Ο Φίλιππος της Καστίλης, (Ισπανική γλώσσα : Felipe, 1231 - 28 Νοεμβρίου 1274) από τον Καστιλιανό Οίκο της Ιβρέας ήταν αρχιεπίσκοπος της Σεβίλης και πρίγκιπας (infante) της Καστίλης. Ήταν ο πέμπτος γιος του Φερδινάνδου Γ΄ της Καστίλης και της Ελισάβετ της Σουαβίας, κόρης του Φιλίππου, δούκα της Σουαβίας και της Ειρήνης Αγγελίνας. Ήταν κύριος του Βαλδεκορνέχια και ιππότης του Τάγματος του Ναού, σε μία από αυτές τις εκκλησίες τάφηκε σε ένα φέρετρο με το έμβλημα των ιπποτών του ναού.[3] Εξελέγη αρχιεπίσκοπος της Σεβίλης, επίσης εξελέγη ηγούμενος από το Σύλλογο του ναού της Σάντα Μαρία λα Μαγιόρ στη Βαλαδολίδ και του ναού των Αγίων Κοσμά & Δαμιανού στη Κοβαρούμπιας. Το 1258 άφησε την εκκλησιαστική του σταδιοδρομία, παρά τις αντιρρήσεις του αδελφού του Αλφόνσου Ι΄ της Καστίλης και παντρεύτηκε τη Χριστίνα της Νορβηγίας κόρη του Χάακον Δ΄ της Νορβηγίας.[4]

Φίλιππος της Καστίλης
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση1231 (περίπου)
Στέμμα της Καστίλης
Θάνατος28  Νοεμβρίου 1274
Τόπος ταφήςΕκκλησία της Σάντα Μαρία λα Μπλάνκα (Βιγιακαζάρ ντε Σίργα)
Χώρα πολιτογράφησηςΣτέμμα της Καστίλης
ΘρησκείαΧριστιανισμός
Θρησκευτικό τάγμαΤάγμα του Ναού
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητακαθολικός ιερέας
Οικογένεια
ΣύζυγοςΧριστίνα της Νορβηγίας (1234-1262)[1]
Inés de Guevara
Leonor Rodríguez de Castro[1]
ΓονείςΦερδινάνδος Γ΄ της Καστίλης[2] και Ελισάβετ της Σουαβίας[2]
ΑδέλφιαΕλεονώρα της Καστίλης
Ερρίκος της Καστίλης
Φερδινάνδος του Ωμάλ
Εμμανουήλ της Καστίλης
Φρειδερίκος της Καστίλης
Σάντσο της Καστίλης
Αλφόνσος Ι΄ της Καστίλης
Λουδοβίκος της Καστίλης
Φερνάντο δε Καστίγια
Βερεγγάρια της Καστίλης
Μαρία της Καστίλλης
ΟικογένειαΚαστιλιανός Οίκος της Ιβρέας
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμαεκλεγμένος επίσκοπος
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Πρώτα χρόνια

Επεξεργασία

Ο Φίλιππος της Καστίλης γεννήθηκε το 1231, πήρε το όνομα του από τον παππού του από μητέρα Φιλίππου της Σουαβίας, βασιλιά της Γερμανίας και δούκα της Σουαβίας. Ο πατέρας του Φερδινάνδος Γ΄ τον προόριζε από την παιδική του ηλικία για εκκλησιαστική σταδιοδρομία, εκπαιδεύτηκε με τον αδελφό του Σάντσο που αργότερα έγινε αρχιεπίσκοπος του Τολέδο.[5] Η γιαγιά του Βερεγγάρια της Καστίλης ανέθεσε στη νεότητα του την ανατροφή του στον Ροντρίγκο Χιμένεθ ντι Ράντα (1170 - 1247) που έγινε επίσης αρχιεπίσκοπος του Τολέδο, πήγε για σπουδές στο Παρίσι, τον δίδαξε ο Αλβέρτος ο Μέγας δάσκαλος του Θωμά Ακινάτη.[6] Ο Πάπας Ιννοκέντιος Δ΄ έδωσε στον Φίλιππο της Καστίλης τον τίτλο του "Προκατόχου της αρχιεπισκοπής της Σεβίλλης" (1249).[7] Δύο χρόνια αργότερα (1251) ο ίδιος πάπας του έδωσε τον τίτλο του "αρχιεπίσκοπου-εκλέκτορα της Σεβίλλης", την αρχιεπισκοπή εξακολουθούσε να διοικεί ο επίσκοπος της Σεγόβια επειδή ο Ινφάντης δεν είχε καθαγιαστεί ακόμα ως επίσκοπος.[8] Ο βασιλιάς επέτρεψε τελικά τον αδελφό του παρά τις αντιρρήσεις που είχε αρχικά να εγκαταλείψει την εκκλησιαστική σταδιοδρομία (1258), αμέσως μετά προχώρησε σε γάμο με τη Χριστίνα κόρη του Χάακον Δ΄ της Νορβηγίας.

Ο θρύλος λέει ότι ο Αλφόνσος Ι΄ ζήτησε να του στείλει την κόρη του για να την παντρευτεί ο ίδιος επειδή η νόμιμη σύζυγος του Γιολάντα της Αραγωνίας κόρη του Ιάκωβου Α΄ της Αραγωνίας ήταν άκαρπη. Ο θρύλος ήταν ωστόσο ψευδής επειδή η Γιολάντα έκανε στον βασιλιά της Καστίλης συνεχώς πολλά παιδιά με τη βία από το 1258.[9] Ο Χάακον Δ΄ έστειλε την κόρη του στο Βασίλειο της Καστίλης για να παντρευτεί έναν από τους αδελφούς του βασιλιά, η Χριστίνα πέρασε από τη Γαλλία και το Βασίλειο της Αραγωνίας όπου τη δέχτηκε με ενθουσιασμό ο βασιλιάς Ιάκωβος Α΄.[10] Τον Ιανουάριο του 1258 η Χριστίνα έφτασε στη βασιλική αυλή της Καστίλης που βρισκόταν τότε στη Βαγιαδολίδ, υποψήφιοι μνηστήρες ήταν ο ίδιος ο Φίλιππος και ο μεγαλύτερος αδελφός του Φρειδερίκος της Καστίλης. Η πριγκίπισσα διάλεξε τελικά τον Φίλιππο επειδή ο Φρειδερίκος είχε μια ουλή στο χείλος, αυτό της δημιούργησε άσχημη εντύπωση. Ο Αλφόνσος Ι΄ δήλωσε αργότερα ότι η Χριστίνα παντρεύτηκε τελικά τον Φίλιππο με τη δική του εντολή.[10] Ο αρραβώνας ανάμεσα στον Φίλιππο και τη Χριστίνα έγινε τον Απρίλιο του 1258 στη Βαγιαδολίδ. Ο βασιλιάς του παραχώρησε μια μεγάλη σειρά από έσοδα όπως φοροαπαλλαγές, ενοίκια από τους Ιουδαίους, τα βασιλικά έσοδα της Άβιλα, τα εκκλησιαστικά έσοδα από τις αρχιεπισκοπές του Τολέδο, τις επισκοπές της Άβιλα και της Σεγόβια και τα έσοδα από μια σειρά πόλεων.[10] Η θέση που κατείχε στην αρχιεπισκοπή της Σεβίλλης παρέμεινε κενή, αργότερα τον Μάιο του 1259 ο Πάπας Αλέξανδρος Δ΄ τοποθέτησε τον Ραιμούντο ντε Λοζάνα.[11] Ο Ινφάντης Φίλιππος συμμετείχε στα "Κορτές της Σεβίλλης" (1261) και στον γάμο του ανεψιού του Φερδινάνδου δε λα Θέρδα, μεγαλύτερου γιου και διαδόχου του Αλφόνσου Ι΄ (30 Νοεμβρίου 1269).[12]

Επανάσταση ευγενών

Επεξεργασία

Μια ομάδα ευγενών συναντήθηκαν στη Λέρμα με στόχο να συνωμοτήσουν εναντίον του βασιλιά Αλφόνσου Ι΄ επειδή δεν ικανοποιούσε τα αιτήματα τους. Ο Ινφάντης Φίλιππος ήταν με το μέρος τους, συναντήθηκε με τον Βασιλιά της Ναβάρρας και τον έπεισε να παραχωρήσει άσυλο στους επαναστάτες σε περίπτωση που δραπετεύσουν από τα εδάφη του βασιλείου της Καστίλης και της Λεόν. Ο ινφάντης Φίλιππος χήρος δυο φορές παντρεύτηκε σε τρίτο γάμο τη Λέονορ Ροντρίγκες ντι Κάστρο, κόρη της αδελφής του Νούνιο Γκονσάλες ντι Λάρα που ήταν ένας από τους σημαντικότερους επαναστάτες.[13] Ο Νούνιο Γκονσάλες ντι Λάρα είχε πολλούς λόγους να επαναστατήσει εναντίον του βασιλιά, δεν του παραχώρησε την Ντουράνγκο και ήταν δυσαρεστημένος από τις ικανότητες του Χερέθ ντε λα Φροντέρα. Η δυσαρέσκεια προσανατολίστηκε περισσότερο στον τρόπο διακυβέρνησης του Αλφόνσου Ι΄, οι ευγενείς ήθελαν περισσότερο να επανέλθει το παλιό καθεστώς στο οποίο είχαν περισσότερες εξουσίες.[14] Ο Αλφόνσος Ι΄ ανησύχησε και ζήτησε από τον αδελφό του να τον πληροφορήσει, ο Φίλιππος δικαιολογήθηκε ότι οδηγούσε τα βασιλικά στρατεύματα στην Ανδαλουσία επειδή υπήρχε μεγάλη καθυστέρηση στην πληρωμή του μισθού των αξιωματούχων. Τη συνάντηση της Λέρνα τη δικαιολόγησε σαν προσπάθεια να αποκτήσει ο Ινφάντης νέους συμβούλους επειδή οι παλιότεροι είχαν πεθάνει, ο Φίλιππος είπε ότι "δεν μπορούσε να κυβερνήσει χωρίς συμβούλους και φίλους".[15] Ο Νούνιο Γκονσάλες ντι Λάρα έγραψε στον βασιλιά ότι η συνάντηση στη Λέρνα δεν είχε στόχο τον ίδιο, του δήλωσε πρόθυμος να συνεργαστεί μαζί του στο θέμα της είσπραξης των φόρων προκειμένουν να πάρουν οι ευγενείς τους απλήρωτους μισθούς τους. Ο Αλφόνσος Ι΄ διέταξε τον Νούνιο Γκονσάλες ντι Λάρα, τον αδελφό του Φίλιππο και όλους τους ευγενείς να έρθουν στη Σεβίλλη για να υπερασπιστούν τον γιο του Φερδινάνδο τον τριχωτό που δέχτηκε επίθεση από τους μουσουλμάνους, οι ευγενείς αρνήθηκαν και ζήτησαν να συναντηθούν πρώτα με τον βασιλιά. Ο Νούνιο Γκονσάλες ντι Λάρα υποκρίθηκε ότι έσπασε τους δεσμούς του με τους συνωμότες και πληροφόρησε τον Αλφόνσο Ι΄ για τις σχέσεις τους με τον βασιλιά της Ναβάρρας, με μια σειρά από επιστολές αποδείχτηκε η συμμετοχή στη συνωμοσία του Μαρινίδη σουλτάνου, ήθελε να εξασθενήσει τις εξουσίες του βασιλιά της Καστίλης. Ο Αλφόνσος Ι΄ τους αγνόησε και δήλωσε πρόθυμος να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με τους επαναστάτες, τους ζήτησε να διακόψουν τις συνομιλίες τους με τον βασιλιά της Ναβάρρας αλλά εκείνοι τον αγνόησαν. Ο Νούνιο Γκονσάλες ντι Λάρα δήλωσε μετά τη συνάντηση του με τον Αλφόνσο Ι΄ ότι δεν θα παραδώσει αξιώματα σε χριστιανούς ή σε μουσουλμάνους χωρίς να ενημερώσει πρώτα τον βασιλιά.

Προσπάθειες Αλφόνσου Ι΄ για ειρήνη

Επεξεργασία
 
Τάφος του Φιλίππου της Καστίλης και της δεύτερης συζύγου του

Οι διαπραγματεύσεις με τους επαναστάτες ευγενείς ξεκίνησαν τον Σεπτέμβριο του 1272 στο Μπούργος, οι ευγενείς αρνήθηκαν να μείνουν στην πόλη, πήγαν σε γειτονικές περιοχές και μίλησαν με τον βασιλιά μέσω των απεσταλμένων τους. Οι επαναστάτες διαμαρτυρήθηκαν στον βασιλιά για τη συμπεριφορά του και τις απαιτήσεις του να δηλώσουν υποταγή στα βασιλικά διατάγματα, ζήτησαν μικρότερη συμμετοχή στα Κορτές και απαλλαγή από τα δημοτικά τέλη του Μπούργος. Ο Αλφόνσος Ι΄ έκλεισε συνθήκη με τον βασιλιά της Ναβάρρας, ακύρωσε με αυτό τον τρόπο τη συμφωνία που είχαν κλείσει οι επαναστάτες με τη Ναβάρρα.[16] Μετά τα "Κορτές του Μπούργος" (1272) στα οποία ο βασιλιάς προσπάθησε να κλείσει συμφωνία με τους ευγενείς οι διαπραγματεύσεις σταμάτησαν, ο Ινφάντης Φίλιππος και ο Νούνιο Γκονσάλες ντι Λάρα έφυγαν για το Εμιράτο της Γρανάδας παρά το ότι ο Αλφόνσος Ι΄ έστειλε τον γιο του Φερδινάνδο και τον μικρότερο αδελφό του Εμμανουήλ της Καστίλης να τους ζητήσει να επιστρέψουν. Οι ευγενείς λεηλάτησαν την ενδοχώρα πριν φύγουν για τη Γρανάδα και έκλεψαν όλα τα βοοειδή παρά το γεγονός ότι ο βασιλιάς δήλωσε πρόθυμος να υποκύψει στα αιτήματα τους, ο Αλφόνσος Ι΄ πλησίασε συγκεκριμένα τον Νούνιο Γκονσάλες ντι Λάρα και του υπενθύμισε ότι του έδωσε δώρο την Έθιχα παρά τις αντιρρήσεις του πατέρα του Φερδινάνδου Γ΄.[17] Οι επαναστάτες ευγενείς αγνόησαν όλες τις βασιλικές εκκλήσεις, έφτασαν στη Γρανάδα και υπέγραψαν συμφωνία με τον σουλτάνο Μωάμεθ Α΄ με την οποία συμμάχησαν εναντίον του Αλφόνσου Ι΄. Ο ινφάντης Φίλιππος, ο Νούνιο Γκονσάλες ντι Λάρα και οι γιοι του έδωσαν τον Ιανουάριο του 1273 όρκο υποτέλειας στον Ερρίκο Α΄ της Ναβάρρας, του δήλωσαν ότι βρίσκονται στην υπηρεσία του για να απαλλαγούν από όλες τις υποχρεώσεις τους από τον βασιλιά της Καστίλης. Ο Αλφόνσος Ι΄ έστειλε τον διάκονο του Καθεδρικού ναού της Σεβίλλης να πείσει τον αδελφό του να εγκαταλείψει τους επαναστάτες αλλά οι προσπάθειες απέτυχαν.[18] Ο Χουάν Νούνιος ντι Λάρα γιος του Νούνιο Γκονσάλες ντι Λάρα που ήταν μεσολαβητής απέναντι στον πατέρα του και τον Αλφόνσο Ι΄ εγκατέλειψε τον τελευταίο στις αρχές του 1273. Ο Αλφόνσος Ι΄ ωστόσο που είχε στόχο να κερδίσει τον αυτοκρατορικό θρόνο έστειλε τον γιο του Φερδινάνδο τον Τριχωτό, τη σύζυγο του Γιολάντη και τον αρχιεπίσκοπο Σάντσο Αραγωνίας μικρότερο γιο του Ιακώβου Α΄ της Αραγωνίας να ξεκινήσουν ξανά τις διαπραγματεύσεις με τους εξόριστους ευγενείς. Μετά από αμέτρητες διαπραγματεύσεις ο βασιλιάς υπέκυψε σε όλα τα αιτήματα των επαναστατών, ο Νούνιο Γκονσάλες ντι Λάρα συναντήθηκε στα τέλη του 1273 με τη βασίλισσα στην Κόρδοβα, την ίδια εποχή ο Μωάμεθ Β΄ της Γρανάδας δήλωσε την υποταγή του στον Αλφόνσο Ι΄ αν και τα Χρονικά τοποθετούν εσφαλμένα τα γεγονότα το 1274.[19] Τα ονόματα των ευγενών που επανήλθαν εμφανίστηκαν πάλι στα βασιλικά διατάγματα.[20]

 
Ο θυρεός του Φιλίππου.

Ο Ινφάντης Φίλιππος της Καστίλης πέθανε σε ηλικία 43 ετών (28 Νοεμβρίου 1274).[21] Το σώμα του τάφηκε στην εκκλησία Σάντα Μαρία Λα Μπλάκα, ανήκε στους Ναΐτες Ιππότες και βρισκόταν στην Επαρχία της Παλένθια.[21] Η ίδια εκκλησία στεγάζει τον τάφο της δεύτερης συζύγου του Ινές Ροδρίγεθ Χίρον, παλιά πίστευαν ότι ανήκε στην τρίτη σύζυγο του Λέονορ Ροδρίγεθ ντε Κάστρο αλλά η πρόταση απορρίφθηκε επειδή τα εμβλήματα του τάφου βρέθηκαν τα σύμβολα της οικογένειας Χίρον και όχι της οικογένειας Κάστρο.[22] Τα οστά του ινφάντη Φιλίππου βρίσκονται σε έναν Γοτθικό τάφο στο παρεκκλήσι της εκκλησία του Αγίου Ιακώβου δίπλα από τα οστά της δεύτερης συζύγου του, στο ίδιο παρεκκλήσι υπάρχει τρίτος τάφος από τον 14ο αιώνα με τα οστά ενός ιππότη του Τάγματος του Σαντιάγκο. Οι τάφοι βρισκόντουσαν αρχικά στη χορωδία της εκκλησίας μέχρι την εποχή που η αρμόδια επιτροπή για τα μνημεία αποφάσισε να τα μετακινήσει στη σημερινή τους θέση.[21]

Οικογένεια

Επεξεργασία

Νυμφεύτηκε πρώτα το 1258 τη Χριστίνα των Σβέρρε, κόρη του Χάακον Δ΄ της Νορβηγίας· δεν απέκτησαν απογόνους και η Χριστίνα απεβίωσε το 1262.[23]

Ο Φίλιππος έκανε δεύτερο γάμο, με τη Ινές Ροδρίγεθ Χίρον, κόρη του Ροδρίγο Γκονθάλεθ Χίρον κυρίου της Φρετσίγια. Δεν απέκτησααν απογόνους και η Ινές απεβίωσε το 1265.

Έπειτα έκανε τρίτο γάμο, με τη Λέονορ Ροδρίγεθ ντε Κάστρο, κόρη του Ροδρίγο Πόνθε ντε Κάστρο, πέθανε στη γέννα, ο γιος τους απεβίωσε νωρίς και τάφηκε μαζί με τη μητέρα του.[24]

Μάλλον κόρη του ήταν η:

  • Βεατρίκη, παντρεύτηκε τον Ντιέγο Πέρεθ Σαρμιέντο.[25]

Από μη νόμιμες σχέσεις είχε φυσικά τέκνα:

  • (νόθος) Φερνάντο Αλφόνσο.
  • (νόθος) Αλφόνσο Φερνάντεθ 1263;-1284, μέγας μαγιορδόμος.
  • (νόθη) Μπεατρίθ Φερνάντεθ, μοναχή στο αββαείο της Σάντα Μαρία λα Ρεάλ ντε Λας Ουέλγας.

Πρόγονοι

Επεξεργασία

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. 1,0 1,1 p11305.htm#i113043. Ανακτήθηκε στις 7  Αυγούστου 2020.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 Darryl Roger Lundy: (Αγγλικά) The Peerage.
  3. Excma. Diputacion Provincial de Palencia, Departamento de Cultura, ed. (1988). Jornadas sobre el Gotico en la provincia de Palencia. σ. 18
  4. https://archive.org/details/bub_gb_NCkE93FlcSQC/page/n87/mode/2up
  5. Gonzalez Jimenez, Manuel (October 2004). "IV". Alfonso X el Sabio (1st ed.). Barcelona: Editorial Ariel S. A. σ. 125
  6. Del Arco y Garay, Ricardo (1954). "XIV". In Instituto Jeronimo Zurita. Consejo Superior de Investigaciones Cientificas (ed.). Sepulcros de la Casa Real de Castilla. Madrid. σ. 213
  7. Sánchez Mantero, Rafael (2005). Fundación el Monte (ed.). La Universidad de Sevilla, 1505-2005: V centenario. Sevilla. σσ. 4–6
  8. Sanchez Mantero, Rafael (2005). Fundacion el Monte (ed.). La Universidad de Sevilla, 1505-2005: V centenario. Sevilla. σσ. 4–6
  9. González Jiménez, Manuel (October 2004). "IV". Alfonso X el Sabio (1st ed.). Barcelona: Editorial Ariel S. A. σ. 127
  10. 10,0 10,1 10,2 Gonzalez Jimenez, Manuel (October 2004). "IV". Alfonso X el Sabio (1st ed.). Barcelona: Editorial Ariel S. A. σ. 127
  11. Sanchez Mantero, Rafael (2005). Fundacion el Monte (ed.). La Universidad de Sevilla, 1505-2005: V centenario. Seville. σ. 6
  12. Gonzalez Jimenez, Manuel (October 2004). "VIII". Alfonso X el Sabio (1st ed.). Barcelona: Editorial Ariel S. A. σ. 217
  13. Ibanez de Segovia Peralta y Mendoza, Gaspar; Marques de Mondejar (1777). "III". In Joachin Ibarra (ed.). Memorias historicas del Rei D. Alonso el Sabio i observaciones a su chronica. Madrid: en casa de D. Joachin Ibarra. σ. 277
  14. Sanchez de Mora, Antonio (2004). "Nuno Gonzalez de Lara: "El mas poderoso omne que sennor ouiese e mas honrado de Espanna"". Historia, instituciones, documentos. Seville: Universidad de Sevilla. Universidad de Sevilla: Departamento de Historia Medieval y Ciencias y Tecnicas Historiograficas (31): 637
  15. González Jiménez, Manuel (October 2004). "IX". Alfonso X el Sabio (1st ed.). Barcelona: Editorial Ariel S. A. σσ. 241–243
  16. González Jiménez, Manuel (October 2004). "IX". Alfonso X el Sabio (1st ed.). Barcelona: Editorial Ariel S. A. σ. 248
  17. González Jiménez, Manuel (October 2004). "I". Alfonso X el Sabio (1st ed.). Barcelona: Editorial Ariel S. A. σσ. 22–23
  18. Ibáñez de Segovia Peralta y Mendoza, Gaspar; Marqués de Mondejar (1777). "VIII". In Joachin Ibarra (ed.). Memorias historicas del Rei D. Alonso el Sabio i observaciones a su chronica. Madrid: en casa de D. Joachin Ibarra. σ. 285
  19. González Jiménez, Manuel (October 2004). "IX". Alfonso X el Sabio (1st ed.). Barcelona: Editorial Ariel S.A. σσ. 269–270
  20. Sánchez de Mora, Antonio (2004). "Nuño González de Lara: "El más poderoso omne que sennor ouiese e más honrado de Espanna"". Historia, instituciones, documentos. Sevilla: Universidad de Sevilla. Universidad de Sevilla: Departamento de Historia Medieval y Ciencias y Técnicas Historiográficas (31): 641
  21. 21,0 21,1 21,2 Del Arco y Garay, Ricardo (1954). "XIV". In Instituto Jerónimo Zurita. Consejo Superior de Investigaciones Científicas (ed.). Sepulcros de la Casa Real de Castilla. Madrid. σ. 215
  22. Suárez Smith, Covadonga; Rosa María de los Santos Rodríguez (1997). "Investigación museológica acerca de los fragmentos de tejido pertenecientes a la capa del infante Don Felipe (s. XIII)". Boletín de la ANABAD. Madrid: Confederación de Asociaciones de Archiveros, Bibliotecarios, Museólogos y Documentalistas, ANABAD. 47 (1): 161–162
  23. http://fmg.ac/Projects/MedLands/NORWAY.htm#Christinedied1262
  24. http://fmg.ac/Projects/MedLands/CASTILE.htm#Felipedied1274
  25. de Salazar, Luis (1697). "III". In Mateo de Llanos y Guzman (ed.). Historia genealógica de la Casa de Lara. 3. Madrid. σ. 91
  • Del Arco y Garay, Ricardo (1954). Instituto Jerónimo Zurita. Consejo Superior de Investigaciones Científicas. (ed.). Sepulcros de la Casa Real de Castilla. Madrid.
  • Excma. Diputación Provincial de Palencia, Departamento de Cultura, ed. (1988). Jornadas sobre el Gótico en la provincia de Palencia.
  • González, Julio (2009). Las Conquistas de Fernando III en Andalucía (1st ed.). Valladolid: Editorial Maxtor.
  • De Loaysa, Jofré; García Martínez, Antonio (1982). Academia Alfonso X el Sabio, Colección Biblioteca Murciana de bolsillo Nº 27 (ed.). Crónicas de los Reyes de Castilla Fernando III, Alfonso X, Sancho IV y Fernando IV (1248-1305) (2nd ed.). Murcia.
  • Menezo Otero, Juan José (2005). Reinos y Jefes de Estado desde el 712 (5th ed.). Madrid: Historia Hispana.
  • Pérez Algar, Félix (1997). Alfonso X el Sabio: Biografía. Madrid: Studium Generalis.
  • Rubio Salán, Antonio (1952). "Breve noticia de Villalcazar de Sirga y de su Templo". Publicaciones de la Institución Tello Téllez de Meneses. Palencia: Institución Tello Téllez de Meneses (8): 27–48.
  • de Salazar y Castro, Luis (1697). Mateo de Llanos y Guzman (ed.). Historia genealógica de la Casa de Lara. 3. Madrid.
  • Salazar y Mendoza, Pedro de; Soria Mesa, Enrique; Carrillo, Alonso (1998). Universidad de Granada (ed.). El origen de las dignidades seglares de Castilla y León (1st ed.). Granada.
  • Sánchez Mantero, Rafael (2005). Fundación el Monte (ed.). La Universidad de Sevilla, 1505-2005: V centenario. Seville.
  • Valdeón Baruque, Julio (1986). Junta de Castilla y León, Consejería de Educación y Cultura (ed.). Alfonso X el Sabio (1st ed.). Castilla y León.
  • Ybarra y López-Dóriga, Fernando de, Marqués de Arriluce de Ybarra (1997). Real Academia Sevillana de Buenas Letras (ed.). Un largo siglo de amores y desamores en el Alcázar de Sevilla (1248-1368) (1st ed.). Seville.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία