Χάινριχ φον Κλάιστ

Για άλλα πρόσωπα με το όνομα Κλάιστ, δείτε: Κλάιστ (αποσαφήνιση).

Ο Χάινριχ φον Κλάιστ (Heinrich von Kleist, 18 Οκτωβρίου 1777 - 21 Νοεμβρίου 1811) ήταν Γερμανός ποιητής, δραματουργός, μυθιστοριογράφος, συγγραφέας μικρών ιστοριών και δημοσιογράφος του 19ου αιώνα. Τα γνωστότερα έργα του είναι τα θεατρικά "Η Καίτη από το Χάιλμπρον" (Das Käthchen von Heilbronn), "Η σπασμένη στάμνα" (Der zerbrochne Krug), "Αμφιτρύων" (Amphitryon), "Πενθεσίλεια" (Penthesilea) και τα μυθιστορήματα "Μίκαελ Κόλχαας" (Michael Kohlhaas) και "Η Μαρκησία του Ο." (The Marquise of O.) Ο Κλάιστ αυτοκτόνησε μαζί με μια στενή του φίλη που ήταν άρρωστη σε τελικό στάδιο.

Χάινριχ φον Κλάιστ
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Bernd Heinrich Wilhelm von Kleist (Γερμανικά)
Προφορά
Γέννηση	18  Οκτωβρίου 1777 Φρανκφούρτη
Θάνατος	21  Νοεμβρίου 1811 Kleiner Wannsee
Αιτία θανάτου	τραύμα από πυροβολισμό
Συνθήκες θανάτου	αυτοκτονία
Τόπος ταφής	Wannsee
Χώρα πολιτογράφησης	Βασίλειο της Πρωσίας
Σπουδές	Alma Mater Viadrina
Ιδιότητα	θεατρικός συγγραφέας, ποιητής, διηγηματογράφος, μυθιστοριογράφος, συγγραφέας, ποιητής-νομικός και δημοσιογράφος άποψης
Γονείς	Joachim Friedrich von Kleist και Juliane Ulrike von Pannwitz
Συγγενείς	Margarethe von Brasch (μικρανηψιά)
Σημαντικά έργα	The Broken Jug, The Marquise of O, Penthesilea και About the Puppet Theatre
Υπογραφή
Σχετικά πολυμέσα

Το βραβείο Κλάιστ, ένα βραβείο κύρους πάνω στη γερμανική λογοτεχνία, πήρε το όνομά του από αυτόν, όπως και το Θέατρο Κλάιστ στην ιδιαίτερη πόλη του Φραγκφούρτη επί του Όντερ.

Βιογραφία

Ο Μπερνντ Χάινριχ Βίλεμ φον Κλάιστ γεννήθηκε στη Φρανκφούρτη και καταγόταν από αριστοκρατική οικογένεια στρατιωτικών και ποιητών. Έχοντας λάβει μια ελάχιστη εκπαίδευση, κατατάχθηκε στον πρωσικό στρατό το 1792 και πήρε μέρος στην εκστρατεία του Ρήνου κατά της Γαλλίας το 1796 και το 1799 παραιτήθηκε από τον στρατό με τον βαθμό του υπολοχαγού. Σπούδασε νομική και φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο της Φραγκφούρτης επί του Όντερ και το 1800 έλαβε μια θέση στο Υπουργείο Οικονομικών στο Βερολίνο.

Τον επόμενο χρόνο, το νευρικό και ανήσυχο πνεύμα του Κλάιστ έβγαλε τον καλύτερο εαυτό του στη λογοτεχνία αλλά έκανε μια παρατεταμένη αποχή από αυτήν προκειμένου να επισκεφτεί το Παρίσι και αργότερα να εγκατασταθεί στην Ελβετία. Εκεί βρήκε τους στενούς φίλους του Χάινριχ Σόκκε και Λούντβιχ Βίλαντ (1777-1819), γιος του ποιητή Κρίστοφ Μάρτιν Βίλαντ, στους οποίους διάβασε το πρώτο δραματικό έργο του, την τραγωδία "Οικογένεια Σρόφφενσταϊν" (Die Familie Schroffenstein, 1803).

Το φθινόπωρο του 1802, ο Κλάιστ επέστρεψε στη Γερμανία, επισκέφτηκε τον Γκαίτε, τον Σίλλερ και τον Βίλαντ στη Βαϊμάρη, για μικρό χρονικό διάστημα έμεινε στη Λειψία και στη Δρέσδη, ξαναπήγε στο Παρίσι και τελικά το 1804 επέστρεψε στη θέση του στο Βερολίνο, το οποίο μεταφέρθηκε από το Domänenkammer (υπηρεσία διαχείρισης βασιλικών γαιών) στο Καίνιξμπεργκ. Σε ένα ταξίδι στη Δρέσδη το 1807, ο Κλάιστ συνελήφθη από τις γαλλικές αρχές ως κατάσκοπος. Για να κερδίσει την ελευθερία του, επέστρεψε στη Δρέσδη όπου, μαζί με τον Άνταμ Χάινριχ Μύλλερ (1779-1829), κυκλοφόρησε το περιοδικό Phöbus (= Φοίβος) το 1808.

Το 1809, ο Κλάιστ πήγε στην Πράγα και εγκαταστάθηκε στο Βερολίνο, όπου συνέβαλε στην ύλη της εφημερίδα Berliner Abendblätter. Γοητευμένος από τα μουσικά και πνευματικά επιτεύγματα της άρρωστης Ενριέττε Φόγκελ, ο Κλάιστ συμφώνησε να συμμετάσχει στην απόφασή της και να πεθάνει μαζί της, πραγματοποιώντας το σχέδιό του και σκοτώνοντας πρώτα τη Φόγκελ και ύστερα τον ίδιο στην παραλία Kleiner Wannsee κοντά στο Πότσδαμ, στις 21 Νοεμβρίου 1811.

Σύμφωνα με την Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάννικα, ενδέκατη έκδοση, "ολόκληρη η ζωή του Κλάιστ ήταν γεμάτη από μια προσπάθεια για ιδανική και απατηλή ευτυχία, και αυτό αποτυπώθηκε στο έργο του. Ήταν ο πιο σημαντικός βορειο-Γερμανός δραματουργός του ρομαντικού κινήματος, και κανένας από τους ρομαντικούς δεν τον πλησιάζει στον τρόπο με τον οποίο εκφράζει την πατριωτική αγανάκτηση."

Μια ζωή με σχέδιο

Την άνοιξη του 1799, ο 21χρονος Κλάιστ έγραψε ένα γράμμα στην ετεροθαλή αδερφή του Ούλρικε, στο οποίο ανέφερε ότι το έβρισκε "ακατανόητο πώς μια ανθρώπινη ύπαρξη μπορεί να ζήσει χωρίς ένα πλάνο για τη ζωή του" (Lebensplan). Στην πραγματικότητα, ο Κλάιστ αναζήτησε και ανακάλυψε μια αίσθηση ασφάλειας μόνο όταν κοίταζε το μέλλον με ένα συγκεκριμένο πλάνο για τη ζωή του.

Φιλοσοφικά δοκίμια

Ο Κλάιστ είναι επίσης διάσημος για τα δοκίμιά του σε θέματα αισθητικής και ψυχολογίας τα οποία παρουσιάζουν μια έντονη διορατικότητα πάνω στα μεταφυσικά ερωτήματα που αναπτύχθηκαν από τους φιλοσόφους της εποχής του, όπως ο Καντ, ο Φίχτε και ο Σέλλινγκ.

Περί της βαθμιαίας εξέλιξης της σκέψης μέσω της ομιλίας

Στο πρώτο από τα μεγαλύτερα δοκίμιά του, "Περί της βαθμιαίας εξέλιξης της σκέψης μέσω της ομιλίας" (Über die allmähliche Verfertigung der Gedanken beim Reden), ο Κλάιστ ισχυρίζεται ότι οι περισσότεροι άνθρωποι μιλάνε μόνο για αυτά που ήδη καταλαβαίνουν. Αντί να μιλάνε για αυτά που ήδη γνωρίζουν, ο Κλάιστ συμβουλεύει τους αναγνώστες να μιλούν με τους άλλους έχοντας "τη λογική πρόθεση να διδάξουν τον εαυτό τους." Η προώθηση ενός διαλόγου μέσω της τεχνικής της "επιδέξιας ανάκρισης" είναι το κλειδί πίσω από την επίτευξη μιας ορθολογικής ψυχικής διάθεσης. Ο Κλάιστ χρησιμοποιεί το παράδειγμα της Γαλλικής Επανάστασης ως το σημαντικότερο γεγονός της εποχής του Διαφωτισμού, με την οποία ο άνθρωπος απομακρύνθηκε από τις σκοτεινές και φεουδαλικές αλυσίδες του καθεστώτος υπέρ της ελευθερίας, της ισότητας και της αδελφοσύνης. Ωστόσο δεν ήταν τόσο εύκολο για τον Κλάιστ. Ο άνθρωπος δεν μπορεί απλώς να κατευθύνει τον εαυτό του προς το μέλλον έχοντας ένα λογικό μυαλό ως το κύριο εργαλείο του. Ως εκ τούτου, ο Κλάιστ υποστηρίζει ένθερμα τη χρησιμότητα της αντανάκλασης πριν ή μετά το εκάστοτε γεγονός. Με αυτόν τον τρόπο, ο κάθε άνθρωπος θα μπορεί να διαμορφώσει τη συλλογική συνείδησή του κατά τρόπο που να ευνοεί την αρχή της ελεύθερης βούλησης. Μετά το γεγονός, ο άνθρωπος θα μπορεί να αποφύγει την απεχθή παρεμπόδιση που του προσφέρει φαινομενικά η λογική σκέψη. Με άλλα λόγια, η θέληση για εξουσία έχει "την υπέρτατη πηγή της στο συναίσθημα" και έτσι ο άνθρωπος πρέπει να ξεπεράσει "τον αγώνα του με τη μοίρα" σε ένα ισορροπημένο μίγμα σοφίας και πάθους.

Έργα

Θεατρικά

• Die Familie Schroffenstein (Η οικογένεια Σρόφφενστάιν, τραγωδία, 1803)
• Penthesilea (Πενθεσίλεια, τραγωδία, 1808)
• Das Käthchen von Heilbronn (Η Καίτη από το Χάιλμπρον, δράμα, 1808)
• Der zerbrochne Krug (Η σπασμένη στάμνα, κωμωδία, 1808)
• Amphitryon (Αμφιτρύων, 1808, διασκευή του έργου του Μολιέρου)
• Die Hermannsschlacht (Η μάχη του Χέρμαν, δράμα, 1809)
• Prinz Friedrich von Homburg oder die Schlacht bei Fehrbellin (Ο πρίγκιπας Φρήντριχ φον Χόμπουργκ ή Η μάχη του Φέρμπελλιν, 1810)

Διηγήματα

• Das Erdbeben in Chili (Ο σεισμός στη Χιλή, 1807)
• Die Marquise von O... (Η μαρκησία φον Ο..., 1808)
• Michael Kohlhaas (Μίκαελ Κολχάας, 1808)
• Das Bettelweib von Locarno (Η ζητιάνα του Λοκάρνο, 1810)
• Die heilige Cäcilie oder die Gewalt der Musik (Η Αγία Καικιλία, ή Η δύναμη της μουσικής, 1810)
• Die Verlobung in St.Domingo (Αρραβώνες στον Άγιο Δομίνικο, 1811)
• Der Findling (Ο έκθετος, 1811)
• Der Zweikampf (Η μονομαχία, 1811)

Δοκίμια

• Über das Marionettentheater (Για το θέατρο μαριονέττας, 1810)
• Über die allmähliche Verfertigung der Gedanken beim Reden (Περί της βαθμιαίας εξέλιξης της σκέψης μέσω της ομιλίας, μεταθ. 1878)

Ελληνικές μεταφράσεις

• Ο πρίγκιπας του Χόμπουργκ: Κ. Καρθαίος (έμμετρη μετάφραση), Σχολή Μωραΐτη, 1974.
• 4 Νουβέλες: Ο σεισμός στη Χιλή - Η μαρκησία φον Ο… - Η Αγία Καικιλία - Ο έκθετος, μετάφραση Θοδωρής Δασκαρόλης, εκδόσεις Άγρα, 1985.
• Για το θέατρο μαριονέττας: Οι Μαριονέτες, μτφ. Τζένη Μαστοράκη, εκδόσεις Άγρα, 1982
• Η αληθινή ιστορία του ληστή Κόλχαας, εκδόσεις Ερατώ, 2011.
• Διηγήματα: Η μαρκησία του Ο..., Ο σεισμός στη Χιλή, Τα αρραβωνιάσματα στον Άγιο Δομήνικο, Η ζητιάνα του Λοκάρνο, Ο έκθετος, Η Αγία Καικιλία ή Η δύναμη της μουσικής, Η μονομαχία), μτφ. Θοδωρής Δασκαρόλης, εκδόσεις Αντίποδες, 2022.

Όπερα

• Der Prinz von Homburg (1960), σύνθεση από τον Χανς Βέρνερ Χέντσε
• Der zerbrochne Krug (1968/69), σύνθεση από τον Φριτς Γκάισλερ
• Penthesilea (1927), σύνθεση από τον Ότμαρ Σεκ
• Penthesilea (2015) σύνθεση από τον Πασκάλ Ντυσαπέν

Κινηματογράφος

• 1969 Wie zwei fröhliche Luftschiffer (Like Two Merry Aeronauts), 85 λεπτά; συγγραφέας και σκηνοθέτης: Jonatan Briel; DFFB Production

Πλοκή: Οι τελευταίες τρεις ημέρες της ζωής του Κλάιστ. Με την ερωμένη του, Ενριέττε Φόγκελ, να πεθαίνει από καρκίνο, ο Κλάιστ φιλοσοφεί για τη ζωή και καλωσορίζει την προσχεδιασμένη του αυτοκτονία.

• Michael Kohlhaas – der Rebell (1969), σε σκηνοθεσία του Volker Schlöndorff
• San Domingo (1970), σε σκηνοθεσία του Hans-Jürgen Syberberg
• Earthquake in Chile (1975), σε σκηνοθεσία του Helma Sanders-Brahms
• The Marquise of O (1976), σε σκηνοθεσία του Éric Rohmer, βασισμένο στο μυθιστόρημα του Κλάιστ Die Marquise von O
• Heinrich (1977), σε σκηνοθεσία της Helma Sanders-Brahms με θέμα τη ζωή του συγγραφέα
• Ragtime (1981), σε σκηνοθεσία του Miloš Forman, βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του E. L. Doctorow, μια πλοκή που ακολουθεί στενά την ιστορία του Michael Kohlhaas
• Heinrich Penthesilea von Kleist (1983), σε σκηνοθεσία του Hans Neuenfels
• Die Familie oder Schroffenstein (1984), σε σκηνοθεσία του Hans Neuenfels
• Il principe di Homburg (1997), μια προσαρμογή του ιταλικού έργου Prinz Friedrich von Homburg oder die Schlacht bei Fehrbellin, σε σκηνοθεσία του Marco Bellocchio
• The Jack Bull (1999), σε σκηνοθεσία του John Badham, βασισμένο στο μυθιστόρημα του Κλάιστ Michael Kohlhaas
• Il seme della discordia (2008), μια σύγχρονη ιταλική προσαρμογή του μυθιστορήματος του Κλάιστ Die Marquise von O
• Kohlhaas oder die Verhältnismäßigkeit der Mittel (2012), μια γερμανική ταινία σε σκηνοθεσία του Aron Lehmann, βασισμένο στο μυθιστόρημα του Κλάιστ Michael Kohlhaas.
• Amour Fou (2014), σε σκηνοθεσία της Jessica Hausner, υποψήφιο στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών του 2014, με τον Christian Friedel να ενσαρκώνει τον Κλάιστ και την Birte Schnoeink να ενσαρκώνει την Henriette
• Age of Uprising: The Legend of Michael Kohlhaas (2014), με τον Mads Mikkelsen στον ρόλο του Kohlhaas

Βιβλιογραφία

Τα έργα Gesammelte Schriften κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Ludwig Tieck (3 τόμοι; 1826) και από τις εκδόσεις Julian Schmidt (νέα έκδοση; 1874); επίσης από τις εκδόσεις Franz Muncker (4 τόμοι; 1882); από τις εκδόσεις Theophil Zolling (4 τόμοι; 1885); από τις εκδόσεις K. Siegen (4 τόμοι; 1895); και σε μια ειδική έκδοση από τις εκδόσεις Erich Schmidt (5 τόμοι; 1904-1905).

Τα έργα Ausgewählte Dramen κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις K. Siegen (Leipzig; 1877); η αλληλογραφία του κυκλοφορησε από τις εκδόσεις Eduard von Bülow, με τον τίτλο Heinrich von Kleists Leben und Briefe (1848).

Ελληνική Βιβλιογραφία

• Stefan Zweig, Der Kampf mit dem Dämon: Hölderlin – Kleist – Nietzsche (Στέφαν Τσβάιχ, Η πάλη με τον Δαίμονα: Χαίλντερλιν – Κλάιστ – Νίτσε). Ελληνική μετάφραση του περί Κλάιστ μέρους: Αλέξης Καρρέρ (Γκοβόστης, χχ)
• Πρόλογος Ρένας Καρθαίου και εισαγωγικό σημείωμα Λέοντα Κουκούλα στην πιο πάνω μετάφραση του Πρίγκιπα του Χόμπουργκ
• Τα αποχαιρετιστήρια γράμματα του Κλάιστ και της Φόγκελ προς τους φίλους τους (μεταξύ των οποίων και ένα τρυφερότατο δικό της προς τον άντρα της), καταθέσεις του προσωπικού του πανδοχείου, ιατροδικαστικές εκθέσεις, σχετική υπηρεσιακή αλληλογραφία και ένα παραληρηματικά λατρευτικό γράμμα της Φόγκελ προς τον Κλάιστ λίγο πριν το τέλος, στην πιο πάνω μετάφραση των διηγημάτων του. Στον ίδιο τόμο και ένα κείμενο του Τόμας Μανν για τον Κλάιστ

• Heinrich von Kleist, The Marquise of O– and other stories. Ed. and translated by David Luke and Nigel Reeves. (New York: Penguin Books, 1978)
• Tanja Langer (2011). Wir sehn uns wieder in der Ewigkeit - Die letzte Nacht von Henriette Vogel und Heinrich von Kleist. München: dtv
• Karin Reschke (1982). Verfolgte des Glücks. Findebuch der Henriette Vogel. Berlin: Rotbuch Verlag
• Günter Blamberger (2012). Heinrich von Kleist. Frankfurt am Main: Fischer-Taschenbuch-Verlag
• Gerhard Schulz (2007). Kleist. Eine Biographie. München: Beck
• Schmitt, Carl, The Theory of the Partisan, page 5
• Walter Hinderer, "Kleist bläst in mich, wie in eine alte Schweinsblase" in Franz Kafka und die Weltliteratur, Ed. Manfred Engel, Dieter Lamping. (Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 2006) 66-82
• Halms Werke, Vol. 11, ed. by Faust Pachler and Emil Kuh; Carl Gerold's Sohn, Vienna, 1872, p. vii
• Sng, Zachary. The Rhetoric of Error from Locke to Kleist. Stanford. Stanford University Press. 2010. Chapter 5
• Heinrich von Kleist, On the Gradual Production of Thoughts Whilst Speaking. Ed. and Trans. by David Constantine. (Indianapolis: Hackett Publishing, 2004), 405
• Heinrich von Kleist, On the Gradual Production of Thoughts Whilst Speaking. Ed. and Trans. by David Constantine. (Indianapolis: Hackett Publishing, 2004), 410
• Van Hoeij, Boyd (16 May 2014). "'Amour Fou': Cannes Review". Hollywood Reporter

Πηγές

• Banham, Martin, ed. (1998). The Cambridge Guide to Theatre. Cambridge: Cambridge University Press
• Croce, Benedetto (1924). "Kleist." In: European Literature in the Nineteenth Century. London: Chapman & Hall, pp. 52–59
• Helbling, Robert (1975). The Major Works of Heinrich von Kleist. New York: New Directions
• Jacobs, Carol (1989). Uncontainable Romanticism: Shelley, Brontë, Kleist. Baltimore: Johns Hopkins University Press
• Lamport, Francis John (1990). German Classical Drama: Theatre, Humanity and Nation, 1750–1870. Cambridge: Cambridge University Press
• Maass, Joachim (1983). Kleist: A Biography. New York: Farrar, Straus, and Giroux
• Meldrum Brown, Hilda (1998). Heinrich Von Kleist The Ambiguity of Art and the Necessity of Form. Oxford: Clarendon Press
• Minde-Pouet, Georg (1897). Heinrich von Kleist, seine Sprache und sein Stil. Weimar: Emil Felber
• Ohff, Heinz (2004). Heinrich von Kleist: Ein preussisches Schicksal. Munich: Piper Verlag
• Parry, Idris (1988). "Kleist on Puppets." In: Speak Silence: Essays. Manchester: Carcanet
• Servaes, Franz (1902). Heinrich von Kleist. Leipzig: E.A. Seemann
• Siebert, Eberhard (2009). Heinrich von Kleist – eine Bildbiographie. Heilbronn: Kleist-Archiv Sembdner
• Staengle, Peter (2009). Kleist. Sein Leben. Heilbronn: Kleist-Archiv Sembdner
• Steig, Reinhold (1901). Heinrich von Kleists Berliner Kämpfe. Berlin: W. Spemann