Σάντσο της Προβηγκίας
Ο Σάντσο της Προβηγκίας, (ισπανικά: Sancho I de Cerdana, 1161 - 1223) μέλος του Οίκου της Βαρκελώνης ήταν Κόμης της Προβηγκίας (1181 - 1185), Κόμης της Σερδάνια (1168 - 1212), κόμης τού Ρουσσιγιόν (1208 - 1212) και κόμης των Ζεβωντάν, Ροντέζ και Καρλά (1183 - 1185). Διορίστηκε αντιβασιλιάς της Προβηγκίας (1209 - 1218) την εποχή που ήταν ανήλικος ο μικρανεψιός του Ραϋμόνδος Βερεγγάριος Δ΄ της Προβηγκίας (1209 - 1218) και αντιβασιλιάς της Αραγωνίας (1214 - 1218) την εποχή που ήταν ανήλικος ο μικρανεψιός του Ιάκωβος Α΄ της Αραγωνίας. Ο Σάντσο ήταν τέταρτος γιος του Ραϋμόνδου Βερεγγάριου Δ΄ της Βαρκελώνης και της Πετρονίλας της Αραγωνίας μέλους του Οίκου των Χιμένεθ και κόρης του Ραμίρο Β΄ της Αραγωνίας.
Σάντσο της Προβηγκίας | |
---|---|
Γενικές πληροφορίες | |
Γέννηση | 1161 |
Θάνατος | 1223 |
Χώρα πολιτογράφησης | Στέμμα της Αραγωνίας |
Πληροφορίες ασχολίας | |
Ιδιότητα | αντιβασιλιάς |
Οικογένεια | |
Σύζυγος | Sancha de Lara[1] Ermessenda of Rocabertí |
Τέκνα | Νούνιο Σάντσεθ |
Γονείς | Ραϋμόνδος Βερεγγάριος Δ΄ της Βαρκελώνης[2] και Πετρονίλα της Αραγωνίας[2] |
Αδέλφια | Αλφόνσος Β΄ της Αραγωνίας Berenguer of Barcelona Πέτρος της Βαρκελώνης Ραϋμόνδος Βερεγγάριος Γ΄ της Προβηγκίας Ντούλσε της Αραγωνίας |
Οικογένεια | Οίκος της Βαρκελώνης |
Αξιώματα και βραβεύσεις | |
Αξίωμα | Κόμης της Προβηγκίας (1181–1185) count of Cerdagne (1168–1212) count of Roussillon (1185–1212) αντιβασιλιάς (1214–1218) |
Σχετικά πολυμέσα | |
Πρώτα χρόνια
ΕπεξεργασίαΤην εποχή που πέθανε ο πατέρας του ήταν βρέφους ενός έτους, γι'αυτό δεν είχε δικαίωμα όχι μόνο να κληρονομήσει τίτλους και εδάφη αλλά ούτε καν τους μεγαλύτερους αδελφούς του σε περίπτωση που πέθαιναν χωρίς διαδόχους.[3] Κληρονόμησε την Προβηγκία (1181) μόνο όταν δολοφονήθηκε ο τρίτος του αδελφός Ραϋμόνδος Βερεγγάριος Γ΄ της Προβηγκίας χωρίς απογόνους ενώ είχε δεχτεί πριν μερικά χρόνια τη Σερδάνια (1175). Ο Σάντσο ενηλικιώθηκε γύρω στο 1175 την ίδια εποχή που ο μεγαλύτερος αδελφός του Αλφόνσος Β΄ της Αραγωνίας τον παρουσίασε σε μερικά βασιλικά διατάγματα στην Αραγωνία και την Προβηγκία. Εμφανίζεται περιστασιακά πριν το 1180 με τον τίτλο "Κόμης της Σερδάνια" αλλά συνήθως καταγράφεται ως "ο αδελφός του βασιλιά". Ο Αλφόνσος Β΄ δεν φαίνεται να τον εμπιστευόταν στη διοίκηση της Σερδάνια και έκανε συχνές επεμβάσεις την περίοδο 1177 - 1188, το όνομα του Σάντσο δεν εμφανίζεται στη συνέχεια στη Σερδάνια.[3][4]
Κόμης της Προβηγκίας
ΕπεξεργασίαΗ προτεραιότητα του Σάντσο όταν ανέλαβε την κομητεία της Προβηγκίας ήταν να την υπερασπιστεί από τον διεκδικητή Ραϋμόνδο Ε΄ της Τουλούζης, τα επόμενα χρόνια κήρυξε τον πόλεμο στην Τουλούζη.[5] Ο αδελφός του Αλφόνσος Β΄ συναντήθηκε μαζί του στο Αιξ-αν-Προβάνς, έδωσε απαλλαγή στους Ιωαννίτες Ιππότες από τα φορολογικά τους καθήκοντα και τα διόδια που πλήρωναν στην Προβηγκία.[6] Ο Αλφόνσος ενίσχυσε επίσης τον μικρότερο αδελφό του Σάντσο με περισσότερες κομητείες όπως η Ροντέζ και η Καρλάτ.[7][8][9] Τα έξοδα του Σάντσο τον Νοέμβριο του 1184 την εποχή που παρέμεινε στο Περπινιάν καταγράφονται αναλυτικά στους βασιλικούς καταλόγους της αυλής από τον αδελφό του Αλφόνσο.[10] Τα πρώτα χρόνια που κυβέρνησε ο Σάντσο την Προβηγκία ο γείτονας του Γουλιέλμος Δ΄ του Φορκαλκιέ ήρθε σε σύγκρουση μαζί του.[11] Ο Σάντσο υπέγραψε τελικά συμμαχία με τον κόμη του Φορκαλκιέ και τη Δημοκρατία της Γένοβας (1184), συμφώνησε να αντισταθεί στις προσπάθειες του αδελφού του να καταλάβει περιοχές που ανήκαν στη Γένοβα και τη Μασσαλία. Όταν ξέσπασε πόλεμος ανάμεσα στη Γένοβα και την Πίζα υποστήριξε ανοιχτά τη Γένοβα.[3][9][12][13]
Σύγκρουση με τον αδελφό του Αλφόνσο Β΄
ΕπεξεργασίαΟι πράξεις του Σάντσο προκάλεσαν την έντονη αντίδραση του Αλφόνσου Β΄, του πήρε πίσω τις κομητείες που του είχε παραχωρήσει και διόρισε στη θέση του τον Ρότζερ Μπέρναρντ Α΄, κόμη της Φουά.[14] Μερικοί ιστορικοί σημειώνουν ότι ο Αλφόνσος Β΄ βρήκε τις συμμαχίες του Σάντσο σαν πρόφαση επειδή ήθελε από καιρό να κυριαρχήσει στην Προβηγκία.[15] Ο Αλφόνσος έκανε τον Μάρτιο του 1185 ταξίδι στο Αιξ και σύμφωνα με ένα διάταγμα "ανέκτησε την περιοχή από τον αδελφό του" και την παρέδωσε στον δεύτερο γιο του Αλφόνσο Β΄ της Προβηγκίας. Οι πηγές της εποχής αναφέρουν καθαρά ότι ο Αλφόνσος "δεν αγαπούσε τον αδελφό του Σάντσο και δεν ήθελε να πάρει καμιά περιοχή στο βασίλειο".[16] Ο τροβαδούρος Πέιρε Βιντάλ (1175 - 1205) τονίζει τη μεγάλη αντίθεση ανάμεσα στον Σάντσο και τον αδελφό του, απευθύνεται στον βασιλιά ως εξής :[17]
"Ευγενή βασιλιά σε καλεί η Προβηγκία να διώξεις τον αδελφό σου Σάντσο που παίρνει το κερί και το μέλι και σου στέλνει χολή"
Άλλοι τροβαδούροι αντίθετα όπως ο Μπέρναρντ ντε Μπορν τονίζουν τη μεγάλη αγάπη των κατοίκων της Προβηγκίας για τον Σάντσο :[16]
"Ο Αλφόνσος πήρε την Προβηγκία από τον Σάντσο στην οποία ήταν εξαιρετικά αγαπητός".
Ο Σάντσο εξακολουθούσε να έχει τον τίτλο του κόμη της Προβηγκίας ακόμα και μετά την καθαίρεση από τον αδελφό του.[5] Ο Σάντσο και ο γιος του Νούνιο Σάντσεθ παραχώρησαν με διάταγμα την κομητεία του Ρουσιγιόν στη Μαρία του Μονπελιέ, τη σύζυγο του Πέτρου Β΄ της Αραγωνίας μεγαλύτερου γιου και διαδόχου του Αλφόνσου Β΄. Ο Σάντσο είχε μεγάλες φιλοδοξίες στην περιοχή της Ρουσιγιόν αλλά η δωρεά στη Μαρία αποδείχτηκε κρίσιμη.[18] Ο Πέτρος Β΄ παραχώρησε τελικά τη διακυβέρνηση της Ρουσιγιόν στον Σάντσο (1208) αλλά ο ίδιος ο Σάντσο την άφησε σταδιακά στα χέρια του βικάριου. Ο ανιψιός και διάδοχος του Σάντσο στην Προβηγκία Αλφόνσος Β΄ της Προβηγκίας πέθανε πρόωρα (1209) και τον διαδέχθηκε ο γιος του Ραϋμόνδος Βερεγγάριος Δ΄ της Προβηγκίας, ο Πέτρος Β΄ τον διόρισε κηδεμόνα στο όνομα του μικρού Ραϋμόνδου Βερεγγάριου. Η πρώτη ενέργεια του Σάντσο ήταν να υποτάξει τους επαναστάτες στην Αρλ.[19] Ο Σάντσο κυβέρνησε την Προβηγκία μαζί με τον γιο του, έδωσαν μεγάλες ελευθερίες και μπόρεσαν να περιορίσουν την επίδραση του πάπα και των Γάλλων.[5]
Αντιβασιλιάς της Αραγωνίας
ΕπεξεργασίαΟ ανιψιός του Πέτρος Β΄ του παραχώρησε πολλά λιμάνια στις Μεσογειακές ακτές όπως το Μονακό.[20] Ο Σάντσο πολέμησε στη "μάχη της Λας Νάβας δε Τολόσα" στο πλευρό του ανεψιού του Πέτρου Β΄, την ίδια χρονιά παρέδωσε τη Ρουσιγιόν στον γιο του Νούνιο που την κράτησε μόνιμα μαζί με τη Σερδάνια.[4][5] Ο Πέτρος Β΄ σκοτώθηκε στη "μάχη του Μυρέ" σε εκστρατεία εναντίον των Καθαρών (1213), ο ανήλικος γιος και διάδοχος του Ιάκωβος Α΄ της Αραγωνίας συνελήφθη αιχμάλωτος από τον Σίμον Δ΄ ντε Μόντφορτ, κόμη του Λέστερ. Ένας στρατός συγκροτήθηκε στη Ναρμπόν με την υποστήριξη του υποκόμη Αμωρί Β΄ με στόχο να ελευθερώσει τον μικρό Ιάκωβο και να εκδικηθεί τον θάνατο του πατέρα του, ο Σάντσο και ο γιος του Νούνιο ήταν ανάμεσα τους. Η κατάσταση ήταν πολύ κρίσιμη αλλά τελικά ο Ιάκωβος Α΄ ελευθερώθηκε χάρη στην παρέμβαση του παπικού απεσταλμένου Πέτρου ντε Μπενεβέντο.[21]
Ο Πέτρος Β΄ είχε ανέβει στον θρόνο της Αραγωνίας με την υποστήριξη του πάπα, ο παπικός απεσταλμένος φρόντισε να τεθεί ο μικρός Ιάκωβος υπό την κηδεμονία του Γκιλέμ ντε Μοντροντόν αρχηγό των Ναιτών της Αραγωνίας και διόρισε τον Σάντσο αντιβασιλιά.[5] Η ακριβής ημερομηνία που διορίστηκε ο Σάντσο είναι αβέβαιη, το πιθανότερο έγινε στα τέλη του 1214 και στις αρχές του 2015.[5][22] Ο Ιάκωβος Α΄ στα Απομνημονεύματα του κατηγόρησε τον θείο του πατέρα του Σάντσο ότι ήθελε να τον ανατρέψει και να σφετεριστεί τον θρόνο.[12] Πολλοί σύγχρονοι ιστορικοί συμφωνούν με την άποψη αυτή.[15] Ο παπικός απεσταλμένος Πέτρος ντε Μπενεβέντο συγκάλεσε συνέλευση των ευγενών και του κλήρου στη Λιέιδα για να χαράξουν ένα νέο πρόγραμμα με στόχο τη μείωση των φόρων, ο Σάντσο ανέλαβε να το εκτελέσει.[12] Η έδρα του βρισκόταν στην Προβηγκία αλλά είχε χαμηλή υποστήριξη στην Αραγωνία και την Καταλονία χάρη στην εχθρότητα του με τον Σίμον ντε Μόντφορτ.[21]
Το τέταρτο Συμβούλιο του Λατερανού
ΕπεξεργασίαΟ Γκαστόν ΣΤ΄, υποκόμης του Μπήρν και κόμης του Μπιγκόρ πέθανε (1214), ο Σάντσο για να προστατέψει την κομητεία του Μπιγκόρ ώστε να μην χαθεί από την Αραγωνία τακτοποίησε τον γάμο του γιου του Νούνο με την Πετρονίλλα χήρα και διάδοχο του Γκαστόν ΣΤ΄ (1215). Η εκκλησία ακύρωσε τελικά τον γάμο (1216) και η Πετρονίλλα παντρεύτηκε τον Γκυ ντε Μόντφορντ αδελφό του Σίμον ντε Μόντφορντ.[21] Στο "Τέταρτο Συμβούλιο του Λατερανού" που συνεκλήθη τον Νοέμβριο του 1215 στη Ρώμη ο Σάντσο έστειλε σαν αντιβασιλιάς δυο απεσταλμένους. Ο Ισπάν επίσκοπος τς Σεγόρβε προσπάθησε να υπονομεύσει την αντι-Σταυροφορική πολιτική του Σάντσο, το Συμβούλιο νομιμοποίησε τελικά τη Σταυροφορία. Ο Σάντσο έστειλε επιστολή στον πάπα Ιννοκέντιο Γ΄ και του ζήτησε να ενισχύσει τις εξουσίες του, ο Ιννοκέντιος έστειλε απεσταλμένους από τη Σύνοδο του Λατερανού με μια σειρά από παπικές εντολές (23 Ιανουαρίου 1216). Ο Ιννοκέντιος Γ΄ διόρισε επτά ευγενείς από την Αραγωνία και την Καταλονία με στόχο να ενισχύσουν τον Σάντσο στο έργο του, έδωσε εντολή σε όλους τους ευγενείς να δηλώσουν υποταγή στους Σταυροφόρους. Ο πάπας ζήτησε να αποζημιωθεί η αντιβασιλεία για τις οφειλές που είχε αλλά διόρισε διαχειριστή των οικονομικών τον Γκιλέμ ντε Μοντροντόν, οι εξουσίες του Σάντσο συνεπώς ελαττώθηκαν.[12][21]
Συμμαχία με τον κόμη της Τουλούζης
ΕπεξεργασίαΟ Ραϋμόνδος ΣΤ΄ της Τουλούζης που είχε στερηθεί τα εδάφη του στο Λατερανό δραπέτευσε στον Σάντσο, ο Φίλιππος Β΄ της Γαλλίας παραχώρησε στον Ραϋμόνδο τον Απρίλιο του 1216 τα εδάφη του Σίμον ντε Μόντφορντ. Ο Ραϋμόνδος ΣΤ΄ στρατολόγησε την άνοιξη του 1216 ιππότες από την Αραγωνία και την Καταλονία για να πολεμήσουν μαζί του στην Προβηγκία. Ο αυτοκράτορας Φρειδερίκος Β΄ Χοενστάουφεν του δήλωσε την υποστήριξη του και ξεκίνησε τον Ιούνιο την πολιορκία του Μπωκαίρ. Ο Σάντσο υπέγραψε συμφωνία στο Μπαλαγέ με αντιπροσώπους της ιερής οργάνωσης που είχε την εξουσία στη Μασσαλία. Με τη "Συνθήκη του Μπαλαγέ" οι δυο πρίγκιπες συμφώνησαν να βοηθήσουν ο ένας τον άλλον απέναντι σε οποιαδήποτε τρίτη απειλή.[21] Η Συνθήκη ήταν προσπάθεια του Οίκου του Βαρκελώνης και του Οίκου της Τουλούζης να ενισχύσουν την εξασθενημένη εξουσία τους, ο Ραϋμόνδος Βερεγγάριος Δ΄ ενηλικιώθηκε στο μεταξύ και ανέλαβε προσωπικά την εξουσία στην Προβηγκία.[23] Ο Σάντσο και ο γιος του Νούνο υπέγραψαν στη Βαρκελώνη συμφωνία με τον Γκιλέμ Ραμόν ντε Μοντκάντα, υποκόμο του Μπήρν, τον γιο του Γκιλέμ και τον Γκιλέμ ντε Σερβέρα. Η συμφωνία ήρθε σαν αντίδραση απέναντι στον γάμο της Πετρονίλλας του Γκυ ντε Μόντφορντ που ο υποκόμης του Μπήρν τον θεωρούσε απειλή. Οι σύμμαχοι επιτέθηκαν στο Μπιγκόρ και ο Σίμον ντε Μόντφορντ εγκατέλειψε την πολιορκία της Λούρδης ελαττώνοντας προσωρινά τον κίνδυνο.[21] Ο Ραϋμόνδος ΣΤ΄ της Τουλούζης με μια συμμαχία από Καταλανούς και Αραγωνέζους ιππότες επιτέθηκε στη Γαλλία με στόχο να ανακτήσει την Κομητεία της Τουλούζης, είχε την υποστήριξη του Σάντσο, στην πολιορκία της Τουλούζης σκοτώθηκε ο Σίμον ντε Μόντφορντ (1218).[22]
Παραίτηση από την αντιβασιλεία
ΕπεξεργασίαΗ επέμβαση του Σάντσο στην Οξιτανία έφερε σκληρές αντιδράσεις από την Αραγωνία με επικεφαλής τον ανεψιό του Σάντσο Φερδινάνδο ηγούμενο του Μοντεαραγόν στην οποία συμμετείχαν όλοι όσοι ήθελαν ειρηνικές σχέσεις με τον πάπα.[15] Ο Φερδινάνδος βοήθησε πολλές τοπικές εξεγέρσεις όπως στην Ουέσκα, τη Χάκα και τη Σαραγόσα.[21] Ο Πάπας Ονώριος Γ΄ με δυο βούλες (28 Δεκεμβρίου 1217, 28 Δεκεμβρίου 1217) απείλησε να αφορίσει τον Σάντσο και τον μικρανεψιό του Ιάκωβο Α΄ της Αραγωνίας αν δεν εγκαταλείψουν τον Ραϋμόνδο. Ο Σάντσο ύστερα από μεγάλη πίεση παραιτήθηκε από την αντιβασιλεία.[5][12] Με συνθήκη που υπέγραψε ο Σάντσο με τον Ιάκωβο Α΄ παραιτήθηκε οριστικά από την αντιβασιλεία (8 Σεπτεμβρίου 1218), διατήρησε τις ειρηνικές του σχέσεις με τον βασιλιά και εκείνος του έδωσε 15.000 σολίδια από τα έσοδα σε πέντε κάστρα στην Αραγωνία και 10.000 σολίδια από τη Βαρκελώνη και την Μπιλαφράνκα δελ Πενεδές. Ο Ιάκωβος Α΄ συμφώνησε επίσης να μην επιτεθεί για επτά χρόνια στα εδάφη του Σάντσο, αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να μην επέμβει στον πόλεμο με τους Σταυροφόρους. Ο ιστορικός Φέρραν Σολντεβίλα γράφει ότι οι υποσχέσεις του Σάντσο να διατηρηθεί την ειρήνη δείχνουν ότι δεν είχε στόχο να παραιτηθεί από την αντιβασιλεία.[22][24] Τον Σεπτέμβριο του 1218 αμέσως μετά την παραίτηση του ο Σάντσο παραβρέθηκε σε συμβούλιο στη Λιέιδα που ορίστηκε σύμβουλος του βασιλιά και πήρε τα προνόμια στο Μονπελιέ που είχε κληρονομήσει από τη μητέρα του. Ο Γκιλέμ Δ΄ ντε Σερβέρα διορίστηκε στο ίδιο συμβούλιο αντικαταστάτης του Σάντσο στην αντιβασιλεία.[25]
Οικογένεια
ΕπεξεργασίαΝυμφεύτηκε πρώτα πριν το 1184 την Ερμεσσένντα, κόρη τού Γοδεφρείδου Α΄ τού Ροκαβέρτι. Δεν απέκτησαν απογόνους.
Το 1185 έκανε δεύτερο γάμο με τη Σάντσα Νούνιεθ δε Λάρα, κόρη τού κόμη Νούνιο Πέρεθ δε Λάρα και απέκτησε:
- Νούνιο Σάντσεθ π. 1185-1242, ευγενής.
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ p10681.htm#i106801. Ανακτήθηκε στις 7 Αυγούστου 2020.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Darryl Roger Lundy: (Αγγλικά) The Peerage.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Cheyette 2001, σ. 333.
- ↑ 4,0 4,1 Bisson 1984, vol. 1, σ. 194.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 Salrach 2016.
- ↑ Miret i Sans, Joaquim 1904, σ. 417.
- ↑ Aurell 1986, σ. 183.
- ↑ Miret i Sans, Joaquim 1904, σ. 419.
- ↑ 9,0 9,1 Smith 2010, σ. 29 n. 78.
- ↑ Bisson 1984, vol. 2, σσ. 120–23.
- ↑ Fraser 2006, σ. 3.
- ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 Bisson 2000, σσ. 58–60.
- ↑ Orvietani Busch 2001, σ. 241.
- ↑ Orvietani Busch 2001, σ. 9.
- ↑ 15,0 15,1 15,2 Orvietani Busch 2001, σ. 71 n. 33.
- ↑ 16,0 16,1 Riquer 1950, σσ. 211–13.
- ↑ Fraser 2006, σ. 197.
- ↑ Orvietani Busch 2001, σσ. 68–69.
- ↑ Smith 2010, σ. 41.
- ↑ Orvietani Busch 2001, σ. 74.
- ↑ 21,0 21,1 21,2 21,3 21,4 21,5 21,6 Smith 2010, σσ. 42–47.
- ↑ 22,0 22,1 22,2 Orvietani Busch 2001, σσ. 16–17.
- ↑ Léglu, Rist & Taylor 2014, σ. 13.
- ↑ Bisson 1989, σ. 355.
- ↑ Bisson 1989, σσ. 360–62.
Πηγές
Επεξεργασία- Léglu, Catherine; Rist, Rebecca; Taylor, Claire, eds. (2014). The Cathars and the Albigensian Crusade: A Sourcebook. New York: Routledge.
- Aurell, Martin (1986). "L'expansion catalane en Provence au XIIe siècle". In J. Portella. La formació i expansió del feudalisme català. Girona.
- Bisson, Thomas N., ed. (1984). Fiscal Accounts of Catalonia under the Early Count-Kings (1151–1213). 2 vols. University of California Press.
- Bisson, Thomas N. (1989). "The Finances of the Young James I (1213–1228)". Medieval France and Her Pyrenean Neighbours: Studies in Early Institutional History. The Hambledon Press.
- Bisson, Thomas N. (2000). The Medieval Crown of Aragon: A Short History. Clarendon Press.
- Cheyette, Fredric L. (2001). Ermengard of Narbonne and the World of the Troubadours. Cornell University Press.
- Fraser, Veronica Mary (2006). The Songs of Peire Vidal: Translation and Commentary. Peter Lang.
- Miret i Sans, Joaquim (1904). "Itinerario del Rey Alfonso I de Cataluña, II en Aragón: II (de 1174 a 1185)". Butlletí de la Reial Acadèmia de Bones Lletres de Barcelona. 2 (15): 389–423.
- Orvietani Busch, Silvia (2001). Medieval Mediterranean Ports: The Catalan and Tuscan Coasts, 1100–1235. Brill.
- Riquer, Martí de (1950). "El trovador Giraut del Luc y sus poesías contra Alfonso II de Aragón". Butlletí de la Reial Acadèmia de Bones Lletres de Barcelona. 23: 209–48.
- Sanpere y Miquel, Salvador (1913). "Minoría de Jaime I: Vindicación del procurador Conde Sancho, años 1214–1219". I Congrés d'història de la Corona d'Aragó (Barcelona, 1908). Barcelona.
- Salrach, Josep Maria (2016). "Sanç I de Rosselló-Cerdanya". Gran Enciclopèdia Catalana.
- Shideler, John C. (1999). A Medieval Catalan Noble Family: The Montcadas, 1000–1230. University of California Press.
- Smith, Damian J.; Buffery, Helena, eds. (2003). The Book of Deeds of James I of Aragon: A Translation of the Medieval Catalan "Llibre dels Fets". Ashgate.
- Smith, Damian J. (2010). Crusade, Heresy and Inquisition in the Lands of the Crown of Aragon (c. 1167–1276). Brill.
- Martin-Chabot, Fernand-Eugène (1902). La politique hors d'Espagne d'Alphonse II, roi d'Aragon (1162–1196) et marquis de Provence (PhD). Mâcon: École des Chartes.