Βικιπαίδεια

Φυσαλίς η περουβιανή

Η φυσαλίδα η περουβιανή (Physalis peruviana), είναι φυτό της Νότιας Αμερικής, ιθαγενές στην Κολομβία, τον Ισημερινό και το Περού στην οικογένεια των Στρυχνοειδών. Η ιστορία της καλλιέργειας της φυσαλίδας στη Νότια Αμερική μπορεί να εντοπιστεί στην Αυτοκρατορία των Ίνκας.[1][2] Καλλιεργείται στην Αγγλία από τα τέλη του 18ου αιώνα και στη Νότια Αφρική στο Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας τουλάχιστον από τις αρχές του 19ου αιώνα.[3] Η P. peruviana, που εισήχθη ευρέως τον 20ο αιώνα, καλλιεργείται ή αναπτύσσεται σε όλο τον κόσμο σε εύκρατες και τροπικές περιοχές.[4]

Φυσαλίς η περουβιανή
Ώριμα φρούτα
Ώριμα φρούτα
Συστηματική ταξινόμηση
Σύστημα: κατά CRONQUIST, 1981
Βασίλειο: Φυτά (Plantae)
Συνομοταξία: Αγγειόσπερμα (Magnoliophyta)
Ομοταξία: Δικοτυλήδονα (Magnoliopsida)
Υφομοταξία: Αστερίδες (Asteridae)
Τάξη: Στρυχνώδη (Solanales)
Οικογένεια: Στρυχνοειδή (Solanaceae)
Γένος: Φυσαλίς (Physalis)
Είδος: P. peruviana
Διώνυμο
Φυσαλίς η περουβιανή
(Physalis peruviana)
L.

Ταξινόμηση και κοινά ονόματα Επεξεργασία

Η φυσαλίδα η περουβιανή ονομάστηκε για πρώτη φορά επίσημα από τον Κάρολο Λινναίο το 1763.[5]

Η P. peruviana έχει δεκάδες κοινά ονόματα σε όλο τον κόσμο στις περιοχές διανομής του. Για παράδειγμα, στο Περού είναι γνωστό ως aguaymanto στα ισπανικά, ή topotopo στην Κέτσουα.[6] Στη γειτονική Κολομβία, είναι γνωστό ως uchuva.[7] Στη βορειοανατολική Κίνα, στην επαρχία Χεϊλονγκτσιάνγκ, αναφέρεται ανεπίσημα ως deng long guo («φρούτο φανάρι»). Στα γαλλικά λέγεται amour en cage («έρωτας σε κλουβί»), καθώς και άλλα πιθανά ονόματα, όπως coqueret , alkékenge , ή lanterne chinoise («Κινεζικό φανάρι») ή cerise de terre («κεράσι της γης»).[8]

Περιγραφή Επεξεργασία

Ως μέλος της οικογένειας των φυτών Στρυχνοειδών, σχετίζεται με μεγάλο αριθμό βρώσιμων φυτών, συμπεριλαμβανομένων των ντοματών, των μελιτζανών και των πατατών.[3]

Η φυσαλίδα η περουβιανή είναι ετήσιο φυτό σε εύκρατες τοποθεσίες, αλλά πολυετές στις τροπικές περιοχές.[3] Ως πολυετές, αναπτύσσεται και γίνεται διάχυτα διακλαδισμένος θάμνος που φτάνει σε ύψος το 1 με 1,6 μέτρα, με απλωμένα κλαδιά και βελούδινα φύλλα σε σχήμα καρδιάς.[4] Τα ερμαφρόδιτα άνθη έχουν σχήμα καμπάνας, διάμετρο 15–20 mm (0,59–0,79 in) και είναι κίτρινα με μωβ-καφέ κηλίδες εσωτερικά. Μετά την πτώση του λουλουδιού, ο κάλυκας διαστέλλεται, σχηματίζοντας τελικά ένα μπεζ φλασκί που περικλείει πλήρως τον καρπό.[3][4]

Ο καρπός είναι ένα στρογγυλό, λείο μούρο, που μοιάζει με μια μικρή κίτρινη ντομάτα διαμέτρου 1,25 με 2 εκατοστά.[4] Έχει χρώμα έντονο κίτρινο έως πορτοκαλί και γλυκό όταν είναι ώριμο, με μια χαρακτηριστική, ήπια γεύση που θυμίζει σταφύλι ή ντομάτα.[3]

Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό είναι ο φουσκωμένος, χαρτώδης κάλυκας που περικλείει κάθε μούρο. Ο κάλυκας είναι διογκωμένος μέχρι να αναπτυχθεί πλήρως ο καρπός. Αρχικά, είναι κανονικού μεγέθους, αλλά αφότου πέσουν τα πέταλα, συνεχίζει να αναπτύσσεται μέχρι να σχηματίσει ένα προστατευτικό κάλυμμα γύρω από τον αναπτυσσόμενο καρπό. Εάν ο καρπός μείνει μέσα στους άθικτους φλοιούς του κάλυκα, η διάρκεια ζωής του σε θερμοκρασία δωματίου είναι περίπου 30-45 ημέρες. Ο κάλυκας είναι μη βρώσιμος.

  •  
    Φύλλωμα
  •  
    Άνθος
  •  
    Άγουρο φρούτο σε πράσινο κάλυκα
  •  
    Ανοιγμένος κάλυκας, που αποκαλύπτει το ώριμο φρούτο

Βιότοπος Επεξεργασία

Η φυσαλίδα η περουβιανή είναι ιθαγενής στις βουνοπλαγιές του Περού και της Χιλής.[3] Αναπτύσσεται σε δάση, παρυφές δασών και παρόχθιες περιοχές. Αναπτύσσεται σε υψόμετρα 500 με 3.000 μέτρα στην πατρίδα του, αλλά μπορεί επίσης να βρεθεί στο επίπεδο της θάλασσας στα νησιά της Ωκεανίας και του Ειρηνικού όπου εμφανίζεται ευρέως σε υποτροπικές και θερμές, εύκρατες συνθήκες.[4] Το γεωγραφικό του εύρος είναι περίπου 45°Ν έως 60°Β και το εύρος υψομέτρου του είναι γενικά από την επιφάνεια της θάλασσας έως 3.000 μέτρα.[4] Το φυτό έχει γίνει διεισδυτικό σε ορισμένους φυσικούς οικοτόπους, σχηματίζοντας λόχμες, ιδιαίτερα στη Χαβάη και σε άλλα νησιά του Ειρηνικού.[4]

Καλλιέργεια Επεξεργασία

Έχει εισαχθεί ευρέως ως καλλιέργεια σε τροπικές, υποτροπικές και εύκρατες περιοχές όπως η Αυστραλία, η Κίνα, η Ινδία, η Μαλαισία και οι Φιλιππίνες.[3][4][9] Η φυσαλίδα η περουβιανή ευδοκιμεί σε ετήσια μέση θερμοκρασία από 13–18 °C (55–64 °F), ανεχόμενη θερμοκρασίες έως και 30 °C (86 °F).[4] Αναπτύσσεται καλά σε μεσογειακά κλίματα και είναι ανθεκτικό στη ζώνη ανθεκτικότητας 8 του USDA, που σημαίνει ότι μπορεί να καταστραφεί από τον παγετό.[4] Αναπτύσσεται καλά σε βροχοπτώσεις από 800–4,300 millimetres (31–169 in) εάν το έδαφος είναι καλά στραγγιζόμενο και προτιμά τον ήλιο ή τη μερική σκιά σε καλά στραγγιζόμενα εδάφη και αναπτύσσεται έντονα σε αμμοπηλώδη χώματα.[3]

Το φυτό αναπτύσσεται εύκολα από σπόρους, οι οποίοι είναι άφθονοι (100 έως 300 σε κάθε καρπό), αλλά με χαμηλά ποσοστά βλάστησης, που απαιτούν χιλιάδες σπόρους για τη σπορά ενός εκταρίου.[3] Τα φυτά που αναπτύσσονται από μοσχεύματα μίσχου ηλικίας ενός έτους θα ανθίσουν νωρίς και θα αποδώσουν καλά, αλλά είναι λιγότερο ζωηρά από αυτά που καλλιεργούνται από σπόρους.[3]

Μαγειρικές χρήσεις Επεξεργασία

Η φυσαλίδα η περουβιανή είναι μια οικονομικά χρήσιμη καλλιέργεια ως εξωτικό εξαγόμενο φρούτο, και ευνοείται σε προγράμματα αναπαραγωγής και καλλιέργειας πολλών χωρών.[4]

Η φυσαλίδα χρησιμοποιείται σε σάλτσες με βάση τα φρούτα, πίτες, πουτίγκες, τσάτνεϊ, μαρμελάδες και παγωτό ή τρώγεται φρέσκο σε σαλάτες και φρουτοσαλάτες.[3] Στη Λατινική Αμερική, καταναλώνεται συχνά ως μπατίντο ή σμούθι,[10] και λόγω του εντυπωσιακού κάλυκά του, είναι δημοφιλές στα εστιατόρια ως διακοσμητική γαρνιτούρα για επιδόρπια. Για να βελτιωθούν οι χρήσεις του στα τρόφιμα γίνεται στέγνωμα με ζεστό αέρα ώστε να βελτιωθεί η περιεκτικότητα σε διαιτητικές ίνες, η υφή και η εμφάνιση.[11]

Στη βασική έρευνα για την ωρίμανση των καρπών, η περιεκτικότητα σε πολυφαινόλες και βιταμίνη C διέφερε ανάλογα με την ποικιλία, τον χρόνο συγκομιδής και το στάδιο ωρίμανσης.[12]

Θρεπτική αξία Επεξεργασία

Σύμφωνα με αναλύσεις θρεπτικών συστατικών από το USDA, μια μερίδα 100  g έχει χαμηλή περιεκτικότητα σε θερμίδες ( 222 kilojoules (53 kcal)) και περιέχει μέτρια επίπεδα βιταμίνης C, θειαμίνης και νιασίνης, ενώ άλλα θρεπτικά συστατικά είναι αμελητέα.[13] Οι αναλύσεις ελαίων από διαφορετικά συστατικά του φρούτου, κυρίως από τους σπόρους του, έδειξαν ότι το λινολεϊκό οξύ και το ελαϊκό οξύ ήταν τα κύρια λιπαρά οξέα, η βήτα-σιτοστερόλη και η καμπεστερόλη ήταν οι κύριες φυτοστερόλες και το λάδι περιείχε βιταμίνη Κ και βήτα-καροτίνη.[14]

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ (Cailes 1952; Legge 1974a)
  2. ↑ Zealand, The Royal Society of New (1986). New Zealand Journal of Agricultural Research (στα Αγγλικά). The Royal Society of New Zealand. σελ. 425. 
  3. ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 Morton JF (1987). «Cape gooseberry, Physalis peruviana L. in Fruits of Warm Climates». Purdue University, Center for New Crops & Plant Products. 
  4. ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 «Physalis peruviana (Cape gooseberry)». Invasive Species Compendium, CABI. 2018. Ανακτήθηκε στις 1 Ιανουαρίου 2018. 
  5. ↑ «Physalis peruviana L., Sp. Pl., ed. 2. 2: 1670 (1763)». ipni.org. International Plant Names Index. Ανακτήθηκε στις 24 Νοεμβρίου 2020. 
  6. ↑ «Discover the aguaymanto, one of the best foods produced in Peru». peru.info (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 29 Ιουλίου 2020. 
  7. ↑ «Uchuvas». flavorsofbogota.com (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 9 Αυγούστου 2020. 
  8. ↑ «Semer et planter le physalis ou amour en cage». Plants-et-Jardins. 2016. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Μαΐου 2017. Ανακτήθηκε στις 6 Μαΐου 2014. 
  9. ↑ «Fr. Visminlu Vicente L. Chua, S.J., Philippine Fruits. Published online: 1 September 2015.». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Απριλίου 2018. Ανακτήθηκε στις 6 Δεκεμβρίου 2017. 
  10. ↑ «Five amazing natural juices with Colombian fruit and vegetables». colombia.co (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 9 Αυγούστου 2020. 
  11. ↑ Vega-Gálvez, A; Zura-Bravo, L; Lemus-Mondaca, R; Martinez-Monzó, J; Quispe-Fuentes, I; Puente, L; Di Scala, K (2013). «Influence of drying temperature on dietary fibre, rehydration properties, texture and microstructure of Cape gooseberry (Physalis peruviana L.)». Journal of Food Science and Technology 52 (4): 2304–2311. doi:10.1007/s13197-013-1235-0. PMID 25829613. 
  12. ↑ Bravo, K; Sepulveda-Ortega, S; Lara-Guzman, O; Navas-Arboleda, A. A.; Osorio, E (2015). «Influence of cultivar and ripening time on bioactive compounds and antioxidant properties in Cape gooseberry (Physalis peruviana L.)». Journal of the Science of Food and Agriculture 95 (7): 1562–9. doi:10.1002/jsfa.6866. PMID 25131258. 
  13. ↑ «Groundcherries, (cape-gooseberries or poha), raw, 100 g, USDA Nutrient Database, version SR-21». Nutritiondata.com. Conde Nast. 2014. Ανακτήθηκε στις 7 Μαΐου 2014. 
  14. ↑ «Oil goldenberry (Physalis peruviana L.)». J Agric Food Chem 51 (4): 969–74. 2003. doi:10.1021/jf020778z. PMID 12568557. 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Φυσαλίς_η_περουβιανή&oldid=10308791"