Βικιπαίδεια

Ειρήνη Παπά

Ελληνίδα ηθοποιός

Η Ειρήνη Παπά (γεννημένη ως Ειρήνη Λελέκου, Χιλιομόδι Κορινθίας, 3 Σεπτεμβρίου 1929 - Κηφισιά, 14 Σεπτεμβρίου 2022) ήταν Ελληνίδα ηθοποιός με διεθνή σταδιοδρομία. Το 1995 τιμήθηκε ανάμεσα σε πολλές άλλες διακρίσεις και με το Παράσημο του Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικος. Συμμετείχε σε σημαντικές διεθνείς παραγωγές όπως Τα κανόνια του Ναβαρόνε (1961), ο Αλέξης Ζορμπάς (1964) και το Z (1969).

Ειρήνη Παπά
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Ειρήνη Παππά (Ελληνικά)
Γέννηση3 Σεπτεμβρίου 1929 (1929-09-03)
Χιλιομόδι Κορινθίας
Θάνατος14 Σεπτεμβρίου 2022 (93 ετών)[1]
Κηφισιά[2]
Συνθήκες θανάτουφυσικά αίτια
Τόπος ταφήςΚοιμητήριο Χιλιομοδίου Κορινθίας[3]
Χώρα πολιτογράφησηςΕλλάδα
Ιδιότηταηθοποιός, τραγουδιστής και σκηνοθέτης κινηματογράφου
Σύζυγος
  • Άλκης Παπάς (ν. 1947; δ. 1951)
  • Χοσέ Κον (ν. 1957; δ. 1957)
ΣύντροφοςΜάρλον Μπράντο (έως άγνωστη τιμή)[4]
ΑδέλφιαΕυαγγελία Λελέκου-Μανθοπούλου
Δέσποινα Λελέκου-Τατάκη
ΣυγγενείςΜανούσος Μανουσάκης
(ανηψιός)
Αίας Μανθόπουλος
(ανηψιός)
Λήδα Μανθοπούλου
(μικρανηψιά)
Όργαναφωνή
Βραβεύσεις1995: Ταξιάρχης του Τάγματος του Φοίνικος
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Προσωπικά στοιχεία

Επεξεργασία

Γεννήθηκε στις 3 Σεπτεμβρίου 1929 στο Χιλιομόδι Κορινθίας ως Ειρήνη Λελέκου[5][6] μέλος οικογένειας δασκάλων, όπως ο παππούς της, οι γονείς της και η θεία της, που την επηρέασαν στη μόρφωσή της.[5][6] Η μητέρα της Ελένη Λελέκου, από το γένος Πρεβεζάνου (1902-1990), ήταν δασκάλα, από την οποία είχε ακούσει πολλά παραμύθια και ιστορίες.[5][7] Ο πατέρας της Σταύρος Λελέκος (1870-1968) ήταν καθηγητής κλασικού δράματος, υπήρξε διευθυντής στο σχολείο του Σοφικού Κορινθίας και την έμαθε να διαβάζει αρχαίους Έλληνες.[5] Ανίψια της ήταν ο σκηνοθέτης και σεναριογράφος Μανούσος Μανουσάκης (1950), γιός της αδελφής της Δέσποινας (1926-2009)[8] και ο ηθοποιός Αίαντας Μανθόπουλος (1962-2023), γιος της αδελφής της Ευαγγελίας (1925-2023).[7][9][10] Η κόρη του Αίαντα, Λήδα (2005), είναι αθλήτρια του στίβου και κατέκτησε το ασημένιο μετάλλιο στους Παραολυμπιακούς Αγώνες του 2024 στα 100 μέτρα T38.[11]

Το 1947 παντρεύτηκε τον σκηνοθέτη και ηθοποιό Άλκη Παπά (1922-2018), με τον οποίο χώρισαν το 1951, αλλά διατήρησε το επίθετό του.[5][7] Σύμφωνα με άλλες πληροφορίες ο γάμος τους διήρκεσε από το 1943 έως το 1947. Δεν απέκτησε δικά της παιδιά.[12]

Η ίδια είχε αποκαλύψει το 2004 στην ιταλική εφημερίδα Corriere della Sera, μετά τον θάνατο του Μάρλον Μπράντο, ότι είχαν συναντηθεί το 1954 στη Ρώμη, και ότι είχαν συνάψει μακροχρόνια σχέση. Όπως είπε τον εκτιμούσε πολύ, ήταν το «μεγάλο πάθος της ζωής της» και συναντήθηκαν για τελευταία φορά το 1999 στην Αθήνα.[5][13]

Θάνατος

Επεξεργασία

Το 2013, διαγνώστηκε με τη Νόσο Αλτσχάιμερ. Τα τελευταία χρόνια της ζωής της έμενε σε κατ’ οίκον φροντίδα στην οικία της ανιψιάς της στη Κηφισιά, όπου και απεβίωσε στις 14 Σεπτεμβρίου 2022 σε ηλικία 93 ετών.[14]

Σταδιοδρομία

Επεξεργασία

Ξεκίνησε από την ηλικία των 15 ετών ως ραδιοφωνική παραγωγός, τραγουδίστρια και χορεύτρια σε διάφορες εκδηλώσεις. Παρακολούθησε μαθήματα υποκριτικής στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου, που τότε ονομαζόταν Εθνική Σχολή Κλασικού Θεάτρου με δασκάλους τους Γιώργο Γληνό, Νικόλαο Παρασκευά, Λουκά Καρυντινό, Πέλο Κατσέλη, Δημήτρη Ροντήρη, κλπ.[6]

Κινηματογράφος και θέατρο

Επεξεργασία

Στο θέατρο πρωτοεμφανίστηκε το 1948, στην επιθεώρηση των Σακελλάριου-Γιαννακόπουλου Άνθρωποι… Άνθρωποι, στη Λυρική Σκηνή.[15] Στην αυτοβιογραφία του ο Αλέκος Σακελλάριος, γράφει ότι την πρωτοείδε στο Σύνταγμα. Λόγω της εμφάνισής της, της ένδυσης και του περπατήματος της του έμοιαζε σαν «ζωντανή Καρυάτιδα». Την παρουσίασε στον Φίνο και έπαιξε στην πρώτη της ταινία το 1948, που ήταν οι Χαμένοι άγγελοι του Νίκου Τσιφόρου.[5][6]

Το 1951 έγινε γνωστή διεθνώς με την κοινωνική δραματική ταινία Νεκρή Πολιτεία της Φίνος Φιλμ που προβλήθηκε, αντιπροσωπεύοντας την Ελλάδα, στο Φεστιβάλ των Καννών, του σκηνοθέτη Φρίξου Ηλιάδη και συμπρωταγωνιστή τον Γιώργο Φούντα (ο οποίος εμφανίζεται για πρώτη φορά στον κινηματογράφο) και διαδραματίζεται στον Μυστρά.[5][6][16][17] Στη συνέχεια έλαβε μέρος σε δεκάδες ταινίες, πολλές από τις οποίες ήταν αμερικανικής, γαλλικής και ιταλικής παραγωγής. Ανάμεσα σε αυτές ήταν οι βραβευμένες Τα κανόνια του Ναβαρόνε (1961), ο Αλέξης Ζορμπάς (1964) και το Z (1969).[6][18] Συμμετείχε και σε ελληνικές ταινίες, όπως οι μεταφορές στην μεγάλη οθόνη των αρχαίων τραγωδιών, Ηλέκτρα (1962) και Ιφιγένεια (1977) που αναδείχτηκαν υποψήφιες για Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας.[19][20][21] Επίσης πρωταγωνίστησε το 1967 και στο θέατρο Μπρόντγουεϊ.[5][6] Το 1979 στο Ηρώδειο, όταν ήταν να παιχτεί το Αντώνιος και Κλεοπάτρα, βρέθηκε σε διαμάχη με τον Δημήτρη Χορν που είχε εκφραστεί απαξιωτικά εναντίον της.[5] Το 1983 εμφανίστηκε στην Επίδαυρο ενσαρκώνοντας την Ηλέκτρα στην ομώνυμη τραγωδία του Σοφοκλή, σε μια παραγωγή του ΘΟΚ, σε σκηνοθεσία Μιχάλη Κακογιάννη, με τον οποίο είχε συνεργαστεί και στον κινηματογράφο.[19][22]

Κριτικές

Επεξεργασία

Σύμφωνα με τον κριτικό Ρότζερ Ίμπερτ, είχε τρία «μειονεκτήματα», το ύψος της, που έκανε πολλούς ηθοποιούς να μην θέλουν να σταθούν δίπλα της, την ομορφιά της που ήταν ανταγωνιστική για τις άλλες ηθοποιούς και τη «βαριά» πελοποννησιακή προφορά της. Ο Πορτογάλος σκηνοθέτης Μανοέλ Ντε Ολιβέιρα, είχε πει ότι είναι «η πανέμορφη και μεγαλοπρεπή φιγούρα που ενσαρκώνει τη γυναικεία ψυχή στη βαθύτερη έκφραση της και η εικόνα της Ελλάδας όλων των εποχών».

Αναγνώριση

Επεξεργασία
 
Η Παπά το 1956

Τιμήθηκε με το Παράσημο του Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικος από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωστή Στεφανόπουλο το 1995.[5]

Το 2008, η Ιταλία την τίμησε με το «Βραβείο Ρώμη» στο αρχαίο θέατρο της «Όστια Αντίκα».[5][6][23] Τότε όταν παρέλαβε το βραβείο είχε πει: «Δεν ξέρω αν πρέπει να γελάσω ή να κλάψω, μπορώ μόνο να πω ότι η Αθήνα θα είναι πάντα η μητέρα μου, αλλά η Ρώμη, παράλληλα, είναι δεύτερη μητέρα μου, από ξεκάθαρη επιλογή μου».[23] Στην Ιταλία συνεργάστηκε με πολλούς Ιταλούς σκηνοθέτες και οι Ιταλοί την αγάπησαν, λέγοντας Bella Greca και Irene Nostra (δηλ. «η δικιά μας Ειρήνη»). Στην Ιταλία κατέφυγε τα χρόνια της χούντας, δεδομένου ότι ήταν υποστηρίκτρια του κομμουνισμού.

Η Πορτογαλία έδειξε την εκτίμησή της με την υποστήριξη στο θέατρο που ίδρυσε εκεί για να παίζονται αρχαίες τραγωδίες. Γι' αυτό το θέατρο η Ειρήνη Παπά διέμενε στην Πορτογαλία τα τελευταία ενεργά χρόνια της.

Το 2000 τιμήθηκε με τον τίτλο «Γυναίκα της Ευρώπης» και το 2009 με τον Χρυσό Λέοντα Μπιενάλε του Θεάτρου της Βενετίας, από τα χέρια του σκηνοθέτη Μαουρίτσιο Σκαπάρο.[6]

Τα τελευταία χρόνια είχε τιμηθεί και με τον τίτλο του επίτιμου διδάκτορα στο Πανεπιστήμιο Τορ Βεργκάτα της Ρώμης στην Ιταλία.[5] Συνολικά έλαβε περισσότερες από 24 τιμητικές διακρίσεις και βραβεία.[5]

Πολιτική

Επεξεργασία

Την περίοδο της Χούντας αυτοεξορίστηκε εκτός Ελλάδας και ανέπτυξε αντιδικτατορική δράση.[18] Ήταν μέλος του ΚΚΕ, αλλά θαύμαζε την προσωπικότητα του Ανδρέα Παπανδρέου.[5]

Φιλμογραφία

Επεξεργασία

Ενδεικτικά:

Έτος Τίτλος Ρόλος
1948 Χαμένοι άγγελοι[5] Λιάνα
1951 Νεκρή πολιτεία[5][16][17] Λένα
1952 Le infedeli Λουίζα Ατσάλι
1953 Για όλες όσες πόνεσαν (Vortice) Κλάρα
Dramma nella Casbah Ιβόν Λεμπό
Μια από εκείνες (Una di quelle) Μόνικα
1954 Αττίλας, η μάστιξ του Θεού (Attila Fragello di Dio) σύζυγος Αττίλα
Θεοδώρα, η αυτοκράτειρα του Βυζαντίου (Teodora, l’imperatrice de Bisanzio)[15] Φαιδία
1956 Ελύγισα για πρώτη φορά (Tribute To A Bad Man)[15] Ιοκάστη Κωνσταντίνου
The Power and the prize[15]
1959 Ψιτ... κορίτσια[15] Ελένη
Μπουμπουλίνα[15] Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα
Η λίμνη των στεναγμών κυρα-Φροσύνη
1960 Αναξιόπιστη[15]
1961 Αντιγόνη Αντιγόνη
Τα κανόνια του Ναβαρόνε (The Guns of Navarone)[6][15][23] Παρία Παπαδήμου
1962 Αντιγόνη[15] Αντιγόνη
Ηλέκτρα[6][15][23][24] Ηλέκτρα
1964 Αλέξης Ζορμπάς (Zorba the Greek) [15][23] χήρα
1967 A ciascuno il suo Λουίζα Ρόσιο
1968 Οδύσσεια (Odissea) [6] (τηλεοπτική μίνι σειρά) Πηνελόπη
1969 Ζ[εκκρεμεί παραπομπή][6] Ελένη
1971 Τρωάδες Ελένη
1976 Ο λέων της Αραβίας (The Message)
1977 Ιφιγένεια Κλυταιμνήστρα
1979 Ο Χριστός σταμάτησε στο Έμπολι (Cristo si è fermato a Eboli)[15] Τζούλια Βένερε
1983 Ερέντιρα (Erendira) γιαγιά
1993 Πάνω, κάτω και πλαγίως[15] Μαρία
1997 Οδύσσεια (τηλεοπτική μίνι σειρά) Αντίκλεια
2001 Το μαντολίνο του λοχαγού Κορέλι (Captain Corelli's Mandolin)[6] Δροσούλα
2002 Και το τρένο πάει στον ουρανό Ελένα Μιχαήλοβνα
2003 Λόγια μιας ταινίας (Um Filme Falado)[25] Έλενα

Μουσική

Επεξεργασία

Θεατρικές παραστάσεις

Επεξεργασία
σεζόν παράσταση ρόλος θίασος θέατρο σκηνοθέτης
Ελληνική Θεατρική Περίοδος 1948/1949 Κάρμεν η χιτάνα Ευγενία Θίασος Κοτοπούλη Θέατρο Rex Τάκης Μουζενίδης
Ελληνική Θεατρική Περίοδος 1950/1951 Λευκός γάμος (Ανυμέναιοι) Κυρά Ειρήνη Θίασος Κρινιώς Παπά και Σπύρου Μουσούρη Θέατρο Ντο Ρε
Ελληνική Θεατρική Περίοδος 1951/1952 Φρύνη του 52 Νέος Μουσικός Οργανισμός Θέατρο Παπαϊωάννου
Ελληνική Θεατρική Περίοδος 1951/1952 Σκάνδαλα γυναικών Νέος Μουσικός Οργανισμός Θέατρο Παπαϊωάννου Απόλλων Γαβριηλίδης
Ελληνική Θεατρική Περίοδος 1951/1952 Βρε Μανώλη τραμπαρίφα Νέος Μουσικός Οργανισμός Θέατρο Παπαϊωάννου
Ελληνική Θεατρική Περίοδος 1959/1960 Η δίκη των πιθήκων Ράσελ Μπράουν Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο Μάνου Κατράκη Θέατρο Μίμη Φωτόπουλου Τάκης Μουζενίδης

Περισσότερες πληροφορίες για κάθε παράσταση εμφανίζονται ενεργοποιώντας τον σύνδεσμο που υπάρχει στο όνομα της κάθε παράστασης

Ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες

Επεξεργασία

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ Newsroom (14 Σεπτεμβρίου 2022). «Πέθανε η Ειρήνη Παπά - Η σπουδαία διεθνής Ελληνίδα ηθοποιός». CNN.gr. Ανακτήθηκε στις 11 Δεκεμβρίου 2022. 
  2. ↑ «ΠΕΘΑΝΕ Η ΕΙΡΗΝΗ ΠΑΠΑ. Η ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΔΡΟ...». enandro.gr. Ανακτήθηκε στις 24 Οκτωβρίου 2023. 
  3. ↑ 3,0 3,1 www.thetoc.gr/politismos/article/to-sabbato-sto-xiliomodi-korinthias-i-kideia-tis-eirinis-pappa/.
  4. ↑ «Greek actress and singer Irene Papas dies aged 96». Reuters. Ανακτήθηκε στις 14  Σεπτεμβρίου 2022.
  5. ↑ 5,00 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 5,10 5,11 5,12 5,13 5,14 5,15 5,16 «Ειρήνη Παππά: Η γυναίκα – Ελλάδα» της Αλεξάνδρας Τσόλκα στο mononews.gr. Δημοσιεύθηκε 15/02/2018. Αρχειοθετήθηκε 04/06/2018. Ανακτήθηκε 17/02/2019.
  6. ↑ 6,00 6,01 6,02 6,03 6,04 6,05 6,06 6,07 6,08 6,09 6,10 6,11 6,12 6,13 «Ειρήνη Παππά» από finosfilm.com. Αρχειοθετήθηκε 16/06/2018. Ανακτήθηκε 18/02/2019.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 (Αγγλικά) «Irene Papas Biography (1929?-)» από filmreference.com. Αρχειοθετήθηκε 20/06/2018. Ανακτήθηκε 17/02/2019.
  8. ↑ https://www.athensvoice.gr/politismos/kinimatografos/766863/o-manousos-manousakis-gia-tin-eirini-papa/
  9. ↑ «Αίας Μανθόπουλος: Οι ρόλοι που σημάδεψαν τον αξέχαστο ηθοποιό, η επεισοδιακή ζωή και η σχέση με την Ειρήνη Παππά». NewsIT. 17 Οκτωβρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 13 Μαρτίου 2024. 
  10. ↑ «Αίας Μανθόπουλος: Πέθανε η μητέρα του δύο μήνες μετά τον θάνατό του - Ήταν η αδερφή της Ειρήνης Παπά». Ανακτήθηκε στις 7 Μαΐου 2024. 
  11. ↑ «Παραολυμπιακοί Αγώνες: «Ασημένια» η Λήδα Μανθοπούλου | LiFO». www.lifo.gr. 31 Αυγούστου 2024. Ανακτήθηκε στις 1 Σεπτεμβρίου 2024. 
  12. ↑ Τσαγκαρουσιάνος, Στάθης (13 Σεπτεμβρίου 2018). «Η Ειρήνη Παππά μιλά στον Στάθη Τσαγκαρουσιάνο: «Δεν μπορώ να γεράσω, δεν επιτρέπεται»». LiFO. Ανακτήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2022.  Αναδημοσίεση από την Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία το 2003
  13. ↑ (Αγγλικά) «The Godfather actor Marlon Brando passed away on 1st July 2004, and now a former lover has come forward to reveal their secret love affair in the 1950s» από contactmusic.com. Δημοσιεύθηκε 07/07/2004. Αρχειοθετήθηκε 07/11/2018. Ανακτήθηκε 18/02/2019.
  14. ↑ «Ειρήνη Παπά: Μεγαλειωδώς άναρχη». lifo.gr. Ανακτήθηκε στις 24 Οκτωβρίου 2023. 
  15. ↑ 15,00 15,01 15,02 15,03 15,04 15,05 15,06 15,07 15,08 15,09 15,10 15,11 15,12 «Ειρήνη Παππά – Αυτή είναι η τελευταία Ελληνίδα θεά!» από mikrofwno.gr. Δημοσιεύθηκε 03/09/2018. Αρχειοθετήθηκε 18/02/2019. Ανακτήθηκε 18/02/2019.
  16. ↑ 16,0 16,1 «ΝΕΚΡΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ - (1951)- Σκηνοθεσία: ΗΛΙΑΔΗΣ ΦΡΙΞΟΣ» από tainiothiki.gr. Αρχειοθετήθηκε 09/11/2017. Ανακτήθηκε 17/02/2019.
  17. ↑ 17,0 17,1 «Νεκρή Πολιτεία (1951)» από ellinikoskinimatografos.gr. Δημοσιεύθηκε 24/04/2018. Αρχειοθετήθηκε 17/02/2019. Ανακτήθηκε 17/02/2019.
  18. ↑ 18,0 18,1 Murphy, Brian (2022-09-21). «Irene Papas, Greek actress of ‘Zorba’ and classical dramas, dies at 93» (στα αγγλικά). Washington Post. ISSN 0190-8286. https://www.washingtonpost.com/obituaries/2022/09/14/irene-papas-actress-greek-dies/. Ανακτήθηκε στις 2024-03-13. 
  19. ↑ 19,0 19,1 Κατσουνάκη, Μαρία (20 Σεπτεμβρίου 2022). ««Σαν ένα ατίθασο άλογο, που έπρεπε να το καθοδηγήσεις»». Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (στα greek). Ανακτήθηκε στις 13 Μαρτίου 2024. 
  20. ↑ Θάνος. «Ηλέκτρα (1962)». Athens Epidaurus Festival. Ανακτήθηκε στις 13 Μαρτίου 2024. 
  21. ↑ «1978 | Oscars.org | Academy of Motion Picture Arts and Sciences». www.oscars.org (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 13 Μαρτίου 2024. 
  22. ↑ «Επίδαυρος: Τι θυμάμαι από το πιο ωραίο θέατρο του κόσμου | LiFO». www.lifo.gr. 7 Ιουλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 13 Μαρτίου 2024. 
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 23,3 23,4 23,5 «Ειρήνη Παππά…Μια ζωή σαν παραμύθι…» από theatrikaprogrammata.gr. Δημοσιεύθηκε 06/09/2014. Αρχειοθετήθηκε 03/03/2018. Ανακτήθηκε 17/02/2019.
  24. ↑ (Αγγλικά) «Electra (1962)» από imdb.com. Αρχειοθετήθηκε 17/02/2019. Ανακτήθηκε 17/02/2019.
  25. ↑ (Ελληνικά) (Αγγλικά) «Portugal In Cyprus – Movie Night & Exhibition» στο politistiko-ergastiri.org. Δημοσιεύθηκε 21/07/2016. Αρχειοθετήθηκε 08/06/2019. Ανακτήθηκε 24/06/2019.
  26. ↑ «Ειρήνη Παππά: Η συγκλονιστική στιγμή που ψάλλλει κρυφά 'Τη Υπερμάχω Στρατηγώ' μέσα στην Αγία Σοφία [βίντεο]». The TOC. 15 Σεπτεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2022. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ειρήνη_Παπά&oldid=10789938"