Ντίνο Ρίζι
Ο Ντίνο Ρίζι (Μιλάνο 23 Δεκεμβρίου 1916 – Ρώμη 7 Ιουνίου 2008) ήταν Ιταλός σκηνοθέτης. Μαζί με τον Λουίτζι Κομεντσίνι και τον Μάριο Μονιτσέλι θεωρείται πατέρας της επονομαζόμενης «κωμωδίας αλά ιταλικά». Συνεργάστηκε με σπουδαίους Ιταλούς ηθοποιούς όπως ο Βιτόριο Γκάσμαν, ο Βιττόριο ντε Σίκα, ο Ούγκο Τονιάτσι και η Σοφία Λόρεν και πολλές ταινίες του άφησαν εποχή, όπως Τα τέρατα και Ο φανφαρόνος[1].
| Ντίνο Ρίζι | |
|---|---|
 Ο Ντίνο Ρίζι στο φεστιβάλ των Κανών το 1993 | |
| Όνομα στη μητρική γλώσσα | Dino Risi (Ιταλικά) |
| Γέννηση | 23 Δεκεμβρίου 1916 Μιλάνο |
| Θάνατος | 7 Ιουνίου 2008 Ρώμη |
| Αιτία θανάτου | καρκίνος |
| Συνθήκες θανάτου | φυσικά αίτια |
| Εθνικότητα | Ιταλική |
| Χώρα πολιτογράφησης | Ιταλία (1946–2008) Βασίλειο της Ιταλίας (1916–1946) |
| Σπουδές | Πανεπιστήμιο Σαπιέντσα Ρώμης και Πανεπιστήμιο του Μιλάνου |
| Ιδιότητα | σκηνοθέτης κινηματογράφου, σεναριογράφος και ψυχίατρος |
| Τέκνα | Claudio Risi και Μάρκο Ρισι |
| Συγγενείς | Luigi Mazzocchi (παππούς από την πλευρά της μητέρας), Elda Mazzocchi Scarzella (πρώτη ξαδέλφη) και Cesare Mazzocchi (θείος από την πλευρά της μητέρας) |
| Είδος τέχνης | Κινηματογράφος |
| Σημαντικά έργα | Άρωμα γυναίκας, Poveri ma belli, The Priest's Wife και Ο Φανφαρόνος |
| Βραβεύσεις | Βραβείο Σεζάρ Καλύτερης ξένης ταινίας (1976), Ιππότης του Μεγαλόσταυρου του Τάγματος της τιμής της Ιταλικής Δημοκρατίας, Golden Lion for Lifetime Achievement (2002), Golden Shell (1957) και βραβεία Σεζάρ (1976) |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Βιογραφία Επεξεργασία
Ο Ντίνο Ρίζι γεννήθηκε και σπούδασε στο Μιλάνο. Αφού τέλειωσε την ιατρική, δεν συνέχισε τις σπουδές του στην Ψυχιατρική όπως ήθελαν οι γονείς του, αλλά άρχισε να ασχολείται με την 7η τέχνη, αρχικά ως βοηθός σκηνοθέτη. Από το 1946 έως το 1950 γύρισε είκοσι ταινίες μικρού μήκους, όπως το Barboni και το Buio in sala, με θέματα κυρίως από την πόλη του Μιλάνου, η οποία έφερε ακόμη έντονα τα σημάδια του Β΄ Παγκοσμίου Πόλεμου. Την τελευταία από αυτές τις ταινίες την αγόρασε ο παραγωγός Κάρλο Πόντι και τότε ο Ρίζι αποφάσισε να μετακομίσει στη Ρώμη και να αφοσιωθεί πλήρως στον κινηματογράφο.
Η πρώτη του δουλειά είναι συν-σεναριογράφος στην ταινία Άννα του Αλμπέρτο Λατουάντα το 1951. Την ειδικότητα του συν-σεναριογράφου διατήρησε στις περισσότερες ταινίες του. Το 1951 γύρισε και την πρώτη του ταινία μεγάλου μήκους, το Vacanze col gangster, στην οποία έκανε το κινηματογραφικό του ντεμπούτο στα δώδεκά του χρόνια ο ηθοποιός Τέρενς Χιλλ[Σημ 1]. Πρώτη του επιτυχία είναι η ταινία Ψωμί, έρωτας και..., τρίτο σίκουελ των ταινιών του Λουίτζι Κομεντσίνι Ψωμί, έρωτας και φαντασία και Ψωμί, έρωτας και ζήλια με πρωταγωνιστή σε όλες τον Βιττόριο ντε Σίκα. Η κωμωδία Φτωχοί αλλά ωραίοι, που γύρισε το 1956 με περιορισμένο μπάτζετ, θα γίνει ιδιαίτερα αγαπητή στο ιταλικό κοινό και καθιερώνει τον Ρίζι ως σκηνοθέτη κωμωδιών[2].
Το 1960 η ταινία του Ο βασιλιάς της κομπίνας, με πρωταγωνιστή τον Βιτόριο Γκάσμαν, γνωρίζει μεγάλη επιτυχία. Είναι η πρώτη συνεργασία μεταξύ του Ρίζι και του Γκάσμαν, θα ακολουθήσουν το 1962 Ο φανφαρόνος και La marcia su Roma, το 1963 Τα τέρατα, το 1964 Il gaucho, το 1967 Πιάστε τον τίγρη από την ουρά, το 1968 Ένας προφήτης δονζουάν, το 1971 100 λεπτά αλήθεια, το 1974 Άρωμα γυναίκας, το 1976 Το καρνέ με τα πονηρά τηλέφωνα, το 1977 Anima persa[3], το 1978 Μοντέρνα τέρατα, το 1979 Αγαπημένε μου πατέρα, το 1980 Γδύσου και μη μιλάς και τελευταίο το Tolgo il disturbo του 1990. Η ταινία Άρωμα γυναίκας[Σημ 2] έλαβε δυο υποψηφιότητες στα Όσκαρ του 1976, Καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας και Καλύτερου διασκευασμένου σεναρίου. Στο Φεστιβάλ των Καννών του 1975 ο Γκάσμαν πήρε το Βραβείο Ανδρικού ρόλου και στα Βραβεία Σεζάρ το 1976 η ταινία πήρε το βραβείο της καλύτερης ξένης ταινίας.
Από όλες αυτές τις συνεργασίες του δίδυμου Ρίζι/Γκάσμαν, αυτή που περισσότερο ταυτίστηκε με το όνομα του Ρίζι και αυτή που θεωρείται ως η καλύτερη δουλειά του είναι Ο φανφαρόνος[4], ένα road movie με τον Γκάσμαν και τον Ζαν-Λουί Τρεντινιάν, σε έναν από τους πρώτους πρωταγωνιστικούς του ρόλους. Η ταινία έλαβε τιμητικό βραβείο στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης το 1963. Στον Φανφαρόνο, όπως και στην ταινία που είχε γυρίσει την προηγούμενη χρονιά, το Παλιοζωή παλιόκοσμε με πρωταγωνιστή τον Αλμπέρτο Σόρντι, ανατρέπει ένα από τα χαρακτηριστικά της κωμωδίας, που είναι το «αίσιο τέλος», δεν σώζει τους ήρωές του από την καταστροφή για να νιώσει καλά ο θεατής. Έτσι κι αλλιώς το χιούμορ του είναι συχνά πικρόχολο, τοποθετεί έναν καθρέφτη μπροστά στον θεατή, θέλοντας να τον αφυπνίσει με την ειρωνική ματιά του, να τον οδηγήσει στην επίγνωση των λαθών του. Οι ήρωές του είναι είτε απομεινάρια της κατεστραμμένης από τον πόλεμο Ιταλίας είτε νεόπλουτοι μικροαστοί και μεσοαστοί μιας νέας Ιταλίας που μπαίνει πλέον σε τροχιά ευμάρειας και οικονομικής ανάπτυξης, όλοι πάντως με έντονα ελαττώματα, κακές συνήθειες και αμαρτήματα[5].
Συχνές ήταν οι συνεργασίες του με ηθοποιούς από το εξωτερικό, όπως η Ρόμι Σνάιντερ, η Κατρίν Ντενέβ, η Καρόλ Μπουκέ, ο Ολιβερ Ριντ, η Αν Μάργκρετ, η Ανίτα Έκμπεργκ, ο Ζαν-Λουί Τρεντινιάν. Στην ταινία Το αξέχαστο σαββατοκύριακο έπαιζε η Ελληνίδα ηθοποιός Αλέκα Παΐζη, ενώ στη σπονδυλωτή ταινία Μοντέρνα τέρατα, στο επεισόδιο Χωρίς λόγια έπαιζε ο Γιώργος Βογιατζής, ο οποίος ξανασυνεργάστηκε με τον Ρίζι πέντε χρόνια αργότερα στην ταινία Sesso e volentieri.
Το 1985 γυρίζει την ταινία Scemo di guerra με πρωταγωνιστές τον Κολλύς και τον Μπέπε Γκρίλο, που είναι υποψήφια για ΄τον Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ των Καννών. Την ίδια υποψηφιότητα είχαν λάβει στο παρελθόν άλλες 3 ταινίες του: Το σημείο της Αφροδίτης, το Άρωμα γυναίκας και το Αγαπημένε μου πατέρα. Τη δεκαετία του '80 και του '90 σκηνοθετεί μερικές μίνι-σειρές για την μικρή οθόνη αλλά δεν παύει να γράφει και να σκηνοθετεί κινηματογραφικές ταινίες, αν και λιγότερο επιτυχημένες.
To 2002 του απονεμήθηκε ο «Χρυσός Λέοντας» για το σύνολο της καριέρας του στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βενετίας. Το 2004 του απονεμήθηκε από τον Πρόεδρο της Ιταλικής Δημοκρατίας ο Σταυρός του Ιππότη. Ο Ρίζι πέθανε στο διαμέρισμά του στη Ρώμη το πρωί της 7ης Ιουνίου 2008 σε ηλικία 90 ετών. Ο γιος του Μάρκο δήλωσε στις εφημερίδες ότι η ταλαιπωρία από την ασθένειά του τον είχε κάνει να σκέφτεται την ευθανασία και γι' αυτό το σκοπό σκόπευε να μεταβεί στην Ολλανδία, αφού στην Ιταλία δεν επιτρεπόταν[6].
Φιλμογραφία Επεξεργασία
| Έτος | Τίτλος | |
|---|---|---|
| Πρωτότυπος | Ελληνικός | |
| 1951 | Vacanze col gangster | |
| 1953 | Il viale della speranza | |
| 1953 | L'amore in città | |
| 1955 | Il segno di Venere | Το σημείο της Αφροδίτης |
| 1955 | Pane, amore e... | Ψωμί, έρωτας και... |
| 1956 | Poveri ma belli | Φτωχοί αλλά ωραίοι |
| 1957 | La nonna Sabella | |
| 1957 | Belle ma povere | |
| 1959 | Venezia, la luna e tu | Καπετάν Ντόλτσεβίτας |
| 1959 | Il vedovo | Ο εύθυμος χήρος |
| 1959 | Poveri milionari | Φτωχός εκατομμυριούχος |
| 1960 | Il mattatore | Ο βασιλιάς της κομπίνας[7] |
| 1960 | Un amore a Roma | Η νυμφομανής |
| 1961 | A porte chiuse | Κεκλεισμένων των θυρών |
| 1961 | Una vita difficile | Παλιοζωή παλιόκοσμε |
| 1962 | Il sorpasso | Ο Φανφαρόνος |
| 1962 | La marcia su Roma | |
| 1963 | Il giovedì | |
| 1963 | I mostri | Τα τέρατα |
| 1965 | Le bambole | Οι κούκλες |
| 1965 | Il Gaucho | |
| 1965 | I complessi | |
| 1966 | L'ombrellone | Οι πειρασμοί μιας παντρεμένης |
| 1966 | I nostri mariti | |
| 1966 | Operazione San Gennaro | Επιχείρηση: Σαν Τζεννάρο |
| 1967 | Il Tigre | Πιάστε τον τίγρη από την ουρά |
| 1968 | Straziami, ma di baci saziami | Ένας τρελός τρελός εραστής ή Όλα τα είχε... η γκόμενα του έλειπε |
| 1968 | Il profeta | Ο Προφήτης |
| 1969 | Vedo nudo | 7 φορές τρελός |
| 1969 | Il giovane normale | |
| 1971 | In nome del popolo italiano | 100 λεπτά αλήθεια |
| 1971 | La moglie del prete | Η γυναίκα του παπά |
| 1971 | Noi donne siamo fatte così | Δώδεκα φορές θηλυκό |
| 1973 | Mordi e fuggi | Το αξέχαστο σαββατοκύριακο |
| 1973 | Sessomatto | Οι πονηριές της Μαλίτσια |
| 1974 | Profumo di donna | Άρωμα γυναίκας |
| 1976 | Telefoni bianchi | Το καρνέ με τα πονηρά τηλέφωνα |
| 1977 | Anima persa | |
| 1977 | La stanza del vescovo | Η κρεβατοκάμαρα του επισκόπου |
| 1977 | I nuovi mostri | Μοντέρνα τέρατα |
| 1978 | Primo amore | Ήθελε δεκαοχτάρα καλά να πάθει |
| 1979 | Caro papà | Αγαπημένε μου πατέρα |
| 1980 | Sono fotogenico | Γδύσου και μη μιλάς |
| 1980 | I seduttori della domenica | Αποπλάνηση τώρα |
| 1981 | Fantasma d'amore | Ερωτική οπτασία |
| 1982 | Sesso e volentieri | |
| 1984 | Dagobert | Στην Αυλή του βασιλιά Καθίκι |
| 1984 | ...e la vita continua | |
| 1985 | Scemo di guerra | |
| 1987 | Teresa | |
| 1987 | Il commissario Lo Gatto | |
| 1989 | Il vizio di vivere | |
| 1990 | Tolgo il disturbo | |
| 1990 | Vita coi figli | |
| 1996 | Giovani e belli | |
| 1996 | Esercizi di stile | |
Σημειώσεις Επεξεργασία
- ↑ Στην ταινία εμφανίστηκε με το πραγματικό του όνομα, που ήταν Μάριο Τζιρόττι
- ↑ Η ταινία ξαναγυρίστηκε το 1992 με τον ίδιο τίτλο (Άρωμα Γυναίκας) και πρωταγωνιστή τον Αλ Πατσίνο
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ Παναγιώτης Παναγόπουλος (10 Ιουνίου 2008). «Ντίνο Ρίζι, εξήντα χρόνια σινεμά». Η Καθημερινή. Ανακτήθηκε στις 16 Ιουνίου 2018.
- ↑ Θόδωρος Σούμας. «Η ιταλική κωμωδία και οι τρεις σπουδαίοι σκηνοθέτες της, Ρίζι, Μονιτσέλι και Κομεντσίνι». Πανελλήνια ένωση κριτικών κινηματογράφου. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Νοεμβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 21 Ιουνίου 2018.
- ↑ Tullio Kezich (1983). Il Millefilm. Milano: Oscar Mondadori.
- ↑ Daniele Dottorini. «Il sorpasso». Enciclopedia Treccani. Ανακτήθηκε στις 21 Ιουνίου 2018.
- ↑ «Risi, Dino». Enciclopedia Treccani. Ανακτήθηκε στις 21 Ιουνίου 2018.
- ↑ Silvia Fumarola (8 Ιουνίου 2008). «Marco Risi: "Voleva l'eutanasia. Progettava di andare in Olanda"». La Repubblica: σελ. Spettacoli e Cultura. http://www.repubblica.it/2008/06/sezioni/spettacoli_e_cultura/dino-risi/fumarola/fumarola.html?refresh_ce. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουλίου 2018.
- ↑ «Η ζωή της πόλεως» (PDF). Ψηφιακό Αρχείο Εφημερίδων και Περιοδικού Τύπου - Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος. Εφημερίδα Ελευθερία. 22 Δεκεμβρίου 1963. σελ. 3η. Ανακτήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 2023.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία
- Ντίνο Ρίζι στην IMDb