Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος στη Γιουγκοσλαβία

Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στη Γιουγκοσλαβία ξεκίνησαν στις 6 Απριλίου 1941, όταν το Βασίλειο της Γιουγκοσλαβίας κατακτήθηκε γρήγορα από τις δυνάμεις του Άξονα και χωρίστηκε μεταξύ Γερμανίας, Ιταλίας, Ουγγαρίας και Βουλγαρίας . Στη συνέχεια, ένας απελευθερωτικός πόλεμος ανταρτών υπό την ηγεσία των Γιουγκοσλάβων Παρτιζάνων διεξήχθη εναντίον των δυνάμεων κατοχής του Άξονα και των τοπικά καθιερωμένων καθεστώτων-μαριονετών τους, συμπεριλαμβανομένου του φασιστικού Ανεξάρτητου Κράτους της Κροατίας και της κυβέρνησης Εθνικής Σωτηρίας. Ταυτόχρονα, διεξήχθη ένας πολύπλευρος εμφύλιος πόλεμος μεταξύ των γιουγκοσλαβικών κομουνιστών Παρτιζάνων, των Σέρβων βασιλοφρόνων Τσέτνικ, των Κροατών φασιστών Ουστάσε και της Εγχώριας Φρουράς, του Σερβικού Εθελοντικού Σώματος και της Κρατικής Φρουράς, καθώς και των σλοβενικών στρατευμάτων Εγχώριας Φρουράς.

Β' Παγκόσμιος Πόλεμος στη Γιουγκοσλαβία
Από πάνω αριστερά και δεξιόστροφα: Ο Άντε Πάβελιτς επισκέπτεται τον Χίτλερ στο Μπέρχοφ. Ο Στιεπάν Φιλίποβιτς απαγχονίζεται από τις δυνάμεις κατοχής. Ο Ντράζα Μιχαήλοβιτς με τα στρατεύματά του. Μια ομάδα Τσέτνικ με Γερμανούς στρατιώτες σε χωριό της Σερβίας. Ο Γιόσιπ Μπροζ Τίτο με μέλη της βρετανικής αποστολής.
Χρονολογία	6 Απριλίου 1941 – 25 Μαΐου 1945 (4 έτη, 1 μήνας, 1 εβδομάδα και 2 ημέρες)
Τόπος
Έκβαση	Νίκη των Γιουγκοσλάβων Παρτιζάνων-Συμμάχων Ήττα της Ναζιστικής Γερμανίας στα Βαλκάνια Ήττα και ανατροπή του ανεξάρτητου κράτους της Κροατίας, της Κυβέρνησης Εθνικής Σωτηρίας, των Τσέτνικ και άλλων δυνάμεων του Άξονα Οι Γιουγκοσλάβοι παρτιζάνοι υπό την ηγεσία του Κομουνιστικού Κόμματος Γιουγκοσλαβίας καταλύουν τη γιουγκοσλαβική σερβική μοναρχία Εγκαθίδρυση της Ομοσπονδιακής Λαϊκής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας
Αντιμαχόμενοι
1941–43: *Ναζιστική Γερμανία Καθεστώς Νέντιτς Βασίλειο της Ιταλίας Μαυροβούνιο Βασίλειο της Αλβανίας Ανεξάρτητο κράτος της Κροατίας Βασίλειο της Βουλγαρίας Βασίλειο της Ουγγαρίας Τσέτνικ 1941–43: Τσέτνικ Υποστήριξη: Εξόριστη κυβέρνηση της Γιουγκοσλαβίας Ηνωμένο Βασίλειο ΗΠΑ 1941–43: Γιουγκοσλάβοι Παρτιζάνοι Υποστήριξη: Σοβιετική Ένωση 1943–45: *Ναζιστική Γερμανία Καθεστώς Νέντιτς (μέχρι το 1944) Μαυροβούνιο (μέχρι το 1944)}} Εθελοντικός Στρατός της Σλοβενίας Αλβανία (μέχρι το 1944) Ανεξάρτητο κράτος της Κροατίας Τσέτνικ Βασίλειο της Βουλγαρίας (μέχρι το 1944) Βασίλειο της Ουγγαρίας Ιταλική Κοινωνική Δημοκρατία 1943–45: Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας Γιουγκοσλάβοι Παρτιζάνοι Ηνωμένο Βασίλειο Σοβιετική Ένωση Βασίλειο της Βουλγαρίας (1944–45) Εθνικό Απελευθερωτικό Κίνημα Αλβανίας (1944–45) ΗΠΑ (μερικώς) Υποστήριξη: Εξόριστη Κυβέρνηση της Γιουγκοσλαβίας (1944–45)
Ηγετικά πρόσωπα
Δυνάμεις
300.000 (1944) 321.000 (1943) 170.000 (1943) 130.000 (1945) 70.000 (1943) 40.000 (1943) 12.000 (1944) 700.000 (1941) 93.000 (1943) 100.000 (1943) 800.000 (1945) 580.000 (1944)
Απώλειες
Ναζιστική Γερμανία: 19.235 νεκροί 14.805 αγνοούμενοι Βασίλειο της Ιταλίας: 9.065 νεκροί 15.160 τραυματίες 6.306 αγνοούμενοι Ανεξάρτητο κράτος της Κροατίας: 99.000 νεκροί Παρτιζάνοι: 245.549 νεκροί 399.880 τραυματίες 31.200 υπέκυψαν στα τραύματά τους 28.925 αγνοούμενοι
Νεκροί άμαχοι: ≈514.000–581.000 Συνολικές απώλειες Γιουγκοσλάβων: ≈850.000–1.200.000 a ^Καθεστώς-μαριονέτα του Άξονα εγκαθιδρύεται στα εδάφη της κατεχόμενης Γιουγκοσλαβίας b ^ Αρχικά κίνημα αντίστασης. Συνεργάστηκε με τις δυνάμεις του Άξονα από τα μέσα του 1942 και μετά, έχασε επίσημη Συμμαχική υποστήριξη το 1943. Πλήρης ονομασία: Αρχικά "Άγημα Τσέτνικ του Γιουγκοσλαβικού Στρατού", έπειτα "Γιουγκοσλαβικός Στρατός στην Πατρίδα". c ^ Απώλειες στα Βαλκάνια, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, από τον Απρίλιο του 1941 ως τον Ιανουάριο του 1945 d ^Συμπεριλαμβάνονται απώλειες στην εισβολή του Απριλίου στην Γιουγκοσλαβία

Τόσο οι Γιουγκοσλάβοι Παρτιζάνοι όσο και το κίνημα Τσέτνικ αντιστάθηκαν αρχικά στην κατοχή. Ωστόσο, μετά το 1941, οι Τσέτνικ συνεργάστηκαν εκτενώς και συστηματικά με τις ιταλικές δυνάμεις κατοχής μέχρι την ιταλική συνθηκολόγηση, και επίσης με τις γερμανικές δυνάμεις και τους Ουστάσε. Ο Άξονας ξεκίνησε μια σειρά επιθέσεων με σκοπό την καταστροφή των Παρτιζάνων, σχεδόν καταφέρνοντάς το με τη Μάχη του Νερέτβα και τη Μάχη του Σούτιεσκα την άνοιξη και το καλοκαίρι του 1943.

Παρά τις οπισθοδρομήσεις, οι Παρτιζάνοι παρέμειναν μια αξιόπιστη μαχητική δύναμη, με την οργάνωση τους να κερδίζει αναγνώριση από τους Δυτικούς Συμμάχους στη Διάσκεψη της Τεχεράνης και να θέτει τα θεμέλια για το μεταπολεμικό γιουγκοσλαβικό κράτος. Με την υποστήριξη της εφοδιαστικής και της αεροπορικής δύναμης από τους Δυτικούς Συμμάχους και τα σοβιετικά στρατεύματα εδάφους στην επίθεση του Βελιγραδίου, οι Παρτιζάνοι τελικά κέρδισαν τον έλεγχο ολόκληρης της χώρας και των παραμεθόριων περιοχών της Τεργέστης και της Καρινθίας.

Το ανθρώπινο κόστος του πολέμου ήταν τεράστιο. Ο αριθμός των θυμάτων πολέμου εξακολουθεί να αμφισβητείται, αλλά γενικά συμφωνείται ότι ήταν τουλάχιστον ένα εκατομμύριο. Τα θύματα χωρίς μάχη περιελάμβαναν την πλειονότητα του εβραϊκού πληθυσμού της χώρας, πολλοί από τους οποίους χάθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης και εξόντωσης (π.χ. Γιασένοβατς, Μπάνιτσα).

Το καθεστώς Ουστάσε (κυρίως Κροάτες, αλλά και Μουσουλμάνοι και άλλοι) διέπραξε γενοκτονία εναντίον Σέρβων, Εβραίων, Ρομά και αντιφασιστών Κροατών. Οι Τσέτνικ (κυρίως Σέρβοι, αλλά και Μαυροβούνιοι και άλλοι) επιδίωξαν γενοκτονία εναντίον Μουσουλμάνων, Κροατών και φιλο-παρτιζάνων Σέρβων και οι ιταλικές αρχές κατοχής επιδίωξαν βία και εθνοκάθαρση (ιταλοποίηση) εναντίον Σλοβένων και Κροατών. Η Βέρμαχτ πραγματοποίησε μαζικές εκτελέσεις αμάχων σε αντίποινα για δραστηριότητα αντίστασης, π.χ. τη σφαγή του Κραγκούγεβατς . Το τμήμα SS "Prinz Eugen" σφαγιάζει μεγάλο αριθμό αμάχων και αιχμαλώτων πολέμου. Ουγγρικά στρατεύματα κατοχής σφαγιάζουν πολίτες (κυρίως Σέρβους και Εβραίους) κατά τη διάρκεια μιας μεγάλης επιδρομής στη νότια Μπάτσκα, με το πρόσχημα της καταστολής των δραστηριοτήτων αντίστασης.

Τέλος, κατά τη διάρκεια και μετά τα τελικά στάδια του πολέμου, οι γιουγκοσλαβικές Αρχές και τα κομματικά στρατεύματα πραγματοποίησαν αντίποινα, συμπεριλαμβανομένης της απέλασης του πληθυσμού των Σουηβών του Δούναβη, των αναγκαστικών πορειών και των εκτελέσεων δεκάδων χιλιάδων αιχμάλωτων στρατιωτών και πολιτών (κυρίως Κροατών που συνδέονταν με το Ανεξάρτητο Κράτος της Κροατίας, αλλά και Σλοβένους και άλλους), φρικαλεότητες εναντίον του ιταλικού πληθυσμού στην Ίστρια (σφαγές του Φόιμπε) και εκκαθάριση εναντίον Σέρβων, Ούγγρων και Γερμανών που συνδέονται με τις φασιστικές δυνάμεις.

Ιστορικό

Πριν από το ξέσπασμα του πολέμου, η κυβέρνηση του Μίλαν Στογιαντίνοβιτς (1935-1939) προσπάθησε να πλοηγηθεί ανάμεσα στις δυνάμεις του Άξονα και τις αυτοκρατορικές δυνάμεις αναζητώντας ουδέτερο καθεστώς, υπογράφοντας μια συνθήκη μη επιθετικότητας με την Ιταλία και επεκτείνοντας τη συνθήκη φιλίας της με τη Γαλλία. Ταυτόχρονα, η χώρα αποσταθεροποιήθηκε από εσωτερικές εντάσεις, καθώς οι ηγέτες της Κροατίας απαιτούσαν μεγαλύτερο επίπεδο αυτονομίας. Ο Στογιαντίνοβιτς απολύθηκε από τον αντιβασιλέα Παύλο το 1939 και αντικαταστάθηκε από τον Ντράγκισα Τσβέτκοβιτς, ο οποίος διαπραγματεύτηκε συμβιβασμό με τον Κροάτη ηγέτη Βλάντκο Μάτσεκ το 1939, με αποτέλεσμα τον σχηματισμό της Μπανόβινα της Κροατίας.

Ωστόσο, αντί να μειώσει τις εντάσεις, η συμφωνία ενίσχυσε την κρίση στη διακυβέρνηση της χώρας. Ομάδες και από τις δύο πλευρές του πολιτικού φάσματος δεν ήταν ικανοποιημένες: οι φιλοφασίστες Ούστασε επιδίωκαν μια ανεξάρτητη Κροατία σε συμμαχία με τον Άξονα, οι σερβικοί δημόσιοι και στρατιωτικοί κύκλοι προτιμούσαν τη συμμαχία με τις αυτοκρατορίες της Δυτικής Ευρώπης, ενώ το τότε απαγορευμένο Κομουνιστικό Κόμμα Γιουγκοσλαβίας έβλεπε τη Σοβιετική Ένωση ως φυσικό σύμμαχο.

Μετά την πτώση της Γαλλίας στη ναζιστική Γερμανία τον Μάιο του 1940, το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν η μόνη αυτοκρατορία σε σύγκρουση με τις δυνάμεις του Άξονα και ο Πρίγκιπας Παύλος και η κυβέρνηση δεν είδαν κανένα τρόπο να σώσουν τη Γιουγκοσλαβία παρά μόνο με την υιοθέτηση πολιτικών συνεργασίας με τις δυνάμεις του Άξονα. Αν και ο Χίτλερ δεν ενδιαφερόταν ιδιαίτερα να δημιουργήσει ένα άλλο μέτωπο στα Βαλκάνια και η ίδια η Γιουγκοσλαβία παρέμεινε σε ειρήνη κατά τη διάρκεια του πρώτου έτους του πολέμου, η Ιταλία του Μπενίτο Μουσολίνι είχε εισβάλει στην Αλβανία τον Απρίλιο του 1939 και ξεκίνησε τον μάλλον ανεπιτυχή Ελληνοϊταλικό Πόλεμο τον Οκτώβριο 1940. Αυτά τα γεγονότα είχαν ως αποτέλεσμα τη γεωγραφική απομόνωση της Γιουγκοσλαβίας από πιθανή συμμαχική υποστήριξη. Η κυβέρνηση προσπάθησε να διαπραγματευτεί με τον Άξονα για τη συνεργασία με όσο το δυνατόν λιγότερες παραχωρήσεις, προσπαθώντας μυστικές διαπραγματεύσεις με τους Συμμάχους και τη Σοβιετική Ένωση, αλλά αυτές οι κινήσεις απέτυχαν να κρατήσουν τη χώρα έξω από τον πόλεμο. Μία μυστική αποστολή στις ΗΠΑ, με επικεφαλής τον Σερβο-Εβραίο καπετάνιο Ντέιβιντ Άλμπαλα με σκοπό την απόκτηση χρηματοδότησης για την αγορά όπλων για την αναμενόμενη εισβολή, δεν έβγαλε πουθενά, ενώ ο Στάλιν απέλασε τον Γιουγκοσλάβο πρέσβη Γκαβρίλοβιτς μόλις ένα μήνα μετά τη συμφωνία συνθήκης φιλίας με τη Γιουγκοσλαβία.

1941

Έχοντας σταθερά πέσει στην τροχιά του Άξονα κατά τη διάρκεια του 1940, η Γιουγκοσλαβία ακολούθησε τη Βουλγαρία και προσχώρησε επίσημα στις δυνάμεις του Άξονα υπογράφοντας το Τριμερές Σύμφωνο στις 25 Μαρτίου 1941. Αξιωματικοί της Πολεμικής Αεροπορίας, που αντιτάχθηκαν στην κίνηση, πραγματοποίησαν πραξικόπημα και ανέλαβαν τις επόμενες ημέρες. Αυτά τα γεγονότα αντιμετωπίστηκαν με μεγάλη ανησυχία στο Βερολίνο, και καθώς ετοιμαζόταν να βοηθήσει τον Ιταλό σύμμαχό του στον πόλεμο εναντίον της Ελλάδας ούτως ή άλλως, τα σχέδια τροποποιήθηκαν για να συμπεριλάβουν και τη Γιουγκοσλαβία .

Εισβολή

Κατοχή και διχοτόμηση της Γιουγκοσλαβίας το 1941.

Στις 6 Απριλίου 1941 το Βασίλειο της Γιουγκοσλαβίας δέχτηκε εισβολή από όλες τις πλευρές από τις δυνάμεις του Άξονα της Γερμανίας, της Ιταλίας και της συμμάχου Ουγγαρίας. Κατά τη διάρκεια της εισβολής, το Βελιγράδι βομβαρδίστηκε από τη γερμανική αεροπορία. Η εισβολή διήρκεσε λίγο περισσότερο από δέκα ημέρες, τελειώνοντας με την άνευ όρων παράδοση του Βασιλικού Γιουγκοσλαβικού Στρατού στις 17 Απριλίου. Εκτός του ότι είναι απελπιστικά λιγότερο εξοπλισμένος σε σύγκριση με τον γερμανικό στρατό, ο γιουγκοσλαβικός στρατός επιχείρησε να υπερασπιστεί όλα τα σύνορα, αλλά κατάφερε απλά να σπαταλήσει τους περιορισμένους διαθέσιμους πόρους. Επίσης, μεγάλος αριθμός του πληθυσμού αρνήθηκε να πολεμήσει, καλωσορίζοντας τους Γερμανούς ως απελευθερωτές από την καταπίεση της κυβέρνησης. Ωστόσο, καθώς αυτό σήμαινε ότι κάθε μεμονωμένη εθνοτική ομάδα θα στρεφόταν σε κινήματα αντίθετα στην ενότητα, που προωθούσε το νότιο σλαβικό κράτος, προέκυψαν δύο διαφορετικές έννοιες αντίστασης: οι βασιλικοί Τσέτνικ και οι κομουνιστές Παρτιζάνοι.

Δύο από τις κύριες συστατικές εθνικές ομάδες, οι Σλοβένοι και οι Κροάτες, δεν ήταν διατεθειμένοι να πολεμήσουν για να υπερασπιστούν ένα γιουγκοσλαβικό κράτος με μια συνεχιζόμενη σερβική μοναρχία. Η μόνη αποτελεσματική αντίθεση στην εισβολή ήταν από μονάδες εξ ολοκλήρου από την ίδια τη Σερβία. Το Σερβικό Γενικό Επιτελείο ήταν ενωμένο στο ζήτημα της Γιουγκοσλαβίας, ως μια "Μεγάλη Σερβία" υπό την κυβέρνηση, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, της Σερβίας. Την παραμονή της εισβολής, υπήρχαν 165 στρατηγοί στον ενεργό κατάλογο της Γιουγκοσλαβίας. Από αυτούς, όλοι εκτός από τέσσερις ήταν Σέρβοι.

Οι όροι της συνθηκολόγησης ήταν εξαιρετικά αυστηροί, καθώς ο Άξονας προχώρησε στη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας. Η Γερμανία προσάρτησε τη βόρεια Σλοβενία, διατηρώντας παράλληλα την άμεση κατοχή σε ένα σέρβικο κρατίδιο και σημαντική επιρροή στο νεοδημιουργημένο κράτος-μαριονέτα, το Ανεξάρτητο Κράτος της Κροατίας, το οποίο επεκτάθηκε σε μεγάλο μέρος της σημερινής Κροατίας και περιείχε όλη τη σύγχρονη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Η Ιταλία του Μουσολίνι απέκτησε το υπόλοιπο της Σλοβενίας, του Κοσσυφοπεδίου, των παράκτιων και εσωτερικών περιοχών της παράκτιας περιοχής της Κροατίας και μεγάλα κομμάτια της παράκτιας περιοχής της Δαλματίας (μαζί με σχεδόν όλα τα νησιά της Αδριατικής και τον Κόλπο του Κότορ). Κέρδισε επίσης τον έλεγχο της ιταλικής κυβέρνησης του Μαυροβουνίου και της βασιλείας στο Ανεξάρτητο Κράτος της Κροατίας, αν και ασκούσε μικρή πραγματική εξουσία μέσα σε αυτό, αν και (παράλληλα με τη Γερμανία) διατήρησε μια de facto ζώνη επιρροής εντός των συνόρων της. Η Ουγγαρία απέστειλε τον Τρίτο Στρατό της για να καταλάβει τη Βοϊβοντίνα στη βόρεια Σερβία και αργότερα προσάρτησε βίαια τα τμήματα Μπαράνια, Μπάτσκα, Μετζιμούρτζε και Πρεκμούρτζε.

Ο βουλγαρικός στρατός κινήθηκε στις 19 Απριλίου 1941, καταλαμβάνοντας σχεδόν όλη την νυν Βόρεια Μακεδονία και ορισμένες περιοχές της ανατολικής Σερβίας, οι οποίες, με την ελληνική δυτική Θράκη και την ανατολική Μακεδονία (επαρχία Αιγαίου), προσαρτήθηκαν από τη Βουλγαρία στις 14 Μαΐου.

Η εξόριστη κυβέρνηση αναγνωριζόταν τώρα μόνο από τις συμμαχικές δυνάμεις. Ο Άξονας είχε αναγνωρίσει τις εδαφικές κτήσεις των συμμαχικών του κρατών.

Πρώιμη αντίσταση

Ποικίλοι στρατιωτικοί σχηματισμοί εμπλέχθηκαν σε ένοπλες συγκρούσεις με τις δυνάμεις του Άξονα, οι οποίες ξέσπασαν σε διάφορες περιοχές της Γιουγκοσλαβίας τις εβδομάδες, που ακολούθησαν.

Στην αρχή υπήρξαν δύο κινήματα αντίστασης στη Γιουγκοσλαβία: οι Τσέτνικ και οι Παρτιζάνοι. Η αντίσταση των Τσέτνικ διήρκεσε μόνο μέχρι το φθινόπωρο του 1941, οι αρχηγοί τους στη συνέχεια στράφηκαν στον εχθρό ή επέστρεψαν στην παθητικότητα.

Ο Αδόλφος Χίτλερ στο Μάριμπορ της Γιουγκοσλαβίας το 1941. Αργότερα διέταξε τους αξιωματούχους του "να κάνουν ξανά γερμανικές αυτές τις περιοχές".

Από την αρχή, οι γιουγκοσλαβικές δυνάμεις αντίστασης αποτελούνταν από δύο φατρίες: τους Παρτιζάνους, ένα κομουνιστικό κίνημα με παν-γιουγκοσλαβική ανοχή ("αδελφότητα και ενότητα") και ενσωμάτωνε δημοκρατικά, αριστερά και φιλελεύθερα στοιχεία της γιουγκοσλαβικής πολιτικής, και τους Τσέτνικ, μια συντηρητική βασιλική εθνικιστική δύναμη, που απολάμβανε την υποστήριξη σχεδόν αποκλειστικά από τον σερβικό πληθυσμό στην κατεχόμενη Γιουγκοσλαβία. Αρχικά οι Τσέτνικ έλαβαν αναγνώριση από τους Δυτικούς Συμμάχους, ενώ οι Παρτιζάνοι υποστηρίχθηκαν από τη Σοβιετική Ένωση.

Στην αρχή, οι δυνάμεις των Παρτιζάνων ήταν σχετικά μικρές, φτωχά οπλισμένες και χωρίς καμία υποδομή. Αλλά είχαν δύο μεγάλα πλεονεκτήματα έναντι άλλων στρατιωτικών και παραστρατιωτικών σχηματισμών στην πρώην Γιουγκοσλαβία: το πρώτο και πιο άμεσο πλεονέκτημα ήταν ένα μικρό αλλά πολύτιμο σύνολο βετεράνων του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου. Σε αντίθεση με μερικούς από τους άλλους στρατιωτικούς και παραστρατιωτικούς σχηματισμούς, αυτοί οι βετεράνοι είχαν εμπειρία από έναν σύγχρονο πόλεμο, σε συνθήκες παρόμοιες με αυτές που βρέθηκε η Γιουγκοσλαβία στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Στη Σλοβενία, οι Παρτιζάνοι προσέλκυσαν επίσης τα έμπειρα μέλη της TIGR για να εκπαιδεύσουν στρατεύματα.

Το άλλο μεγάλο πλεονέκτημά τους, το οποίο έγινε πιο εμφανές σε μεταγενέστερα στάδια του Πολέμου, ήταν ότι οι Παρτιζάνοι στηρίζονταν σε μια κομουνιστική ιδεολογία παρά στην εθνικότητα. Ως εκ τούτου, κέρδισαν υποστήριξη, που πέρασε τις εθνικές γραμμές, που σημαίνει ότι θα μπορούσαν να περιμένουν τουλάχιστον κάποια επίπεδα υποστήριξης σε σχεδόν οποιαδήποτε γωνιά της χώρας, σε αντίθεση με άλλους παραστρατιωτικούς σχηματισμούς, που περιορίζονταν σε εδάφη με πλειοψηφία Κροατών ή Σέρβων. Αυτό επέτρεψε στις μονάδες τους να είναι πιο κινητές και να γεμίσουν τις τάξεις τους με μια μεγαλύτερη ομάδα πιθανών προσλήψεων.

Αν και η δραστηριότητα Σλαβομακεδόνων και Σλοβένων Παρτιζάνων ήταν μέρος του Γιουγκοσλαβικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Πολέμου, οι συγκεκριμένες συνθήκες στη Μακεδονία και τη Σλοβενία, λόγω των ισχυρών αυτονομιστικών τάσεων των τοπικών κομουνιστών, οδήγησαν στη δημιουργία ξεχωριστών υποστρατών, που ονομάστηκαν Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός της Μακεδονίας και Σλοβένοι Παρτιζάνοι με επικεφαλής το Απελευθερωτικό Μέτωπο του Σλοβενικού Λαού, αντίστοιχα.

Η πιο πολυάριθμη τοπική δύναμη, εκτός από τα τέσσερα τμήματα πεζικού της γερμανικής Βέρμαχτ, που έχουν ανατεθεί σε καθήκοντα κατοχής, ήταν η Κροατική Εγχώρια Φρουρά, που ιδρύθηκε τον Απρίλιο του 1941, λίγες ημέρες μετά την ίδρυση του Ανεξάρτητου Κράτους της Κροατίας. Αυτό έγινε με την άδεια των γερμανικών κατοχικών αρχών. Το καθήκον των νέων ένοπλων δυνάμεων της Κροατίας ήταν να υπερασπιστεί το νέο κράτος ενάντια στους ξένους και εγχώριους εχθρούς.

Η Κροατική Εγχώρια Φρουρά περιορίστηκε αρχικά σε 16 τάγματα πεζικού και 2 μοίρες ιππικού - 16.000 άνδρες συνολικά. Τα αρχικά 16 τάγματα διευρύνθηκαν σύντομα σε 15 σχήματα πεζικού δύο τάξεων το καθένα μεταξύ Μαΐου και Ιουνίου 1941, περίπου 55.000 στρατολογημένοι άνδρες. Οι μονάδες υποστήριξης περιλάμβαναν 35 ελαφριά τεθωρακισμένα, που προμήθευε η Ιταλία, 10 τάγματα πυροβολικού (εξοπλισμένα με όπλα του Γιουγκοσλαβικού στρατού τσεχικής προέλευσης), ένα σύνταγμα ιππικού στο Ζάγκρεμπ και ένα ανεξάρτητο τάγμα ιππικού στο Σεράγεβο. Δύο ανεξάρτητα μηχανοκίνητα τάγματα πεζικού είχαν βάση στο Ζάγκρεμπ και το Σεράγεβο αντίστοιχα. Διάφορα συντάγματα της πολιτοφυλακής Ουστάσε σχηματίστηκαν επίσης αυτή τη στιγμή, η οποία λειτούργησε υπό μια ξεχωριστή δομή διοίκησης και, ανεξάρτητα από την Κροατική Εγχώρια Φρουρά, μέχρι τα τέλη του 1944. Η Εγχώρια Φρουρά συνέτριψε τη Σερβική εξέγερση στην Ανατολική Ερζεγοβίνη τον Ιούνιο του 1941 και τον Ιούλιο πολέμησαν στην Ανατολική και Δυτική Βοσνία. Πολέμησαν πάλι στην Ανατολική Ερζεγοβίνη, όταν τα τάγματα της Κροατίας-Δαλματίας και Σλαβονίας ενίσχυσαν τις τοπικές μονάδες.

Η ιταλική Ανώτατη Διοίκηση ανέθεσε 24 μεραρχίες και τρεις παράκτιες ταξιαρχίες σε καθήκοντα κατοχής στη Γιουγκοσλαβία από το 1941. Αυτές οι μονάδες προέρχονταν από τη Σλοβενία, την Κροατία και τη Δαλματία μέχρι το Μαυροβούνιο και το Κοσσυφοπέδιο.

Από το 1931–39, η Σοβιετική Ένωση είχε προετοιμάσει τους κομουνιστές για έναν αντάρτικο πόλεμο στη Γιουγκοσλαβία. Την παραμονή του πολέμου, εκατοντάδες μελλοντικοί εξέχοντες Γιουγκοσλάβοι κομμουνιστές ηγέτες ολοκλήρωσαν ειδικά "μαθήματα", που διοργανώθηκαν από τη σοβιετική στρατιωτική Υπηρεσία Πληροφοριών στη Σοβιετική Ένωση και την Ισπανία. Η επιχείρηση Μπαρμπαρόσα, η εισβολή του Άξονα στη Σοβιετική Ένωση, ξεκίνησε στις 22 Ιουνίου 1941. Την ίδια ημέρα, οι Γιουγκοσλάβοι Παρτιζάνοι δημιούργησαν την πρώτη ένοπλη αντιφασιστική μονάδα αντίστασης, που σχηματίστηκε από αντιστασιακό κίνημα στην κατεχόμενη Γιουγκοσλαβία κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Ιδρύθηκε στο δάσος Μπρεζόβιτσα κοντά στο Σίσακ της Κροατίας και σηματοδότησε την αρχή της αντίστασης κατά του Άξονα στην κατεχόμενη Γιουγκοσλαβία.

Μετά τη γερμανική επίθεση στη Σοβιετική Ένωση στις 22 Ιουνίου 1941, το Κομουνιστικό Κόμμα της Γιουγκοσλαβίας αποφάσισε επισήμως να ξεκινήσει ένοπλη εξέγερση στις 4 Ιουλίου 1941, ημερομηνία που αργότερα χαρακτηρίστηκε ως Ημέρα του Μαχητή, μια δημόσια αργία στη Σοσιαλιστική Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας. Στο χωριό Μπέλα Τσρκβα, ο Ισπανός βετεράνος Ζίκιτσα Γιοβάνοβιτς Σπάνακ έβαλλε την πρώτη σφαίρα της εκστρατείας στις 7 Ιουλίου 1941, ημερομηνία που αργότερα έγινε γνωστή ως "Ημέρα Εξέγερσης της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Σερβίας". Στις 10 Αυγούστου 1941 στο Στανούλοβιτς, ένα ορεινό χωριό, οι Παρτιζάνοι σχημάτισαν το Κεντρικό Αρχηγείο Αποσπασμάτων Κοπαόνικ. Η απελευθερωμένη περιοχή τους, αποτελούμενη από κοντινά χωριά και αποκαλούμενη "Δημοκρατία των Μεταλλωρύχων", ήταν η πρώτη στη Γιουγκοσλαβία και διήρκεσε 42 ημέρες. Οι μαχητές της αντίστασης εντάχθηκαν επίσημα στις τάξεις των Παρτιζάνων αργότερα.

Το κίνημα Τσέτνικ οργανώθηκε μετά την παράδοση του Βασιλικού Γιουγκοσλαβικού Στρατού από μερικούς από τους εναπομείναντες Γιουγκοσλάβους στρατιώτες. Αυτή η δύναμη οργανώθηκε στην περιοχή Ράβνα Γκόρα της δυτικής Σερβίας υπό τον συνταγματάρχη Ντράζα Μιχάηλοβιτς. Ωστόσο, σε αντίθεση με τους Παρτιζάνους, οι δυνάμεις του Μιχαήλοβιτς ήταν σχεδόν εξ ολοκλήρου Σέρβοι. Οδήγησε τις μονάδες του να οπλιστούν και να περιμένουν τις διαταγές του για την τελική ώθηση. Ο Μιχαήλοβιτς απέφυγε την άμεση δράση εναντίον του Άξονα, την οποία έκρινε ότι ήταν χαμηλής στρατηγικής σημασίας.

Οι βασιλικοί Τσέτνικ (επίσημα ο Γιουγκοσλαβικός Στρατός στην Πατρίδα, JVUO), υπό την ηγεσία του στρατηγού Μιχάηλοβιτς, αντλούσαν κυρίως από τα διάσπαρτα απομεινάρια του Βασιλικού Γιουγκοσλαβικού Στρατού, στηριζόμενοι συντριπτικά στον εθνοτικό σερβικό πληθυσμό για υποστήριξη. Δημιουργήθηκαν αμέσως μετά την εισβολή στη Γιουγκοσλαβία και την παράδοση της κυβέρνησης στις 17 Απριλίου 1941. Ήταν αρχικά το μόνο κίνημα αντίστασης, που αναγνωρίστηκε από την εξόριστη γιουγκοσλαβική κυβέρνηση και τους Δυτικούς Συμμάχους. Οι Παρτιζάνοι και οι Τσέτνικ προσπάθησαν να συνεργαστούν νωρίς κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης, αλλά αυτό γρήγορα διαλύθηκε.

Εξέγερση στη Γιουγκοσλαβία, Σεπτέμβριος 1941.

Τον Σεπτέμβριο του 1941, οι Παρτιζάνοι οργάνωσαν σαμποτάζ στο Γενικό Ταχυδρομείο στο Ζάγκρεμπ. Καθώς αυξάνονταν τα επίπεδα αντίστασης στην κατοχή τους, οι δυνάμεις του Άξονα ανταποκρίθηκαν με πολλές μικρές επιθέσεις. Υπήρχαν επίσης επτά μείζονες επιχειρήσεις του Άξονα, που στόχευαν ειδικά στην εξάλειψη όλης ή της περισσότερης αντίστασης των Γιουγκοσλάβων Παρτιζάνων. Αυτές οι σημαντικές επιθέσεις ήταν συνήθως συνδυασμένες προσπάθειες των Γερμανών της Βέρμαχτ και των SS, της Ιταλίας, των Τσέτνικ, του Ανεξάρτητου Κράτους της Κροατίας, της σερβική συνεργατικής κυβέρνησης, της Βουλγαρίας και της Ουγγαρίας.

Η πρώτη επίθεση κατά των Παρτιζάνων διεξήχθη από τον Άξονα το φθινόπωρο του 1941 εναντίον της "Δημοκρατίας του Ούζιτσε", μιας απελευθερωμένης περιοχής των Παρτιζάνων στη δυτική Σερβία. Τον Νοέμβριο του 1941, τα γερμανικά στρατεύματα επιτέθηκαν και κατέλαβαν ξανά αυτό το έδαφος, με την πλειοψηφία των δυνάμεων των Παρτιζάνων να διαφεύγουν προς τη Βοσνία. Κατά τη διάρκεια αυτής της επίθεσης, η αδύναμη συνεργασία μεταξύ Παρτιζάνων και Τσέτνικ διαλύθηκε και μετατράπηκε σε ανοιχτή εχθρότητα.

Μετά από άκαρπες διαπραγματεύσεις, ο αρχηγός των Τσέτνικ, στρατηγός Μιχαήλοβιτς, στράφηκε εναντίον των Παρτιζάνων ως κύριου εχθρού του. Σύμφωνα με τον ίδιο, ο λόγος ήταν ανθρωπιστικός: η πρόληψη γερμανικών αντιποίνων εναντίον Σέρβων. Ωστόσο, αυτό δεν σταμάτησε τις δραστηριότητες της αντίστασης και οι μονάδες Τσέτνικ επιτέθηκαν στους Παρτιζάνους το Νοέμβριο του 1941, ενώ λάμβαναν όλο και περισσότερο προμήθειες και συνεργάζονταν με Γερμανούς και Ιταλούς σε αυτό. Ο Βρετανός σύνδεσμος με τον Μιχάηλοβιτς συμβούλεψε το Λονδίνο να σταματήσει να προμηθεύει τους Τσέτνικ μετά την επίθεση στο Ούζιτσε, αλλά η Βρετανία συνέχισε να το κάνει.

Στις 22 Δεκεμβρίου 1941 οι Παρτιζάνοι σχημάτισαν την 1η Προλεταριακή Ταξιαρχία, την πρώτη τακτική κομματική στρατιωτική μονάδα ικανή να λειτουργεί εκτός της περιοχής της. Η 22α Δεκεμβρίου έγινε η "Ημέρα του Γιουγκοσλαβικού Λαϊκού Στρατού".

1942

Ιταλικά θωρακισμένα αυτοκίνητα στα Βαλκάνια.

Γερμανικές δυνάμεις με γαλλικά τανκς H39 διασχίζουν ένα ποτάμι.

Γιουγκοσλαβικές δυνάμεις εποπτεύονται από Βούλγαρους στρατιώτες και γερμανικό τεθωρακισμένο.

Στις 15 Ιανουαρίου 1942, ο 1ος στρατός της Βουλγαρίας με 3 τμήματα πεζικού μεταφέρθηκε στη νοτιοανατολική Σερβία. Με έδρα τη Νις, αντικατέστησε τις γερμανικές μεραρχίες, όπου χρειαζόταν, στην Κροατία και τη Σοβιετική Ένωση.

Οι Τσέτνικ αρχικά απολάμβαναν την υποστήριξη των Δυτικών Συμμάχων (μέχρι τη Διάσκεψη της Τεχεράνης τον Δεκέμβριο του 1943). Το 1942, το περιοδικό Time παρουσίασε ένα άρθρο, που επαίνεσε την "επιτυχία" των Τσέτνικ του Μιχάηλοβιτς και τον χαρακτήρισε ως τον μοναδικό υπερασπιστή της ελευθερίας στην κατεχόμενη από τους Ναζί Ευρώπη.

Οι Παρτιζάνοι του Τίτο πολέμησαν τους Γερμανούς πιο ενεργά κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Ο Τίτο και ο Μιχαηλόβιτς ήταν γενναιόδωρα επικηρυγμένοι με 100.000 ράιχσμαρκ από τους Γερμανούς για το κεφάλι τους. Ενώ ήταν οι "επίσημα" εναπομείναντες άσπονδοι εχθροί των Γερμανών και των Ουστάσε, οι Τσέτνικ ήταν γνωστοί για τις παράνομες συμφωνίες τους με τους Ιταλούς. Η Δεύτερη Εχθρική Επίθεση ήταν μια συντονισμένη επίθεση του Άξονα, που πραγματοποιήθηκε τον Ιανουάριο του 1942 εναντίον των Παρτιζάνων της Ανατολικής Βοσνίας. Τα στρατεύματα των Παρτιζάνων απέφυγαν για άλλη μια φορά την περικύκλωση και αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν πάνω από το βουνό Ίγκμαν κοντά στο Σεράγεβο.

Η Τρίτη Εχθρική Επίθεση εναντίον των Παρτιζάνων στην ανατολική Βοσνία, το Μαυροβούνιο, το Σάντζακ και την Ερζεγοβίνη πραγματοποιήθηκε την άνοιξη του 1942. Ήταν γνωστή ως Επιχείρηση Τρίο από τους Γερμανούς και τελείωσε και πάλι με μια έγκαιρη απόδραση των Παρτιζάνων.

Οι Παρτιζάνοι πολεμούσαν μια ολοένα και πιο επιτυχημένη αντάρτικη εκστρατεία εναντίον των κατακτητών του Άξονα και των τοπικών συνεργατών τους, συμπεριλαμβανομένων των Τσέτνικ (τους οποίους θεωρούσαν επίσης συνεργάτες). Απολάμβαναν σταδιακά αυξημένα επίπεδα επιτυχίας και υποστήριξης του γενικού πληθυσμού και κατάφεραν να ελέγξουν μεγάλα κομμάτια της γιουγκοσλαβικής επικράτειας. Οι λαϊκές επιτροπές οργανώθηκαν για να ενεργούν ως πολιτικές κυβερνήσεις σε περιοχές της χώρας, που απελευθερώθηκαν από τους Παρτιζάνους. Σε μέρη, ιδρύθηκαν ακόμη και περιορισμένες βιομηχανίες όπλων.

Για να συγκεντρωθούν πληροφορίες, οι πράκτορες των Δυτικών Συμμάχων διείσδυσαν τόσο στους Παρτιζάνους όσο και στους Τσέτνικ. Οι πληροφορίες, που συγκεντρώθηκαν από τους συνδέσμους στις ομάδες αντίστασης, ήταν ζωτικής σημασίας για την επιτυχία των αποστολών εφοδιασμού και ήταν η κύρια επιρροή στη συμμαχική στρατηγική στη Γιουγκοσλαβία. Η αναζήτηση πληροφοριών οδήγησε τελικά στην παρακμή των Τσέτνικ και την έκλειψή τους από τους Παρτιζάνους του Τίτο. Τον Νοέμβριο του 1942, αποσπάσματα Παρτιζάνων συγχωνεύτηκαν επίσημα στον Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό και τα Αποσπάσματα Παρτιζάνων της Γιουγκοσλαβίας (NOV i POJ).

Ο Φρίντριχ Σταλ δίπλα σε αξιωματικό των Ουστάσε και τον ηγέτη των Τσέτνικ Ράντε Ράντιτς στην κεντρική Βοσνία στα μέσα του 1942.

1943

Επιθέσεις του Άξονα

Στο πρώτο εξάμηνο του 1943, δύο επιθέσεις του Άξονα παρολίγο να νικήσουν τους Παρτιζάνους. Είναι γνωστές με τα γερμανικά κωδικά ονόματά τους Λευκή Επιχείρηση και Μαύρη Επιχείρηση ή αλλιώς Μάχες του Νερέτβα και του Σούτιεσκα από τα ποτάμια στις περιοχές που έγιναν οι μάχες σύμφωνα με την πρώην γιουγκοσλαβική κομμουνιστική ιστοριογραφία.

Στις 7 Ιανουαρίου 1943, η 1η Στρατιά της Βουλγαρίας κατέλαβε επίσης τη νοτιοδυτική Σερβία. Τα άγρια ειρηνευτικά μέτρα μείωσαν τη δραστηριότητα των Παρτιζάνων αρκετά. Τα βουλγαρικά τμήματα πεζικού συμμετείχαν στην Πέμπτη Επίθεση και στην Έκτη Επίθεση κατά των Παρτιζάνων στην Ανατολική Βοσνία.

Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ Γερμανών και Παρτιζάνων ξεκίνησαν στις 11 Μαρτίου 1943 στο Γκόρνι Βακούφ της Βοσνίας. Οι βασικοί αξιωματούχοι του Τίτο Βλάντιμιρ Βελέμπιτ, Κοτζά Πόποβιτς και Μίλοβαν Τζίλας έφεραν τρεις προτάσεις: πρώτον για ανταλλαγή κρατουμένων, δεύτερη για την εφαρμογή του διεθνούς δικαίου για τη μεταχείριση των κρατουμένων και τρίτη για πολιτικά ζητήματα. Η αντιπροσωπεία εξέφρασε ανησυχίες σχετικά με τη συμμετοχή της Ιταλίας στον εφοδιασμό του στρατού Τσέτνικ και δήλωσε ότι το Εθνικό Απελευθερωτικό Κίνημα είναι ένα ανεξάρτητο κίνημα, χωρίς βοήθεια από τη Σοβιετική Ένωση ή το Ηνωμένο Βασίλειο. Λίγο αργότερα, ο Τζίλας και ο Βέλεμπιτ μεταφέρθηκαν στο Ζάγκρεμπ για να συνεχίσουν τις διαπραγματεύσεις.

Στην Τέταρτη Εχθρική Επίθεση, επίσης γνωστή ως Μάχη του Νερέτβα, οι δυνάμεις του Άξονα ώθησαν τα στρατεύματα των Παρτιζάνων να υποχωρήσουν από τη δυτική Βοσνία στη βόρεια Ερζεγοβίνη, με αποκορύφωμα την παρτιζάνικη υποχώρηση πάνω από τον ποταμό Νερέτβα . Έγινε από τον Ιανουάριο έως τον Απρίλιο του 1943.

Απελευθερωμένη από τους Παρτιζάνους περιοχή στη Γιουγκοσλαβία, Μάιος 1943.

Η Πέμπτη Εχθρική Επίθεση, επίσης γνωστή ως Μάχη του Σούτιεσκα, περιλάμβανε πλήρη περικύκλωση των παρτιζανικών δυνάμεων στη νοτιοανατολική Βοσνία και στο βόρειο Μαυροβούνιο τον Μάιο και τον Ιούνιο του 1943.

Η Κροατική Εγχώρια Φρουρά έφτασε στο μέγιστο της μέγεθος στα τέλη του 1943, όταν είχε 130.000 άντρες. Περιλάμβανε επίσης μια πολεμική αεροπορία, την Πολεμική Αεροπορία του Ανεξάρτητου Κράτους της Κροατίας, η ραχοκοκαλιά της οποίας παρασχέθηκε από 500 πρώην αξιωματικούς της Βασιλικής Γιουγκοσλαβικής Πολεμικής Αεροπορίας και 1.600 NCO με 125 αεροσκάφη. Μέχρι το 1943 η Πολεμική Αεροπορία της Κροατίας είχε πλήρωμα 9.775 άτομα και ήταν εξοπλισμένη με 295 αεροσκάφη.

Ιταλική συνθηκολόγηση και συμμαχική υποστήριξη στους Παρτιζάνους

Εξέγερση στην κατεχόμενη Γιουγκοσλαβία μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας, Σεπτέμβριος 1943.

Στις 8 Σεπτεμβρίου 1943, οι Ιταλοί κατέληξαν σε ανακωχή με τους Συμμάχους, αφήνοντας 17 μεραρχίες στη Γιουγκοσλαβία. Όλοι οι διοικητές των μεραρχιών αρνήθηκαν να ενταχθούν στους Γερμανούς. Δύο ιταλικά τμήματα πεζικού προσχώρησαν στους Παρτιζάνους του Μαυροβουνίου ως πλήρεις μονάδες, ενώ ένα άλλο προσχώρησε στους Αλβανούς Παρτιζάνους. Άλλες μονάδες παραδόθηκαν στους Γερμανούς για να αντιμετωπίσουν φυλάκιση στη Γερμανία ή εκτέλεση. Άλλοι παρέδωσαν εαυτούς, όπλα, πυρομαχικά και εξοπλισμό στις κροατικές δυνάμεις ή στους Παρτιζάνους, απλώς διαλύθηκαν ή έφτασαν στην Ιταλία με τα πόδια μέσω Τεργέστης ή με πλοίο κατά μήκος της Αδριατικής. Η ιταλική διακυβέρνηση της Δαλματίας διαλύθηκε και τα περιουσιακά στοιχεία της χώρας διαιρέθηκαν στη συνέχεια μεταξύ της Γερμανίας. Τα πρώην ιταλικά βασίλεια της Αλβανίας και του Μαυροβουνίου τέθηκαν υπό γερμανική κατοχή.

Τα γεγονότα του 1943 θα επέφεραν αλλαγή στη στάση των Συμμάχων. Οι Γερμανοί εκτελούσαν την Μαύρη Επιχείρηση, όταν οι Βρετανοί έστειλαν τον Φρέντερικ Γουίλιαμ Ντάμπιερ Ντίκιν για να συλλέξει πληροφορίες. Οι εκθέσεις του περιείχαν δύο σημαντικές παρατηρήσεις. Η πρώτη ήταν ότι οι Παρτιζάνοι ήταν θαρραλέοι και επιθετικοί στην καταπολέμηση της Γερμανικής 1ης Ορεινής Μεραρχίας και της 104ης Ελαφράς Μεραρχίας, είχαν υποστεί σημαντικές απώλειες και χρειάζονταν υποστήριξη. Η δεύτερη παρατήρηση ήταν ότι ολόκληρη η γερμανική 1η Ορεινή Μεραρχία είχε περάσει από τη Σοβιετική Ένωση σε σιδηροδρομικές γραμμές μέσω ελεγχόμενης περιοχής των Τσέτνικ. Η βρετανική αναχαίτιση (ULTRA) της γερμανικής κυκλοφορίας μηνυμάτων το επιβεβαίωσε. Παρόλο που σήμερα πολλές περιστάσεις, γεγονότα και κίνητρα παραμένουν ασαφή, οι αναφορές πληροφοριών οδήγησαν σε αυξημένο ενδιαφέρον των Συμμάχων στις αεροπορικές επιχειρήσεις της Γιουγκοσλαβίας και στην αλλαγή πολιτικής.

Η Έκτη Εχθρική Επίθεση ήταν μια σειρά επιχειρήσεων της Βέρμαχτ και των Ουστάσε μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας, σε μια προσπάθεια να εξασφαλιστεί η ακτή της Αδριατικής. Πραγματοποιήθηκε το φθινόπωρο και το χειμώνα του 1943/1944.

Σε αυτό το σημείο οι Παρτιζάνοι κατάφεραν να κερδίσουν την ηθική, καθώς και περιορισμένη υλική υποστήριξη των Δυτικών Συμμάχων, οι οποίοι μέχρι τότε είχαν υποστηρίξει τις δυνάμεις Τσέτνικ του στρατηγού Μιχάηλοβιτς, αλλά τελικά ήταν πεπεισμένοι για τη συνεργασία τους από πολλές αποστολές συγκέντρωσης πληροφοριών και στις δύο πλευρές κατά τη διάρκεια του πολέμου.

Τον Σεπτέμβριο του 1943, μετά από αίτημα του Τσόρτσιλ, ο Φιτζρόι Μακλίν έπεσε με αλεξίπτωτο στα αρχηγεία του Τίτο κοντά στο Ντρβαρ για να χρησιμεύσει ως μόνιμος, επίσημος σύνδεσμος προς τους Παρτιζάνους. Ενώ οι Τσέτνικ εξακολουθούσαν να λαμβάνουν εφόδια περιστασιακά, οι Παρτιζάνοι λάμβαναν το μεγαλύτερο μέρος κάθε μελλοντικής υποστήριξης.

Όταν το AVNOJ (το συμβούλιο πολέμου των Παρτιζάνων στη Γιουγκοσλαβία) αναγνωρίστηκε τελικά από τους Συμμάχους στα τέλη του 1943, ακολούθησε σύντομα η επίσημη αναγνώριση της Κομματικής Δημοκρατικής Ομοσπονδιακής Γιουγκοσλαβίας. Ο Εθνικός Απελευθερωτικός Στρατός της Γιουγκοσλαβίας αναγνωρίστηκε από τις μεγάλες Συμμαχικές δυνάμεις στη Διάσκεψη της Τεχεράνης, όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες συμφώνησαν για τη θέση των άλλων Συμμάχων. Η πρόσφατα αναγνωρισμένη γιουγκοσλαβική κυβέρνηση, με επικεφαλής τον πρωθυπουργό Γιόσιπ Μπροζ Τίτο, ήταν ένα κοινό σώμα αποτελούμενο από μέλη του AVNOJ και μέλη της πρώην εξόριστης κυβέρνησης στο Λονδίνο. Η επίλυση ενός θεμελιώδους ερωτήματος, εάν το νέο κράτος παρέμεινε μοναρχία ή επρόκειτο να γίνει δημοκρατία, αναβλήθηκε μέχρι το τέλος του πολέμου, όπως και η θέση του Βασιλιά Πέτρου Β ' .

Μετά την υποστήριξή τους στους Παρτιζάνους, οι Σύμμαχοι δημιούργησαν τη Βαλκανική Πολεμική Αεροπορία της RAF, με σκοπό την παροχή αυξημένων προμηθειών και τακτική αεροπορική υποστήριξη για τις δυνάμεις του στρατού του στρατάρχη Τίτο.

1944

Τελευταία επίθεση του Άξονα

Τον Ιανουάριο του 1944, οι δυνάμεις του Τίτο επιτέθηκαν ανεπιτυχώς στη Μπάνια Λούκα. Όμως, ενώ ο Τίτο αναγκάστηκε να αποσυρθεί, ο Μιχαήλοβιτς και οι δυνάμεις του επισημάνθηκαν επίσης από τον δυτικό Τύπο για την έλλειψη δραστηριότητάς τους.

Η Έβδομη Εχθρική Επίθεση ήταν η τελική επίθεση του Άξονα στη δυτική Βοσνία την άνοιξη του 1944, η οποία περιλάμβανε την Επιχείρηση Ρέσελσπρουνγκ, μια αποτυχημένη προσπάθεια εξάλειψης του Τίτο προσωπικά και εξάλειψης της ηγεσίας του παρτιζανικού κινήματος.

Ανάπτυξη και κυριαρχία των Παρτιζάνων

Τα συμμαχικά αεροσκάφη άρχισαν να στοχεύουν συγκεκριμένα τις βάσεις και τα αεροσκάφη της Πολεμικής Αεροπορίας του Ανεξάρτητου Κράτους της Κροατίας και της Λουφτβάφε ως αποτέλεσμα της Έβδομης Επίθεσης, συμπεριλαμβανομένης της Επιχείρησης Ρέσελσπρουνγκ στα τέλη Μαΐου 1944. Μέχρι τότε τα αεροσκάφη του Άξονα μπορούσαν να πετάξουν στην ενδοχώρα σχεδόν κατά βούληση, αρκεί να παρέμεναν σε χαμηλό υψόμετρο. Μονάδες Παρτιζάνων επί τόπου συχνά παραπονούνταν για επιθέσεις εχθρικών αεροσκαφών, ενώ εκατοντάδες συμμαχικά αεροσκάφη πετούσαν σε μεγαλύτερο υψόμετρο. Αυτό άλλαξε κατά τη διάρκεια του Ρέσελσπρουνγκ, καθώς οι Σύμμαχοι μαχητές-βομβιστές πέταξαν χαμηλά μαζικά για πρώτη φορά, καθιερώνοντας πλήρη εναέρια υπεροχή. Κατά συνέπεια, τόσο η Πολεμική Αεροπορία της Κροατίας όσο και η Λουφτβάφε αναγκάστηκαν να περιορίσουν τις δραστηριότητές τους σε αίθριο καιρό νωρίς το πρωί και αργά το απόγευμα.

Το γιουγκοσλαβικό παρτιζανικό κίνημα αναπτύχθηκε και έγινε η μεγαλύτερη δύναμη αντίστασης στην κατεχόμενη Ευρώπη, με 800.000 άτομα οργανωμένα σε 4 στρατιές. Τελικά οι Παρτιζάνοι επικράτησαν εναντίον όλων των αντιπάλων τους ως ο επίσημος στρατός της νεοσύστατης Δημοκρατικής Ομοσπονδιακής Γιουγκοσλαβίας (αργότερα Σοσιαλιστική Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας).

Το 1944, οι ηγεσίες Σλαβομακεδόνων και Σέρβων έκαναν επαφή στη νότια Σερβία και σχημάτισαν μια κοινή διοίκηση, η οποία κατά συνέπεια έθεσε τους πρώτους υπό την άμεση διοίκηση του στρατάρχη Τίτο. Οι Σλοβένοι Παρτιζάνοι συγχωνεύθηκαν επίσης με τις δυνάμεις του Τίτο το 1944.

Στις 16 Ιουνίου του 1944, η συμφωνία Τίτο-Σουμπάσιτς μεταξύ Παρτιζάνων και γιουγκοσλαβικής εξόριστης κυβέρνησης του βασιλιά Πέτρου Β' υπεγράφη στο νησί Βις. Αυτή η συμφωνία ήταν μια προσπάθεια σχηματισμού μιας νέας γιουγκοσλαβικής κυβέρνησης, που θα περιλάμβανε τόσο κομουνιστές όσο και βασιλικούς. Ζήτησε συγχώνευση του Παρτιζάνικου Αντιφασιστικού Συμβουλίου Εθνικής Απελευθέρωσης της Γιουγκοσλαβίας (AVNOJ) και της εξόριστης κυβέρνησης. Η συμφωνία κάλεσε επίσης όλους τους Σλοβένους, τους Κροάτες και τους Σέρβους να ενταχθούν στους Παρτιζάνους. Οι Παρτιζάνοι αναγνωρίστηκαν από τη Βασιλική Κυβέρνηση ως τακτικός στρατός της Γιουγκοσλαβίας. Ο Μιχάηλοβιτς και πολλοί Τσέτνικ αρνήθηκαν να απαντήσουν στο κάλεσμα. Ωστόσο, οι Τσέτνικ επαινέθηκαν για τη διάσωση 500 πιλότων Συμμάχων το 1944. Ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Χάρι Τρούμαν απένειμε μετά θάνατον στον Μιχαήλοβιτς το παράσημο της Λεγεώνα Χάριτος για τη συμβολή του στη νίκη των Συμμάχων.

Πρόοδοι των Συμμάχων στη Ρουμανία και τη Βουλγαρία

Χάρτης γερμανικής υποχώρησης το φθινόπωρο του 1944 (εβδομάδα με εβδομάδα)

Τον Αύγουστο του 1944, ο Βασιλιάς Μιχαήλ Α' της Ρουμανίας πραγματοποίησε πραξικόπημα, η Ρουμανία εγκατέλειψε τον πόλεμο και ο ρουμανικός στρατός τέθηκε υπό τη διοίκηση του Κόκκινου Στρατού. Οι ρουμανικές δυνάμεις, που πολεμούσαν εναντίον της Γερμανίας, συμμετείχαν στην επίθεση της Πράγας. Η Βουλγαρία εγκατέλειψε επίσης και, στις 10 Σεπτεμβρίου, κήρυξε πόλεμο εναντίον της Γερμανίας και των εναπομείναντων συμμάχων της. Οι αδύναμες μεραρχίες, που έστειλαν οι δυνάμεις του Άξονα για να εισβάλουν στη Βουλγαρία, αντιμετωπίστηκαν εύκολα. Στην Μακεδονία, τα βουλγαρικά στρατεύματα, περιτριγυρισμένα από γερμανικές δυνάμεις και προδομένα από υψηλόβαθμους στρατιωτικούς διοικητές, πολεμούσαν για να επιστρέψουν στα παλιά σύνορα της Βουλγαρίας. Στα τέλη Σεπτεμβρίου 1944, τρεις βουλγαρικοί στρατοί, περίπου 455.000 άτομα συνολικά με επικεφαλής τον Στρατηγό Γκεόργκι Μαρίνοφ Μάντζεφ, εισήλθαν στη Γιουγκοσλαβία με το στρατηγικό καθήκον να εμποδίσουν τις γερμανικές δυνάμεις να αποσυρθούν από την Ελλάδα. Η νότια και ανατολική Σερβία και η Μακεδονία απελευθερώθηκαν εντός δύο μηνών και η 1η Βουλγαρική Στρατιά των 130.000 ατόμων συνέχισε προς την Ουγγαρία.

Μετά την κατάληψη της Βουλγαρίας από το σοβιετικό στρατό, οργανώθηκαν διαπραγματεύσεις μεταξύ του Τίτο και των Βουλγάρων κομουνιστών ηγετών, με αποτέλεσμα μια στρατιωτική συμμαχία μεταξύ τους. Ο νέος στρατός της Βουλγαρίας και ο στρατός του 3ου Ουκρανικού Μετώπου του Κόκκινου Στρατού συγκεντρώθηκαν στα παλιά σύνορα Βουλγαρίας-Γιουγκοσλαβίας. Στις 8 Οκτωβρίου, εισήλθαν στη Γιουγκοσλαβία. Η 1η και 4η Βουλγαρική Στρατιά εισέβαλαν στη Μακεδονία του Βαρδάρη και Η 2η Στρατιά στη νοτιοανατολική Σερβία. Στη συνέχεια, η 1η Στρατιά στράφηκε βόρεια με το Σοβιετικό 3ο Ουκρανικό Μέτωπο, μέσω της ανατολικής Γιουγκοσλαβίας και της νοτιοδυτικής Ουγγαρίας, πριν συνδεθεί με την Βρετανική 8η Στρατιά στην Αυστρία τον Μάιο του 1945.

Απελευθέρωση του Βελιγραδίου και της ανατολικής Γιουγκοσλαβίας

Εδάφη υπό έλεγχο των Παρτιζάνων, Σεπτέμβριος 1944

Ταυτόχρονα, με τη συμμαχική αεροπορική υποστήριξη και βοήθεια από τον Κόκκινο Στρατό, οι Παρτιζάνοι έστρεψαν την προσοχή τους στην Κεντρική Σερβία . Ο κύριος στόχος ήταν να διακόψουν τις σιδηροδρομικές επικοινωνίες στις κοιλάδες του Βαρδάρη κα του Μοράβα και να αποτρέψουν τους Γερμανούς να αποσύρουν τις 300.000+ δυνάμεις τους από την Ελλάδα.

Οι συμμαχικές αεροπορικές δυνάμεις έστειλαν 1.973 αεροσκάφη (κυρίως από την 15η Πολεμική Αεροπορία των ΗΠΑ) πάνω από τη Γιουγκοσλαβία, τα οποία εκτόξευσαν πάνω από 3.000 τόνους βόμβες. Στις 17 Αυγούστου 1944 ο Τίτο προσέφερε αμνηστία σε όλους τους συνεργάτες του Άξονα. Στις 12 Σεπτεμβρίου, ο Βασιλιάς Πέτρος Β' δημοσίευσε ένα μήνυμα από το Λονδίνο, καλώντας όλους τους Σέρβους, Κροάτες και Σλοβένους να "ενταχθούν στον Εθνικό Απελευθερωτικό Στρατό υπό την ηγεσία του στρατάρχη Τίτο". Το μήνυμα είχε καταστροφικές συνέπειες στο ηθικό των Τσέτνικ. Πολλοί από αυτούς άλλαξαν πλευρά και εντάχθηκαν στους Παρτιζάνους.

Τον Σεπτέμβριο υπό την ηγεσία της νέας βουλγαρικής φιλοσοβιετικής κυβέρνησης, κινητοποιήθηκαν τέσσερις βουλγαρικές στρατιές, συνολικά 455.000 ατόμων. Μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου, τα στρατεύματα του Κόκκινου Στρατού είχαν συγκεντρωθεί στα σύνορα Βουλγαρίας-Γιουγκοσλαβίας. Στις αρχές Οκτωβρίου 1944 τρεις βουλγαρικοί στρατοί, αποτελούμενοι από περίπου 340.000 άνδρες, μαζί με τον Κόκκινο Στρατό επανήλθαν στην κατεχόμενη Γιουγκοσλαβία και μετακόμισαν από τη Σόφια στις πόλεις Νις, Σκόπια και Πρίστινα για να εμποδίσουν τις γερμανικές δυνάμεις, που αποσύρονταν από την Ελλάδα.

Ο Κόκκινος Στρατός οργάνωσε την επίθεση στο Βελιγράδι και κατέλαβε την πόλη στις 20 Οκτωβρίου. Στην αρχή του χειμώνα, οι Παρτιζάνοι ελέγχουν αποτελεσματικά ολόκληρο το ανατολικό μισό της Γιουγκοσλαβίας - Σερβία, Μακεδονία του Βαρδάρη, Μαυροβούνιο - καθώς και τις περισσότερες ακτές της Δαλματίας . Η Βέρμαχτ και οι δυνάμεις του ελεγχόμενου από τους Ουστάσε ανεξάρτητου κράτους της Κροατίας οχύρωσαν ένα μέτωπο στη Σύρμια, που κράτησε το χειμώνα του 1944-45 για να βοηθήσει στην εκκένωση της γερμανικής ομάδας στρατού Ε από τα Βαλκάνια. Για να αυξήσει τον αριθμό των παρτιζανικών στρατευμάτων, ο Τίτο προσέφερε και πάλι αμνηστία στις 21 Νοεμβρίου 1944. Τον Νοέμβριο του 1944, οι μονάδες της πολιτοφυλακής των Ουστάσε και της Κροατικής Εγχώριας Φρουράς αναδιοργανώθηκαν και συνδυάστηκαν για να σχηματίσουν τον Στρατό του Ανεξάρτητου Κράτους της Κροατίας.

1945

Όποια γερμανική μονάδα μπορούσε με ασφάλεια να διαφύγει από τη Γιογκοσλαβία, θα έπρεπε να θεωρείται τυχερή.

Οι Γερμανοί συνέχισαν την υποχώρησή τους. Έχοντας χάσει την ευκολότερη διαδρομή απόσυρσης μέσω της Σερβίας, αγωνίστηκαν για να κρατήσουν το Συρμικό Μέτωπο για να εξασφαλίσουν το πιο δύσκολο πέρασμα μέσω Κοσσυφοπεδίου, Σαντζάκ και Βοσνίας. Σημείωσαν ακόμη και μια σειρά προσωρινών επιτυχιών κατά του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού. Έφυγαν από το Μόσταρ στις 22 Φεβρουαρίου 1945. Δεν έφυγαν από το Σεράγεβο έως τις 15 Απριλίου. Το Σεράγεβο είχε αναλάβει τελευταία στιγμή στρατηγική θέση ως η μόνη εναπομείνασα διαδρομή αποχώρησης και διατηρήθηκε με σημαντικό κόστος.

Στις αρχές Μαρτίου οι Γερμανοί μετέφεραν στρατεύματα από τη νότια Βοσνία για να υποστηρίξουν μια αποτυχημένη αντεπίθεση στην Ουγγαρία, η οποία επέτρεψε στο NOV να πετύχει κάποιες επιτυχίες στις αποδυναμωμένες θέσεις των Γερμανών. Παρόλο που ενισχύθηκε από τη συμμαχική βοήθεια, μια ασφαλή μαζική στρατολόγηση σε περιοχές υπό τον έλεγχό τους, οι Παρτιζάνοι δυσκολεύτηκαν να στραφούν σε συμβατικό πόλεμο, ιδιαίτερα στα ανοιχτά εδάφη δυτικά του Βελιγραδίου, όπου οι Γερμανοί παρέμεναν μέχρι τα μέσα Απριλίου. Παρά το σύνολο των ανεκπαίδευτων στρατευμάτων, διεξήγαγε έναν αιματηρό πόλεμο φθοράς ενάντια στο Συρμικό Μέτωπο.

Στις 8 Μαρτίου 1945, σχηματίστηκε συνασπισμός γιουγκοσλαβικής κυβέρνησης στο Βελιγράδι με τον Τίτο ως πρωθυπουργό και τον Ιβάν Σουμπάσιτς ως υπουργό Εξωτερικών.

Γενική επίθεση Παρτιζάνων

Στις 20 Μαρτίου 1945, οι Παρτιζάνοι ξεκίνησαν μια γενική επίθεση στον τομέα Μόσταρ - Βίσεγκραντ - Δρίνα. Με μεγάλα τμήματα βοσνιακής, κροατικής και σλοβενικής επαρχίας να βρίσκονται ήδη υπό αντάρτικο έλεγχο, οι τελικές επιχειρήσεις συνίσταντο στη σύνδεση αυτών των εδαφών και στην κατάληψη μεγάλων πόλεων και δρόμων. Ο Τίτο ηγήθηκε μιας δύναμης Παρτιζάνων περίπου 800.000 ανδρών οργανωμένη σε τέσσερις στρατιές.

Επιπλέον, οι Γιουγκοσλάβοι Παρτιζάνοι είχαν οκτώ ανεξάρτητα στρατιωτικά σώματα (2ο, 3ο, 4ο, 5ο, 6ο, 7ο, 9ο και 10ο).

Ενάντια στους Γιουγκοσλάβους Παρτιζάνους ήταν ο Γερμανός στρατηγός Αλεξάντερ Λερ της Ομάδας Στρατού Ε. Αυτή η Ομάδα είχε επτά σώματα.

Αυτά τα σώματα περιλάμβαναν δεκαεπτά εξασθενημένες μεραρχίες. Εκτός από τα επτά σώματα, ο Άξονας είχε υπολειπόμενες ναυτικές δυνάμεις και δυνάμεις της Λουφτβάφε υπό συνεχή επίθεση από το Βρετανικό Βασιλικό Ναυτικό, τη Βασιλική Πολεμική Αεροπορία και την Πολεμική Αεροπορία των Ηνωμένων Πολιτειών .

Ο στρατός της Ανεξάρτητης Κροατίας αποτελούνταν τότε από δεκαοκτώ μεραρχίες. Υπήρχαν επίσης πολλές τεθωρακισμένες μονάδες. Από τις αρχές του 1945, οι κροατικές μεραρχίες τοποθετήθηκαν σε διάφορα γερμανικά σώματα και μέχρι τον Μάρτιο του 1945 κρατούσαν το Νότιο Μέτωπο. Η προστασία των μετόπισθεν ήταν περίπου 32.000 άνδρες της κροατικής χωροφυλακής ( Hrvatsko Oruznistvo ), που οργανώθηκαν σε 5 αστυνομικά εθελοντικά συντάγματα συν 15 ανεξάρτητα τάγματα, εξοπλισμένα με τυπικά ελαφριά όπλα πεζικού.

Μεταξύ 30 Μαρτίου και 8 Απριλίου 1945, οι Τσέτνικ του Στρατηγού Μιχαήλοβιτς έκαναν μια τελική προσπάθεια να εδραιωθούν ως μια αξιόπιστη δύναμη, που πολεμούσε τον Άξονα στη Γιουγκοσλαβία. Υπό τον αντισυνταγματάρχη Πάβλε Τζούρισιτς, πολέμησαν έναν συνδυασμό δυνάμεων Ουστάσε και Κροατικής Εγχώριας Φρουράς στη μάχη του Πεδίου Λιέβτσα. Στα τέλη Μαρτίου του 1945, οι ελίτ μονάδες του στρατού NDH αποσύρθηκαν από το Συρμικό Μέτωπο για να καταστρέψουν τους Τσέτνιτς του Τζούρισιτς προσπαθώντας να περάσουν στο βόρειο NDH. Η μάχη διεξήχθη κοντά στη Μπάνια Λούκα και κατέληξε σε μια αποφασιστική νίκη για τις δυνάμεις του Ανεξάρτητου Κράτους της Κροατίας.

Σερβικές μονάδες περιλάμβαναν τα απομεινάρια της Σερβικής Κρατικής Φρουράς και του Σερβικού Εθελοντικού Σώματος από τη Σερβική Στρατιωτική Διοίκηση. Υπήρχαν ακόμη και ορισμένες μονάδες της Σλοβενικής Εγχώριας Φρουράς, που ήταν ακόμη ανέπαφες στη Σλοβενία.

Μέχρι το τέλος Μαρτίου του 1945, ήταν φανερό στην Κροατική Διοίκηση Στρατού ότι, αν και το μέτωπο παρέμενε ανέπαφο, τελικά θα ηττούνταν από την απόλυτη έλλειψη πυρομαχικών. Για αυτόν τον λόγο, η απόφαση ελήφθη για υποχώρηση στην Αυστρία, προκειμένου να παραδοθούν στις βρετανικές δυνάμεις, που προχωρούν βόρεια από την Ιταλία. Ο Γερμανικός Στρατός βρισκόταν σε διαδικασία αποσύνθεσης και το σύστημα εφοδιασμού ήταν ερείπια.

Η πόλη Μπίχατς απελευθερώθηκε από τους Παρτιζάνους την ίδια ημέρα, που ξεκίνησε η γενική επίθεση. Η 4η Στρατιά, υπό την ηγεσία του Πέταρ Ντράπσιν, διέσχισε τις άμυνες του 15ου Σώματος Ιππικού των Ες-Ες. Μέχρι τις 20 Απριλίου, ο Ντράπσιν ελευθέρωσε τη Λίκα και την κροατική παράκτια ζώνη, συμπεριλαμβανομένων των νησιών, και έφτασε στα παλιά γιουγκοσλαβικά σύνορα με την Ιταλία. Την 1η Μαΐου, αφού κατέλαβε τα ιταλικά εδάφη της Ριέκα και της Ίστρια από το Γερμανικό 97ο Σώμα, η Γιουγκοσλαβική 4η Στρατιά έφτασε νωρίτερα από τους δυτικούς Συμμάχους στην Τεργέστη κατά μία μέρα.

Η 2η Γιουγκοσλαβική Στρατιά, υπό την διοίκηση του Κοτζά Πόποβιτς, ανάγκασε τη διέλευση του ποταμού Μπόσνα στις 5 Απριλίου, καταλαμβάνοντας το Ντόμποϊ, και έφτασε στον ποταμό Ούνα. Στις 6 Απριλίου, το 2ο, 3ο και 5ο Σώμα των Γιουγκοσλαβικών Παρτιζάνων πήρε το Σεράγεβο από το Γερμανικό 21ο Σώμα. Στις 12 Απριλίου, η 3η Γιουγκοσλαβική Στρατιά υπό την ηγεσία του Κόστα Νατζ, ανάγκασε τη διέλευση του ποταμού Δράβου. Στη συνέχεια, η 3η Στρατιά εξαπλώθηκε μέσω της Ποντράβινα, έφτασε σε ένα σημείο βόρεια του Ζάγκρεμπ και διέσχισε τα παλιά αυστριακά σύνορα με τη Γιουγκοσλαβία στον τομέα του Ντράβογκραντ. Η 3η Στρατιά περικύκλωσε τις εχθρικές δυνάμεις, όταν τα προηγμένα μηχανοκίνητα αποσπάσματα του συνδέθηκαν με αποσπάσματα της 4ης Στρατιάς στην Καρινθία.

Επίσης, στις 12 Απριλίου, η 1η Γιουγκοσλαβική Στρατιά υπό την ηγεσία του Πέκο Ντάπτσεβιτς, διείσδυσε στο οχυρωμένο μέτωπο του γερμανικού 34ου Σώματος στη Σύρμια. Μέχρι τις 22 Απριλίου, η 1η Στρατιά κατέστρεψε τις οχυρώσεις και προχωρούσε προς το Ζάγκρεμπ.

Η μακροχρόνια απελευθέρωση της Δυτικής Γιουγκοσλαβίας προκάλεσε περισσότερα θύματα στον πληθυσμό. Η ρήξη του Συρμικού Μετώπου στις 12 Απριλίου ήταν, σύμφωνα με τα λόγια του Μίλοβαν Τζίλας, "η μεγαλύτερη και πιο αιματηρή μάχη που είχε πολεμήσει ποτέ ο στρατός μας", και δεν θα ήταν δυνατή, αν δεν υπήρχαν Σοβιετικοί εκπαιδευτές και όπλα. Μέχρι τη στιγμή που οι μονάδες του στρατηγού Ντάπτσεβιτς έφτασαν στο Ζάγκρεμπ, στις 9 Μαΐου 1945, ίσως είχαν χάσει έως και 36.000 νεκρούς. Υπήρχαν τότε πάνω από 400.000 πρόσφυγες στο Ζάγκρεμπ. Αφού μπήκε στο Ζάγκρεμπ με την 2η Γιουγκοσλαβική Στρατιά, και οι δύο στρατοί προχώρησαν στη Σλοβενία.

Τελικές επιχειρήσεις

Πρώτες γραμμές στην Ευρώπη την 1η Μαΐου 1945.

Στις 2 Μαΐου, η γερμανική πρωτεύουσα, το Βερολίνο, έπεσε στον Κόκκινο Στρατό. Στις 8 Μαΐου 1945, οι Γερμανοί παραδόθηκαν χωρίς όρους και ο πόλεμος στην Ευρώπη έληξε επίσημα. Οι Ιταλοί εγκατέλειψαν τον πόλεμο το 1943, οι Βούλγαροι το 1944 και οι Ούγγροι νωρίτερα το 1945. Παρά τη γερμανική συνθηκολόγηση, ωστόσο, οι σποραδικές μάχες συνεχίστηκαν στη Γιουγκοσλαβία. Στις 7 Μαΐου, το Ζάγκρεμπ εκκενώθηκε, στις 9 Μαΐου, Μάριμπορ και Λιουμπλιάνα καταλήφθηκαν από τους Παρτιζάνους και ο στρατηγός Αλεξάντερ Λερ, αρχηγός της Ομάδας Στρατιών Ε αγκάστηκε να υπογράψει την πλήρη παράδοση των δυνάμεων υπό τη διοίκηση του στην Τοπόλσιτσα, κοντά στο Βελένιε της Σλοβενίας την Τετάρτη 9 Μαΐου 1945. Μόνο οι κροατικές και άλλες αντιπαρτιζανικές δυνάμεις παρέμειναν.

Από τις 10 έως τις 15 Μαΐου, οι Γιουγκοσλάβοι Παρτιζάνοι συνέχισαν να αντιμετωπίζουν αντίσταση από κροατικές και άλλες αντιπαρτιζανικές δυνάμεις σε όλη την υπόλοιπη Κροατία και τη Σλοβενία. Η Μάχη της Πολιάνα ξεκίνησε στις 14 Μαΐου και έληξε στις 15 Μαΐου 1945 στην Πολιάνα, κοντά στο Πρεβάλιε της Σλοβενίας. Ήταν το αποκορύφωμα και η τελευταία μιας σειράς μαχών μεταξύ των Γιουγκοσλάβων Παρτιζάνων και μιας μεγάλης (άνω των 30.000) μικτής ομάδας στρατιωτών του Γερμανικού Στρατού μαζί με τους Κροάτες Ουστάσε, της Κροατικής Εγχώριας Φρουράς, της Σλοβενικής Εγχώριας Φρουράς και άλλες αντιπαρτιζανικές δυνάμεις, που προσπαθούσαν να υποχωρήσουν στην Αυστρία. Η μάχη του Ότζακ ήταν η τελευταία μάχη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στην Ευρώπη..Η μάχη ξεκίνησε στις 19 Απριλίου 1945 και διήρκεσε μέχρι τις 25 Μαΐου 1945, 17 ημέρες μετά το τέλος του πολέμου στην Ευρώπη .

Συνέπειες

Στις 5 Μαΐου, στην πόλη Παλμανόβα, 50 χλμ. βορειοδυτικά της Τεργέστης, περίπου 2.400-2.800 μέλη του Σερβικού Εθελοντικού Σώματος παραδόθηκαν στους Βρετανούς. Στις 12 Μαΐου, περίπου 2.500 επιπλέον μέλη του Σερβικού Εθελοντικού Σώματος παραδόθηκαν στους Βρετανούς στο Ουντερμπέργκεν στον ποταμό Δράβο. Στο Βελιγράδι, ο Βρετανός πρέσβης στην κυβέρνηση συνασπισμού της Γιουγκοσλαβίας παρέδωσε στον Τίτο σημείωμα, που ζητά από τα γιουγκοσλαβικά στρατεύματα να αποσυρθούν από την Αυστρία.

Στις 15 Μαΐου 1945, μια μεγάλη ομάδα της Κροατικής Εγχώριας Φρουράς, Ουστάσε, το 15ο Σώμα Ιππικού των Ες Ες και τα απομεινάρια της Σερβικής Κρατικής Φρουράς και το Σερβικό Εθελοντικό Σώμα, έφτασαν στα νότια αυστριακά σύνορα κοντά στην πόλη Μπλάιμπουργκ. Οι εκπρόσωποι της Ανεξάρτητης Πολιτείας της Κροατίας προσπάθησαν να διαπραγματευτούν την παράδοση στους Βρετανούς σύμφωνα με τους όρους της Σύμβασης της Γενεύης, στην οποία είχαν προσχωρήσει το 1943, αλλά αγνοήθηκαν. Οι περισσότεροι άνθρωποι παραδόθηκαν στη γιουγκοσλαβική κυβέρνηση. Μετά τον επαναπατρισμό του Μπλάιμπουργκ, οι Παρτιζάνοι προχώρησαν σε βαναυσότητες στους αιχμάλωτους πολέμου.

Στις 15 Μαΐου, ο Τίτο είχε θέσει δυνάμεις Παρτιζάνων στην Αυστρία υπό τον συμμαχικό έλεγχο. Λίγες μέρες αργότερα συμφώνησε να τους αποσύρει. Μέχρι τις 20 Μαΐου, τα γιουγκοσλαβικά στρατεύματα στην Αυστρία είχαν αρχίσει να αποσύρονται. Στις 8 Ιουνίου, οι Ηνωμένες Πολιτείες, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γιουγκοσλαβία συμφώνησαν για τον έλεγχο της Τεργέστης.

Στις 11 Νοεμβρίου, πραγματοποιήθηκαν κοινοβουλευτικές εκλογές στη Γιουγκοσλαβία. Σε αυτές τις εκλογές οι κομουνιστές είχαν ένα σημαντικό πλεονέκτημα, επειδή έλεγχαν την αστυνομία, το δικαστικό σώμα και τα μέσα ενημέρωσης. Για το λόγο αυτό, η αντιπολίτευση δεν ήθελε να συμμετάσχει στις εκλογές. Στις 29 Νοεμβρίου, σύμφωνα με το εκλογικό αποτέλεσμα, ο Πέτρος Β΄ εκδιώχθηκε από τη Συντακτική Συνέλευση της Γιουγκοσλαβίας, που κυριαρχούσαν οι κομουνιστές. Την ίδια ημέρα, η Ομοσπονδιακή Λαϊκή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας ιδρύθηκε ως σοσιαλιστικό κράτος κατά την πρώτη συνεδρίαση του Γιουγκοσλαβικού Κοινοβουλίου στο Βελιγράδι. Ο Τίτο διορίστηκε πρωθυπουργός. Η αυτόνομη πτέρυγα του Κομουνιστικού Κόμματος της Μακεδονίας, που κυριάρχησε κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, απομακρύνθηκε τελικά το 1945 μετά τη Δεύτερη Αντιφασιστική Συνέλευση για την Εθνική Απελευθέρωση της Μακεδονίας.

Στις 13 Μαρτίου 1946, ο Μιχάηλοβιτς συνελήφθη από πράκτορες του Γιουγκοσλαβικού Υπουργείου Εθνικής Ασφάλειας. Από τις 10 Ιουνίου έως τις 15 Ιουλίου του ίδιου έτους, δικάστηκε για εσχάτη προδοσία και εγκλήματα πολέμου. Στις 15 Ιουλίου, κρίθηκε ένοχος και καταδικάστηκε σε θάνατο διά τυφεκισμού.

Στις 16 Ιουλίου, απορρίφθηκε αίτημα χάριτος από το Προεδρείο της Εθνοσυνέλευσης. Τις πρώτες πρωινές ώρες της 18ης Ιουλίου, ο Μιχάηλοβιτς, μαζί με εννέα άλλους αξιωματικούς των Τσέτνικ και του Νέντιτς, εκτελέστηκε στο Λισίτσιι Πότοκ. Αυτή η εκτέλεση ουσιαστικά τερμάτισε τον εμφύλιο πόλεμο της εποχής του Β' Παγκοσμίου Πολέμου μεταξύ των κομουνιστών Παρτιζάνων και των βασιλικών Τσέτνικ.

Απώλειες

Απώλειες Γιουγκοσλαβίας

Θύματα ανά εθνικότητα

Εθνικότητα	Κατάλογος του 1964	Κοσόβιτς	Τσεριάβιτς
Σέρβοι	346.740	487.000	530.000
Κροάτες	83.257	207.000	192.000
Σλοβένοι	42.027	32.000	42.000
Μαυροβούνιοι	16.276	50.000	20.000
Μακεδόνες	6.724	7.000	6.000
Μουσουλμάνοι	32.300	86.000	103.000
Άλλοι Σλάβοι	-	12.000	7.000
Αλβανοί	3.221	6.000	18.000
Εβραίοι	45.000	60.000	57.000
Τσιγγάνοι	-	27.000	18.000
Γερμανοί	-	26.000	28.000
Ούγγροι	2.680	-	-
Σλοβάκοι	1.160	-	-
Τούρκοι	686	-	-
Υπόλοιποι	-	14.000	6.000
Άγνωστοι	16.202	-	-
Σύνολο	597.323	1.014.000	1.027.000

Θύματα ανά τοποθεσία σύμφωνα με τη λίστα της Γιουγκοσλαβίας του 1964

Τοποθεσία	Απολογισμός νεκρών	Επιζώντες
Βοσνία και Ερζεγοβίνη	177.045	49.242
Κροατία	194.749	106.220
Μακεδονία	19.076	32.374
Μαυροβούνιο	16.903	14.136
Σλοβενία	40.791	101.929
Σερβία	97.728	123.818
Κοσσυφοπέδιο	7.927	13.960
Βοϊβοντίνα	41.370	65.957
Άγνωστη	1.744	2.213
Σύνολο	597.323	509.849

Η γιουγκοσλαβική κυβέρνηση υπολόγισε τον αριθμό των απωλειών σε 1.704.000 και υπέβαλε τον αριθμό στη Διεθνή Επιτροπή Αποκατάστασης το 1946 χωρίς καμία τεκμηρίωση. Εκτίμηση 1,7 εκατομμυρίων θανάτων που σχετίζονται με τον πόλεμο υποβλήθηκε αργότερα στην Επιτροπή Συμμαχικών Αποζημιώσεων το 1948, παρόλο που αποτελεί εκτίμηση της συνολικής δημογραφικής απώλειας, που κάλυπτε τον αναμενόμενο πληθυσμό, εάν δεν ξεσπούσε πόλεμος, τον αριθμό των αγέννητων παιδιών και απώλειες από τη μετανάστευση και τις ασθένειες. Αφού η Γερμανία ζήτησε επαληθεύσιμα στοιχεία, η Γιουγκοσλαβική Ομοσπονδιακή Στατιστική Υπηρεσία δημιούργησε μια εθνική έρευνα το 1964. Ο συνολικός αριθμός των νεκρών ήταν 597.323. Ο κατάλογος παρέμεινε κρατικό μυστικό μέχρι το 1989, όταν δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά.

Το Γραφείο Απογραφής των ΗΠΑ δημοσίευσε μια έκθεση το 1954, που κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι θάνατοι που σχετίζονται με τον Γιουγκοσλαβικό πόλεμο ήταν 1.067.000. Το Γραφείο Απογραφής των ΗΠΑ σημείωσε ότι το επίσημο γιουγκοσλαβικό κυβερνητικό ποσοστό 1,7 εκατομμυρίων νεκρών πολέμου υπερεκτιμήθηκε, επειδή "κυκλοφόρησε λίγο μετά τον πόλεμο και εκτιμήθηκε χωρίς το όφελος μιας μεταπολεμικής απογραφής". Μια μελέτη του Βλάντιμιρ Τσεριάβιτς εκτιμά ότι οι συνολικοί θάνατοι που σχετίζονται με τον πόλεμο ήταν 1.027.000. Οι στρατιωτικές απώλειες υπολογίζονται σε 237.000 Γιουγκοσλάβους αντάρτες και 209.000 συνεργάτες, ενώ οι απώλειες αμάχων σε 581.000, συμπεριλαμβανομένων 57.000 Εβραίων. Οι απώλειες των Γιουγκοσλαβικών Δημοκρατιών ήταν: Βοσνία 316.000, Σερβία 273.000, Κροατία 271.000, Σλοβενία 33.000, Μαυροβούνιο 27.000, Μακεδονία 17.000, και 80.000 στο εξωτερικό.

Οι λόγοι για το μεγάλο φόρο αίματος στη Γιουγκοσλαβία ήταν οι εξής:

1. Στρατιωτικές επιχειρήσεις πέντε κύριων στρατών (Γερμανοί, Ιταλοί, Ουστάσε, Γιουγκοσλάβοι Παρτιζάνοι και Τσέτνικ).
2. Οι γερμανικές δυνάμεις, υπό ρητές εντολές από τον Χίτλερ, πολέμησαν με ιδιαίτερη εκδικητικότητα εναντίον των Σέρβων, οι οποίοι θεωρούνταν Untermensch, κατώτερος λαός. Μια από τις χειρότερες σφαγές κατά τη διάρκεια της γερμανικής στρατιωτικής κατοχής στη Σερβία ήταν η σφαγή του Κραγκούγιεβατς.
3. Οι σκόπιμες πράξεις αντιποίνων εναντίον πληθυσμών στόχων διαπράχθηκαν από όλους τους μαχητές. Όλες οι πλευρές δολοφονούσαν ομήρους σε μεγάλη κλίμακα. Στο τέλος του πολέμου, οι Ουστάσε δολοφονήθηκαν μετά τον επαναπατρισμό του Μπλάιμπουργκ.
4. Η συστηματική εξόντωση μεγάλου αριθμού ανθρώπων για πολιτικούς, θρησκευτικούς ή φυλετικούς λόγους. Τα πιο πολυάριθμα θύματα ήταν Σέρβοι που σκοτώθηκαν από τους Ουστάσε. Κροάτες και μουσουλμάνοι σκοτώθηκαν επίσης από τους Τσέτνικ.

Οι Ουστάσε έσφαζαν Σέρβους σε όλο το Ανεξάρτητο Κράτος της Κροατίας και ιδιαίτερα στην Μπανίγια, το Kόρντουν, στη Λίκα, στη βορειοδυτική Βοσνία και στην ανατολική Ερζεγοβίνη και σκότωσαν άλλους σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, όπως στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Γιασένοβατς. Περίπου ένας στους έξι Σέρβους στην Κροατία και τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη ήταν θύμα σφαγής, πράγμα που σημαίνει ότι σχεδόν κάθε Σέρβος από αυτήν την περιοχή είχε ένα μέλος της οικογένειας, που σκοτώθηκε στον πόλεμο, κυρίως από τους Ουστάσε.

Οι Τσέτνικ πραγματοποίησαν σφαγές εναντίον Μουσουλμάνων στη Βοσνία και στο Σαντζάκ και Κροατών στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, στη βόρεια Δαλματία και στη Λίκα. Εβραίοι σκοτώθηκαν εν μέρει σε στρατόπεδα σε ολόκληρη τη Γιουγκοσλαβία και εν μέρει σε στρατόπεδα στη Γερμανία, τη Νορβηγία και την Ελλάδα μετά την απέλαση. Στην επαρχία της Λιουμπλιάνα, οι ιταλικές αρχές με επικεφαλής τον Μάριο Ροάτα τρομοκρατούσαν τον σλοβενικό άμαχο πληθυσμό και τους απέστειλαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης με στόχο την ιταλοποίηση της περιοχής.

Ο μεγάλος αριθμός θυμάτων ως αποτέλεσμα της εθνοκάθαρσης του τοπικού πληθυσμού, που διαπράχθηκε με ιδιαίτερα βάναυσες μεθόδους εκτέλεσης, όπως μαζικούς απαγχονισμούς, ξυλοδαρμούς μέχρι θανάτου, πυρπόληση κτιρίων με ανθρώπους μέσα κ.λπ., οδήγησε ακόμη και Γερμανούς, που κατέλαβαν την περιοχή, να εκφράσουν σοκ για τη βία αυτή.

Οι μαζικές δολοφονίες από παρτιζανικές εκκαθαρίσεις και στο Μπλάιμπουργκ έγιναν τόσο για πολιτικούς όσο και για εθνοτικούς λόγους. Τα περισσότερα θύματα είτε σκοτώθηκαν λόγω συνεργασίας με φασιστικές δυνάμεις, όπως στρατιώτες και συνεργάτες, είτε ήταν άμαχοι εθνοτικών ομάδων, που συνδέονταν με τις φασιστικές δυνάμεις όπως Ούγγροι, Γερμανοί και Ιταλοί.

1. Η μειωμένη ύπαρξη τροφίμων προκάλεσε πείνα και ασθένειες.
2. Ο συμμαχικός βομβαρδισμός των γερμανικών γραμμών προμήθειας προκάλεσε απώλειες αμάχων. Οι περιοχές, που επλήγησαν περισσότερο, ήταν η Ποντγκόριτσα, το Λέσκοβατς, το Ζαντάρ και το Βελιγράδι.
3. Οι δημογραφικές απώλειες λόγω μείωσης του αριθμού των γεννήσεων κατά 335.000 και της μετανάστευσης περίπου κατά 660.000 δεν περιλαμβάνονται στα θύματα πολέμου.

Οι Γερμανοί συνοδεύουν ανθρώπους από το Κραγκούγιεβατς και τη γύρω περιοχή προς εκτέλεση.

Σλοβενία

Στη Σλοβενία, το Ινστιτούτο Σύγχρονης Ιστορίας στη Λουμπλιάνα ξεκίνησε μια ολοκληρωμένη έρευνα σχετικά με τον ακριβή αριθμό θυμάτων του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στη Σλοβενία το 1995. Μετά από περισσότερο από μια δεκαετία έρευνας, η τελική έκθεση δημοσιεύθηκε το 2005, η οποία περιλάμβανε μια λίστα ονομάτων. Ο αριθμός των θυμάτων ορίστηκε σε 89.404. Ο αριθμός περιλαμβάνει επίσης τα θύματα των εξωδικαστικών δολοφονιών από το κομουνιστικό καθεστώς αμέσως μετά τον πόλεμο (περίπου 13.500 άτομα).

Τα αποτελέσματα της έρευνας προκάλεσαν σοκ στην κοινή γνώμη, δεδομένου ότι οι πραγματικοί αριθμοί ήταν πάνω από 30% υψηλότεροι από τους υψηλότερους υπολογισμούς κατά τη διάρκεια της γιουγκοσλαβικής περιόδου. Ακόμη και υπολογίζοντας μόνο τον αριθμό των θανάτων έως τον Μάιο του 1945 (εξαιρουμένων των στρατιωτικών κρατουμένων που σκοτώθηκαν από τον Γιουγκοσλαβικό Στρατό μεταξύ Μαΐου και Ιουλίου 1945), ο αριθμός παραμένει σημαντικά υψηλότερος από τις υψηλότερες προηγούμενες εκτιμήσεις (περίπου 75.000 θάνατοι έναντι προηγούμενης εκτίμησης 60.000) .

Υπάρχουν πολλοί λόγοι για μια τέτοια διαφορά. Η νέα περιεκτική έρευνα περιλάμβανε επίσης Σλοβένους, που σκοτώθηκαν από την παρτιζανική αντίσταση, τόσο στη μάχη (μέλη συνεργατικών και αντικομουνιστικών μονάδων), όσο και πολίτες (περίπου 4.000 μεταξύ 1941 και 1945). Επιπλέον, στις νέες εκτιμήσεις περιλαμβάνονται όλοι οι Σλοβένοι από τη ναζιστική κατεχόμενη Σλοβενία, οι οποίοι στρατολογήθηκαν στη Βέρμαχτ και πέθαναν είτε σε μάχη είτε σε στρατόπεδα κατά τη διάρκεια του πολέμου. Περιλαμβάνει επίσης τους Σλοβένους, που πέθαναν στον Ιταλικό Στρατό (1940–43), στον Ουγγρικό Στρατό και όσους πολέμησαν και πέθαναν σε διάφορες συμμαχικές (κυρίως βρετανικές) μονάδες. Ο αριθμός δεν περιλαμβάνει θύματα από τη Βενετική Σλοβενία (εκτός από όσους εντάχθηκαν στις σλοβενικές παρτιζανικές μονάδες), ούτε περιλαμβάνει τα θύματα μεταξύ των Καρινθίων Σλοβένων (και πάλι με εξαίρεση όσων πολέμησαν στους Παρτιζάνους) και των Ούγγρων Σλοβένων. Το 47% των θυμάτων κατά τη διάρκεια του πολέμου ήταν αντάρτες, το 33% ήταν άμαχοι (εκ των οποίων το 82% σκοτώθηκε από τις δυνάμεις του Άξονα ή τη Σλοβενική Εγχώρια Φρουρά) και το 20% ήταν μέλη της Σλοβενικής Εγχώριας Φρουράς.

Ανεξάρτητο Κράτος της Κροατίας

82.000 πέθαναν ως μέλη των Γιουγκοσλάβων Παρτιζάνων και 23.000 ως συνεργάτες των Τσέτνικ και του Άξονα. Από τους αμάχους, 78.000 σκοτώθηκαν από τους Ουστάσε, 45.000 από γερμανικές δυνάμεις, 15.000 από ιταλικές δυνάμεις, 34.000 σε μάχες μεταξύ Ουστάσε, Τσέτνικ και Παρτιζάνων, και 25.000 πέθαναν από τυφοειδή. Περαιτέρω 20.000 πέθαναν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Σαϊμίστε.

Ο Τσεριάβιτς εκτίμησε τη δομή των πραγματικών πολεμικών και μεταπολεμικών απωλειών Κροατών και Βόσνιων μουσουλμάνων. Σύμφωνα με την έρευνά του, 69-71.000 Κροάτες πέθαναν ως μέλη των ενόπλων δυνάμεων, 43-46.000 ως μέλη των Γιουγκοσλάβων Παρτιζάνων και 60-64.000 ως άμαχοι. 14.000 Κροάτες πέθαναν στο εξωτερικό, 4.000 ως αντιστασιακοί και 10.000 άμαχοι θύματα τρομοκρατίας ή σε στρατόπεδα. Όσον αφορά τους Βόσνιους μουσουλμάνους, συμπεριλαμβανομένων των Μουσουλμάνων της Κροατίας, εκτιμά ότι 29.000 πέθαναν ως μέλη των ενόπλων δυνάμεων, 11.000 ως μέλη των Γιουγκοσλάβων Παρτιζάνων, ενώ 37.000 ήταν πολίτες και 3.000 σκοτώθηκαν στο εξωτερικό: 1.000 αντιστασιακοί και 2.000 πολίτες. Από τους συνολικούς Κροάτες και Βόσνιους μουσουλμάνους αμάχους, η έρευνά του έδειξε ότι 41.000 θάνατοι (18.000+ Κροάτες και 20.000+ Βόσνιοι) προκλήθηκαν από τους Τσέτνικ, 24.000 από τους Ουστάσε (17.000 Κροάτες και 7.000 Βόσνιοι), 16.000 από τους Παρτιζάνους (14.000 Κροάτες και 2.000 Βόσνιοι), 11.000 από γερμανικές δυνάμεις (7.000 Κροάτες και 4.000 Βόσνιοι), 8.000 από ιταλικές δυνάμεις (5.000 Κροάτες και 3.000 Βόσνιοι), ενώ 12.000 πέθαναν στο εξωτερικό (10.000 Κροάτες και 2.000 Βόσνιοι).

Στην Κροατία, η Επιτροπή Ταυτοποίησης Πολεμικών και Μεταπολεμικών Θυμάτων του Β' Παγκοσμίου Πολέμου ήταν ενεργή από το 1991 έως την έβδομη κυβέρνηση της δημοκρατίας, υπό τον Πρωθυπουργό Ίβιτσα Ράτσαν. Η επιτροπή σταμάτησε το 2002. Στη δεκαετία του 2000, συστάθηκαν επιτροπές κρυφών μαζικών τάφων τόσο στη Σλοβενία όσο και στη Σερβία για την τεκμηρίωση και την εκσκαφή μαζικών τάφων από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Γερμανικές απώλειες

Σύμφωνα με τους γερμανικούς καταλόγους απωλειών, που ανέφεραν οι βρετανικοί Times για τις 30 Ιουλίου 1945, από έγγραφα που βρέθηκαν μεταξύ των προσωπικών αντικειμένων του στρατηγού Χέρμαν Ράινεκε, επικεφαλής του Τμήματος Δημοσίων Σχέσεων της Γερμανικής Ανώτατης Διοίκησης, τα συνολικά γερμανικά θύματα στα Βαλκάνια ανέρχονταν σε 24.000 νεκρούς και 12.000 αγνοουμένους, ενώ δεν αναφέρεται αριθμός για τραυματίες. Η πλειονότητα αυτών των θυμάτων βρίσκεται στη Γιουγκοσλαβία. Σύμφωνα με τον Γερμανό ερευνητή Ρούντιγκερ Όβερμανς, οι γερμανικές απώλειες στα Βαλκάνια ήταν πάνω από τρεις φορές υψηλότερες - 103.693 κατά τη διάρκεια του πολέμου, και περίπου 11.000 που πέθαναν ως Γιουγκοσλάβοι αιχμάλωτοι πολέμου.

Ιταλικές απώλειες

Οι Ιταλοί είχαν 30.531 θύματα κατά τη διάρκεια της κατοχής τους στη Γιουγκοσλαβία (9.065 σκοτώθηκαν, 15.160 τραυματίστηκαν, 6.306 αγνοούνται). Η αναλογία νεκρών/αγνοουμένων προς τραυματίες ήταν ασυνήθιστα υψηλή, καθώς οι Γιουγκοσλάβοι παρτιζάνοι συχνά δολοφονούσαν κρατούμενους. Οι υψηλότερες απώλειές τους ήταν στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη: 12.394. Στην Κροατία το σύνολο ήταν 10.472 και στο Μαυροβούνιο 4.999. Η Δαλματία λιγότερο: 1.773. Η πιο "ήρεμη" περιοχή ήταν η Σλοβενία, όπου οι Ιταλοί είχαν 893 θύματα. Επιπλέον 10.090 Ιταλοί πέθαναν μετά την ανακωχή είτε σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια της Επιχείρησης Άξονας είτε μετά την ένταξή τους στους Γιουγκοσλάβους αντάρτες.

Παραπομπές

Βιβλιογραφία

• A'Barrow, Stephen R. (2016). Death of a Nation: A New History of Germany. Book Guild Publishing. ISBN 9781910508817. 
• Bataković, Dušan T., επιμ. (2005). Histoire du peuple serbe (στα Γαλλικά). Λωζάνη: L’Age d’Homme. ISBN 9782825119587. 
• Bailey, R. H. (1980) [1978]. Partisans and Guerrillas. World War II. 12. Σικάγο, Ιλινόις: Time-Life Books. 
• Borković, Milan. Kontrarevolucija u Srbiji – Kvislinška uprava 1941–1944 (στα σερβοκροάτικα). 
• Ciglić, Boris· Savić, Dragan (2007). Dornier Do 17 The Yugoslav story. Operational Record 1937–1947. Βελιγράδι: Jeroplan. ISBN 978-86-909727-0-8. 
• Cohen, Philip J.· Riesman, David (1996). Serbia's Secret War: Propaganda and the Deceit of History. Texas A&M University Press. ISBN 0-89096-760-1. 
• Colić, Mladenko (1977). Kolaboracionističke oružane formacije u Jugoslaviji 1941–1945. godine: Oslobodilačka borba naroda Jugoslavije kao opštenarodni rat i socijalistička revolucija (στα σερβοκροάτικα). 2. 
• Davidson, Basil. Partisan Picture. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Νοεμβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 2020. 
• Deakin, Frederick William (1971). The embattled mountain. Οξφόρδη: Oxford University Press. 
• Đilas, Milovan (1977). Wartime. Νέα Υόρκη: Harcourt Brace Jovanovich. ISBN 0-15-694712-9. 
• Geiger, Vladimir (2012). «Human losses of Croats in World War II and the immediate post-war period caused by the Chetniks (Yugoslav Army in the Fatherland) and the Partisans (People's Liberation Army and the partisan detachment of Yugoslavia/Yugoslav Army) and the Yugoslav Communist authoritities. Numerical indicators». Review of Croatian History (Croatian institute of history) 8 (1): 77–121. http://hrcak.srce.hr/103223?lang=en. 
• Geiger, Vladimir (2011). Ljudski gubici Hrvatske u Drugom svjetskom ratu koje su prouzročili "okupatori i njihovi pomagači"; Brojidbeni pokazatelji (procjene, izračuni, popisi) (στα σερβοκροάτικα). 
• Gorodetsky, Gabriel (8 Αυγούστου 2002). Stafford Cripps' Mission to Moscow, 1940-42. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-52220-5. 
• Hehn, Paul N. (1979). The German Struggle Against Yugoslav Guerrillas in World War II: German Counter-Insurgency in Yugoslavia, 1941-1943. East European Quarterly. ISBN 978-0-914710-48-6. 
• Higgins, Trumbull (1966). Hitler and Russia. The Macmillan Company. 
• Jelić Butić, Fikreta (1977). Ustaše i NDH. 
• Klemenčič, Matjaž· Žagar, Mitja (2004). «Histories of the Individual Yugoslav Nations». The former Yugoslavia's diverse peoples: a reference sourcebook. ABC-CLIO. σελίδες 167–168. ISBN 9781576072943. 
• Lampe, John R. (28 Μαρτίου 2000). Yugoslavia as History: Twice There Was a Country. σελ. 198. ISBN 9780521774017. 
• Lekovic, Miso (1985). Martovski pregovori 1943. 
• Lemkin, Raphael (2008). Axis Rule in Occupied Europe: Laws of Occupation, Analysis of Government, Proposals for Redress. Introductions by Samantha Power and William A. Schabas (2nd έκδοση). Κλαρκ, Νιου Τζέρσεϊ: The Lawbook Exchange, Ltd. σελίδες 241–264. ISBN 978-1-58477-901-8. 
• Mamula, Branko (1985). «The National Liberation War in Yugoslavia, 1941–1945». The RUSI Journal 130 (4): 52–56. doi:10.1080/03071848508522279. https://archive.org/details/sim_rusi-journal_1985-12_130_4/page/52. 
• Maclean, Fitzroy (1949). Eastern Approaches. Penguin Group. ISBN 9780140132717. 
• McCormick, Rob (2008). «The United States' Response to Genocide in the Independent State of Croatia, 1941–1945». Genocide Studies and Prevention 3 (1). http://scholarcommons.usf.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1183&context=gsp. 
• Mestrovic, Stjepan (2013). Genocide After Emotion: The Post-Emotional Balkan War. Routledge. ISBN 9781136163494. 
• Mitrovski, Boro· Glišić, Venceslav (1971). Bugarska vojska u Jugoslaviji 1941–1945 (στα σλοβένικα). Međunarodna politika. 
• Martin, David (1946). Ally Betrayed: The Uncensored Story of Tito and Mihailovich. Νέα Υόρκη: Prentice Hall. 
• Overmans, Rüdiger (2000). Deutsche militärische Verluste im Zweiten Weltkrieg. Μόναχο: Oldenbourg. ISBN 3-486-56531-1. 
• Pavličević, Dragutin (2007). Povijest Hrvatske. Naklada Pavičić. ISBN 978-953-6308-71-2. 
• Pavlowitch, Stevan K. (2008). Hitler's New Disorder: The Second World War in Yugoslavia. Columbia University Press. ISBN 978-0-231-70050-4. 
• Paris, Edmond (1988). Convert-- or die!: Catholic persecution in Yugoslavia during World War II. Chick Publications. 
• Perica, Vjekoslav (2004). Balkan Idols: Religion and Nationalism in Yugoslav States. Oxford University Press. ISBN 0-19-517429-1. 
• Ramet, Sabrina (2006). The Three Yugoslavias: State-Building and Legitimation, 1918–2005. Νέα Υόρκη: Indiana University Press. ISBN 0-253-34656-8. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουνίου 2011. 
• Roberts, Walter R. (1973). Tito, Mihailović, and the Allies, 1941-1945. Rutgers University Press. ISBN 978-0-8135-0740-8. 
• Shaw, L. (1973). Trial by Slander: A background to the Independent State of Croatia. Καμπέρα, Αυστραλία: Harp Books. ISBN 0-909432-00-7. 
• Talmon, Stefan (1998). Recognition of governments in international law: with particular reference to governments in exile. Oxford University Press. ISBN 0-19-826573-5. 
• Timofejev, Alexej J (2011). Rusija i Drugi svetski rat u Jugoslaviji (στα σερβοκροάτικα). Βελιγράδι. 
• Trbovich, Ana S. (2008). A Legal Geography of Yugoslavia's Disintegration. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-533343-5. 
• Thomas, Nigel· Mikulan, Krunoslav (1995). Axis Forces in Yugoslavia 1941–45. Men-at-Arms. 282. Illustrated by Darko Pavlovic. Λονδίνο: Osprey. ISBN 1-85532-473-3. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Δεκεμβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 2020. 
• Thomas, Nigel· Abbot, Peter (2000). Partisan Warfare 1941–45. Λονδίνο: Osprey. ISBN 0-85045-513-8. 
• Tomasevich, Jozo (1975). The Chetniks. Stanford University Press. ISBN 0804708576. 
• Tomasevich, Jozo (2001). War and Revolution in Yugoslavia: 1941–1945. Stanford University Press. ISBN 9780804779241. 
• Tomasevich, Jozo (2002). War and Revolution in Yugoslavia: 1941–1945. Stanford University Press. ISBN 9780804779241. 
• Tošić-Malešević, N., 2015. Operacije Narodnooslobodilačke partizanske i Dobrovoljačke vojske Jugoslavije i delovanje Komunističke partije Jugoslavije u 1942. godini /Operations of the National Liberation Partisan and Volunteer Army of Yugoslavia and the actions of the Communist Party of Yugoslavia in 1942. Vojno delo, 67(4), pp. 334–358.
• Vucinich, Wayne S.· Tomasevich, Jozo (1969). Vucinich, Wayne S., επιμ. Contemporary Yugoslavia: Twenty Years of Socialist Experiment. University of California Press. ISBN 9780520015364. 
• Vukcevich, Bosko S. (1990). Diverse forces in Yugoslavia: 1941-1945. Authors Unlimited. ISBN 978-1-55666-053-5. 
• Žerjavić, Vladimir (1993). Yugoslavia: Manipulations with the Number of Second World War Victims. Croatian Information Centre. ISBN 0-919817-32-7. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 2020. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Yugoslavia in World War II στο Wikimedia Commons