Έλλη Λαμπέτη

Ελληνίδα ηθοποιός

Η Έλλη Λαμπέτη (Έλλη Λούκου, Βίλια, 13 Απριλίου 1926 – Νέα Υόρκη, 3 Σεπτεμβρίου 1983) ήταν μια από τις μεγαλύτερες Ελληνίδες ηθοποιούς.

Έλλη Λαμπέτη
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα
Έλλη Λαμπέτη (Ελληνικά)
Όνομα γεννήσεωςΈλλη Λούκου
Γέννηση13 Απριλίου 1926
Βίλια, Ελλάδα
Θάνατος3 Σεπτεμβρίου 1983 (57 ετών)
Νέα Υόρκη, ΗΠΑ
Αιτία θανάτουκαρκίνος
Συνθήκες θανάτουφυσικά αίτια
Τόπος ταφήςΠρώτο Νεκροταφείο Αθηνών
Χώρα πολιτογράφησηςΕλλάδα
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςνέα ελληνική γλώσσα
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταηθοποιός
ηθοποιός θεάτρου
Περίοδος ακμής1942 - 1982
Οικογένεια
Σύζυγος
ΣύντροφοςΑλέκος Αλεξανδράκης (έως 1949)[1]
Δημήτρης Χορν (1953–1959)[1]
Κώστας Καρράς (έως άγνωστη τιμή)[2]
Υπογραφή
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Βιογραφία

Επεξεργασία
 
Η οικία που γεννήθηκε η Έλλη Λαμπέτη στα Βίλια, Αττική

Γεννήθηκε στα Βίλια Αττικής. Το πραγματικό της όνομα ήταν Έλλη Λούκου (το όνομα Λαμπέτη ήταν δανεισμένο από τους ήρωες του Αστραπόγιαννου στο ομώνυμο ποίημα του Βαλαωρίτη). Ο πατέρας της Κώστας Λούκος είχε ταβέρνα στα Βίλια και η μητέρα της ήταν η Αναστασία Σταμάτη. Είχε 6 αδέρφια, μεταξύ των οποίων έναν δίδυμο αδελφό που πέθανε από φυματίωση το 1941. Το 1928 η οικογένεια μετακόμισε στην Αθήνα. Ο γάμος της με τον Μάριο Πλωρίτη (ο οποίος παρέμεινε φίλος της και στάθηκε δίπλα της μέχρι το τέλος της ζωής της) το 1950 υπήρξε ατυχής. Χώρισαν το 1953, όταν γνωρίστηκε με τον Δημήτρη Χορν και μαζί έγραψαν μία από τις πιο λαμπρές σελίδες στην ιστορία του ελληνικού θεάτρου και κινηματογράφου και υπήρξαν αγαπημένο ζευγάρι στη ζωή και στη σκηνή.

Από τον Δ. Χορν χώρισε το 1959, όταν γνώρισε τον Αμερικανό συγγραφέα Φρέντερικ Γουέικμαν (Frederic Wakeman), τον οποίο παντρεύτηκε, αλλά χώρισε το 1976 μετά από πολλά προβλήματα και όντας χρόνια σε διάσταση. Ο καρκίνος κάνει την εμφάνισή του στη ζωή της ηθοποιού το 1969, αφού της στέρησε τις αγαπημένες της αδελφές, τις οποίες έχασε όλες (εκτός από την Αντιγόνη, η οποία έζησε αρκετά χρόνια και μετά τον θάνατο της Έλλης) από καρκίνο του μαστού. Μετά την εγχείρηση (ολική μαστεκτομή) στην οποία υποβλήθηκε στις ΗΠΑ, επιστρέφει και προσπαθεί να το ξεπεράσει.

Μια προσπάθεια υιοθεσίας (της μικρής Ελίζας) από κοινού με τον Γουέικμαν, της δημιούργησε πλείστα προβλήματα, όταν δικαστική απόφαση την υποχρέωσε να επιστρέψει το παιδί, μετά παρέλευση 4 χρόνων, στους φυσικούς γονείς του. Η περιπέτεια αυτή της δημιούργησε γενική κατάπτωση και μελαγχολία, που την κράτησε μακριά από το θέατρο.

Ο καρκίνος έκανε την επανεμφάνισή του μετά από 11 χρόνια, το 1980. Οι μεταστάσεις ήταν συνεχείς. Οι χημειοθεραπείες στις οποίες υποβλήθηκε έπληξαν τις φωνητικές της χορδές, με αποτέλεσμα σταδιακά να χάσει και τη φωνή της. Η τελευταία παράσταση στην οποία πρωταγωνίστησε στην Αθήνα ήταν το "Σάρα - Τα παιδιά ενός κατώτερου Θεού" στον ρόλο της κωφής Σάρας.

Στις 3 Σεπτεμβρίου 1983 στις 7:30 το πρωί άφησε την τελευταία της πνοή στο νοσοκομείο Mount Sinai Hospital των ΗΠΑ, όπου είχε μεταβεί λίγες εβδομάδες πριν. Στις 5 Σεπτεμβρίου 1983 η σορός της μεταφέρθηκε στην Αθήνα και στις 6 Σεπτεμβρίου 1983 κηδεύτηκε με δημόσια δαπάνη στο Α' Νεκροταφείο Αθηνών.

Την ίδια χρονιά δημοσιεύτηκε η βιογραφία της από τη δημοσιογράφο Φρίντα Μπιούμπη, με τίτλο: Έλλη Λαμπέτη: Η τελευταία παράσταση, στην οποία η συγγραφέας παραθέτει κομμάτια από τη ζωή της ηθοποιού όπως εκείνη της τα αφηγήθηκε, μερικούς μήνες πριν φύγει από τη ζωή.

Επαγγελματική σταδιοδρομία

Επεξεργασία
 
Η Λαμπέτη με τον Δημήτρη Χορν στην Κάλπικη λίρα.

Το 1941 έδωσε εξετάσεις έπειτα από παρότρυνση του θείου της και απέτυχε, τόσο στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου, όσο και στη σχολή Κοτοπούλη. Η ίδια η Μαρίκα Κοτοπούλη, όμως, αναγνώρισε το ταλέντο της και την έκανε δεκτή στη σχολή της. Άλλαξε το επώνυμό της από Λούκου σε Λαμπέτη, όταν διάβασε το ποίημα Αστραπόγιαννος του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη. Πρώτη της θεατρική εμφάνιση το 1942 στο έργο "Η Χάνελε πάει στον Παράδεισο" του Γκέρχαρτ Χάουπτμαν. Η συνεργασία της με το Θέατρο Τέχνης «Κάρολος Κουν» το διάστημα '46-'48, είναι αυτή που την καθιερώνει ως εξαίρετη ηθοποιό. Ξεχώρισαν οι ερμηνείες της στον "Γυάλινο κόσμο", στην "Αντιγόνη" και στο πρώτο ανέβασμα του "Ματωμένου γάμου" στην Ελλάδα, παράσταση για την οποία έγραψε τη γνωστή πλέον μουσική ο Μάνος Χατζιδάκις. Ακολούθησαν οι συνεργασίες της με τον θίασο της Κατερίνας (1948) και το Εθνικό Θέατρο (1948). Από το 1949 ανήκει στο θίασο του Κώστα Μουσούρη, όπου οι μεγαλύτερες επιτυχίες της ήταν το "Πεγκ, καρδούλα μου" και "Η κληρονόμος", έργα που ξανανέβασε αρχές '60. Το 1952 συγκροτεί με τον Δημήτρη Χορν και τον Γιώργο Παππά τον θίασο Λαμπέτη - Παππά - Χορν και από το 1956 τον θίασο Λαμπέτη-Χορν. Ανέβασαν με μεγάλη επιτυχία κλασικά έργα, όπως το "Νυφικό κρεβάτι", "Αριστοκρατικός δρόμος", "Το παιχνίδι της μοναξιάς" και περιόδευσαν σε Αίγυπτο, Κωνσταντινούπολη και Κύπρο.

 
Η αφίσα της ταινίας Το τελευταίο ψέμα

Μετά τον χωρισμό της με τον Χορν το 1959, συνεχίζει τη θεατρική της πορεία τη δεκαετία του '60 με δικό της θίασο, με μεγαλύτερή της επιτυχία, καλλιτεχνικά το "Λεωφορείον ο πόθος" (της είχε στείλει και συγχαρητήρια επιστολή ο Γιώργος Σεφέρης) και εμπορικά το "Πέπσι" (έκανε 400 παραστάσεις, αριθμό ρεκόρ για την εποχή). Όμως η πιο ώριμη επαγγελματική δεκαετία της ήταν του '70, παρ' όλα τα προσωπικά της προβλήματα. Ανέβασε με εξ ίσου μεγάλη επιτυχία από μιούζικαλ ("Η γλυκιά Ίρμα", 1972) μέχρι Αντόν Τσέχωφ ("Ο βυσσινόκηπος", 1974 με τον Δημήτρη Παπαμιχαήλ). Το 1977 συνεργάστηκε στη "Φθινοπωρινή ιστορία" με τον Μάνο Κατράκη, που επιπλέον τους συνέδεε βαθιά φιλία. Ανεπανάληπτες οι ερμηνείες της στο "Δεσποινίς Μαργαρίτα", στη "Φιλουμένα Μαρτουράνο" και στα "Μονόπρακτα". Τελευταία της παρουσία στο θέατρο ήταν το 1981 στο έργο "Σάρα - Τα παιδιά ενός κατώτερου Θεού", υποδυόμενη με επιτυχία την κωφάλαλη Σάρα. Και στον ελληνικό κινηματογράφο οι επιτυχίες της δεν ήταν λίγες, ιδιαίτερα σε ταινίες όπως Το κορίτσι με τα μαύρα, Κυριακάτικο ξύπνημα και Η κάλπικη λίρα.

Για την ερμηνεία της στο Τελευταίο ψέμα ήταν υποψήφια για βραβείο BAFTA (British Academy of Film and Television Arts) A' γυναικείου ρόλου.

Κινηματογράφος

Επεξεργασία

Παραστάσεις στις οποίες συμμετείχε η Έλλη Λαμπέτη:[3]

  • 1942 Ιανουάριος: «Το ταξίδι του γάμου» του Κάρλο Ντε Φρις
Φεβρουάριος: «Αλάτι και πιπέρι» του Ρενέ Μορέλ
Νοέμβριος: «Η Χάνελε πάει στον παράδεισο» του Γκέοργκ Χάουπτμαν
  • 1944 Μάρτιος: «Ο ψεύτης και η καλόγρια» του Κουρτ Γκετς
Απρίλιος: «Φουσκοθαλασσιές» του Δημήτρη Μπόγρη
  • 1944 Αύγουστος: «Σκάνδαλο σε γυμνάσιο θηλέων» ή («Τόπο στα νειάτα»} του Λαντισλάς Φοντόρ
Οκτώβριος: «Χάιλ Χίτλερ»» των Δημήτρη Ευαγγελίδη - Αλέκου Σακελλάριου
Φεβρουάριος: «Οι έμποροι της δόξας» των Μαρσέλ Πανιόλ-Πολ Νιβουά
Μάρτιος: «Η κυρία προέδρου» των Μωρίς Ενεκέν-Πολ Βεμπέρ
Νοέμβριος: «Μποέμ» του Ρενάτο Μόρντο
  • 1946 «Εμείς κι ο χρόνος» του Τζον Πρίσλεϊ
Νοέμβριος: «Γυάλινος κόσμος» του Τένεσι Ουίλιαμς
Απρίλιος: «Ο γάμος της Μπάρμπαρα» του Τζέιμς Μπάρι, - «Αίτηση γάμου» του Άντον Τσέχωφ, - «Στις θάλασσες του Βορρά» του Ευγένιου Ο' Νηλ
Μάιος: «Το φιόρο του Λεβάντε» του Γρηγόριου Ξενόπουλου
Δεκέμβριος: «Ζωή με τον πατέρα» των Χάουαρντ Λίντσεϊ- Ράσελ Κρουζ
Οκτώβριος: «Ήταν όλοι τους παιδιά μου» του Άρθουρ Μίλερ
  • 1948 Ιανουάριος: «Ο ανακριτής έρχεται» του Τζον Πρίσλεϊ
Απρίλιος: «Ο ματωμένος γάμος» του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα
Ιούλιος: «Χρυσή μου Ρουθ» του Νόρμαν Κράσνα
  • 1948 Νοέμβριος: «Ο κουρέας της Σεβίλλης» του Μπωμαρσαί

Θίασος Μουσούρη

Επεξεργασία
  • 1949 Οκτώβριος: «Η κληρονόμος» των Ρουθ και Αύγουστου Γκετς
Απρίλιος: «Ένας αξιοθαύμαστος υπηρέτης» του Τζέιμς Μπάρι
Δεκέμβριος: «Πεγκ, καρδούλα μου» του Τζ. Χάρτλεϊ Μάνερς
  • 1951 Νοέμβριος: «Χαμένοι στο σκοτάδι» του Πωλ-Βίνσεντ Κάρολ
Δεκέμβριος: «Το κουρέλι» του Ντάριο Νικοντέμι

Θίασος Γ. Παππά - Ελ. Λαμπέτη - Δημ. Χορν

Επεξεργασία
Δεκέμβριος: «Ξενοδοχείο Η ευτυχία» του Μαρκ Ζιλμπέρ Σωβαζόν
Μάρτιος: «Αγαπούλα» του Άρτουρ Σνίτσλερ
Οκτώβριος: «Τρεις άγγελοι» του Αλμπέρ Υσόν
Δεκέμβριος: «Γαλάζιο φεγγάρι» του Χιου Χέρμπερ
1954 Απρίλιος: «Ο άνθρωπος με την ομπρέλα» των Ντάινερ-Μόρουμ
  • 1954 Νοέμβριος έως 1955 Φεβρουάριος. Περιοδεία στον Ελληνισμό του εξωτερικού

Θίασος Μουσούρη

Επεξεργασία
Απρίλιος: «Νυχτερινή επίσκεψη» του Ζίγκφριντ Γκέγιερ

Θίασος Ελ. Λαμπέτη - Δημ. Χορν

Επεξεργασία
  • 1956 Οκτώβριος: «Αριστοκρατικός δρόμος» του Τζέιμς Μπάρι
Νοέμβριος: «Βροχοποιός» του Ρίτσαρντ Νας
  • 1957 Φεβρούαριος: «Ζιζή» της Αννίτα Λους
Οκτώβριος: «Το νυφικό κρεβάτι» του Γιαν ντε Νάρτογκ
  • 1958 Μάρτιος: «Ένα ζευγάρι παπούτσια» του Κλωντ Μανιέ
Οκτώβριος: «Το παιχνίδι της μοναξιάς» του Ουίλιαμ Γκίμπσον
Νοέμβριος: «Ο Βαβάς» του Αντρέ Ρουσσέν
Απρίλιος: «Εραστής από χαρτόνι» του Ζακ Ντεβάλ

Θίασος Έλλης Λαμπέτη

Επεξεργασία
  • 1961 Οκτώβριος: «Το θαύμα της Άννυ Σάλιβαν» του Ουίλλιαμ Γκίμπσον
Δεκέμβριος: «Πεγκ, καρδούλα μου» του Τζ. Χάρτλευ Μάννερς
Απρίλιος: «Ανοιξιάτικο τραγούδι» του Τζων Βαν Ντρούτεν
Νοέμβριος: «Οντίν» του Ζαν Ζιρωντού
  • 1962 Δεκέμβριος: «Η κληρονόμος» του Ρουθ Αυγούστου Γκετς
  • 1963 Φεβρουάριος: «Σαμπρίνα» του Σάμιουελ Τέηλορ. Συμπρωταγωνιστεί ο Νίκος Κούρκουλος
Οκτώβριος: «Ξυπόλητοι στο πάρκο» του Νιλ Σάιμον. Συμπρωταγωνιστεί ο Κώστας Καρράς [4]
  • 1965 Φεβρουάριος: «Λεωφορείο ο πόθος» του Τένεσι Ουίλιαμς. Συμπρωταγωνιστεί ο Κώστας Καρράς [4]
Νοέμβριος: «Μαμζέλ Πέπσυ» της Πιερέτ Μπρυνό [4]
Δεκέμβριος: «Θυμήσου τον Σεπτέμβρη» του Νόελ Κάουαρντ [4]
  • 1968-1969 «Σαράντα καράτια» του Πιερ Μπαριγιέ - Ζαν Πιερ Γκρεντύ
  • 1969 Δεκέμβριος: «Φράνκυ» του Μαρκ Κάρσον. Σκηνοθεσία δική της
  • 1970 Φεβρουάριος: «Το άνθος του κάκτου» των Πιερ Μπαριγιέ-Ζαν Πιερ Γκρεντύ

Θίασος Ελ. Λαμπέτη - Λ. Κωνσταντάρα

Επεξεργασία
  • 1970 Οκτώβριος: «Τσιν τσιν» της Φρανσουά Μπιγιεντού
Νοέμβριος: «Μια λαίδη στο σφυρί» του Ουίλιαμ Σόμερσετ Μομ

Θίασος Ελ. Λαμπέτη

Επεξεργασία
  • 1971 Οκτώβριος: «Πέντε μονόπρακτα: Ζαν Κοκτώ «Η ψεύτρα»»-«Την έχασα»-«Ανθρώπινη φωνή», Αύγουστου Στρίντμπεργκ «Η πιο δυνατή», Κάθριν Μάνσφηλντ «Μις Μπριλ». Δημοτικό θέατρο Πειραιώς
Αύγουστος: «Ο λογαριασμός» της Φρανσουάζ Ντορέν
  • 1972 Ιανουάριος: «Γλυκιά Ίρμα» των Αλεξάντερ Μπρεφόρ-Μαργκερίτ Μονό. Συμπρωταγωνιστεί ο Ντίνος Ηλιόπουλος. Η Λαμπέτη τραγουδάει ζωντανά για μοναδική φορά στη καριέρα της.
Οκτώβριος: «Η τυφλόμυγα» του Λ. Λίκμπορν. Συμπρωταγωνιστεί η Κατερίνα Ανδρεάδη
  • 1975 Οκτώβριος: «Δεσποινίς Μαργαρίτα» του Ρομπέρτο Αλτάιντε
  • 1977 Νοέμβριος: «Φθινοπωρινή ιστορία» του Αλεξέι Αρμπούζοφ - συμπρωταγωνιστεί ο Μάνος Κατράκης
  • 1981 -1982 «Σάρα - Τα παιδιά ενός κατώτερου Θεού» του Μαρκ Μέντοφ. Συμπρωταγωνιστεί ο Λευτέρης Βογιατζής

Δισκογραφία

Επεξεργασία

Έχει τραγουδήσει σε πρώτη εκτέλεση, στην θεατρική παράσταση «Γλυκιά Ίρμα» του 1972 τα:

«Αγόρι μου που `σαι μακριά», στίχοι Λευτέρης Παπαδόπουλος, μουσική Γιάννης Σπανός
«Θα σ΄ αγαπώ» στίχοι, Λ. Παπαδόπουλος - Γ. Σπανός (μαζί με τον Δημήτρη Μαλαβέτα)
«Ίρμα η γλυκιά», Λ. Παπαδόπουλος - Γ. Σπανός
«Στον ουρανό να σε βρω», Παπαδόπουλος - Γ. Σπανός (μαζί με Δημήτρη Μαλαβέτα)
  • 1972 «Η Γλυκιά Ίρμα». Τα τραγούδια της παράστασης από την δισκογραφική εταιρεία COLUMBIA -ΕΜΙ
  • 1983 «Η Έλλη Λαμπέτη διαβάζει Καβάφη». Δισκογραφική εταιρεία ΔΙΟΝΥΣΟΣ
«Η Έλλη Λαμπέτη διαβάζει από το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο και από τους Ύμνους και τα Εγκώμια της Μεγάλης Εβδομάδας». Δισκογραφική εταιρεία LYRA
  • 1984 «Έξι μονόπρακτα», από την ομώνυμη θεατρική παράσταση του 1971. Δισκογραφική εταιρεία ΔΙΟΝΥΣΟΣ
  • 1989 «Αποσπάσματα θεατρικού λόγου», δισκογραφική εταιρεία ΣΕΙΡΙΟΣ

Τηλεόραση

Επεξεργασία

Τιμητικές διακρίσεις

Επεξεργασία
  • 1951 της απενεμήθη το έπαθλο «Κοτοπούλη» για την ερμηνεία της στα έργα «Η κληρονόμος» και «Πεγκ, καρδούλα μου»
  • 1961 «Αριστείον Κινηματογραφικής Αξίας» για τις ταινίες στις οποίες έπαιξε την περίοδο 1955-61.
  • 1980 Βραβείο «Φεστιβάλ Ιθάκης»  για την πολυετή καλλιτεχνική της προσφορά.
  • 1983 ο κινηματογράφος «Γρανάδα» μετονομάστηκε σε Θέατρο «Λαμπέτη».
  • 2002 η «Ελληνική Εταιρεία Μαστολογίας» έδωσε το όνομα της ηθοποιού στο κέντρο ψυχοκοινωνικής υποστήριξης γυναικών με καρκίνο του μαστού.[5]
  • Για την ερμηνεία της στο Τελευταίο ψέμα ήταν υποψήφια για βραβείο BAFTA (British Academy of Film and Television Arts) A' γυναικείου ρόλου
  • Το όνομά της δόθηκε σε Θέατρο της Αθήνας.Το "Θέατρο Λαμπέτη" βρίσκεται στην οδό Λεωφόρος Αλεξάνδρας 106, Αθήνα 114 72.

Βιβλιογραφία

Επεξεργασία
  • 1983 «Έλλη Λαμπέτη: Η τελευταία παράσταση», της Φρίντα Μπιούμπη. Εκδόσεις Εξάντας.
  • 1995 «Έλλη Λαμπέτη», των Μιχάλη Κακογιάννη και Μάριου Πλωρίτη. Εκδόσεις Ιτανός.
  • 1996 «Έλλη Λαμπέτη», του Φρέντυ Γερμανού. Εκδόσεις Καστανιώτη.
  • 2005 «Έλλη Λαμπέτη», του Φρίξου Ηλιάδη. Εκδόσεις Κοχλίας.

Παραπομπές

Επεξεργασία
  • Η μηχανή του χρόνου - Αφιέρωμα στην Έλλη Λαμπέτη, Alpha TV, 2006
  • Μεγάλες Ιέρειες του Θεάτρου” σε σκηνοθεσία Στ.Τσαρουχά (Cosmote tv, History channel 2023)

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία