Συντεταγμένες: 38°21′50″N 26°3′47″E / 38.36389°N 26.06306°E / 38.36389; 26.06306

Η σφαγή της Χίου αναφέρεται στον σφαγιασμό δεκάδων χιλιάδων Ελλήνων της Χίου από τον Οθωμανικό στρατό. Το γεγονός συνέβη στις 30 Μαρτίου του 1822. Είχε προηγηθεί ο ξεσηκωμός του νησιού στις 11 Μαρτίου 1822, με την απόβαση εκστρατευτικού σώματος Σαμιωτών. Οι Οθωμανοί (ντόπιοι και άλλοι που είχαν έλθει από την Ασία) κλείστηκαν αρχικά στο κάστρο. Στις 30 Μαρτίου έφθασε ο οθωμανικός στόλος, ο οποίος έλυσε την πολιορκία και άρχισε τη σφαγή του ορθόδοξου πληθυσμού με τη συμμετοχή και άτακτων μουσουλμάνων που κατέφθαναν από τις ακτές της Μικράς Ασίας με κάθε είδους πλεούμενο.[1][2]

Καταστροφή της Χίου
Ελληνική Επανάσταση του 1821
Χρονολογία30 Μαρτίου 1822
ΤόποςΧίος
ΈκβασηΚαταστροφή του νησιού
Αντιμαχόμενοι
Ηγετικά πρόσωπα
 
Δυνάμεις
 
7.000 ενισχύσεις συν οι Τούρκοι του νησιού
Απώλειες
42.000 νεκροί, 52.000 πουλήθηκαν ως σκλάβοι

Γεγονότα Επεξεργασία

Την περίοδο αυτή η Χίος διέθετε μία μεγάλη και ακμάζουσα ελληνική κοινότητα που ευημερούσε βασιζόμενη στην καλλιέργεια της μαστίχας. Απολάμβανε μάλιστα σημαντικά προνόμια από τους Οθωμανούς, για τους οποίους η μαστίχα ήταν ιδιαίτερα σημαντικό προϊόν. Συνέπεια των προνομίων ήταν η μεγάλη αύξηση του πληθυσμού του νησιού, που αριθμούσε το 1822 περισσότερους από 100.000 κατοίκους. Ωστόσο, το 1822 ο πληθυσμός ζούσε κάτω από την οθωμανική καταπίεση. Για την πρόληψη επανάστασης, είχαν μεταφερθεί στο νησί στρατεύματα από την Ασία και είχε τοποθετηθεί ως διοικητής ο σκληρός Βαχίτ πασάς. Οι Χιώτες έκαναν καταναγκαστικές εργασίες για την ενίσχυση των οχυρώσεων και ταυτόχρονα αναγκάζονταν να συντηρούν αυτόν τον «μαχαιροφόρο όχλο» με την απειλή της βίας. Οι οθωμανοί καθημερινά έκαναν αρπαγές και φόνους στην πόλη και στα χωριά ατιμώρητοι.[3]

Σχέδια για εξέγερση στη Χίο γίνονταν από τους πρώτους μήνες της Επανάστασης, το 1821, όπως προκύπτει από το ημερολόγιο του Τομπάζη. Τον Ιούλιο του '21 είχε αναλάβει την οργάνωση της εξέγερσης ο Ιωάννης Ράλλης, Χιώτης Φιλικός και άλλοτε έμπορος στην Οδησσό. Όμως Χιώτες έμποροι των Κυκλάδων τον έπεισαν ότι αυτή η επιχείρηση ήταν άκαιρη και επικίνδυνη, κάτι στο οποίο συμφώνησε και ο Υψηλάντης.[4]

Τον Μάρτιο του 1822 η Χίος επαναστάτησε, όταν ο Αντώνιος Μπουρνιάς - που υπήρξε αξιωματικός του Ναπολέοντα κατά την Αιγυπτιακή εκστρατεία - με διακόσιους άνδρες αποβιβάστηκαν στη Σάμο και κάλεσαν τον Λυκούργο Λογοθέτη να συμμετάσχει στην επανάσταση της Χίου. Αποφασιστική σημασία για την έκβαση της εξέγερσης είχε η απραξία της - λεγόμενης - κεντρικής κυβέρνησης η οποία δεν απέστειλε έγκαιρα βοήθεια στους επαναστάτες. Την καθυστέρηση της βοήθειας αναφέρει και ο Γάλλος εθελοντής Μαξίμ Ρεμπώ, γράφοντας ότι οι προετοιμασίες για την αποστολή δύο ολμοβόλων και ξένων στρατιωτικών κράτησαν 13 μέρες, ενώ μόνο για να πλεύσουν από την Πελοπόννησο μέχρι τα Ψαρά έκαναν 8 μέρες. Ο Γερμανός αξιωματικός Μπελλιέ ντε Λωνουά γράφει ότι "αν είχαμε φτάσει 10 ημέρες νωρίτερα θα είχε σωθεί η Χίος". Αναγνωρίζεται ωστόσο ότι αυτή η κυβέρνηση πρακτικά δεν είχε εξουσίες, και ότι ανοργάνωτες εξεγέρσεις γίνονταν και σε άλλα μέρη της Ελλάδας. Επίσης σημαντικό ήταν ότι η εξέγερση άρχισε Μάρτιο, οπότε ο καιρός επέτρεπε την επιχείρηση του οθωμανικού στόλου. Οι μόνοι που έστειλαν βοήθεια στη Χίο ήταν οι Ψαριανοί.[5]

Εκτός των άλλων αιτίων, στην περαιτέρω αποδυνάμωση των επαναστατών συνέβαλε και η διχόνοια μεταξύ των δύο ηγετών, του Μπουρνιά και του Λογοθέτη. Ο Μπουρνιάς κατά την υποχώρηση φώναζε το σύνθημα που είναι γνωστό στη Χίο: «Ο σώζων εαυτόν σωθήτω!... »

Είναι μάλιστα τέτοια η ντροπή για τη συμφορά αυτή που δεν υπάρχει ούτε ένα μνημείο της σφαγής στη Χίο. Οι ιστορικοί έχουν επισημάνει ότι η άρχουσα τάξη του νησιού ήταν απρόθυμη να ενταχθεί στην ελληνική εξέγερση, φοβούμενη την απώλεια της ασφάλειας και της ευημερίας της.[6] Παράλληλα, όμως, γνώριζε επίσης ότι το νησί ήταν πολύ κοντά στη Μικρά Ασία, και ειδικότερα μάλιστα στο λιμάνι της Σμύρνης, και ότι αυτό θα έθετε το νησί σε μεγάλο κίνδυνο. Επίσης και η συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού δεν προέβη σε καμία ενέργεια που θα πυροδοτούσε αντίποινα και δεν επαναστάτησε μαζί με τους άλλους Έλληνες κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Παρόλα αυτά ο Α. Μπουρνιάς προσπάθησε να κάνει επανάσταση με διακόσιους άνδρες συν τους άνδρες του Λυκούργου Λογοθέτη.

Ο ξεσηκωμός του εύφορου νησιού εξαγρίωσε το Σουλτάνο. Έτσι, ο Οθωμανικός στόλος υπό την ηγεσία του ανώτατου οθωμανού διοικητή Αιγαίου, Καρά Αλί, έπλευσε προς τη Χίο για να καταστείλει την επανάσταση και αποβίβασε γύρω στους 7.000 στρατιώτες από τη Μικρά Ασία. Με την άφιξη του μεγάλου εχθρικού στόλου οι ελληνικές δυνάμεις αποχώρησαν από το νησί χωρίς να δώσουν καμία μάχη, με εξαίρεση ένα τμήμα Ψαριανών που παρακολουθούσε από απόσταση τις κινήσεις των Οθωμανών. Χωρίς σημαντική αντίσταση ο Οθωμανικός στρατός προχώρησε σε εκτεταμένες λεηλασίες και σφαγές άμαχου πληθυσμού, παρόλο που η συντριπτική πλειονότητα του νησιού δεν έκανε τίποτα για να προκαλέσει τη σφαγή, καθώς δεν συμμετείχε στην εξέγερση κατά της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.[7] Οι Οθωμανοί έκαψαν σπίτια και σκότωσαν όλα τα παιδιά κάτω των 3 ετών, όλους τους άνδρες από 12 ετών και πάνω, καθώς και όλες τις γυναίκες από 40 ετών και πάνω, με εξαίρεση αυτούς που ήταν πρόθυμοι να ασπαστούν το Ισλάμ (είχε δοθεί προηγουμένως εντολή στα στρατεύματα να χαριστεί η ζωή μόνο σε όσους δέχονταν να αλλαξοπιστήσουν).[8] Τελικά, περισσότεροι από 40.000 κάτοικοι του νησιού σφαγιάστηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν,[9][10] ενώ μεγάλο μέρος του πληθυσμού διέφυγε προς τα Ψαρά, τις Κυκλάδες και την Πελοπόννησο.

Κατά τον ιστορικό Καστάνη που ήταν παρών στη σφαγή της Χίου ο πληθυσμός του νησιού έφθανε τις 180.000 ψυχές. Κατά τον ιστορικό Μαμούκα, ο οποίος ήταν επίσης παρών στη σφαγή, ο πληθυσμός ανερχόταν στις 140.000 με 150.000 ψυχές και κατά τα κιτάπια των Τούρκων ο πληθυσμός ανερχόταν στις 120.000 ψυχές. Εκείνο που είναι γεγονός είναι ότι στο νησί της Χίου έμειναν περί τους 1.000 - 2.000 χιλιάδες άνθρωποι και περί τους 20.000 διέφυγαν ... Όλοι οι υπόλοιποι εκτός των αγοριών από 3 - 12 ετών και των γυναικών από 3 - 40 ετών που αιχμαλωτίσθηκαν και πουλήθηκαν από Εβραίους δουλεμπόρους σε παζάρια της Δύσης και της Ανατολής, σφάχθηκαν ανελέητα. Ο τότε Τούρκος τοποτηρητής της Χίου Βαχίτ πασάς, που κατέγραψε τα συμβάντα, αναφέρει ότι «τους μεν ηλικιωμένους επέρασαν (οι μουσουλμάνοι) γενναιότατα εν στόματι μαχαίρας, παρομοίως και τας ηλικιωμένας γραίας, την δε κινητήν περιουσίαν αυτών ελεηλάτησαν … τας δε ωραίας κόρας των και τους τρυφερούς νεανίσκους των ηχμαλώτισαν. Το αίμα έρρευσε ποταμηδόν …". Όταν ο ίδιος απέστειλε στην Κωνσταντινούπολη αναφορά για την ανακατάληψη του νησιού, απέστειλε μαζί και 5 φορτία με κομμένα κεφάλια και 2 φορτία κομμένα αυτιά. Καταμετρώντας τους νεκρούς, αναφέρει κεφάλια ιερέων, προεστών και ανταρτών 1.109, «τελειωθέντες εν στόματι μαχαίρας» 25.000, σκλαβωμένα αγόρια και κορίτσια 5.000.[11]

Έκοβαν τα αυτιά από τα κεφάλια και κατόπιν τα διατηρούσαν σε αλάτι και τα τοποθετούσαν σε βαρέλια και τα έστελναν στον Σουλτάνο ως απόδειξη της υποταγής τους ή ως δελτία της επιτυχίας τους. Ιδιαίτερη τιμή δινόταν αν τα επαναστατικά κεφάλια ανήκαν σε διακεκριμένους αρχιεπισκόπους, άρχοντες ή κληρικούς. Χίλια διακόσια κεφάλια είχαν ήδη καταγραφεί στην ιστορία της αμοιβής που δόθηκε για τον καθένα. Το βιβλίο της Ένωσης Μαστιχοπαραγωγών Χίου κάνει λόγο για 33.000 αιχμαλωτισμένες ψυχές και 33.000 σφαγμένους. Εάν όμως συλλογιστούμε τα νούμερα των εναπομεινάντων μαζί με αυτούς που κατόρθωσαν και διέφυγαν, τα νούμερα των σφαγμένων είναι κατά πολύ μεγαλύτερα και αν λάβουμε υπ' όψιν την εκτίμηση των Τούρκων όσον αφορά τον πληθυσμό.[12] Στις 5 Μαΐου και κατόπιν εντολής του σουλτάνου, ο Καρά Αλί διέταξε τον απαγχονισμό και των 49 επιφανών Χιωτών ομήρων, μεταξύ των οποίων ο αρχιεπίσκοπος Πλάτων, οι οποίοι κρατούνταν στην Ακρόπολη της Χώρας του νησιού. Δύο εβδομάδες αργότερα, στην Κωνσταντινούπολη αποκεφαλίστηκαν δημόσια για παραδειγματισμό ακόμη δέκα Χιώτες (τρεις όμηροι από τη Χίο και επτά εντόπιοι).[13]

Το εμπόριο δούλων Επεξεργασία

Μια όψη της οθωμανικής αγριότητας κατά του πληθυσμού της Χίου ήταν η πώληση - κυρίως γυναικών και παιδιών - ως δούλων. Μεταφέρονταν ως εμπορεύματα σε παζάρια της Κωνσταντινούπολης και της Σμύρνης και πωλούνταν σε εξευτελιστικές τιμές. Ο Ολλανδός διπλωμάτης στην Κωνσταντινούπολη Γκάσπαρ Τέστα γράφει προς τον υπουργό του των Εξωτερικών:

"Το πιο σπαρακτικό θέαμα είναι τα σκλαβωμένα γυναικόπαιδα που έφεραν από τη Χίο ... Αγόρια και κορίτσια σέρνονται στους δρόμους δεμένα το ένα με το άλλο και οδηγούνται στα σκλαβοπάζαρα. Κοπέλες κρατούσαν στο χέρι ένα χαρτί με το όνομα των Τούρκων κυρίων τους που έμειναν στη Χίο. Μη μπορώντας να τις συνοδέψουν οι ίδιοι, τις έστειλαν στη διεύθυνση των σπιτιών τους στην Πόλη."

Ο Άγγλος πρόξενος στη Σμύρνη Φράνσις Βέρι γράφει σε αναφορά του προς την Αγγλική Εταιρεία της Ανατολής (Levant Company): "Στο δρόμο των Φράγκων οδηγούνται πάνω-κάτω κοπάδια από παιδιά της Χίου για πούλημα". Στον Courrier Francais της 10ης Ιουλίου 1822 αναφέρεται ότι φανατικοί μουσουλμάνοι αγόραζαν το θύμα τους για 30 γρόσια και το έσφαζαν αμέσως, για να κερδίσουν οι ίδιοι μια θέση στον παράδεισο για την πράξη τους αυτή (λόγω μιας πίστης ότι αν σκότωναν έστω και έναν που ανήκε σε άλλη θρησκεία, τότε αυτομάτως κέρδιζαν τον παράδεισο, δείτε την επόμενη ενότητα). Πολλές γυναίκες αυτοκτόνησαν κατά τη μεταφορά και άλλες πέθαναν από απεργία πείνας για να γλυτώσουν τον εξευτελισμό. Στην Allgemeine Zeitung δημοσιεύεται ότι μικρά παιδιά κάτω των 7 ετών που ήταν ακατάλληλα για το δουλεμπόριο δένονταν και ρίχνονταν στη θάλασσα. Το σκηνικό του δουλεμπορίου περιγράφει και ο ιερέας της αγγλικής πρεσβείας R. Walsh αναφέροντας ότι από την 1η Μαΐου 1822 εκδόθηκαν 41.000 "τεσκερέδες" (έγγραφα ιδιοκτησίας δούλων) και ότι 5.000 πουλήθηκαν στην Κωνσταντινούπολη. Κατά τη γαλλόφωνη εφημερίδα της Σμύρνης Spectateur Oriental, έως την 10-5-1822 στο τελωνείο της Σμύρνης είχαν καταβληθεί δασμοί για 40.000 σκλάβους.

Τα μικρότερα παιδιά οδηγούνταν κατά ομάδες για εξισλαμισμό. Ο Άγγλος κληρικός Walsh γράφει ότι "μέσα σε μια μέρα έγιναν περισσότεροι προσηλυτισμοί από το Ευαγγέλιο στο Κοράνι απ' όσοι απ' το Κοράνιο στο Ευαγγέλιο σε έναν αιώνα".

Οι αγοραπωλησίες σταμάτησαν στις 19 Ιουνίου 1822 ύστερα από επέμβαση της αδελφής του σουλτάνου, στην οποία ανήκε η Χίος ως φέουδο.[14]

Το γεγονός στον ευρωπαϊκό τύπο Επεξεργασία

Η σφαγή της Χίου και η επακόλουθη ανατίναξη της τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κανάρη είχαν μεγάλη επίδραση στην κοινή γνώμη της Ευρώπης και στην ανάπτυξη του φιλελληνικού κινήματος. Οι Ευρωπαίοι συνειδητοποίησαν τα συμβαίνοντα στην Ελλάδα και έδειξαν συμπάθεια προς τα θύματα και τους ήρωες ενός άνισου αγώνα.

Η είδηση έφτασε στις ευρωπαϊκές εφημερίδες από την Κωνσταντινούπολη μέσω του Οθωμανικού ταχυδρομείου (στην Κων/πολη δεν εκδίδονταν εφημερίδες). Στην εφημερίδα της Βιέννης «Αυστριακός Παρατηρητής» δημοσιεύτηκε η είδηση την 14η Απριλίου (με το νέο ημερολόγιο). Στις γαλλικές εφημερίδες δημοσιεύτηκε αρχικά την 25η Μαΐου 1822 αναπαραγόμενη από τον Αυστριακό Παρατηρητή ή από γερμανικές εφημερίδες. Αναγγέλλεται η απόβαση τουρκικού στρατού στο νησί και γενική σφαγή, η οποία χαρακτηρίζεται «πέραν πάσης περιγραφής». Η παρισινή Constitutionnele αναπαράγοντας από τη γερμανική Allgemeine Zeitung αναφέρει ότι τα γεγονότα που είχαν προηγηθεί στο Αϊβαλί είναι ασήμαντα μπροστά στη σφαγή της Χίου. Την 20η Απριλίου η σφαγή διαρκούσε ακόμη. Ούτε οι γυναίκες και τα παιδιά ετύγχαναν οίκτου. Ο καπετάν πασάς έσωσε μερικές εκατοντάδες στο φρούριο. Οι απώλειες των Τούρκων αναφέρονται στις 4.000. Ειδήσεις που έφτασαν από την Κωνσταντινούπολη τις επόμενες μέρες αναφέρουν τη δημόσια πώληση γυναικών και παιδιών από τη Χίο στα παζάρια της Πόλης. Μάλιστα κάποιοι φανατικοί μουσουλμάνοι πλήρωναν 30 γρόσια για να αγοράσουν ένα θύμα και το έσφαζαν αμέσως, για να εξασφαλίσουν μια θέση στον παράδεισο, όπως υπόσχεται το κοράνι για κάθε «πιστό» που θα έχει φονεύσει έναν «άπιστο». Αυτές οι σκηνές προκάλεσαν τον οίκτο των Ευρωπαίων διπλωματών που βρίσκονται εκεί, αλλά δεν υπήρξε κάποιο διάβημα. Ειδήσεις φτάνουν και από τη γαλλόφωνη Spectateur Oriental η οποία, παρ’ ότι ανθελληνική, αναφέρει ότι «η εκδίκηση και η παραφορά των Τούρκων υπερέβη τα όρια». Αυτή η εφημερίδα αποδίδει την ευθύνη στους επαναστάτες. Δημοσιεύονται και προσωπικές μαρτυρίες Χιωτών που σώθηκαν. Κάποιος αναφέρει ότι καθημερινά έρχονται από την Ασία στο νησί πλήθος Τούρκων για να λεηλατήσουν.

Για τον αριθμό των θυμάτων αναφέρονται διάφορες πληροφορίες. Λεπτομερέστερες πληροφορίες προέρχονται από το Λονδίνο. Κατ’ αυτές, πριν από τη σφαγή οι κάτοικοι της Χίου ήταν 110.000 εκ των οποίων επιβίωσαν μόλις 20.000. Από τις 90.000 απώλειες οι 45.000 πωλήθηκαν ως δούλοι, αφού την 25η Μαΐου είχαν καταγραφεί στα κατάστιχα του τελωνείου ότι είχαν πληρωθεί τα τέλη εξόδου για 41.000 άτομα. Οι υπόλοιποι 25.000 εξοντώθηκαν. Από τους 20.000 που επέζησαν, οι 5.000 απουσίαζαν από το νησί κατά την εξέγερση και 16.000 κατέφυγαν στα Ψαρά, τη Σμύρνη και αλλού. Η Spectateur Oriental εκτιμά τον αρχικό πληθυσμό του νησιού σε 120.000 κατοίκους. Πληροφορίες αναφέρουν και εκτελέσεις Χιωτών που βρέθηκαν στην Κωνσταντινούπολη, των οποίων οι περιουσίες δημεύτηκαν και τα μέλη των οικογενειών πουλήθηκαν ως δούλοι. Στη Journal du Commerce δημοσιεύεται κατάλογος ονομάτων 207 Χίων εμπόρων που εκτελέστηκαν. Τον κατάλογο κατέγραψε έμπορος της Φλωρεντίας μετά από αίτηση γαλλικών, ιταλικών και γερμανικών εμπορικών οίκων που είχαν συναλλαγές με τους Χιώτες εμπόρους.

Η ανατίναξη της τουρκικής ναυαρχίδας εκλαμβάνεται στον ευρωπαϊκό τύπο σαν εκδίκηση και ένδειξη ηρωισμού. Η All. Zeitung γράφει ότι «η ιστορία θα καταστήσει γνωστόν εις τας επομένας γενεάς το θάρρος των Ελλήνων ναυτικών».[15]

Η περιγραφή ενός επιζήσαντα Επεξεργασία

Τη σφαγή της Χίου περιέγραψε σαν αυτόπτης μάρτυρας ο Χριστόφορος Πλάτωνος Καστάνης (γ. 1814). Αρχικά συνελήφθη από τους Τούρκους και πουλήθηκε ως σκλάβος. Δραπέτευσε και κατέφυγε στο Ναύπλιο όπου βρήκε βοήθεια από τον φιλέλληνα Χάου ο οποίος τον πήρε μαζί του στις ΗΠΑ. Ο Καστάνης επέστρεψε προσωρινά στην Ελλάδα, όπου έλαβε πολύ καλή μόρφωση από δασκάλους όπως ο Ν. Βάμβας. Το 1851, στις ΗΠΑ εξέδωσε βιβλίο με την ιστορία της Επανάστασης στη Χίο και την περιπέτειά του με τον τίτλο "The Greek exile, or a narrative of the captivity and escape of Christoforus Plato Castanis ...".[16] Το βιβλίο, μαζί με άλλες εργασίες του Καστάνη, μεταφράστηκε στα ελληνικά με τον τίτλο "Ο Έλληνας εξόριστος".[17]

Αντίκτυπος Επεξεργασία

Η είδηση της σφαγής της Χίου συγκλόνισε την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη, η στάση της οποίας μεταστράφηκε απέναντι στην ελληνική επανάσταση και πλέον υπήρξε θετική. Μετά το γεγονός αυτό το φιλελληνικό κίνημα φούντωσε και σημαντικός αριθμός Ευρωπαίων φιλελλήνων έσπευσαν στην επαναστατημένη Ελλάδα για να ενισχύσουν τα ελληνικά στρατιωτικά σώματα. Σημαντική επιρροή άσκησε το γεγονός σε Ευρωπαίους καλλιτέχνες. Εμπνευσμένος από τη σφαγή της Χίου ο Ευγένιος Ντελακρουά ζωγράφισε τον ομώνυμο πίνακα που εκτέθηκε στο Παρίσι και έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ευαισθητοποίηση της γαλλικής κοινής γνώμης για τον επαναστατικό αγώνα των Ελλήνων. Το 2009, ένα αντίγραφο του πίνακα εκτέθηκε στο τοπικό Βυζαντινό μουσείο της Χίου. Πρόκειται για ένα από τα καλύτερα αντίγραφα του έργου, με έτος δημιουργίας το 1919 (Ε. Ιωαννίδης) και εκτελέστηκε με εντολή του Γεωργίου Παπανδρέου που εκείνη την περίοδο εκτελούσε χρέη Γενικού Διευθυντή Νήσων Αιγαίου. Ακόμα ένα εκτίθεται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο στην Αθήνα σε μικρότερη κλίμακα (Λ. Κογεβίνας) και ένα στη Σχολή Καλών Τεχνών της Πράγας.

Η εκδίκηση του Κανάρη  Επεξεργασία

 
Η πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κανάρη (πίνακας του Νικηφόρου Λύτρα).

Ο ελληνικός στόλος ήταν πολύ μικρότερος σε αριθμό από τον οθωμανικό και με μικρότερης χωρητικότητας πλοία και, κατά συνέπεια, δεν μπορούσε να τον αντιμετωπίσει σε απευθείας μάχη. Γι' αυτό το λόγο πάρθηκε η απόφαση από τους Έλληνες να εκδικηθούν την καταστροφή της Χίου με πυρπολικά. Ο Κωνσταντίνος Κανάρης από τα Ψαρά και ο Ανδρέας Πιπίνος από την Ύδρα κατόρθωσαν με τα πυρπολικά τους να μπουν μέσα στο λιμάνι της Χίου, τη νύχτα της 6ης Ιουνίου (1822), όταν οι Τούρκοι γιόρταζαν το Μπαϊράμ και συμποσίαζαν στα πλοία τους. Ο ναύαρχος Καρα Αλής είχε καλέσει στη ναυαρχίδα τους αξιωματικούς του στόλου για ολονύχτιο γλέντι.

Ο Κανάρης κατόρθωσε να γαντζώσει το πυρπολικό του στη ναυαρχίδα και να του βάλει φωτιά. Ο Πιπίνος το κόλλησε στην υποναυαρχίδα, αλλά δεν το γάντζωσε καλά, αυτό ξεκόλλησε και παρασυρόμενο από τον αέρα κάηκε χωρίς να κάνει ζημιά. Όμως το πυρπολικό του Κανάρη μετέδωσε τη φωτιά στη ναυαρχίδα και γρήγορα πήρε φωτιά η μπαρουταποθήκη της, τινάζοντας τη ναυαρχίδα στον αέρα. 2.000 Τούρκοι βρήκαν το θάνατο, μεταξύ των οποίων και ο ίδιος ο αρχηγός του στόλου, ο Καρά Αλής, ο οποίος χτυπήθηκε από ένα αναμμένο κομμάτι καταρτιού τη στιγμή που έμπαινε σε μία βάρκα και ξεψύχησε μόλις έφτασε στην ακτή. Το κατόρθωμα αυτό ενθουσίασε την Ελλάδα και όλο τον κόσμο και ενέπνευσε πολλούς σημαντικούς ξένους λογοτέχνες.

Δείτε επίσης Επεξεργασία

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. Σιμόπουλος Κυριάκος, "Πώς είδαν οι ξένοι την Ελλάδα του 21", τ. Β', σ. 67 κ.ε.
  2. Vahakn N. Dadrian, Warrant for Genocide: Key Elements of Turko-Armenian Conflict σελ. 153, New Brunswick: Transaction Publishers (1999) ISBN 1560003898.
  3. Σιμόπουλος, Β', 69. Παραπέμπει και στο Σταματιάδης Επαμ., "Σαμιακά", 1881 Β', σ. 188.
  4. Σιμόπουλος, Β', 70.
  5. Σιμόπουλος, Β', σ. 71-73.
  6. William St. Clair, That Greece Might Still Be Free, The Philhellenes in the War of Independence σελ. 79, Λονδίνο: Oxford University Press (1972) ISBN 0192151940
  7. Paul F. Shupp, "Review: Argenti, Philip P. The Massacre of Chios", Journal of Modern History 5 (3): 414 (1933) JSTOR 1875872
  8. «Η Ιστορία της Χίου: Επανάσταση – Σφαγή της Χίου(1821 – 1822)». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Δεκεμβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 26 Μαρτίου 2011. 
  9. «Massacre at Chios». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Απριλίου 2010. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουνίου 2011. 
  10. Christopher Long (1998-1999): The Massacres of Chios, Events & Massacres of 1822
  11. Απομνημονεύματα πολιτικά του Βαχίτ πασά πρέσβεως εν Παρισίοις τω 1802, Ρεΐζ Εφέντη τω 1808 και Τοποτηρητού της Χίου τω 1822. Εν Ερμουπόλει Σύρου :Τύποις Γ. Μελισταγούς Μακεδόνος, 1861, σελ. 81.
  12. Φραγκομίχαλος, Κώστας Ε. (1999). Οι σφαγές της Χίου το 1822: Ποιος ο ακριβής αριθμός των θυμάτων τους;. Χίος: ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΚΑΒΟΥ ΜΕΛΑΝ(Ε)ΙΟΥΣ «Η ΜΕΛΑΙΝΑ ΑΚΡΑ. σελ. 12. 
  13. David Brewer, "1821-1833, η Φλόγα της Ελευθερίας", Κεφάλαιο 16: "Χίος", σελ. 229
  14. Σιμόπουλος Κυριάκος, "Πώς είδαν οι ξένοι την Ελλάδα του 21", έκδοση 2004, τ. Β', σ. 134-140.
  15. Χιακή Επιθεώρησις, τ. 2, 1964, τεύχος 6, σελ. 167-182. Αναδημοσιεύεται στο Δημάκης Δ. Ιωάννης, Φιλελληνικά, εκδόσεις Καρδαμίτσα, Αθήνα, 1992, κεφάλαιο «Τα δραματικά γεγονότα της Χίου του 1822 δια μέσου των στηλών του γαλλικού τύπου της εποχής», σελ. 29-48.
  16. The Greek exile; or, A narrative of the captivity and escape of Christophorus Plato Castanis, during the massacre on the island of Scio, by the Turks, together with various adventures in Greece and America. Philadelphia, Lippincott, Grambo, & co. 1851
  17. Μαρία-Ελευθερία Γιατράκου, πρόλογος στο βιβλίο "Ο Έλληνας εξόριστος" του Χρ. Πλ. Καστάνη, μετάφραση Χρήστου Γ. Γιατράκου, έκδοση "Επικοινωνίες Α.Ε.", 2001.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία

Πηγές Επεξεργασία