Τσάνος Σερρών
Συντεταγμένες: 40°57′38.693″N 23°46′47.125″E / 40.96074806°N 23.77975694°E
Το Τσάνος είναι εγκαταλελειμμένος οικισμός στον σημερινό δήμο Νέας Ζίχνης της Περιφερειακής Ενότητας Σερρών της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας. Διοικητικά, πρόκειται για τον αρχικό οικισμό του σημερινού κατοικημένου χωριού Νέα Πέτρα Σερρών και βρισκόταν σε απόσταση 4 χλμ. νότια από αυτό, κοντά στις ελώδεις όχθες της πρώην λίμνης Αχινού.[1][2] Ο οικισμός απαντάται σε πηγές και με τις ονομασίες Τσιάνος, Τσανός, Τζάνος, Τζιάνος, Τζαίνος κ.ά.
| Τσάνος | |
|---|---|
| Διοίκηση | |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Περιφέρεια | Κεντρικής Μακεδονίας |
| Περιφερειακή Ενότητα | Σερρών |
| Δήμος | Νέας Ζίχνης |
| Δημοτική Ενότητα | Νέας Ζίχνης |
| Γεωγραφία | |
| Γεωγραφικό διαμέρισμα | Μακεδονίας |
| Νομός | Σερρών |
| Υψόμετρο | 7 μέτρα |
| Πληθυσμός | |
| Μόνιμος | 0 |
| Έτος απογραφής | 1913 |
Ιστορία
ΕπεξεργασίαΡωμαϊκή και Βυζαντινή περίοδος
ΕπεξεργασίαΗ περιοχή κατοικήθηκε από τους προϊστορικούς ακόμη χρόνους αλλά και κατά τη ρωμαϊκή περίοδο. Αποτελούσε μετόχι της μονής Φιλοθέου, το οποίο εκτεινόταν από τα έλη της λίμνης Κερκινίτιδας (Αχινού) έως τον ποταμό Πάνακα (Αγγίτη). Οι εγκατεστημένοι πάροικοι καλλιεργούσαν αμπέλια και ασχολούνταν με την αλιεία. Το μετόχι της αγιορείτικης μονής είχε στην κατοχή του υδρόμυλους, οι οποίοι κινούνταν με τα νερά που κυλούσαν από την τοποθεσία «Κρύα Πηγάδια».
Το μετόχι αναφέρεται το 1326 από τον Ανδρόνικο Β΄ Παλαιολόγο, ο οποίος δίνει εντολή στον μέγα τζαούσιο Αλέξιο Τζαμπλάκωνα να θέσει τέλος στις παρενοχλήσεις του. Συμφωνά με πρακτικό του Ιανουαρίου του 1342 που διασώζεται στη μονή Καρακάλλου, ο απογραφεύς Μιχαήλ Παπύλας, μετά από εντολή του διοικητή των Σερρών Γκυ Ντε Λουζινιάν, αναγκάστηκε να παραδώσει στον οικείο τού αυτοκράτορα, προνοιάριο Ιωάννη Μαργαρίτη, κατά πλήρη κυριότητα, τα κτήματα και τους χωρικούς του αγροκτήματος Τζαίνου. Αυτοί θα του παρείχαν κάθε χρόνο ένα εισόδημα 55 υπερπύρων νομισμάτων. Πρόκειται για αντεκδικήσεις κατά την αρχή του βυζαντινού εμφυλίου πολέμου (1341-1347), αφού τα κτήματα αυτά προέρχονταν από άλλες πρόνοιες, κυρίως του Aρσενίου Tζαμπλάκωνα και του Ιωάννη ΣΤ΄ Καντακουζηνού, οι οποίοι είχαν τότε επαναστατήσει εναντίον του αυτοκράτορα Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγου. Τον Νοέμβριο του 1342 ο Ιωάννης Ε΄ επικύρωσε στον Γεώργιο Μαργαρίτη την κατοχή του μισού αγροκτήματος Τζαίνου και του παρείχε εισόδημα 50 υπερπύρων. Το Σεπτέμβριο του 1347 ο Στέφανος Δουσάν απέδωσε το μετόχι του Τζαίνου στη μονή Φιλοθέου.[3][4][5][6]
Οθωμανική περίοδος
ΕπεξεργασίαΚατά την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ο οικισμός ανήκε διοικητικά στον Καζά της Ζίχνας του Σαντζακίου των Σερρών του Βιλαετίου της Θεσσαλονίκης.
Ο οικισμός αναφέρεται στις οδοιπορικές σημειώσεις του Νικολάου Σχινά, ο οποίος στα μέσα της δεκαετίας του 1880 περιόδευσε ολόκληρη σχεδόν την επικράτεια της Μακεδονίας. Σε πορεία του από το λιμάνι του Τσάγεζι Σερρών έως τις Σέρρες, περιέγραψε τον οικισμό ως ένα χωριό που αριθμούσε 30 οικογένειες χριστιανών αθίγγανων.[8] Σύμφωνα με τη μελέτη «Αι Σέρραι και τα προάστεια, τα περί Σέρρας και η Μονή Ιωάννου του Προδρόμου» του Πέτρου Παπαγεωργίου που εκδόθηκε το 1894, ο οικισμός αριθμούσε πληθυσμό «75 χριστιανών και αθίγγανων κατοίκων».[9] Η στατιστική μελέτη του Βούλγαρου γεωγράφου Βασίλ Κάντσωφ εκτιμά ότι το 1900 υπήρχαν 65 αθίγγανοι κάτοικοι,[10] ενώ σύμφωνα με την «Εθνολογική Στατιστική των Βιλαετίων Θεσσαλονίκης και Μοναστηρίου» του Αθανάσιου Χαλκιόπουλου, που εκδόθηκε το 1910 στην Αθήνα, υπήρχαν 60 μουσουλμάνοι κάτοικοι.[11] Σε υπολογισμούς που εξέδωσε το 1919, η Επιτελική Υπηρεσία του Ελληνικού Στρατού, προ του 1912 αναφέρονται 40 Έλληνες κάτοικοι.[12] Οι παραπάνω στατιστικές μελέτες υπολογισμού του πληθυσμού της Μακεδονίας έως τις αρχές του 20ου αιώνα, δεν χρησιμοποίησαν ενιαία και αντικειμενικά κριτήρια και, ως εκ τούτου, το κύρος και η αξιοπιστία τους τίθενται υπό αμφισβήτηση.[13]
Σύγχρονη ιστορία
ΕπεξεργασίαΜε το τέλος των Βαλκανικών Πολέμων, ο εγκαταλελειμμένος οικισμός περιήλθε στην ελληνική επικράτεια και κατά την ελληνική απογραφή του 1913 καταγράφηκε ως κατεστραμμένος και ακατοίκητος.[14] Λεπτομερής κάτοψη του οικισμού και της ευρύτερης περιοχής αποτυπώθηκε σε βρετανικούς στρατιωτικούς χάρτες χαρακωμάτων κατά την περίοδο του Μακεδονικού Μετώπου του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.[15][16][17] Το 1920 προσαρτήθηκε διοικητικά στην κοινότητα Πόρνας (Γάζωρος) της Υποδιοίκησης Ζίχνης του νομού Σερρών, μαζί με τα χωριά Ζίχνα (Παλιά Ζίχνη), Θολός, Κάτω Νούσκα (Δαφνούδι), Πεθελινός, Πλιάκος, Τούμπα και Χωροβίστα (Άγιος Χριστόφορος).[18][19]
Με το τέλος του ελληνοτουρκικού πολέμου του 1919-1922 και την ανταλλαγή πληθυσμών του 1923, όταν άρχισαν να καταφθάνουν στην Ελλάδα τα πρώτα κύματα προσφύγων, κύριο μέλημα ήταν η προώθησή τους οπουδήποτε υπήρχε ή μπορούσε να εξευρεθεί δυνατότητα διαμονής, έστω και για περιορισμένο χρονικό διάστημα. Είναι αρκετές οι περιπτώσεις στη Μακεδονία, όπου οι υπηρεσίες εποικισμού προώθησαν πρόσφυγες προς εγκατάσταση σε πρώην οικισμούς μουσουλμανικών, σλαβόφωνων κ.ά. πληθυσμών, που είχαν εκκενωθεί μετά τους πρόσφατους πολέμους ή επρόκειτο να εκκενωθούν λόγω της ανταλλαγής πληθυσμών.[20][21] Στο εγκαταλελειμμένο Τσάνος, σύμφωνα με στοιχεία της Επιτροπής Αποκαταστάσεως Προσφύγων, προωθήθηκαν τουλάχιστον 100 οικογένειες προσφύγων.[22][23][24] Εξαιτίας της έλλειψης ευνοϊκών συνθηκών διαβίωσης, ο προσφυγικός οικισμός δημιουργήθηκε περίπου 4 χλμ. πιο βόρεια, μεταξύ των οικισμών Θολός και Μεζράς (Γλυκοπηγή). Εκεί εγκαταστάθηκαν από το 1922 πρόσφυγες από την Πέτρα (σημερινό Καγιαλί) της Ανατολικής Θράκης, καθώς και κάποιες οικογένειες Αρβανιτών της Ανατολικής Θράκης (καταγόμενοι αρχικά από την Κορυτσά).[25][26][27] Το 1927 ο νέος οικισμός ονομάστηκε Νέα Πέτρα.[28]
Την περίοδο του μεσοπολέμου, στα ερείπια του Τσάνος διέμεναν κατά τους χειμερινούς μήνες νομάδες Βλάχων, γι' αυτό σε χάρτες της εποχής ο οικισμός αναφέρεται με την ονομασία Καλύβια Βλάχικα.[29][30][31][32]
Με τα εγγειοβελτιωτικά έργα της πεδιάδας των Σερρών τη δεκαετία του 1930, όπως τον εγκιβωτισμό του ποταμού Στρυμόνα και την αποξήρανση της λίμνης Αχινού, η περιοχή του πρώην οικισμού Τσάνος απαλλάχτηκε από τις ελώδεις εκτάσεις. Σήμερα, δεν σώζονται ερείπια ή ίχνη του και στη θέση υπάρχουν ποιμνιοστάσια και αγροκτήματα.[1]
Πληθυσμός
Επεξεργασία| Απογραφή | Ονομασία | Πληθυσμός | Αναφ. |
|---|---|---|---|
| 1913 | Τσάνος | χαρακτηρίστηκε ως κατεστραμμένο και ακατοίκητο | [14] |
| 1920 | - | δεν καταγράφηκε | [33] |
| 1923 * | Τσάνος | 126 (60 άνδρες, 66 γυναίκες) | [34] |
* απογραφή προσφύγων, σε διαφορετική τοποθεσία
Χάρτης
Επεξεργασία
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ 1,0 1,1 «Gov.gr - Θέαση». gov.gr. Ανακτήθηκε στις 8 Ιουλίου 2024.
- ↑ 41° 41° Θεσσαλονίκη (κλίμακα 1:200.000). Αθήνα: Λιθογραφείο Γ. Κοντογόνης. 1910.
- ↑ Σαμσάρης, Πέτρος (2004). Βυζαντινοί τόποι και μνημεία της κάτω κοιλάδας του Στρυμόνα. Ο σημερινός νομός Σερρών: συμβολή στη μελέτη της ιστορικής γεωγραφίας και μνημειακής τοπογραφίας της περιοχής. Ιωάννινα: Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. σελ. 613-615.
- ↑ Lemerle, Paul (1964). Un praktikon inédit des archives de Karakala (Janvier 1342) et la situation en Macédoine orientale au moment de l’usurpation de Cantacuzène, Χαριστήριον εις Αναστάσιον Κ. Ορλάνδον (Τόμος Α). Αθήνα: Αρχαιολογική Εταιρεία. σελ. 278-298. Ανακτήθηκε στις 8 Ιουλίου 2024.
- ↑ «Πρακτικό του Mιχαήλ Πάπυλα». elpenor.org. Ανακτήθηκε στις 8 Ιουλίου 2024.
- ↑ Κιουμουρτζίδου, Σοφία (2017). Οι Σέρρες κατά τον 14ο αιώνα. Βυζαντινοσερβικές σχέσεις (πτυχιακή εργασία) (PDF). Θεσσαλονίκη: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Φιλοσοφική Σχολή. Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας. σελ. 35-36. Ανακτήθηκε στις 8 Ιουλίου 2024.
- ↑ Χρυσοχόος, Μιχαήλ (1897). Πίναξ της Μακεδονίας, Ιλλυρίας και Ηπείρου. Αθήνα: Λιθογραφείο Κ. Γρούνδμαν. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουλίου 2024.
- ↑ Σχινάς, Νικόλαος (1886). Οδοιπορικαί Σημειώσεις Μακεδονίας, Ηπείρου, Νέας Οροθετικής Γραμμής και Θεσσαλίας. Αθήνα: Τύποις "Messager d' Athènes". σελ. 409-410.
- ↑ Παπαγεωργίου, Πέτρος (1987) [1894]. Αι Σέρραι και τα προάστεια, τα περί Σέρρας και η Μονή Ιωάννου του Προδρόμου (PDF). Θεσσαλονίκη: Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σερρών. σελ. 76.
- ↑ Κάντσωφ, Βασίλ (1900). Македония. Етнография и статистика. Σόφια: Βουλγαρική Ακαδημία Επιστημών.
20. Таносъ
- ↑ Χαλκιόπουλος, Αθανάσιος (1910). Εθνολογική Στατιστική των Βιλαετίων Θεσσαλονίκης και Μοναστηρίου. Αθήνα: Τυπογραφείου "Νομικής". σελ. 57. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουλίου 2024.
- ↑ Στατιστικοί πίνακες του πληθυσμού κατ' εθνικότητας των νομών Σερρών και Δράμας. Αθήνα: Επιτελική Υπηρεσία του Ελληνικού Στρατού. 1919. σελ. 6.
49. Τσάνος
- ↑ Μιχαηλίδης, Ιάκωβος (18 Μαρτίου 2013). «Ο αγώνας των στατιστικών υπολογισμών του πληθυσμού της Μακεδονίας». Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Αυγούστου 2019. Ανακτήθηκε στις 1 Ιουλίου 2024.
- ↑ 14,0 14,1 Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας - Διεύθυνση Στατιστικής (1915). Απαρίθμησις των Κατοίκων των Νέων Επαρχιών της Ελλάδος του Έτους 1913. Αθήνα: Εθνικό Τυπογραφείο. σελ. 46.
- ↑ Dzanos (Edition 1A, Scale 1:20.000), British First World War Trench Maps. Survey Co., Royal Engineers, British Salonika Force. 25 Απριλίου 1918. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουλίου 2024.
Dzanos
- ↑ Porna (Edition 1A, Scale 1:50.000), British First World War Trench Maps. Survey Co., Royal Engineers, British Salonika Force. 2 Οκτωβρίου 1917. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουλίου 2024.
Dzanos
- ↑ Tahinos (Scale 1:50.000), British First World War Trench Maps. Survey Co., Royal Engineers, British Salonika Force. 24 Σεπτεμβρίου 1916. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουλίου 2024.
Dzanos
- ↑ Φύλλο της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ) 2Α΄/4-1-1920. Αθήνα: Εθνικό Τυπογραφείο. σελ. 6.
- ↑ «Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών - Τσανός (Σερρών)». Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης (ΕΕΤΑΑ). Ανακτήθηκε στις 8 Ιουλίου 2024.
- ↑ Αραμπατζή, Χριστίνα (2008). «Β. Διαμόρφωση προσφυγικών οικισμών - χωροθέτηση προβλήματα συγκρότησης». Προσφυγικοί οικισμοί στη Χαλκιδική κατά το πρώτο μισό του 20ου αιώνα (διδακτορική διατριβή). Θεσσαλονίκη: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Φιλοσοφική Σχολή. Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας. σελ. 98. Ανακτήθηκε στις 8 Ιουλίου 2024.
- ↑ Γραφάκου, Μαριάννα (2016). Η αστική αποκατάσταση των προσφύγων από την Κιουτάχεια: πρόνοια, εκπαίδευση, συσσωμάτωση στο πλαίσιο του νεοελληνικού κράτους. Η περίπτωση της Φλώρινας (μεταπτυχιακή εργασία). Φλώρινα: Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας. Παιδαγωγική Σχολή Φλώρινας. Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης. σελ. 42. Ανακτήθηκε στις 8 Ιουλίου 2024.
- ↑ Ονομαστικόν Ευρετήριον Αγροτών Προσφύγων - Τόμος 1ος. Αθήνα: Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων. 1928. σελ. ΧΧIX.
Αύξων αριθ. υπεύθ. δηλώσεων 103661 - 103760: Νέα Πέτρα (πρ. Τσιάνος)
- ↑ Εποικιστικός Χάρτης Μακεδονίας (κλίμακα 1:400.000). Σχεδιαστής: Μ. Μηλιαρέσης, Χαράκτης: Λ. Αρχοντόπουλος. Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων - Γενική Διεύθυνση Εποικισμού Μακεδονίας - Τμήμα Στατιστικής, Γραφικαί Τέχναι Ασπιώτη-ΕΛΚΑ Α.Ε., Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (United Nations Library & Archives). 1928.
- ↑ Εποικιστικός χάρτης περιφέρειας Σερρών. Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων - Γενική Διεύθυνση Εποικισμού Μακεδονίας - Τμήμα Τεχνικόν, Γραφείο Στατιστικής, Γενικά Αρχεία του Κράτους - Κεντρική Υπηρεσία. 1925.
- ↑ «Πέτρα Ανατολικής Θράκης». Σάπες ο τόπος μας. Ανακτήθηκε στις 8 Ιουλίου 2024.
- ↑ «Ιστορία του Χωριού». Δ.Δ. Ν. Χειμωνίου Ορεστιάδας. cheimonio.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Απριλίου 2017. Ανακτήθηκε στις 8 Ιουλίου 2024.
- ↑ «Πέτρα». Εθνολογικό Μουσείο Θράκης. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Μαΐου 2016. Ανακτήθηκε στις 8 Ιουλίου 2024.
- ↑ Φύλλο της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ) 7Α΄/14-1-1927. Αθήνα: Εθνικό Τυπογραφείο. σελ. 46.
- ↑ Επιτελικός Χάρτης της Ελλάδος - Ροδολίβος - Προσωρινή Έκδοσις (Κλίμακα 1:100.000). Ελλάδα: Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού, Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (United Nations Library & Archives). 1928.
Καλύβια Βλάχικα
- ↑ Griechenland 1:100.000 - Rodoliwos-Stratoniki - Blatt Nr. 10/C. Γερμανία: Hergestellt im Auftrag Gen St d H Abt f Kr Kart u Verm-Wes. 1940.
- ↑ Griechenland 1:100.000 - Rodoliwos-Stratoniki - Blatt Nr. 10/C. Γερμανία: Hergestellt im Auftrag Gen St d H Abt f Kr Kart u Verm-Wes. 1943.
- ↑ GSGS 4439 - Greece 1:100.000 - Rodholívos - Sheet D.10 (στα Αγγλικά). Ηνωμένο Βασίλειο: Great Britain - War Office - General Staff - Geographical Section, Βιβλιοθήκη Πανεπιστημίου ΜακΜάστερ (McMaster University Library). 1944.
- ↑ Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας - Διεύθυνση Στατιστικής (1921). Πληθυσμός του Βασιλείου της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 19 Δεκεμβρίου 1920 - Πραγματικός πληθυσμός κυρωθείς δια του από 31 Αυγούστου 1920. Αθήνα: Εθνικό Τυπογραφείο. σελ. 277.
- ↑ Υπουργείο Υγιεινής, Πρόνοιας και Αντιλήψεως - Τμήμα Στατιστικής (1923). Απογραφή προσφύγων ενεργηθείσα κατ΄ Απρίλιον 1923 (PDF). Αθήνα: Εθνικό Τυπογραφείο. σελ. 45.
