Βομπζέζνο
Συντεταγμένες: 53°17′N 18°57′E / 53.283°N 18.950°E
Το Βομπζέζνο (πολωνικά: Wąbrzeźno, γερμανικά: Briesen) είναι πόλη και η έδρα του Πόβιατ Βομπζέζνο, στο Βοεβοδάτο Κουγιαβίας-Πομερανίας της Πολωνίας, περίπου 35 χιλιόμετρα βορειοανατολικά του Τόρουν. Ο πληθυσμός του είναι 13.326 κάτοικοι (2020).[2]
| Βομπζέζνο | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| |||
  Βομπζέζνο | |||
| Χώρα | Πολωνία | ||
| Διοικητική υπαγωγή | Πόβιατ Βομπζέζνο | ||
| Έκταση | 8,53 km² | ||
| Πληθυσμός | 13.317 (31 Μαρτίου 2021)[1] | ||
| Ταχ. κωδ. | 87-200 | ||
| Ζώνη ώρας | UTC+01:00 (επίσημη ώρα) UTC+02:00 (θερινή ώρα) | ||
| Ιστότοπος | Επίσημος ιστότοπος | ||
 Σχετικά πολυμέσα | |||
Ιστορία Επεξεργασία
Μαζί με τη Γη του Χέουμνο, η περιοχή ήταν μέρος της μεσαιωνικής Πολωνίας, από την ίδρυσή της τον 10ο αιώνα. Οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν μεσαιωνικούς θησαυρούς, κυρίως από τον 11ο αιώνα, επιβεβαιώνοντας το μεσαιωνικό εμπόριο με τις γειτονικές περιοχές της Κουγιαβίας και της Πρωσίας.[3] Στις αρχές του 13ου αιώνα αναπτύχθηκε μια εμπορική διαδρομή που διέσχιζε έναν ισθμό ανάμεσα σε δύο μεγάλες λίμνες, τη λίμνη Σιτσιένσκιε (Sicieńskie) και τη λίμνη Ζαμκόβε (Zamkowe, «λίμνη του Κάστρου»). Στο σημείο αυτό χτίστηκε αμυντικό τείχος και αργότερα κατασκευάστηκε και οικισμός. Το μέρος αναφέρεται σε ένα έγγραφο του 12ου αιώνα σχετικά με μια μάχη στην οποία σκοτώθηκε ο Ερρίκος του Σαντόμιες. Με το λατινοποιημένο όνομα Wambresia, η πόλη αναφέρθηκε σε έγγραφο του 1251 που εκδόθηκε στη Χέουμζα. Ο επίσκοπος Χάιντενραϊχ της Επισκοπής του Χέουμνο έλαβε τη Γη του Χέουμνο από τον πάπα. Ο Πολωνός δούκας Κορράδος Α΄ της Μαζοβίας παρέδωσε την κατοχή του οικισμού στον επίσκοπο του Χέουμνο. Αυτό δημιούργησε πρόβλημα επειδή οι Τεύτονες Ιππότες είχαν τον έλεγχο της Γης του Χέουμνο και ξεκίνησε μια διαμάχη μεταξύ του Επισκόπου του Χέουμνο και των Ιπποτών. Ο Πάπας εκείνη την εποχή, Ιννοκέντιος Δ΄, δεν ήθελε να συνεχίσει τη διαμάχη και τοποθέτησε τον Επίσκοπο ως νόμιμο κυβερνήτη της διευθέτησης. Αυτή η διαφωνία ήταν η πρώτη ιστορική αναφορά του οικισμού. Το 1251, μια μεγάλη εκκλησία, ο Άγιος Σίμων και ο Ιούδας, χτίστηκε στην πόλη.[3]
Στις αρχές του 14ου αιώνα, ξεκίνησε μια αναζωογόνηση της εκκλησίας και της πόλης, με επικεφαλής τον τότε επίσκοπο του Χέουμνο, Χέρμαν φον Πρίζνα. Ένα τείχος κατασκευάστηκε επίσης γύρω από την πόλη για την περαιτέρω προστασία της, και ένα κάστρο κατασκευάστηκε στη βορειοδυτική γωνία της πόλης. Ωστόσο, η πόλη, το τείχος, τα γύρω χωριά και το κάστρο καταστράφηκαν ολοσχερώς στον Δεκατριετή Πόλεμο μεταξύ των Τεύτονων Ιπποτών και των Πολωνών. Στη συνέχεια, όλα αυτά ανακατασκευάστηκαν και το κάστρο στη Βαμπρέσια χρησίμευσε ως επίσημη κατοικία των Επισκόπων μέχρι το 1773.[4]
Η πόλη προσχώρησε στην Πρωσική Συνομοσπονδία, η οποία αντιτάχθηκε στην τευτονική κυριαρχία, και κατόπιν αιτήματος της οποίας ο Βασιλιάς Καζίμιρ Δ΄ της Πολωνίας επανενσωμάτωσε την επικράτεια στο Βασίλειο της Πολωνίας το 1454. Τον Μάιο του 1454, η πόλη ορκίστηκε πίστη στον Πολωνό Βασιλιά στο Τόρουν.[5] Μετά το τέλος του Δεκατριετούς Πολέμου, ο οποίος έληξε με τη Δεύτερη Ειρήνη του Θορν (1466), οι Τεύτονες Ιππότες απαρνήθηκαν τις αξιώσεις στην πόλη και την αναγνώρισαν ως μέρος της Πολωνίας. Διοικητικά βρισκόταν στο Βοεβοδάτο Χέουμνο στην Επαρχία Βασιλικής Πρωσίας στην Επαρχία Μείζονος Πολωνίας του Πολωνικού Στέμματος. Ο επίσκοπος του Χέουμνο και Πολωνός διπλωμάτης, Γιοχάνες Ντάντισκους, με τη συγκατάθεση του Βασιλιά Σιγισμούνδου Α΄ της Πολωνίας, εξέδωσε νέα προνόμια στο Βομπζέζνο και του παραχώρησε το οικόσημο το 1534.[3]
Η πόλη λεηλατήθηκε από τους Σουηδούς κατά τη διάρκεια του Πολωνο-Σουηδικού Πολέμου το 1629 και καταστράφηκε κατά τη σουηδική εισβολή στην Πολωνία το 1655.[3] Το Βομπζέζνο επλήγη από επιδημία πανώλης το 1630[3] και μεγάλο μέρος της πόλης κάηκε επίσης σε μια καταστροφική πυρκαγιά το 1700.
Μετά τον πρώτο διαμελισμό της Πολωνίας το 1772, η πόλη έγινε κτήση του Βασιλείου της Πρωσίας και μεταξύ 1807 και 1815, η πόλη ήταν μέρος του Δουκάτου της Βαρσοβίας, προτού επαναπροσαρτηθεί από την Πρωσία. Μια άλλη καταστροφική πυρκαγιά κατέστρεψε μεγάλο μέρος της πόλης το 1792, και στη συνέχεια ο Φρειδερίκος Γουλιέλμος Β΄ της Πρωσίας επέτρεψε την κατεδάφιση του κάστρου για να προμηθεύσει πέτρες για την ανοικοδόμηση των κατεστραμμένων τμημάτων της πόλης.[3]
Η πόλη υποβλήθηκε σε πολιτικές γερμανοποίησης.[3] Το 1788, η πόλη μετονομάστηκε σε Briesen (Μπρίζεν), με το οποίο αναφέρεται ακόμα στα γερμανικά. Οι πρωσικές αρχές ξεκίνησαν τον γερμανικό αποικισμό, φέρνοντας Γερμανούς αποίκους για να αλλάξουν την εθνοτική σύνθεση της περιοχής.[3] Οι Πολωνοί κάτοικοι συμμετείχαν στις πολωνικές εξεγέρσεις του 19ου αιώνα, συμπεριλαμβανομένης της Νοεμβριανής Εξέγερσης, της Εξέγερσης της Μείζονος Πολωνίας (1848) και της Ιανουαριανής Εξέγερσης.[3] Οι αντιπολωνικές πολιτικές εντάθηκαν αφού η πόλη έγινε μέρος της Γερμανικής Αυτοκρατορίας το 1871.[3] Για να αντισταθούν στις πολιτικές γερμανοποίησης, οι Πολωνοί ίδρυσαν διάφορες οργανώσεις, συμπεριλαμβανομένου ενός παραρτήματος της Πολωνικής Γυμναστικής Εταιρείας «Σόκουου».[3]
Οι κάτοικοι της πόλης έβγαζαν τα προς το ζειν τους κυρίως από τη γεωργία και τη ζυθοποιία. Η εκβιομηχάνιση έφτασε στα μέσα του 19ου αιώνα. Η βιομηχανική ανάπτυξη άνθισε στην πόλη λόγω της θέσης της και της πρόσβασής της στους σιδηροδρόμους. Μέχρι το 1900, η πόλη είχε εργοστάσια τσιμέντου, καθώς και κέντρα αυτοκινητοβιομηχανίας και μηχανολογίας. Μαζί με αυτό εκσυγχρονίστηκαν και οι παραδοσιακές βιομηχανίες της πόλης, με τις υπερσύγχρονες ζυθοποιίες και τα κρεμοποιεία να διαμορφώνονται.
Στις 20 Ιανουαρίου 1920, η πόλη ενσωματώθηκε εκ νέου στη Δεύτερη Πολωνική Δημοκρατία, η οποία ανέκτησε την ανεξαρτησία της, το ιστορικό πολωνικό όνομα αποκαταστάθηκε και έγινε έδρα πόβιατ. Η πολωνική πολιτιστική ζωή αναβίωσε στο μεσοπόλεμο.[3]
Το Σεπτέμβριο του 1939, η Ναζιστική Γερμανία εισέβαλε στο Βομπζέζνο, κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, και το κατέλαβε μέχρι το 1945. Οι Γερμανοί πραγματοποίησαν μαζικές συλλήψεις Πολωνών τον Οκτώβριο του 1939.[6] Περίπου 1.000 Πολωνοί συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν, ως επί το πλείστον σε ένα προσωρινό στρατόπεδο συγκέντρωσης, που ιδρύθηκε σε ένα τοπικό εργοστάσιο, αλλά μερικοί και στην τοπική φυλακή.[7] Μερικοί από αυτούς τους Πολωνούς δολοφονήθηκαν στο Σκρβίλνο μεταξύ 15 Οκτωβρίου και 15 Νοεμβρίου 1939 και στο Νιέλουπ στις 17 Οκτωβρίου 1939,[8] ενώ οι περισσότεροι δολοφονήθηκαν σε μεγάλες σφαγές στο Γουοπάτκι και στο Κουρκότσιν (βλ. Ιντελιγκέντσακτιον).[3] Σχεδόν 4.000 Πολωνοί κάτοικοι του Βομπζέζνο και των γύρω οικισμών στάλθηκαν στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης, που ιδρύθηκαν στο Ποτουλίτσε και το Τόρουν,[9] και εκδιώχθηκαν.[3] Οι Γερμανοί απαγόρευσαν τη χρήση της πολωνικής γλώσσας, εκκαθάρισαν πολωνικά σχολεία και οργανώσεις και επανεγκατάστησαν στην πόλης Γερμανούς αποίκους, ωστόσο, οι Πολωνοί εξακολουθούσαν να οργανώνουν το υπόγειο πολωνικό κίνημα αντίστασης.[3]
Ο Κόκκινος Στρατός κατέλαβε την πόλη τον Ιανουάριο του 1945, αλλά αυτό δεν ήταν σχεδόν καμία βελτίωση, καθώς οι Σοβιετικοί διεξήγαγαν μαζικές απελάσεις, στις οποίες 776 άνθρωποι από το πόβιατ, συμπεριλαμβανομένων 261 κατοίκων της πόλης απελάθηκαν σε στρατόπεδα εργασίας στη Σοβιετική Ένωση.[9] Οι περισσότεροι από αυτούς τους απελαθέντες πέθαναν κατά τη μεταφορά ή στα στρατόπεδα εργασίας, και οι περισσότεροι ήταν Πολωνοί πολίτες.[9]
Η πόλη έχασε το καθεστώς της ως έδρα πόβιατ το 1975, αλλά ανέκτησε το 1999.[3]
Ιστορικό πληθυσμού Επεξεργασία
- 1772: 502
- 1943: 10.051
- 1988: 12.396
- 1998: 14.283
- 2003: 14.523
- 2004: 13.971
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ bdl
.stat .gov .pl /api /v1 /data /localities /by-unit /040410717011-0983652?var-id=1639616&format=jsonapi. Ανακτήθηκε στις 4 Οκτωβρίου 2022. - ↑ «Najwieksze miasta w Polsce pod wzgledem liczby ludnosci» [Οι μεγαλύτερες πόλεις της Πολωνίας από άποψη πληθυσμού]. polskawliczbach.pl (στα Πολωνικά).
- ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 3,12 3,13 3,14 3,15 «Historia». https://www.wabrzezno.com/strona-glowna/o-wabrzeznie/historia/. Ανακτήθηκε στις 2019-09-08.
- ↑ «Historia miejscowości». https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/w/362-wabrzezno/96-historia-miejscowosci/70201-historia-miejscowosci. Ανακτήθηκε στις 2019-09-08.
- ↑ Κάρολ Γκούρσκι, Związek Pruski i poddanie się Prus Polsce: zbiór tekstów źródłowych, Instytut Zachodni, Πόζναν, 1949, σελ. 76 (πολωνικά)
- ↑ Μάρια Βαρντζίνσκα, Był rok 1939. Operacja niemieckiej policji bezpieczeństwa w Polsce. Intelligenzaktion, Ινστιτούτο Εθνικής Μνήμης, Βαρσοβία, 2009, σελ. 171 (πολωνικά)
- ↑ Βαρντζίνσκα, σελ. 178
- ↑ Βαρντζίνσκα, σελ. 174, 178
- ↑ 9,0 9,1 9,2 «Briesen (Wabrzezno)» (στα Γερμανικά). Ανακτήθηκε στις 13 Απριλίου 2020.