missing or empty |title= (βοήθεια)
  16. ↑ «ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, Τεύχος Δεύτερο, Αρ. Φύλλου 440» (PDF). ΕΘΝΙΚΟ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟ. 18 Μαρτίου 2011. 
  17. ↑ «Το δημογραφικό βάζει λουκέτο σε σχολεία - 31 κλείνουν στην Πελοπόννησο λόγω έλλειψης μαθητών». The TOC. 20 Αυγούστου 2022. Ανακτήθηκε στις 1 Οκτωβρίου 2022. 
  18. ↑ «Λαγκάδια Αρκαδίας - Σύνδεσμος των εν Αττική Λαγκαδινών». www.lagkadia.com. Ανακτήθηκε στις 16 Οκτωβρίου 2021. 
  19. ↑ Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 7ης Μαρτίου 1951, σελ. 26 του pdf. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2013-05-14. https://web.archive.org/web/20130514080510/http://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_1951_1.pdf. 
  20. ↑ Πραγματικός πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφή της 5 Απριλίου 1981, σελ. 41 του pdf. https://www.eetaa.gr/eetaa/metaboles/apografes/apografi_1981_1.pdf. 
  21. ↑ Πραγματικός πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφή της 17 Μαρτίου 1991, σελ. 38 του pdf. https://www.eetaa.gr/eetaa/metaboles/apografes/apografi_1991_1.pdf. 
  22. ↑ Πραγματικός πληθυσμός της Ελλάδος - Απογραφή 2001, σελ. 37 του pdf. https://www.eetaa.gr/eetaa/metaboles/apografes/apografi_2001_1.pdf. 
  23. ↑ ΦΕΚ αποτελεσμάτων ΜΟΝΙΜΟΥ πληθυσμού απογραφής 2011», σελ. 10744 (σελ. 270 του pdf)

Πηγές

Επεξεργασία
  • Βασίλειος Ι. Τσαφάρας, Λαγκάδια, Έκδοσις και Τύπος οίκου Μιχαήλ Ι. Σαλιβέρου, Αθήναι 1937.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Λαγκάδια_Αρκαδίας&oldid=10801441"