Η Πεντάμορφη και το Τέρας (ταινία, 1991)

Η Πεντάμορφη και το Τέρας (αγγλικά: Beauty and the Beast) είναι αμερικανική μιούζικαλ - ρομαντική ταινία φαντασίας κινουμένων σχεδίων του 1991, σε παραγωγή Walt Disney Animation Studios και σε κυκλοφορία Walt Disney Pictures. Είναι η 30η ταινία της εταιρείας καθώς και η τρίτη στην περίοδο της Αναγέννησής της. Το έργο βασίστηκε στο γαλλικό παραμύθι, με τον ίδιο τίτλο, της Ζαν-Μαρί Λεπρένς ντε Μπωμόν. Η ταινία πραγματεύεται τη σχέση που αναπτύσσουν το Τέρας –ένας πρίγκιπας μεταμορφωμένος με μάγια έτσι– κι η Μπελ, μία όμορφη κοπέλα που φυλακίζεται στο κάστρο του πρώτου. Το Τέρας, για να ξανά γίνει ο πρίγκιπας που ήταν, θα πρέπει να κάνει κάποια να τον αγαπήσει, αλλιώς θα έμενε τέρας για πάντα. Τους ρόλους αυτούς τους επωμίστηκαν ο Ρόμπυ Μπένσον και η Πέιτζ Ο'Χάρα. Μεταξύ άλλων, έδωσαν τη φωνή τους, σε διάφορους χαρακτήρες της ταινίας και οι Ρίτσαρντ Ουάιτ, Τζέρρυ Όρμπακ, Ντέηβιντ Όγκντεν Στιρς, καθώς επίσης και η Άντζελα Λάνσμπερυ.

Η Πεντάμορφη και το Τέρας Beauty and the Beast
Κινηματογραφική αφίσα της ταινίας.
Σκηνοθεσία	Γκάρι Τρούσντεϊλ Κερκ Γουάις
Παραγωγή	Ντον Χαν
Σενάριο	Λίντα Γούλβερτον
Ιστορία	Ρότζερ Άλερς Μπρέντα Τσάπμαν Κρις Σάντερς Μπάρνι Μάτινσον Κέβιν Χάρκι Μπράιαν Πίμενταλ Μπρους Γούντσαϊντ Τζο Ρανφτ Τομ Ίλερι Κέλι Άσμπουρι Ρόμπερτ Λενς
Βασισμένο σε	παραμύθι της Ζαν-Μαρί Λεπρένς ντε Μπωμόν, ονόματι Η Πεντάμορφη και το Τέρας
Ηθοποιοί φωνής	Πέιτζ Ο'Χάρα Ρόμπι Μπένσον Ρίτσαρντ Γουάιτ Τζέρι Όρμπακ Ντέιβιντ Όγκντεν Στιρς Άντζελα Λάνσμπερι Μπράντλεϊ Πιρς Ρεξ Έβερχαρτ Τζέσε Κόρτι Χαλ Σμιθ Τζο Αν Γουόρλι Μέρι Κέι Μπέργκμαν Καθ Σούσι Μπράιαν Κάμμινγκς Άλβιν Έπσταϊν Τόνι Τζέι Άλεκ Μέρφι Κίμι Ρόμπερτσον Φρανκ Γουέλκερ
Αφήγηση	Ντέιβιντ Όντεν Στιρς
Μουσική	Άλαν Μένκεν
Μοντάζ	Τζον Κόρνοτσαν
Εταιρεία παραγωγής	Walt Disney Pictures Walt Disney Animation Studios
Διανομή	Buena Vista Pictures
Πρώτη προβολή	13 Νοεμβρίου 1991 (παγκόσμια) 22 Νοεμβρίου 1991 (Ηνωμένες Πολιτείας Αμερικής)
Διάρκεια	84΄
Προέλευση	Ηνωμένες Πολιτείες
Γλώσσα	Αγγλική
Προϋπολογισμός	$25 εκατομμύρια
Ακαθάριστα έσοδα	$425 εκατομμύρια
Έπεται	Η Πεντάμορφη και το Τέρας 2: Τα μαγεμένα Χριστούγεννα
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα ()

Η πρώτη απόπειρα του Ουώλτ Ντίσνεϋ, μεταξύ των δεκαετιών 1930 και 1950, να γυρίσει ταινία βασισμένη στο γαλλικό παραμύθι, απέτυχε. Μετά, όμως, την επιτυχία της ταινίας Η μικρή γοργόνα (1989), η εταιρεία αποφάσισε, τελικά, να τη γυρίσει, σε μία έκδοση όχι μιούζικαλ, βάσει Ρίτσαρντ Πέρντουμ. Από την άλλη, ο διευθυντής της Disney, Τζέφρυ Κάτζενμπεργκ, διαφώνησε κι η ταινία απέκτησε μιούζικαλ χαρακτήρα, όπως είχε και η προηγούμενη ταινία της εταιρείας. Τη σκηνοθεσία την ανέλαβαν οι Γκάρυ Τρούσντεϊλ και Κερκ Ουάιζ και το σενάριο η Λίντα Γούλβερτον. Τη μουσική της ταινίας τη συνέθεσε ο Άλαν Μένκεν, ενώ ο στιχουργός ήταν ο Χάουαρντ Άσμαν. Με τον τελευταίο να πεθαίνει από επιπλοκές της ασθένειας του AIDS, οχτώ μήνες πριν κυκλοφορήσει η ταινία, με την οποία τελικώς να αφιερώνεται στη μνήμη του.

Η ταινία έκανε πρεμιέρα στις 29 Σεπτεμβρίου 1991, στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Νέας Υόρκης ως μη ολοκληρωμένη. Κατόπιν, στο El Capitan Theatre, έγινε η κινηματογραφική της πρεμιέρα ως ολοκληρωμένη πλέον, στις 22 Νοεμβρίου του ίδιου έτους. Η ταινία, ακολούθως, έγινε επιτυχημένη στο box-office, με καθαρά έσοδα 425 εκατομμύρια δολλάρια παγκοσμίως. Επίσης, οι κριτικές που έλαβε ήταν θετικότατες. Ενώ, της πιστώνεται ότι είναι η πρώτη ταινία κινουμένων σχεδίων που είχε υποψηφιότητα για Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας. Αν και δεν το έλαβε το συγκεκριμένο Όσκαρ, κέρδισε άλλα δύο: το Όσκαρ Καλύτερης Πρωτότυπης Μουσικής και το Όσκαρ Καλύτερου Πρωτότυπου Τραγουδιού, για το τραγούδι Beauty and the Beast. Από την άλλη κέρδισε Χρυσή Σφαίρα Καλύτερης Ταινίας Μιούζικαλ ή Κωμωδίας. Το 2002 η ταινία χαρακτηρίστηκε από την Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου ως «πολιτιστικά, αισθητικά και ιστορικά σημαντική» και επιλέχθηκε να ενταχθεί στο Εθνικό Μητρώο Κινηματογράφου των Ηνωμένων Πολιτειών.

Το 1994, η ταινία έγινε η πρώτη ταινία κινουμένων σχεδίων, που μεταφέρθηκε στο Μπρόντγουεϋ. Η μεγάλη επιτυχία της ταινίας, έφερε κι άλλες δύο κυκλοφορίες της εταιρείας απευθείας-σε-βίντεο: το Η Πεντάμορφη και το Τέρας 2: Τα μαγεμένα Χριστούγεννα (1997) και το Η Πεντάμορφη και το Τέρας 3: Ο μαγικός κόσμος της Μπελ (1998). Αργότερα βγήκε και μία spin-off σειρά, το Sing Me a Story with Belle. Σε μία IMAX, κυκλοφορία της ταινίας το 2002, συμπεριλήφθηκε μία κομμένη μουσική σκηνή πέντε λεπτών (Human Again). Μετά την επιτυχημένη 3-D έκδοση του Ο Βασιλιάς των Λιονταριών, κυκλοφόρησε στην ίδια έκδοση, το 2012. Το 2014, ανακοινώθηκε ότι θα κυκλοφορήσει μία live-action ταινία, στην οποία οποία θα πρωταγωνιστεί, στον ρόλο της Μπελ, η Έμμα Ουώτσον. Η live-action ταινία κυκλοφόρησε στις 17 Μαρτίου 2017.

Πλοκή

Η ταινία ξεκινάει με μία μάγισσα που ζητά καταφύγιο σε ένα κάστρο και η οποία ως αντάλλαγμα θα έδινε ένα τριαντάφυλλο, στον νεαρό Πρίγκιπα του κάστρου. Όμως, εκείνος αρνήθηκε. Η γριά μάγισσα, για να τιμωρήσει την αλαζονεία του Πρίγκιπα, του κάνει μάγια και τον μετέτρεψε σε ένα άσχημο τέρας. Μαζί με αυτό του έδωσε κι έναν καθρέφτη να βλέπει τι γίνεται έξω από το κάστρο του, αλλά και το τριαντάφυλλο, που εκείνος είχε αρνηθεί να πάρει. Τα μάγια θα έσπαγαν, αν το Τέρας κατάφερνε να αγαπήσει και να αγαπηθεί. Τα πέταλα από το τριαντάφυλλο πέφτανε, με το τελευταίο να πέφτει στα 21α του γενέθλια. Αν, λοιπόν, δεν το είχε καταφέρει αυτό, τότε τα μάγια θα κράταγαν για πάντα.

Μετά από δέκα χρόνια, μία νεαρή όμορφη, και λάτρης των βιβλίων, κοπέλα, η Μπελ (= Πεντάμορφη), δυσανασχετεί από τον τρόπο ζωής του χωριού της και ζητά μία ζωή διαφορετική, πιο ενθουσιώδη. Εξαιτίας των μη κομφορμιστικών της ιδεών, η Μπελ γίνεται αντικείμενο χλεύης από τους συγχωριανούς της, εκτός, φυσικά, από τον πατέρα της, τον βιβλιοθηκάριο, αλλά και τον Γκαστόν, έναν αλαζόνα, μυώδη κυνηγό, ο οποίος θέλει να την κάνει γυναίκα του, τον οποίον, όμως, εκείνη απορρίπτει συνεχώς.

Ο Μωρίς (πατέρας της Μπελ) και το άλογό του, ο Φιλίπ, χάνονται στο δάσος, καθώς ο Μωρίς πήγαινε να παρουσιάσει τη νέα του ευρεσιτεχνία. Ενόσω είναι χαμένοι, δέχονται επίθεση από μία αγέλη λύκων, και ο δρόμος τους οδηγεί στο κατώφλι του κάστρου, όπου ζούσε το Τέρας. Μπαίνοντας στο κάστρο για να ζητήσει καταφύγιο, συναντά τον Λουμιέρ (ένα κηροπήγιο), τον Κόγκσγουορθ (ένα ρολόι), την κυρία Ποτς (τσαγιέρα) και τον Τσιπ τον γιο της (που είχε τη μορφή φλιτζανιού). Το Τέρας αντιλαμβάνεται τον Μωρίς, και αρνείται να του προσφέρει καταφύγιο, και τον φυλακίζει. Ο Φίλιπ, μετά από όλα αυτά, τρέχει να ειδοποιήσει την Μπελ, κι εκείνη βρίσκει τον πατέρα της, στο κάστρο και προτείνει στο Τέρας να πάρει αυτή στη θέση του, παρά τις διαφωνίες του πατέρα της, ο οποίος θα γυρίσει στο χωριό να ζητήσει βοήθεια, αλλά κανείς δεν θα τον πιστέψει ότι υπάρχει ένα τέρας στο κάστρο.

Το Τέρας σκυθρώπιασε, καθώς η Μπελ αρνήθηκε να τον συντροφεύσει στο βραδινό γεύμα. Έτσι, ο Λουμιέρ της έδωσε φαγητό αργότερα. Κατόπιν, ο Λουμιέρ και ο Κόγκσγουορθ την ξεναγούσαν στο κάστρο, όμως εκείνη του ξέφυγε και πήγε στην απαγορευμένη Δυτική Πτέρυγα. Το Τέρας έγινε έξαλλο που εκείνη μπήκε εκεί, κι εκείνη άρχισε να τρέχει στο δάσος, όπου μία αγέλη λύκων πήγε να της επιτεθεί, όμως το Τέρας την έσωσε και τραυματίστηκε. Η Μπελ τότε τον ευχαρίστησε που της έσωσε τη ζωή. Ενώ εκείνη του περιποιούνταν την πληγή του, άρχισαν να τρέφουν ο ένας αισθήματα για τον άλλον, με αποκορύφωμα, όταν το Τέρας της έδειξε μια τεράστια βιβλιοθήκη που είχε στο κάστρο. Κι ενώ οι δύο τους είχαν αναπτύξει ένα δέσιμο, ο Γκαστόν πληρώνει τον κύριο Ντ'Αρκ να στείλει τον Μωρίς στο ψυχιατρείο, αν η Μπελ αρνιόταν εκ νέου την πρόταση γάμου.

Ενώ η Μπελ και το Τέρας είχαν ένα ρομαντικό δείπνο ακολουθούμενο από χορό, εκείνη του αποκαλύπτει ότι της λείπει ο πατέρας της. Τότε το Τέρας της δίνει εκείνον τον μαγικό καθρέφτη για να τον δει μέσω αυτού. Κι εκείνη βλέπει τον πατέρα της, χαμένο μες στο δάσος, προσπαθώντας να τη βρει και να τη σώσει. Το Τέρας τότε την αφήνει ελεύθερη να πάει να βρει τον πατέρα της, δίνοντάς της και τον καθρέφτη για να τον θυμάται. Κι ενώ ο Γκαστόν ήταν έτοιμος να κλείσει στο ψυχιατρείο τον Μωρίς, η Μπελ δείχνει στους χωρικούς το Τέρας μέσω του καθρέφτη, ώστε να πειστούν ότι το τέρας είναι αληθινό. Ο Γκαστόν, που αντιλήφθηκε τα αισθήματα της Μπελ για το Τέρας, έπεισε τους χωρικούς ότι πρόκειται για ένα ανθρωποφάγο Τέρας και τους οδηγεί στο κάστρο του, για να το εξοντώσουν.

Ο Τσιπ, που είχε κρυφτεί στις αποσκευές της Μπελ, βοηθά εκείνη και τον πατέρα της να μπουν ξανά στο κάστρο. Παράλληλα, ο Γκαστόν πολεμούσε το Τέρας, ενώ οι υπηρέτες είχαν απωθήσει τους μαινόμενους χωρικούς. Το Τέρας, όμως, δεν είχε πλέον διάθεση για να απαντήσει στα χτυπήματα του Γκαστόν, πράγμα που άλλαξε μόλις είδε την Μπελ. Κερδίζοντάς τον στη μάχη, του χαρίζει τη ζωή, κι ενώ πήγε να ενωθεί ξανά με την Μπελ, ο Γκαστον του δίνει ένα καίριο χτύπημα και τον σκοτώνει, όμως χάνει την ισορροπία του και πέφτει από τη σκεπή του κάστρου και πεθαίνει. Η Μπελ τότε παραδέχεται ότι τον αγαπάει, πριν πέσει το τελευταίο πέταλο του τριαντάφυλλου. Με αυτόν τον τρόπο τα μάγια λύθηκαν, το Τέρας ζωντάνεψε και έγινε ξανά ένας όμορφος πρίγκιπας, ενώ μαζί με το Τέρας και οι υπηρέτες έγιναν ξανά άνθρωποι, και το κάστρο απέκτησε ξανά τη δόξα που είχε κάποτε. Η ταινία τελειώνει, στην αίθουσα χορού του κάστρου, με τον Πρίγκιπα και την Μπελ να χορεύουν και όλοι να τους παρακολουθούν χαρούμενοι.

Διανομή

• Πέιτζ Ο'Χάρα ως Μπελ – Μία όμορφη κοπέλα που αγαπά τα βιβλία και ψάχνει μια άλλη ζωή αντί αυτής της ανιαρής που προσφέρεται στο χωριό, όπου ζει. Ενώ παίρνει και τη θέση του φυλακισμένου πατέρα της στο κάστρο του Τέρατος, και βοηθά να σπάσουν τα μάγια. Οι σκηνοθέτες θέλανε η Μπελ να μην «γνωρίζει» την ομορφιά της, απλώς να είναι λίγο «περίεργη». Ο Ουάιζ, θυμάται στο κάστινγκ διανομής, πως την επέλεξε για τη μοναδική της φωνή, αλλά κι επειδή είχε «κάτι από την Τζούντυ Γκάρλαντ», βάσει της οποίας και σχεδιάστηκε ο χαρακτήρας. Ο Τζέημς Μπάξτερ και ο Μαρκ Χεν ήταν οι επικεφαλής του animation της Μπελ.
• Ρόμπι Μπένσον ως Τέρας – Ένας νεαρός πρίγκιπας, που μεταμορφώνεται σε τέρας, από μία μάγισσα, εξ αιτίας της αλαζονείας του. Έχει κέρατα και κεφάλι αμερικανικού βίσονα, χέρια και σώμα αρκούδας, αυτιά ελαφιού, φρύδια γορίλα, χαίτη, δόντια και σαγόνια λιονταριού, χαυλιόδοντες αγριογούρουνου, και πόδια, ουρά λύκου. Ο Κρις Σάντερς, ένας από τους καλλιτέχνες του storyboard, αρχικά είχε σκεφτεί να έχει στοιχεία εντόμων, ψαριών και πουλιών, πριν προσεγγίσει το τελικό στάδιο. Ο Γκλεν Κιν, επικεφαλής του animation για το Τέρας, πήρε ιδέες για τη μορφή του τέρατος, με το να πηγαίνει σε ζωολογικούς κήπους και να μελετά τα ζώα, στα οποία ήταν βασισμένο το Τέρας. Ο Μπένσον, σχολίασε τον χαρακτήρα του, λέγοντας ότι «υπάρχει μία οργή και ένα βάσανο στον αυτόν τον χαρακτήρα, ρόλο που δεν τον έχει παίξει ποτέ». Οι σκηνοθέτες σημειώνουν ότι «μέσα από τη βραχνή φωνή του Μπένσον, μπορούσες να δεις τον νεαρό πρίγκιπα κάτω από τη γούνα [του Τέρατος]». Στο παιχνίδι μορφής CD-ROM The D Show (1998), αναφέρεται ότι το όνομα του Πρίγκιπα είναι Άνταμ.
• Ρίτσαρντ Ουάιτ ως Γκαστόν – Ένας ματαιόδοξος κυνηγός, ο οποίος προσπαθεί να νυμφευθεί την Μπελ, που δεν θα αφήσει κανέναν άλλον να της «κατακτήσει» την καρδιά. Ο Γκαστόν είναι επηρμένος, και ο κακός, επίσης, της ταινίας. Ο Τζέφρυ Κάτζενμπεργκ είχε πείσει τον Αντρέας Τζέντα, επικεφαλής του animation του Γκαστόν, να τον παρουσιάσει ως όμορφο, εν αντιθέσει των υπόλοιπων κακών της Disney, πράγμα που ήταν δύσκολο, καταρχήν, να πετύχει. Στην αρχή ο Γκαστόν, απεικονίζεται ως ένας απλά νάρκισσος, έως ότου, οδηγεί τους χωρικούς στο κάστρου του Τέρατος, για να το σκοτώσουν.
• Τζέρρυ Όρμπακ ως Λουμιέρ – Ένας καλόκαρδος, αλλά επαναστατικός αρχισερβιτόρος του κάστρου του Τέρατος, ο οποίος είχε μεταμορφωθεί σε κηροπήγιο. Συνήθειο του να αμελεί βασικούς κανόνες, με το Τέρας πολλές φορές να τον επιπλήττει, αλλά παράλληλα και να τον συμβουλεύεται. Εμφανίζεται να κάνει φλερτ με το Φτερό (ξεσκονίσματος), αλλά αμέσως συμπαθεί την Μπελ. Μία από τις αστείες σκηνές της ταινίας είναι όταν ο Λουμιέρ καίει τον Κόγκσγουορθ. Ο επικεφαλής του animation του Λουμιέρ ήταν ο Νικ Ρανιέρι.
• Ντέηβιντ Όγκντεν Στιρς ως Κόγκσγουορθ – Ο μπάτλερ του κάστρου και καλύτερος φίλος του Λουμιέρ, μεταμορφωμένος σε ρολόι. Είναι άκρως πιστός στο Τέρας, και πολλές φορές προσπαθεί να σώσει τον εαυτό του για να μην αποκτήσει προβλήματα, ενώ σε πολλές περιπτώσεις υπάρχουν τριβές ανάμεσα σε αυτόν και τον Λουμιέρ. Ο επικεφαλής του animation του χαρακτήρα ήταν ο Γουίλ Φιν. Ο Στιρς επίσης κάνει την αφήγηση στην αρχή της ταινίας.
• Άντζελα Λάνσμπερυ ως Κυρία Ποτς – Η μαγείρισσα του κάστρου, η οποία μεταμορφώνεται σε τσαγιέρα και η οποία αντιμετωπίζει την Μπελ με μητρότητα. Οι δημιουργοί είχαν σκεφτεί διάφορα ονόματα για αυτόν τον χαρακτήρα, όπως «Mrs. Chamomile», όμως ο Άσμαν, πρότεινε να χρησιμοποιηθεί κάτι απλό και καθημερινό. Ο Ντέηβιντ Προύκσμα ήταν ο επικεφαλής του animation της.
• Μπράντλεϊ Πιρς ως Τσιπ – Ένα φλιτζανάκι, και γιος της κας Ποτς. Αρχικά, υπήρξε πρόθεση ο χαρακτήρας να λέει μόνο μερικές λέξεις, αλλά οι σκηνοθέτες μείναν έκπληκτοι με την ερμηνεία του Πιρς και ο χαρακτήρας επεκτάθηκε σημαντικά. Ο Προύκσμα ήταν επικεφαλής του animation και σε αυτόν τον χαρακτήρα.
• Ρεξ Έβερχαρτ ως Μωρίς – Ο πατέρας εφευρέτης της Μπελ, τον οποίον οι χωρικού τον θεωρούν παράφρονα. Εκείνος όμως είναι πιστός στα πιστεύω της κόρης του και μία μέρα θα γίνει διάσημος. Ο Ρούμπεν Α. Άκουινο ήταν επικεφαλής του animation του χαρακτήρα.
• Τζέσσι Κόρτι ως ΛεΦού – Ο πιστός και αφελής φίλος του Γκαστόν, ο οποίος τον κακομεταχειρίζεται πολλάκις. Επικεφαλής animation του χαρακτήρα ήταν ο Κρις Ουώλ.
• Χαλ Σμιθ ως Φιλιπ – Το άλογο της Μπελ, το οποίο ειδοποιεί την Μπελ ότι ο πατέρας της κινδυνεύει. Επικεφαλής animation του χαρακτήρα ήταν ο Ρας Έντμοντς.
• Τζο Ανν Οόρλυ ως Γκαρνταρόμπα – Η αυθεντία της μόδας στο κάστρο και πρώην τραγουδίστρια της όπερας, η οποία μεταμορφώθηκε σε γκαρνταρόμπα. Ο χαρακτήρας εισήχθη από τη Σου Σ. Νίκολς. Επίσης, είναι ο μόνος χαρακτήρας από τους βασικούς που αφού λυθούν τα μάγια υπάρχει εικόνα για την ανθρώπινη μορφή της, στη μεταφορά της ταινίας στην κινηματογραφική αίθουσα. Ο Τόνυ Ανσέλμο είναι ο επικεφαλής animation του χαρακτήρα.
• Μαίρυ Κέυ Μπέργκμαν και Καθ Σούσι ως Bimbettes – Τρεις πανομοιότυπες ξανθές τρίδυμες που αγαπούν τον Γκαστόν και τον ακολουθούν. Σύμφωνα με το Disney Fandom, τα ονόματά τους είναι Κλωντέτ, Λωρέτ και Πωλέτ. Η λέξη Bimbettes προέρχεται από την αμερικανική αργκό bimbo που χρησιμοποιείται υποτιμητικά για νέα ελκυστική γυναίκα και εδώ παίρνει περισσότερο "γαλλική" μορφή.
• Τζακ 'Ειντζελ, Φιλ Πρόκτορ, Μπιλ Φάρμερ, Πάτρικ Πίννεϋ ως Τομ, Ντικ, Στάνλεϋ και Γκραμπς (= Παππούς), μέλη του φιλικού κύκλου των Γκαστόν και ΛεΦού. Αναφέρονται και συμμετέχουν στο τραγούδι Gaston.
• Μπράιαν Κάμμινγκς ως Κουζίνα – Ο σεφ του κάστρου που μεταμορφώθηκε σε κουζίνα.
• Άλβιν Έπσταϊν ως Βιβλιοθηκάριος – Ο βιβλιοθηκάριος στο χωριό της Μπελ.
• Τόνυ Τζέυ ως κύριος Ντ'Αρκ – Ένας σαδιστικός φύλακας του ασύλου, που σκοπεύουν να κλείσουν τον Μωρίς εκεί πέρα.
• Άλεκ Μέρφυ ως Φούρναρης – Ο φούρναρης στο χωριό που ζει η Μπελ.
• Κίμμυ Ρόμπερτσον ως Φτερό – Μια υπηρέτρια και αγαπημένη του Λουμιέρ που μεταμορφώθηκε σε φτερό ξεσκονίσματος. Στην ταινία παραμένει ανώνυμος ο χαρακτήρας, αλλά στη θεατρική διασκευή, της δίνεται το όνομα Μπεμπέτ και το 1998 το όνομα Φιφί, στην ταινία Η Πεντάμορφη και το Τέρας 3: Ο μαγικός κόσμος της Μπελ.
• Φρανκ Ουέλκερ ως Σκαμπώ – Ο σκύλος του κάστρου που μεταμορφώθηκε σε σκαμπώ ποδιών.

Ελληνική μεταγλώττιση (1992)

• Κρίστη Στασινοπούλου: Μπελ
• Γιάννης Παλαμίδας: Τέρας
• Γιάννης Βασιλάκης: Γκαστόν
• Γιώργος Μάζης: Μεσιέ Φου-Φου (Λουμιέρ)
• Κώστας Τριανταφυλλόπουλος: Τικιτάκας (Κόγκσγουορθ)
• Χρυσούλα Διαβάτη: Μαντάμ Τσαγερώ (Κυρία Ποτς)
• Γιώργος Μανωλάς: Θρυψαλάκι (Τσιπ)
• Σπύρος Κωνσταντόπουλος: Μωρίς
• Γιάννης Καλατζόπουλος: Τρελάρας (ΛεΦού)
• Ελένη Δακορώνια: Μαντάμ Γκαρνταρόμπα
• Κώστας Σκώκος: αφηγητής

Συμμετέχουν: Γιώργος Κωνστάντζος, Τάσος Μασμανίδης, Μαίρη Σταυρακέλλη, Γιώργος Χριστόπουλος

Τραγουδούν: Κρίστη Στασινοπούλου, Γιάννης Παλαμίδας, Γιάννης Βασιλάκης, Γιώργος Μάζης, Κώστας Τριανταφυλλόπουλος, Χρυσούλα Διαβάτη, Γιάννης Καλατζόπουλος, Άλεξ Παναγή (έκδοση 2001), Λίλιαν Τσατσαρώνη (έκδοση 2001)

Χορωδία: Τάσος Αλούπης, Γιάννης Βασιλάκης, Κωστής Γεωργαλής, Νένη Ζάππα, Μυρσίνη Κατσιναβάκη, Μιχάλης Κατσούλης, Μάτα Κατσούλη, Γιώργος Κωνστάντζος, Ντονατέλλα Τζίτζαρου, Εργαστήρι Παλιάς Μουσικής

Παραγωγή

Πρώιμο στάδιο

Μετά την επιτυχία της ταινίας Η Χιονάτη και οι Επτά Νάνοι (1937), ο Ουώλτ Ντίσνεϋ αναζητούσε κι άλλες ιστορίες να της διασκευάσει σε ταινία, με το Η Πεντάμορφη και το Τέρας, να είναι μεταξύ αυτών. Προσπαθούσε να εξελίξει αυτή την ιδέα του και να γίνει ταινία το έργο μεταξύ των δεκαετιών 1930 και 1950, αλλά η ιδέα εγκαταλείφθηκε εντελώς, καθώς «αποδείχθηκε ότι είναι πρόκληση» για την ομάδα συγγραφής. Ο Πήτερ Μ. Νίκολς δήλωσε ότι ο Ντίσνεϋ ίσως αργότερα να αποθαρρύνθηκε από την ταινία του Ζαν Κοκτώ, βασισμένη στο έργο.

Δεκαετίες αργότερα, κατά τη διάρκεια της παραγωγής του Ποιος παγίδεψε τον Ρότζερ Ράμπιτ;, το 1987, η Disney αναβίωσε το πρότζεκτ «Η Πεντάμορφη και το Τέρας» για το στούντιο που είχε στο Λονδίνο, το οποίο δούλευε για το Ποιος παγίδεψε τον Ρότζερ Ράμπιτ;. Ο Ρίτσαρντ Ουίλλιαμς, που ήδη είχε σκηνοθετήσει εν μέρει το φιλμ, προσεγγίσθηκε για να αναλάβει και τη σκηνοθεσία της Πεντάμορφης, όμως εκείνος αρνήθηκε γιατί είχε σκοπό να συνεχίσει ένα άλλο πρότζεκτ του, το The Thief and the Cobbler. Σε αυτό το σημείο, ο Ουίλλιαμς, σύστησε έναν συνάδελφό του, έναν Άγγλο σκηνοθέτη κινουμένων σχεδίων, τον Ρίτσαρντ Πέρντουμ και το πρότζεκτ άρχισε να παίρνει σάρκα και οστά, υπό τη διεύθυνση του Ντον Χαν, αρχικά, ως μία μη- μιούζικαλ έκδοση της Πεντάμορφης, τοποθετημένη στον 19ο αιώνα, στη Γαλλία. Κατ' εντολή του Διευθύνοντα Συμβούλου της Disney, Η Πεντάμορφη και το Τέρας, θα ήταν η πρώτη ταινία κινουμένων σχεδίων της εταιρείας που θα έχει σεναριογράφο. Αυτό δεν ήταν κάτι συνηθισμένο για ταινία κινουμένων σχεδίων, καθόσον, έως τότε, την εξέλιξη της ιστορίας την ανέλαβε η storyboard ομάδα. Η Λίντα Γούλβερτον έγραψε το σενάριο, πριν ξεκινήσει το storyboarding, αλλά παράλληλα υπήρξε συνεργασία με τη σεναριογράφο και την ομάδα.

Επανεξέταση σεναρίου και μετατροπή σε μιούζικαλ

Ο Κάτζενμπεργκ, ο οποίος αφού είδε το αρχική ιστορία, διέταξε να γραφτεί από την αρχή και να γίνει περισσότερο μιούζικαλ.

Βλέποντας το αρχικό storyboard, το 1898, ο Τζέφρυ Κάτζενμπεργκ, διευθυντής της Walt Disney Studios, διέταξε να αρχίσει η δουλειά από το μηδέν. Μερικούς μήνες μετά τη νέα αρχή, ο Πέρντουμ παραιτήθηκε από το πόστο του σκηνοθέτη. Το στούντιο, τότε, πλησίασε για αντικαταστάτες του, τον Ρον Κλέμεντς και τον Τζον Μάσκερ, όμως απέρριψαν την πρόταση, λέγοντας ότι ήταν κουρασμένοι, καθότι μόλις είχαν τελειώσει τη σκηνοθεσία της επιτυχημένες ταινίας Η Μικρή Γοργόνα. Η εταιρεία κατόπιν έδωσε τη σκηνοθεσία στους Κερκ Ουάιζ και Γκάρυ Τρούσντεϊλ, η οποία θα ήταν η πρώτη τους σε μεγάλου μήκους ταινία. Ο Ουάιζ και Τρούσντεϊλ είχαν σκηνοθετήσει προηγουμένως τμήμα του Cranium Command, ένα μικρό φιλμ για τα θεματικά πάρκα της Disney. Επιπλέον, ο Κάτζενμπεργκ, ζήτησε από τους Χάουαρντ Άσμαν και Άλαν Μένκεν, να αναλάβουν τη μουσική της ταινίας, οι οποίοι είχαν γράψει και τη μουσική της Μικρής Γοργόνας, και να την κάνουν σε στυλ Μπρόντγουεϋ μιούζικαλ. Ο Άσμαν, ο οποίος εκείνη την περίοδο έμαθε ότι η κατάσταση της υγείας του είναι σοβαρή λόγω του AIDS, δούλευε σε ένα άλλο αγαπημένο του πρότζεκτ για την Disney, το Αλαντίν, και δέχτηκε σχεδόν απρόθυμα να ενταχθεί στην παραγωγή. Έτσι, για να διευκολυνθεί ο Άσμαν, η προ-παραγωγή της Πεντάμορφης, δεν έγινε στο Λονδίνο, αλλά στο ξενοδοχείο Residence Inn, στη Νέα Υόρκη, ώστε να είναι κοντά στον τόπο διαμονής του. Εκεί ο Άσμαν και ο Μένκεν, συναντήθηκαν με τους Χαν, Τρούσντεϊλ, Ουάιζ και Γούλβερτον, ώστε να συζητήσουν για το νέο σενάριο. Αφού το αρχικό σενάριο είχε μόνο δύο πρωτεύοντες χαρακτήρες, οι σκηνοθέτες τους ενίσχυσαν και πρόσθεσαν και νέους χαρακτήρες σε μορφή οικιακών αντικειμένων, τα οποία «προσδίδουν ζεστασιά και χιούμορ, σε μία λυπητερή ιστορία», τα οποία καθοδηγούν επίσης και τους θεατές κατά τη διάρκεια της ταινίας, επίσης, προστέθηκε κι ένας «κανονικός κακός» (villain), ο Γκαστόν.

Αυτές οι ιδέες ήταν κατά κάποιον τρόπο κοντά στα στοιχεία που δημιούργησαν τη γαλλική έκδοση της ιστορίας, το 1946, τα οποία έδειχναν τον Γκαστόν ως έναν βλακώδη γαμπρό, όπως επίσης και άψυχα πράγματα που ζωντάνευαν στο κάστρο του Τέρατος. Ωστόσο, στα κινούμενα αντικείμενα της Disney, δόθηκαν σαφή στοιχεία προσωπικότητας. Στις αρχές του 1990, ο Κάτζενμπεργκ ενέκρινε το αναθεωρημένο σενάριο και το storyboard ξεκίνησε. Η παραγωγή έστελνε τους storyboard καλλιτέχνες στη Νέα Υόρκη, ώστε να εγκριθεί από τον Άσμαν το storyboard και μετά τους γύρναγε στην Καλιφόρνια, χωρίς όμως να ξέρουν γιατί γινόταν αυτό.

Κάστινγκ και ηχογράφηση

Η Disney σκεφτόταν αρχικά την Τζόντι Μπένσον για τον ρόλο της Μπελ, η οποία είχε δώσει τη φωνή της προηγουμένως και στη Μικρή Γοργόνα. Όμως, τελικά, αποφάσισαν να δώσουν τον ρόλο στην Πέιτζ Ο'Χάρα, ηθοποιό και τραγουδίστρια στο Μπρόντγουεϋ, η οποία θα είχε μία «πιο γυναικεία, παρά κοριτσίστικη φωνή». Σύμφωνα με τον Κερκ Ουάιζ, η Ο'Χάρα πήρε τον ρόλο επειδή «είχε μοναδική ποιότητα και έναν τόνο, ο οποίος θα την έκανε ξεχωριστή», θυμίζοντάς του, την Αμερικανίδα ηθοποιό Τζούντυ Γκάρλαντ. Η Ο'Χάρα, που είχε διαβάσει σχετικά με την ταινία στη New York Times, διαγωνίσθηκε με 500 άλλες επίδοξες για τον ρόλο, και η οποία τελικά πίστεψε ότι συμπεριλήφθηκε στο κάστινγκ, μετά το έργο της στο Show Boat, με τον στιχουργό Άσμαν να μένει έκπληκτος από την ερμηνεία της και τελικά να την επιλέγει.

Animation

Η σκηνή που οι δύο ήρωες χορεύουν βαλς στην αίθουσα χορού. Χαρακτηριστικό δείγμα της ψηφιακής επεξεργασίας.

Η παραγωγή της Πεντάμορφης ολοκληρώθηκε σε μικρό χρονικό διάστημα, μόλις δύο ετών, σε αντίθεση με άλλες παραγωγές της εταιρείας που διαρκούσαν, παραδοσιακά, τέσσερα χρόνια. Αυτό ευθύνεται επειδή ξοδεύτηκε χρόνος για την υλοποίηση της έκδοσης του Πέρντουμ. Το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής της ταινίας έγινε στο Feature Animation studio, εγκατάσταση που βρίσκεται στο Γκλέντεϊλ της Καλιφόρνια. Μία μικρότερη ομάδα στο Disney-MGM Studios των θεματικών πάρκων, στο Λέικ Μπουένα Βίστα, της Φλόριντα, βοήθησε την ομάδα της Καλιφόρνια, σε αρκετές σκηνές, και ειδικότερα στη Be Our Guest.

Η Πεντάμορφη και το Τέρας ήταν η δεύτερη ταινία, μετά το Μπερνάρ και Μπιάνκα: Περιπέτειες στην Άκρη της Γης, που η παραγωγή έγινε με CAPS (Computer Animation Production System), δηλαδή με ψηφιακή επεξεργασία, η οποία έγινε από την Pixar για την Disney. Το λογισμικό επέτρεψε τη χρήση μεγάλης γκάμας χρωμάτων, όπως επίσης και την ελαφριά απόχρωση και χρωμάτωση των χαρακτήρων, τεχνικές χαμένες όταν η Disney εγκατέλειψε το μελάνωμα με το χέρι για την ξηρογραφία, στα μέσα της δεκαετίας του 1950. Το CAPS, ωστόσο, επέτρεπε στην ομάδα της παραγωγής να προσομοιώσει πολλά εφέ, όπως για παράδειγμα, τοποθετώντας τους χαρακτήρες κάπου, το πίσω μέρος της εικόνας θα μπορούσε να κινείται μπροστά ή πίσω, από την κάμερα, δίνοντας την ψευδαίσθηση του βάθους, πετυχαίνοντας και την αλλαγή εστίασης της κάθε εικόνας.

Επιπλέον, το CAPS επιτρέπει ευκολότερα τον συνδυασμό εικόνων που σχεδιάστηκαν με το χέρι, αλλά και σχεδίων που έγιναν μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή, το οποίο πρώτα γινόταν με κανονικό σχέδιο στο χέρι, κατόπιν το φωτοτυπούσαν και το χρωμάτιζαν παραδοσιακά. Αυτή η τεχνική χρησιμοποιήθηκε εκπληκτικά κατά τη διάρκεια της σκηνής που οι ήρωες χορεύουν βαλς, με την αίθουσα χορού να έχει δημιουργηθεί από ηλεκτρονικό υπολογιστή και με την κάμερα να κινείται τριγύρω του, δίνοντας την προσομοίωση ενός τρισδιάστατου χώρου. Οι σκηνοθέτες, καταρχήν, αποφάσισαν ότι θα κάνουν όλο το έργο με τον παραδοσιακό τρόπο, χωρίς τη χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή, όμως αργότερα, που μιας κι η τεχνολογία βελτιώθηκε, αποφάσισαν ότι μπορεί να τη χρησιμοποιήσουν στη σκηνή της αίθουσας χορού. Αφού στέφθηκε με επιτυχία η συγκεκριμένη σκηνή, η εταιρεία αποφάσισε να επενδύσει κι άλλο στο computer animation.

Μουσική

Ο Άσμαν και ο Μένκεν έγραψαν το soundtrack της ταινίας, ξεκινώντας το με το στυλ οπερέτας κομμάτι Belle. Μερικά ακόμα τραγούδια του soundtrack ήταν το Be Our Guest, (το οποίο κανονικά προοριζόταν για την πρώτη επίσκεψη του Μωρίς στο κάστρο, όντας ο πρώτος καλεσμένος μετά από δεκαετίες), το Gaston, ένα τραγούδι που το ερμηνεύει ο «κακός», το Human Again, ένα ερωτικό τραγούδι, το οποίο επικεντρώνεται στο πώς βλέπουν τα αντικείμενα τη Μπελ και το Τέρας να αναπτύσσουν δεσμούς αγάπης, την ερωτική μπαλάντα Beauty and the Beast, καθώς και το κλιμακωτό τραγούδι The Mob Song. Η παραγωγή ξεκίνησε στο Μπέρμπανκ, ενώ η φωνή και η μουσική γράφτηκαν στη Νέα Υόρκη. Τα τραγούδια της ταινίας ως επί το πλείστον γράφτηκαν με ζωντανή ορχήστρα, με το κάστινγκ να τραγουδά ταυτόχρονα, και όχι ξεχωριστά, με σκοπό τα τραγούδια να σφύζουν από τη ζωντάνια που επιθυμούσαν οι σκηνοθέτες και οι τραγουδοποιοί.

Κατά τη διάρκεια της παραγωγής, έγιναν πολλές αλλαγές στη δομή της ταινίας, γεγονός που έφερε ως αποτέλεσμα και αλλαγές στους σκοπούς των τραγουδιών. Μετά την ετοιμασία της σκηνής του τραγουδιού Be Our Guest, ο story-arist Μπρους Γούντσαϊντ, πρότεινε πως θα ήταν καλύτερο το τραγούδι, τα αντικείμενα, να το τραγουδούν στη Μπελ και όχι στον πατέρα της. Ο Ουάιζ και ο Τρούσντεϊλ συμφώνησαν και η σκηνή επεξεργάστηκε, με σκοπό ο Μωρίς να αντικατασταθεί από την Μπελ. Το κομμάτι τίτλων, κατά τη διάρκεια της παραγωγής, ήταν αβέβαιο αν και πώς θα χρησιμοποιηθεί. Αρχικά, το τραγούδι είχε κάποιους ροκ προσδιορισμούς, όμως αλλάχτηκε σε μία αργή και ερωτική μπαλάντα. Ο Άσμαν και ο Μένκεν, ζήτησαν από την Άντζελα Λάνσμπερυ να ερμηνεύσει το κομμάτι, όμως εκείνη αρνήθηκε, πιστεύοντας ότι η φωνή της δεν ήταν κατάλληλη για τη μελωδία. Όταν εκείνη εξέφρασε τους δισταγμούς της, τότε Ο Μένκεν και ο Άσμαν της ζήτησαν να το δοκιμάσει τουλάχιστον μία φορά, όπως εκείνη θέλει. Η ερμηνεία της συγκίνησε τους παρευρίσκοντες στο στούντιο και με μία μόνο δοκιμή, το ερμήνευσε πάρα πολύ καλά. Η εν λόγω έκδοση του κομματιού, κέρδισε Όσκαρ Καλύτερου Πρωτότυπου Τραγουδιού. Το Human Again τελικά δεν συμπεριλήφθηκε στην ταινία, καθώς οι στίχοι του προκαλούσαν προβλήματα στην ιστορία και τον χρόνο της. Έτσι, για να αντικατασταθεί το συγκεκριμένο τραγούδι, οι Μένκεν και Άσμαν έγραψαν το Something There, στο οποίο η Μπελ και το Τέρας, τραγουδούν για τον δεσμό που σιγά σιγά αναπτύσσουν μεταξύ τους.

Ο Μένκεν αργότερα θα χρησιμοποιήσει το Human Again στη μεταφορά του Μπρόντγουεϋ, το 1994, ενώ και το 2002, σε μία Special Edition της ταινίας, σε μία νέα σκηνή, ακούγεται και το εν λόγω κομμάτι. Ο Άσμαν, που απεβίωσε από επιπλοκές του AIDS, σε ηλικία 40 ετών, δεν είδε ποτέ την ταινία ολοκληρωμένη, παρά μόνο ένα ανολοκλήρωτο φορμάτ της. Η δουλειά του Άσμαν, στην ταινία Αλαντίν (1992), ολοκληρώθηκε από τον Τιμ Ράις. Λίγες μέρες πριν τον θάνατό του, μέλη της παραγωγής τον επισκέφτηκαν, με τον Ντον Χαν να λέει: «η ταινία θα γίνει μία μεγάλη επιτυχία. Ποιος να το πίστευε;», με τον Άσμαν, να απαντάει: «Εγώ». Στη μνήμη του, στους τίτλους τέλους της ταινίας προστέθηκαν τα εξής:

«Στον φίλο μας, Χάουαρντ, που έδωσε φωνή σε μία γοργόνα, και ψυχή σε ένα τέρας. Θα είμαστε για πάντα ευγνώμονες. Χάουαρντ Άσμαν: 1950-1991».

Μία πιο ποπ έκδοση του Beauty and the Beast, ερμηνεύθηκε από τη Σελίν Ντιόν και τον Πίμπο Μπράισον, η οποία κυκλοφόρησε ως διαφημιστικό single από το soundtrack της ταινίας, συνοδευόμενο κι από video clip. Η εν λόγω έκδοση έγινε μεγάλη επιτυχία και έγινε παγκόσμιο hit, το οποίο εισήλθε σε πολλά charts ανά τον κόσμο. Το τραγούδι αυτό, έγινε το δεύτερο της Ντιόν που βρέθηκε στη δεκάδα των αμερικανικών Billboard Hot 100, καθώς έφτασε έως το νούμερο 9. Στο Billboard Hot Adult Contemporary έφτασε στο νούμερο 3. Στον Καναδά έφτασε στο νούμερο 2. Εκτός Βορείου Αμερικής, το κομμάτι βρέθηκε στην πρώτη δεκάδα της Νέας Ζηλανδίας και του Ηνωμένου Βασιλείου, ενώ στην πρώτη εικοσάδα έφτασα στην Αυστραλία, στην Ολλανδία και στην Ιρλανδία. Το τραγούδι πούλησε πάνω από ένα εκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως. Η συγκεκριμένη έκδοση υπήρξε υποψήφια για Record of the Year και Song of the Year στα Grammy, ενώ τελικά κέρδισε το βραβείο Best Pop Duo/Group Vocal Performance.

Κυκλοφορία

Για πρώτη φορά για τη The Walt Disney Company, μία ημιτελής έκδοση της ταινίας παρουσιάστηκε στις 29 Σεπτεμβρίου του 1991, στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Νέας Υόρκης. Το animation είχε ολοκληρωθεί λίγο λιγότερο από το 70%, ενώ αλλαγές έγιναν και στο storyboard, ώστε να αντικατασταθεί το εναπομείναν 30%. Επιπλέον και ορισμένα μέρη της ταινίας που είχαν ολοκληρωθεί, επανήλθαν σε προηγούμενα στάδια. Κατά το τέλος της παρουσίασης, το φιλμ δέχτηκε ένα δεκάλεπτο χειροκρότημα από το κοινό του Φεστιβάλ. Η ολοκληρωμένη έκδοση της ταινίας παρουσιάστηκε το 1992 και στο Φεστιβάλ Καννών. Η επίσημη πρεμιέρα ωστόσο του τελειωμένου φιλμ έγινε στο El Capitan Theatre στο Χόλλυγουντ στις 13 Νοεμβρίου του 1991 και στις 22 Νοεμβρίου (του ίδιους έτους), ξεκίνησε και η διανομή της στις κινηματογραφικές αίθουσες από τη Walt Disney Pictures.

Επανεκδόσεις

Η ταινία επανήλθε σε βελτιωμένη ποιότητα και επανακυκλοφόρησε σε αίθουσες IMAX την Πρωτοχρονιά του 2002, με μια πρόσθετη μουσική σκηνή. Για αυτή την εκδοχή της ταινίας, η εικονογράφηση επεξεργάστηκε και μια νέα σκηνή με το κομμένο τραγούδι Human Again προστέθηκε στη δεύτερη πράξη της ταινίας, ενώ μια ψηφιακή επεξεργασία από τα αρχεία της αυθεντικής CAPS παραγωγής χρησιμοποιήθηκε για να φτιαχτεί εικόνα υψηλής ευκρίνειας σε αρνητικό φιλμ.

Μια έκδοση όπου μπορούσες να τραγουδήσεις μαζί με τους ήρωες, παρουσιασμένη από την Τζόρντιν Σπαρκς, κυκλοφόρησε σε επιλεγμένες αίθουσες στις 29 Σεπτεμβρίου και 2 Οκτωβρίου του 2010. Πριν την προβολή της ταινίας, η Σπαρκς παρουσίασε μια αποκλειστική ματιά από τα παρασκήνια του πώς έγινε η επεξεργασία της νέας έκδοσης αλλά και από τα γυρίσματα του νέου μουσικού της βίντεο. Υπήρχε επίσης σχολιασμός από τον παραγωγό Ντον Χαν, συνεντεύξεις με τους ηθοποιούς και μια ματιά του πώς δημιουργήθηκε η εικονογράφηση.

Μια 3D εκδοχή της ταινίας, η δεύτερη μιας ταινίας κινουμένων σχεδίων που έγινε αρχικά με τον παραδοσιακό τρόπο, είχε προγραμματιστεί αρχικά να κυκλοφορήσει στις αίθουσες των ΗΠΑ στις 12 Φεβρουαρίου 2010, αλλά αναβλήθηκε. Στις 25 Αυγούστου 2011, η Disney ανακοίνωσε ότι η συγκεκριμένη εκδοχή της ταινίας θα έκανε το αμερικανικό ντεμπούτο της στο θέατρο El Capitan, στο Χόλλυγουντ, στις 2 Σεπτεμβρίου 2011 και θα προβαλλόταν μέχρι τις 15 του ίδιου μήνα. Η Disney ξόδεψε λιγότερο από 10 εκατομμύρια δολλάρια για να γίνει η μετατροπή της ταινίας σε 3D. Μετά την επιτυχημένη 3D επανακυκλοφορία του Βασιλιά των Λιονταριών, η Disney ανακοίνωσε μια ευρεία 3D επανακυκλοφορία της Πεντάμορφης και του Τέρατος στη Βόρεια Αμερική, η οποία θα γινόταν στις 13 Ιανουαρίου 2012.

Home media

Εξώφυλλο Διαμαντένιας έκδοσης Blu-ray.

Η ταινία κυκλοφόρησε σε κασέτα VHS στις 30 Οκτωβρίου 1992 ως μέρος της σειράς «Τα κλασικά της Disney» για λίγους μόνο μήνες, αφού στις 30 Απριλίου 1993, η Disney απέσυρε την κυκλοφορία της. Δεν συμπεριλήφθηκε στη λίστα της συλλογής «Τα αριστουργήματα της Disney». Αυτή η εκδοχή περιέχει μια μικρή επεξεργασία, αφού τα κρανία που εμφανίζονται στα μάτια του Γκαστόν κατά τη διάρκεια της πτώσης του προς τον θάνατο αφαιρέθηκαν από την αυθεντική κυκλοφορία. Αυτή η επεξεργασία δεν υπήρχε σε μεταγενέστερες επανεκδόσεις της ταινίας. Η έκδοση «δουλειά σε εξέλιξη» που προβλήθηκε στο Φεστιβάλ ταινιών της Νέας Υόρκης κυκλοφόρησε επίσης σε VHS και LaserDisc εκείνη την περίοδο. Ωστόσο, η προαναφερθείσα εκδοχή ήταν η μόνη διαθέσιμη μέχρι το φθινόπωρο του 1993, οπότε η ολοκληρωμένη εκδοχή κυκλοφόρησε. Αυτή η ενέργεια είχε ως σκοπό να μειώσει την απειλή της πειρατείας και της αντιγραφής της ταινίας από τα LaserDisc (τα οποία δεν είναι προστατευμένα από αντιγραφή) και την πώλησή της σε διεθνείς αγορές, όπου η ταινία δεν ήταν ακόμα διαθέσιμη για κυκλοφορία.

Η Πλατινένια Έκδοση κυκλοφόρησε σε σετ δύο δίσκων DVD και VHS στις 8 Οκτωβρίου 2002. Το σετ του DVD περιέχει τρεις εκδοχές της ταινίας: την Ειδική Έκδοση των IMAX με τη σκηνή του τραγουδιού Human Again, την αυθεντική εκδοχή που προβλήθηκε στις αίθουσες και τη «δουλειά σε εξέλιξη» εκδοχή που προβλήθηκε στο Φεστιβάλ Ταινιών της Νέας Υόρκης. Αυτή η κυκλοφορία αποσύρθηκε από την Disney τον Ιανουάριο του 2003 μαζί με τις συνέχειες που είχαν κυκλοφορήσει απευθείας σε βίντεο, Η Πεντάμορφη και το Τέρας 2: Τα μαγεμένα Χριστούγεννα και Η Πεντάμορφη και το Τέρας 3: Ο μαγικός κόσμος της Μπελ.

Η ταινία κυκλοφόρησε από την απόσυρση στις 5 Οκτωβρίου 2010 ως η δεύτερη ταινία της Disney από τη λίστα με τις «Διαμαντένιες Εκδόσεις» σε μορφή 3-δίσκων Blu-ray Disc σε συνδυασμό με DVD ως πακέτο — η πρώτη κυκλοφορία της Πεντάμορφης και του Τέρατος για το σπίτι σε υψηλή ευκρίνεια. Αυτή η έκδοση περιέχει τέσσερις εκδοχές της ταινίας: την αυθεντική θεατρική προβολή, την IMAX εκδοχή, την προβολή από το Φεστιβάλ Ταινιών της Νέας Υόρκης και μια τέταρτη επανάληψη που προβάλει την ιστορία βήμα βήμα από τα storyboards παράλληλα με την αυθεντική εκδοχή. Την πρώτη εβδομάδα κυκλοφορίας, το Blu-ray πώλησε 1.1 εκατομμύρια αντίτυπα, φτάνοντας στην κορυφή των πωλήσεων για Blu-ray και τελειώνοντας στην τρίτη θέση στη λίστα πωλήσεων για Blu-ray και DVD στο τέλος της εβδομάδας στις 10 Οκτωβρίου 2010. Ήταν το δεύτερο καλύτερο Blu-ray σε πωλήσεις το 2010, πίσω από την ταινία Avatar. Μια έκδοση με 2 δίσκους DVD κυκλοφόρησε στις 23 Νοεμβρίου 2010. Ένα πακέτο με πέντε δίσκους, το οποίο περιείχε Blu-ray 3D, Blu-ray 2D, DVD και ένα ψηφιακό αντίγραφο, κυκλοφόρησε στις 4 Οκτωβρίου 2011. Το 3D πακέτο είναι το ίδιο με την αυθεντική Διαμαντένια Έκδοση, εκτός από την προσθήκη του δίσκου 3D και του ψηφιακού αντιγράφου. Η Blu-ray κυκλοφορία αποσύρθηκε από την Disney μαζί με τις δύο συνέχειες της ταινίας στις 30 Απριλίου 2012.

Μια επετειακή έκδοση για τα 25 χρόνια κυκλοφορίας της ταινίας κυκλοφόρησε σε Ψηφιακή HD μορφή στις 6 Σεπτεμβρίου 2016 και ακολούθησε ένα πακέτο με συνδυασμό Blu-ray και DVD στις 20 Σεπτεμβρίου 2016. Την πρώτη εβδομάδα της κυκλοφορίας στις ΗΠΑ, βρέθηκε στην πρώτη θέση πωλήσεων Blu-ray και στην τρίτη θέση στη λίστα Nielsen VideoScan First Alert, η οποία μετράει συνολικές πωλήσεις δίσκων, πίσω από τις ταινίες Teenage Mutant Ninja Turtles: Out of the Shadows - Χελωνονιντζάκια ΙΙ και Captain America: Εμφύλιος Πόλεμος.

Υποδοχή και κληρονομιά

Box office

Κατά την αρχική της κυκλοφορία το 1991, η ταινία είχε έσοδα $145.9 εκατομμύρια στη Βόρεια Αμερική και $351.9 εκατομμύρια παγκοσμίως. Ήταν η τρίτη πιο επιτυχημένη ταινία του 1991 στη Βόρεια Αμερική, πίσω από τις μεγάλες επιτυχίες Εξολοθρευτής 2: Μέρα Κρίσης και Ρομπέν των Δασών: Ο πρίγκιπας των κλεφτών. Τότε, η Πεντάμορφη και το Τέρας ήταν η πιο επιτυχημένη ταινία κινουμένων σχεδίων της Disney και η πρώτη ταινία κινουμένων σχεδίων που έφτασε τα $100 εκατομμύρια στη Βόρεια Αμερική. Στην επανακυκλοφορία της από τα IMAX, είχε έσοδα $25.5 εκατομμύρια στη Βόρεια Αμερική και $5.5 εκατομμύρια σε άλλες χώρες, φτάνοντας το συνολικό των $31 εκατομμυρίων παγκοσμίως. Είχε επίσης έσοδα $9.8 εκατομμύρια από την 3D κυκλοφορία. Κατά τη διάρκεια του πρώτου Σαββατοκύριακου της επανακυκλοφορίας σε 3D στη Βόρεια Αμερική το 2012, η Πεντάμορφη και το Τέρας είχε έσοδα $17.8 εκατομμύρια, κατακτώντας τη δεύτερη θέση, πίσω από την ταινία Το τελικό χτύπημα, πετυχαίνοντας το υψηλότερο άνοιγμα για ταινία κινουμένων σχεδίων τον Ιανουάριο. Η ταινία αναμενόταν να κάνει έσοδα $17.5 εκατομμύρια κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου, ωστόσο το αποτέλεσμα ξεπέρασε τις προβλέψεις των αναλυτών του box office. Η επανακυκλοφορία έκλεισε τον κύκλο της στις 3 Μαΐου 2012 κερδίζοντας $47.6 εκατομμύρια, τα οποία έφεραν τα συνολικά έσοδα στη Βόρεια Αμερική στα $219 εκατομμύρια. Εκτιμάται ότι έκανε έσοδα $206 εκατομμύρια σε άλλες χώρες, φτάνοντας συνολικά τα $425 εκατομμύρια παγκοσμίως.

Κριτική

Η ιστοσελίδα συλλογής κριτικών Rotten Tomatoes δίνει στην ταινία ποσοστό έγκρισης 94% και μέσο όρο 8.5/10 βασισμένο σε 109 κριτικές. Στο τμήμα ομοφωνίας της σελίδας διαβάζουμε: «Γοητευτική, σαρωτικά ρομαντική και γεμάτη από πολλά υπέροχα μουσικά νούμερα, Η Πεντάμορφη και το Τέρας είναι μία από τις πιο κομψές ταινίες κινουμένων σχεδίων που προσέφερε η Disney». Η ταινία επίσης έχει σκορ 95/100 στην ιστοσελίδα Metacritic. Σε ψηφοφορία κοινού από τη CinemaScore, η ταινία έχει βαθμολογηθεί με «A+».

Η Τζάνετ Μάσλιν από την εφημερίδα The New York Times εξύμνησε την ταινία λέγοντας: «Δύο χρόνια πριν, η Walt Disney Pictures επαναπροσδιόρισε τα κινούμενα σχέδια, όχι μόνο με μια ματιά που να ικανοποιεί τα παιδιά, αλλά και τους μεγαλύτερους. Η Disney πραγματικά γεφύρωσε το κενό μιας γενιάς με την ταινία Η Μικρή Γοργόνα … Τώρα, ο κεραυνός σίγουρα κτύπησε ξανά με την Πεντάμορφη και το Τέρας». Βραβεύοντας την ταινία με το απόλυτο σκορ των τεσσάρων αστεριών, ο Ρότζερ Ίμπερτ της εφημερίδας Chicago Sun-Times συνέκρινε την Πεντάμορφη και το Τέρας θετικά με τις ταινίες Η Χιονάτη και οι Επτά Νάνοι και Πινόκιο, γράφοντας: «Η Πεντάμορφη και το Τέρας επιστρέφει σε μια παλαιότερη και πιο υγιή παράδοση του Χόλλυγουντ στην οποία οι καλύτεροι σεναριογράφοι, μουσικοί και παραγωγοί ταινιών μαζεύονταν για ένα πρότζεκτ με την υπόθεση ότι επίσης και το οικογενειακό κοινό αξίζει υπέροχη ψυχαγωγία». Το 2001, ο Ίμπερτ και πάλι έδωσε 4 αστέρια στην επανακυκλοφορία της ταινίας από τα IMAX. Ο Τζέημς Μπεραντινέλλι από το ReelViews βαθμολόγησε την ταινία με τον ίδιο τρόπο ζητωκραυγάζοντας πως είναι «η καλύτερη ταινία κινουμένων σχεδίων που έγινε ποτέ» και γράφοντας «Η Πεντάμορφη και το Τέρας επιτυγχάνει μια σχεδόν τέλεια μίξη ρομαντισμού, μουσικής, εφεύρεσης και κινουμένων σχεδίων».

Η χρησιμοποίηση υπολογιστή για τη δημιουργία των κινουμένων σχεδίων, ειδικά στη σκηνή του χορού, σχολιάστηκε σε αρκετές κριτικές ως μία από τις καλύτερες σκηνές της ταινίας. Ο Χαλ Χίνσον της εφημερίδας The Washington Post έδωσε στην ταινία θετική κριτική, αποκαλώντας την «έναν ευχάριστο, ικανοποιητικό, σύγχρονο μύθο, ένα σχεδόν αριστούργημα που αγγίζει το μεγαλείο της παράδοσης του παρελθόντος καθώς παραμένει τελείως συγχρονισμένο με την σύγχρονη εποχή». Η κριτική της Τζάνετ Μάσλιν από την εφημερίδα The New York Times ήταν επίσης θετική, η οποία είπε: «Η ταινία είναι μια έκπληξη. Σε μια εποχή συνεχειών, η νέα ταινία είναι τόσο φρέσκια και εντελώς θριαμβευτική από μόνη της». Ο Ντέηβ Κερ από την εφημερίδα Chicago Tribune έδωσε στην ταινία 3/4 λέγοντας: «Η Πεντάμορφη και το Τέρας είναι σίγουρα μια επαρκής διασκέδαση διακοπών για τα παιδιά και των πιο επιεικών γονιών τους … Αλλά η ταινία έχει λίγο από την τεχνική εγκατάσταση, τον ζωντανό χαρακτηρισμό και τον συναισθηματικό αντίκτυπο από τη Disney του παρελθόντος».

Ο Τζέυ Μπόγιαρ από την εφημερίδα Orlando Sentinel έδωσε στην ταινία 4/5 λέγοντας: «Δεν είναι ιδιαίτερα τρομακτική ταινία, αλλά από την αρχή μπορείς να πεις ότι αυτή η Πεντάμορφη και το Τέρας έχει την ομορφιά ενός δαγκώματος». Ο Τζον Χαρτλ της εφημερίδας The Seattle Times έδωσε στην ταινία 3,5/4 λέγοντας: «Είναι εξαιρετικά δύσκολο να κάνεις ένα κοινό να ενδιαφερθεί για χαρακτήρες κινουμένων σχεδίων εκτός αν είναι γοργόνες ή ανθρωπόμορφα ζώα ή έντομα. Κι όμως, οι σχεδιαστές της Disney, με μια μεγάλη βοήθεια από το ταλαντούχο καστ που χάρισε τις φωνές του στους χαρακτήρες, το κατάφεραν». Ο Τζην Σίσκελ, επίσης από την εφημερίδα Chicago Tribune, έδωσε στην ταινία 4/4 λέγοντας: «Η Πεντάμορφη και το Τέρας είναι μία από τις πιο διασκεδαστικές ταινίες της χρονιάς τόσο για τα παιδιά όσο και για τους ενήλικες». Στην Σίσκελ & Ίμπερτ έκδοσή τους για την Πεντάμορφη και το Τέρας, και οι δύο υποστήριξαν ότι η ταινία είναι «νόμιμα υποψήφια για Όσκαρ για να θεωρηθεί η Καλύτερη Ταινία της Χρονιάς». Ο Μάικλ Σράγκοου από το περιοδικό The New Yorker έδωσε θετική κριτική στην ταινία λέγοντας: «Έχει ένα σθένος στην ιστορία και σαφήνεια, ζωντάνια και ηλεκτρισμό στην εικόνα καθώς και ζωηρό μουσικό πνεύμα». Ο Έρικ Σμούντιν γράφει στο βιβλίο του Animating Culture, ότι το στούντιο προσπαθούσε με αυτή την ταινία να αντισταθμίσει τα προηγούμενα στερεότυπα φύλου. Ο Σμούντιν επίσης δηλώνει ότι κατά κάποιο τρόπο, έχει προβληθεί φέρνοντας κοντά το παραδοσιακό παραμύθι και τον φεμινισμό καθώς επίσης και τον παραδοσιακό σχεδιασμό κινουμένων σχεδίων με τον σχεδιασμό σε υπολογιστή. «Το μεγαλείο της ταινίας θα μπορούσε να αποδειχθεί από την άποψη της τεχνολογικής αφήγησης ή ακόμα και της πολιτικής». Ο θρύλος των κινουμένων σχεδίων Τσακ Τζόουνς, εξύμνησε την ταινία σε μια γκεστ εμφάνισή του το 1992 στο talk show Later with Bob Costas. «Τη λάτρεψα. Νομίζω ότι θα έπρεπε να κερδίσει [Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας] … Πιστεύω πως η εικονογράφηση του Τέρατος είναι μία από τις καλύτερες εικονογραφήσεις που έχω δει ποτέ».

Ο ιστορικός κινουμένων σχεδίων Μάικλ Μπάρριερ, έγραψε πως η Μπελ «φαίνεται να γίνεται κάπως λιγότερο διανοητική διαβάζοντας βιβλία παρά από το να τα έχει απλά γύρω της» αλλά λέει ότι η ταινία πλησιάζει περισσότερο από άλλες ταινίες της Disney στο να «αποδεχτεί την πρόκληση του είδους που οι καλύτερες ταινίες της Disney διαθέτουν». Ο Ντέηβιντ Ουάιτλεϋ γράφει στο The Idea of Nature in Disney Animation ότι η Μπελ είναι διαφορετική από τις προηγούμενες ηρωίδες της Disney με την έννοια ότι είναι περισσότερο ελεύθερη από τις επιβαρύνσεις των δουλειών του σπιτιού. Ωστόσο, ο ρόλος της είναι κάπως απροσδιόριστος με τον ίδιο τρόπο που «τα έφηβα κορίτσια στην σύγχρονη κουλτούρα απαιτούν να συνεισφέρουν λίγο στις οικιακές εργασίες πριν φύγουν από το σπίτι οπότε και θα πρέπει να φορτωθούν με τις πολλαπλές ευθύνες μιας εργαζόμενης μητέρας». Ο Γουάιτλεϊ σημειώνει επίσης άλλα θέματα και σύγχρονες επιρροές όπως η κριτική ματιά της ταινίας στον σωβινισμό και στη συμπεριφορά του Γκαστόν απέναντι στη φύση, τους υπηρέτες που μοιάζουν με ρομπότ και τον ρόλο του πατέρα ως ένας εφευρέτης παρά ως έμπορος.

Το 2010, το IGN ονόμασε την Πεντάμορφη και το Τέρας ως την καλύτερη ταινία κινουμένων σχεδίων, ακριβώς μπροστά από τις ταινίες ΓΟΥΟΛ·Υ, Οι Απίθανοι, Toy Story 2 και Σιδερένιος Γίγαντας.

Αρκετοί κριτικοί θεωρούν την ταινία κινουμένων σχεδίων του 1991 ανώτερη από τη live-action διασκευή του 2017. Ο Μάικλ Φίλλιπς της εφημερίδας Chicago Tribune είπε ότι η ταινία του 1991 «δούλεψε υπέροχα επειδή ήταν αγνό Broadway γραμμένο για την οθόνη, συνδυάζοντας κωμωδία με ρομαντισμό και μαγεία, με ίσα-ίσα αρκετά «φρικιά» στα περιθώρια». Η διασκευή του 2017 χάθηκε στη μετάφραση αφού «η ταινία παίρνει τη γνώση και το ενδιαφέρον μας ως δεδομένα. Πάει από το ένα νούμερο στο άλλο, πετώντας ένα σωρό σκηνές ξέφρενα επεξεργασμένες για να γλυκαθούν τα μάτια, χωρίς όμως γοητεία». Ο Φίλλιπς έγραψε επίσης ότι στην ταινία του 2017 «βλέπουμε πολύ συχνά υψηλής απόδοσης ερμηνευτές μαζί με λιγότερο αξιοπρόσεκτους ταλαντούχους (πρωτίστως τη Ουώτσον), κολλημένους να τραγουδούν καραόκε ή μεσαίας ποιότητας δουλειά στις σκηνές». Η Ντέινα Σουόρτς από Observer κριτίκαρε μερικές από τις αλλαγές στους χαρακτήρες στην ταινία του 2017, όπως ο Γκαστόν και το Τέρας, με αποτέλεσμα να υποχωρούν οι διακεκριμένες προσωπικότητές τους από την ταινία του 1991, υποστηρίζοντας επίσης πως η προσθήκη ιστορίας πίσω από τους χαρακτήρες απέτυχε στο να «προωθήσει την πλοκή ή το θέμα με κάποιο τρόπο που θα είχε νόημα». Ο Ντέηβιντ Σιμς από The Atlantic έγραψε ότι η ταινία του 2017 «είναι κατά κάποιο τρόπο ιδιαίτερα οδυνηρή, επειδή είναι τόσο δουλικά αφιερωμένη στην αυθεντική. Κάθε φορά που υπολείπεται της αυθεντικής (που είναι αρκετά συχνά) είναι δύσκολο να μην το προσέξεις».

Βραβεία και υποψηφιότητες

Το τραγούδι των Άλαν Μένκεν και Χάουαρντ Άσμαν «Beauty and the Beast» κέρδισε το Όσκαρ Καλύτερου Τραγουδιού, ενώ η μουσική του Μένκεν κέρδισε το Όσκαρ Καλύτερης Μουσικής. Δύο άλλα τραγούδια των Μένκεν και Άσμαν από την ταινία, τα Belle και Be Our Guest, ήταν επίσης υποψήφια στην κατηγορία του Καλύτερου Τραγουδιού. Η Πεντάμορφη και το Τέρας ήταν η πρώτη ταινία που έλαβε τρεις υποψηφιότητες για Όσκαρ στην κατηγορία του Καλύτερου Τραγουδιού, κάτι που επαναλήφθηκε από τις ταινίες Ο Βασιλιάς των Λιονταριών (1994), Dreamgirls (2006) και Η Μαγεμένη (2007). Οι κανόνες της Ακαδημίας έχουν αλλάξει από τότε, επιτρέποντας μόνο δύο τραγούδια για κάθε ταινία να είναι υποψήφια, λόγω της συνεχιζόμενης ακούσιας αποτυχίας από τις ταινίες Dreamgirls και Η Μαγεμένη να κερδίσουν το βραβείο.

Η ταινία ήταν επίσης υποψήφια στην κατηγορία Καλύτερης Ταινίας και Καλύτερου Ήχου. Ήταν η πρώτη ταινία κινουμένων σχεδίων που προτάθηκε ποτέ στην κατηγορία της Καλύτερης Ταινίας και παρέμεινε η μοναδική ταινία κινουμένων σχεδίων με αυτή την υποψηφιότητα μέχρι και το 2009, όπου η κατηγορία επεκτάθηκε και είχε δέκα υποψηφιότητες αντί για πέντε. Έγινε το πρώτο μιούζικαλ μετά από δώδεκα χρόνια που προτάθηκε για Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας, ακολουθώντας το Η Παράσταση Αρχίζει (1979), και η τελευταία μέχρι το Moulin Rouge! (2001), το οποίο προτάθηκε δέκα χρόνια μετά. Έχασε το βραβείο Καλύτερης Ταινίας από τη Σιωπή των Αμνών. Με έξι υποψηφιότητες, η ταινία μοιράζεται το ρεκόρ στη λίστα με τις περισσότερες υποψηφιότητες για ταινία κινουμένων σχεδίων μαζί με την ταινία ΓΟΥΟΛ·Υ (2008), ωστόσο, με τρεις υποψηφιότητες στην κατηγορία Καλύτερου Τραγουδιού, οι υποψηφιότητες της ταινίας Η Πεντάμορφη και το Τέρας επεκτείνονται συνολικά σε τέσσερις κατηγορίες, ενώ της ταινίας ΓΟΥΟΛ·Υ καλύπτουν έξι διαφορετικές κατηγορίες.

Καθώς η ταινία Η Μικρή Γοργόνα ήταν η πρώτη που έλαβε υποψηφιότητα, Η Πεντάμορφη και το Τέρας έγινε η πρώτη ταινία κινουμένων σχεδίων που κέρδισε Χρυσή Σφαίρα στην κατηγορία της Καλύτερης Ταινίας - Μιούζικαλ ή Κωμωδία. Αυτό επαναλήφθηκε αργότερα από τον Βασιλιά των Λιονταριών και το Toy Story 2.

Λίστα βραβείων και υποψηφιοτήτων
Βραβείο	Ημερομηνία τελετής	Κατηγορία	Υποψήφιοι	Αποτέλεσμα
Όσκαρ	30 Μαρτίου 1992	Καλύτερη Ταινία	Ντον Χαν	Υποψηφιότητα
		Καλύτερος Ήχος	Τέρι Πόρτερ, Μελ Μέτκαλφ, Ντέηβιντ Τζ. Χάντσον & Ντοκ Κέιν
		Καλύτερη Μουσική	Άλαν Μένκεν	Νίκη
		Καλύτερο Τραγούδι	Άλαν Μένκεν & Χάουαρντ Άσμαν (Be Our Guest)	Υποψηφιότητα
			Άλαν Μένκεν & Χάουαρντ Άσμαν (Beauty and the Beast)	Νίκη
			Άλαν Μένκεν & Χάουαρντ Άσμαν (Belle)	Υποψηφιότητα
Chicago Film Critics Association	Φεβρουάριο 1992	Καλύτερη Ταινία		Υποψηφιότητα
Dallas-Fort Worth Film Critics Association	1992	Καλύτερη Ταινία		3η θέση
		Καλύτερη Ταινία Κινουμένων Σχεδίων		Νίκη
Χρυσές Σφαίρες	18 Ιανουαρίου 1992	Καλύτερη Ταινία - Μιούζικαλ ή Κωμωδία	Ντον Χαν
		Καλύτερη Μουσική	Άλαν Μένκεν
		Καλύτερο Τραγούδι	Άλαν Μένκεν και Χάουαρντ Άσμαν Για το τραγούδι (Be Our Guest)	Υποψηφιότητα
			Άλαν Μένκεν και Χάουαρντ Άσμαν Για το τραγούδι (Beauty and the Beast)	Νίκη
Βραβεία Grammy	18 Φεβρουαρίου 1993	Άλμπουμ της χρονιάς		Υποψηφιότητα
		Ηχογράφηση της χρονιάς	Σελίν Ντιόν and Πίμπο Μπράισον Για το τραγούδι (Beauty and the Beast)	Υποψηφιότητα
		Καλύτερο Άλμπουμ για Παιδιά		Νίκη
		Καλύτερη Ποπ Ερμηνεία από Γκρουπ ή Ντουέτο	(Beauty and the Beast)
		Τραγούδι της Χρονιάς	(Beauty and the Beast)	Υποψηφιότητα
		Καλύτερη Ορχηστρική Σύνθεση για Ταινία	Άλαν Μένκεν	Νίκη
		Καλύτερο Τραγούδι γραμμένο ειδικά για Ταινία ή για Τηλεόραση	(Beauty and the Beast)
		Καλύτερη Ποπ Ορχηστρική Ερμηνεία	(Beauty and the Beast)
Los Angeles Film Critics Association	14 Δεκεμβρίου 1991	Καλύτερη Ταινία Κινουμένων Σχεδίων	Γκάρy Τρούσντεϊλ και Κερκ Oυάιz
Producers Guild of America	4 Μαρτίου 1992	Βραβείο Darryl F. Zanuck για Καλύτερη Παραγωγή Ταινίας	Ντον Χαν	Υποψηφιότητα

Το 2002, Η Πεντάμορφη και το Τέρας προστέθηκε στο Εθνικό Μητρώο Κινηματογράφου των Ηνωμένων Πολιτειών αφού θεωρήθηκε «πολιτιστικά, ιστορικά ή αισθητικά σημαντική». Τον Ιούνιο του 2008, το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου (AFI) αποκάλυψε τις λίστες των δέκα καλύτερων ταινιών σε δέκα διαφορετικές κατηγορίες, βασισμένες σε ψηφοφορίες όπου ψήφισαν πάνω από 1500 άτομα της δημιουργικής κοινότητας. Η Πεντάμορφη και το Τέρας αναγνωρίστηκε ως η έβδομη καλύτερη ταινία στην κατηγορία των κινουμένων σχεδίων. Σε προηγούμενες λίστες, κατέκτησε την 22η θέση στη λίστα με τα καλύτερα μιούζικαλ και την 34η θέση στη λίστα με τις καλύτερες ρομαντικές Αμερικανικές ταινίες. Στη λίστα με τα καλύτερα τραγούδια από Αμερικανικές ταινίες, το τραγούδι Beauty and the Beast κατέλαβε την 62η θέση.

Αναγνώριση από το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου:

• Εκατό καλύτερες ταινίες σε εκατό χρόνια – Υποψηφιότητα
• Εκατό καλύτερες ρομαντικές ταινίες – No. 34
• Εκατό ήρωες και κακοί σε εκατό χρόνια:
  • Μπελ – Υποψήφια ηρωίδα
• Εκατό καλύτερα τραγούδια σε εκατό χρόνια:
  • Beauty and the Beast – No. 62
  • Be Our Guest – Υποψηφιότητα
• Καλύτερα μιούζικαλ – No. 22
• 100 ταινίες σε εκατό χρόνια (10η Επετειακή έκδοση) – Υποψηφιότητα
• Top 10 – No. 7 Ταινία κινουμένων σχεδίων

Προσαρμογές

Μιούζικαλ στο Broadway

Σύμφωνα με ένα άρθρο της εφημερίδας Houston Chronicle, ο καταλυτικός παράγοντας για να ανέβει ταινία της Disney στη σκηνή ήταν ένα άρθρο του κριτικού θεάτρου της εφημερίδας The New York Times, του Φρανκ Ριτς, ο οποίος εξύμνησε την Πεντάμορφη και το Τέρας ως το καλύτερο μιούζικαλ του 1991. Ο εκτελεστικός διευθυντής του θεάτρου Theatre Under The Stars (TUTS) στο Χιούστον, Φρανκ Γιανγκ, προσπαθούσε να τραβήξει το ενδιαφέρον της Disney για μια εκδοχή της Πεντάμορφης στη σκηνή περίπου την ίδια περίοδο που οι Μάικλ Άισνερ και Τζέφρυ Κάτζενμπεργκ συζητούσαν το άρθρο του Ριτς. Αλλά φαίνεται ότι ο Γιανγκ δεν μπορούσε να έρθει σε επαφή με το κατάλληλο άτομο από την αυτοκρατορία της Disney. Τίποτα δεν συνέβη μέχρι τη στιγμή που οι άνθρωποι της Disney άρχισαν να επιδιώκουν αυτή τη μεταφορά στη σκηνή από τη δική τους πλευρά. Όταν ρώτησαν τον Τζορτζ Άιβς, τον επικεφαλής του Actors Equity στη Δυτική Ακτή, ποιο θέατρο στο Λος Άντζελες θα ήταν το καλύτερο για να ανέβει ένα νέο μιούζικαλ, ο Άιβς τους είπε ότι το κατάλληλο θέατρο για αυτόν τον σκοπό θα ήταν το TUTS. Όχι πολύ αργότερα από αυτό, οι Ντον Φραντς και Μπεττίνα Μπάκλεϋ της Disney επικοινώνησαν με τον Γιανγκ και η συνεργασία ξεκίνησε. Μια συμπυκνωμένη θεατρική έκδοση της ταινίας, σκηνοθετημένη από τον Ρόμπερτ Τζες Ροθ και με χορογραφίες του Ματ Γουέστ, οι οποίοι στη συνέχεια μεταφέρθηκαν και στην παραγωγή για το Broadway, παρουσιάστηκε ήδη στη Disneyland, στη σκηνή που τότε ονομαζόταν Videopolis. Η Πεντάμορφη και το Τέρας έκανε πρεμιέρα ως συμπαραγωγή του Theatre Under The Stars και της Disney Theatricals στο Music Hall στο Χιούστον του Τέξας από τις 28 Νοεμβρίου 1993 μέχρι τις 26 Δεκεμβρίου του ιδίου έτους.

Τη Δευτέρα, 18 Απριλίου 1994, το μιούζικαλ Η Πεντάμορφη και το Τέρας έκανε πρεμιέρα στο Broadway στο Palace Theatre της Νέας Υόρκης, λαμβάνοντας μικτές κριτικές. Η παράσταση μεταφέρθηκε στο Lunt-Fontanne Theatre στις 11 Νοεμβρίου 1999. Η εμπορική (αλλά όχι κριτική) επιτυχία της παράστασης οδήγησε σε παραγωγές στο θέατρο του West End στο Τορόντο και σε όλο τον κόσμο. Η εκδοχή στο Broadway, η οποία παιζόταν για πάνω από μια δεκαετία, έλαβε βραβείο Tony και έγινε η πρώτη μιας ολόκληρης γραμμής από θεατρικές παραγωγές της Disney. Στο αυθεντικό καστ του Broadway συμμετείχαν οι Τέρρανς Μαν ως το Τέρας, Σούζαν Ίγκαν ως Μπελ, Μπερκ Μόσες ως Γκαστόν, Γκάρυ Μπιτς ως Λουμιέρ, Χιθ Λάμπερτς ως Κόγκσγουορθ, Τομ Μπόσλεϋ ως Μωρίς, Μπεθ Φλάουερ ως Κυρία Ποτς και Στέισυ Λόγκαν ως Φτερό. Πολλοί γνωστοί ηθοποιοί και τραγουδιστές πρωταγωνίστησαν επίσης στην παραγωγή του Broadway κατά τη διάρκεια των δεκατριών χρόνων που ανέβαινε, μεταξύ των οποίων οι Κέρρυ Μπάτλερ, Ντέμπι Γκίμπσον, Τόνι Μπράξτον, Άντρεα ΜακΆρντλ, Τζέημι-Λυν Σίγκλερ, Κρίστι Κάρλσον Ρομάνο, Άσλεϋ Μπράουν και Ανελίζ βαν ντερ Πολ στον ρόλο της Μπελ, Τσακ Ουάγκνερ, Τζέημς Μπαρμπούρ και Τζεφ ΜακΚάρθυ στον ρόλο του Τέρατος, Μέσακ Τέιλορ, Πάτρικ Πέιτζ, Μπράιαν Μπατ, Τζέικομπ Γιανγκ και Τζον Ταρτάγκλια στον ρόλο του Λουμιέρ και Μαρκ Κούντις, Κρίστοφερ Σίμπερ και Ντόννυ Όσμοντ στο ρόλο του Γκαστόν. Η παράσταση έκλεισε τον κύκλο της στο Broadway στις 29 Ιουλίου 2007 μετά από 46 ανεπίσημες προβολές και 5,461 παραστάσεις. Μέχρι το 2017, συμπεριλαμβάνεται στη λίστα του Broadway με τις δέκα μεγαλύτερες σε διάρκεια παραστάσεις που ανέβηκαν στο Broadway στην ιστορία.

Live-action ταινία

Τον Ιούνιο του 2014, η Walt Disney Pictures ανακοίνωσε ότι μια live-action διασκευή της αυθεντικής ταινίας βρισκόταν στα σκαριά, με τον Μπιλ Κόντον να τη σκηνοθετεί και τον Έβαν Σπηλιωτόπουλος να γράφει το σενάριο. Ο Κόντον σχεδίαζε αρχικά όχι μόνο να εμπνευστεί από την αυθεντική ταινία, αλλά και να συμπεριλάβει τα περισσότερα, αν όχι όλα,τα τραγούδια των Μένκεν και Ράις από το μιούζικαλ του Broadway, με την πρόθεση να φτιάξει την ταινία ως μια «απευθείας, live-action, μεγάλου μπάτζετ ταινία μιούζικαλ». Τον Σεπτέμβριο του 2014, ανακοινώθηκε ότι ο Στήβεν Τσμπόσκι θα ξαναέγραφε το σενάριο.

Τον Ιανουάριο του 2015, η Έμμα Ουώτσον ανακοίνωσε στη σελίδα της στο Facebook ότι θα υποδυόταν την Μπελ στη νέα live-action διασκευή της ταινίας. Τον Μάρτιο του 2015, οι Νταν Στήβενς, Λουκ Έβανς, Έμμα Τόμσον, Τζος Γκαντ, Όντρα ΜακΝτόναλντ και Κέβιν Κλάιν προστέθηκαν στο καστ στους ρόλους των Τέρατος, Γκαστόν, Κυρία Ποτς, Λε Φου, Γκαρνταρόμπα και Μωρίς αντίστοιχα. Τον επόμενο μήνα, οι Ίαν ΜακΚέλεν, Γιούαν ΜακΓκρέγκορ, Στάνλεϋ Τούτσι και Γκούγκου Μπάθα Ρω προστέθηκαν επίσης στο καστ στους ρόλους των Κόγκσγουορθ, Λουμιέρ, Μαέστρο και Φτερό αντίστοιχα.

Ο συνθέτης Άλαν Μένκεν επέστρεψε για να συνθέσει τη μουσική της ταινίας, εμπλουτισμένη με νέο υλικό από τον ίδιο αλλά και τον Τιμ Ράις. Τον Ιούνιο του 2015, ο Μένκεν είπε ότι η ταινία δεν θα περιέχει τα τραγούδια τα οποία γράφτηκαν για το μιούζικαλ του Broadway. Τα γυρίσματα ξεκίνησαν στις 18 Μαΐου 2015 στο Λονδίνο και ολοκληρώθηκαν επίσημα τον Αύγουστο του 2015. Η ταινία κυκλοφόρησε στις 17 Μαρτίου 2017.

Εμπόριο

Τα εμπορικά προϊόντα της Πεντάμορφης και του Τέρατος κάλυψαν μια μεγάλη ποικιλία προϊόντων όπως εκδόσεις βιβλίων με την ιστορία της ταινίας, ένα βιβλίο κόμικ βασισμένο στην ταινία που εκδόθηκε από την εταιρεία Disney Comics, παιχνίδια, παιδικά κοστούμια και άλλα. Επιπρόσθετα, ο χαρακτήρας της Μπελ ενσωματώθηκε στη γραμμή «Πριγκίπισσες της Disney» και το κοστούμι της εμφανίζεται και σε αυτή τη σειρά ως προϊόν. Το 1995, μια παιδική live-action σειρά με τον τίτλο Sing Me a Story with Belle ξεκίνησε να μεταδίδεται, η οποία παρέμεινε στον αέρα μέχρι και το 1999. Δύο απευθείας-στο-βίντεο συνέχειες (οι οποίες έλαβαν χώρα κατά τη χρονική περίοδο της αυθεντικής ταινίας) κυκλοφόρησαν από την Disney Television Animation με τίτλους: Η Πεντάμορφη και το Τέρας 2: Τα μαγεμένα Χριστούγεννα (1997) και Η Πεντάμορφη και το Τέρας 3: Ο μαγικός κόσμος της Μπελ (1998). Σε αντίθεση με την συνολική αποδοχή της αυθεντικής ταινίας, οι συνέχειες έλαβαν εξαιρετικά αρνητική κριτική. Μια εκδοχή της ταινίας στον πάγο έγινε από την Disney on Ice, η οποία ανέβηκε πρώτη φορά το 1992 στο Λέικλαντ στη Φλόριντα. Η παράσταση είχε τόση μεγάλη εμπορική και κριτική επιτυχία κάνοντας περιοδεία σε όλο τον κόσμο που είχε ως αποτέλεσμα να βιντεογραφηθεί για την τηλεόραση όταν η παράσταση βρισκόταν στην Ισπανία το 1994. Η παράσταση έκλεισε τον κύκλο της το 2006, μετά από 14 χρόνια.

Βιντεοπαιχνίδια

Υπάρχουν αρκετά βιντεοπαιχνίδια τα οποία είναι ελαφρώς βασισμένα στην ταινία.

Το πρώτο βιντεοπαιχνίδι που βασίστηκε στην ταινία είχε τίτλο Beauty and the Beast: Belle's Quest και είναι ένα παιχνίδι δράσης για την πλατφόρμα Sega Genesis. Αναπτύχθηκε από την εταιρία Software Creations του Ηνωμένου Βασιλείου και κυκλοφόρησε στη Βόρεια Αμερική το 1993. Είναι ένα από τα δύο βιντεοπαιχνίδια βασισμένα στην ταινία τα οποία η Sunsoft κυκλοφόρησε για το Genesis, με το άλλο να ονομάζεται Beauty & The Beast: Roar of the Beast. Χαρακτήρες από την ταινία, όπως ο Γκαστόν, βοηθάνε τον παίκτη να ξεπεράσει δύσκολες καταστάσεις. Ως Μπελ, ο παίκτης πρέπει να φτάσει στο κάστρο του Τέρατος και να σπάσει το ξόρκι για να ζήσουν το ευτυχισμένο τέλος. Για να το πετύχει, πρέπει να εξερευνήσει το χωριό, το δάσος, το κάστρο και το χιονισμένο δάσος, λύνοντας διάφορους γρίφους και περνώντας μίνι-παιχνίδια, σκύβοντας ή πηδώντας πάνω από εχθρούς. Η ζωή (HP) της Μπελ αντιπροσωπεύεται από μια στήλη από βιβλία, η οποία μειώνεται κάθε φορά που ακουμπάει νυχτερίδες, αρουραίους και άλλους κινδύνους στο παιχνίδι. Έξτρα ζωές, κλειδιά και άλλα αντικείμενα είναι κρυμμένα στα διάφορα επίπεδα. Ενώ δεν υπάρχει συνέχεια ή ικανότητα αποθήκευσης του παιχνιδιού, οι παίκτες μπορούν να χρησιμοποιήσουν έναν κωδικό για να ξεκινήσουν το παιχνίδι σε οποιοδήποτε από τα εφτά επίπεδα.

Το δεύτερο βιντεοπαιχνίδι βασισμένο στην ταινία είχε τον τίτλο Beauty and the Beast: Roar of the Beast, επίσης για την Genesis. Ως το Τέρας, ο παίκτης πρέπει να ολοκληρώσει επιτυχημένα αρκετά επίπεδα, βασισμένα σε σκηνές της ταινίας, έτσι ώστε να προστατέψει το κάστρο από τους εισβολείς χωρικούς και τα ζώα του δάσους και να σώσει την Μπελ από τον Γκαστόν.

Το τρίτο και τέταρτο βιντεοπαιχνίδι που βασίζονταν στην ταινία είναι παιχνίδια δράσης που αναπτύχθηκαν από την Probe Software και κυκλοφόρησαν από τη Hudson Soft. Το ένα, με τίτλο Beauty and the Beast, κυκλοφόρησε στην Ευρώπη το 1994 για την NES, ενώ το άλλο Disney's Beauty and the Beast, κυκλοφόρησε στη Βόρεια Αμερική τον Ιούλιο του 1994 και στην Ευρώπη στις 23 Φεβρουαρίου 1995 για την SNES. Όλο το παιχνίδι παίζεται από την οπτική γωνία του Τέρατος. Ως Τέρας, ο παίκτης πρέπει να κάνει την Μπελ να τον ερωτευτεί έτσι ώστε να σπάσει η κατάρα που έριξαν σε εκείνον και στο κάστρο του. Ο τελικός αρχηγός του παιχνιδιού είναι ο Γκαστόν. Το Τέρας μπορεί να περπατήσει, να πηδήξει, να σπρώξει, να κτυπήσει, να υπερκτυπήσει και να βρυχηθεί, με τον βρυχηθμό να χρησιμοποιείται και για να προκαλέσει ζημιά στους εχθρούς αλλά και για να αποκαλύψει κρυμμένα αντικείμενα.

Το πέμπτο βιντεοπαιχνίδι έφερε τον τίτλο Disney's Beauty and the Beast: A Boardgame Adventure και είναι ένα παιχνίδι Boardgame περιπέτεια για το Game Boy Color. Κυκλοφόρησε στις 25 Οκτωβρίου 1999.

Η σειρά βιντεοπαιχνιδιών Kingdom Hearts περιλαμβάνει έναν κόσμο που βασίζεται στην ταινία με το όνομα «Το Κάστρο του Τέρατος», μαζί με αρκετούς από τους χαρακτήρες της ταινίας. Στο πρώτο παιχνίδι, ο κόσμος έχει καταστραφεί και η Μπελ απαγάγεται από τους Heartless, με αρχηγό την Maleficent, αλλά το Τέρας ταξιδεύει στο κρησφύγετο της Maleficent και σε συνεργασία με τον Sora, νικάει τη Maleficent και διασώζει την Μπελ καθώς και τις άλλες πριγκίπισσες που είναι αιχμάλωτες. Στο Kingdom Hearts II, ο κόσμος έχει αποκατασταθεί ακολουθώντας την ήττα του Ansem, αλλά το Τέρας και η Μπελ αντιμετωπίζουν δυσκολίες λόγω του αινιγματικού Xaldin από τους Organization XIII, ο οποίος προσπαθεί να φέρει στην επιφάνεια τη σκοτεινή πλευρά του Τέρατος και να τον μετατρέψει σε Heartless και Nobody. Τελικά όμως το Τέρας επανέρχεται στον καλό του εαυτό και δουλεύει και πάλι με τον Sora για να νικήσουν τον Xaldin μια για πάντα. Στους τίτλους τέλους του παιχνιδιού, το Τέρας μετατρέπεται σε Πρίγκιπα. Στο Kingdom Hearts 358/2 Days, ο κόσμος παρουσιάζεται ως ένα επίπεδο αλλά η ιστορία δεν είναι ουσιαστικά δεμένη με τη βασική πλοκή. Στο Kingdom Hearts χ, ο κόσμος της ταινίας παρουσιάζεται και πάλι και ακολουθεί την πλοκή της ταινίας πιο καλά. Οι χαρακτήρες που παρουσιάζονται στη σειρά είναι το Τέρας, η Μπελ, ο Λουμιέρ, ο Γκαστόν, ο Κόγκσγουορθ, η κυρία Ποτς, ο Τσιπ, ο Μωρίς και η Γκαρνταρόμπα. Ο Γκαστόν και ο Μωρίς δεν εμφανίζονται μέχρι το Kingdom Hearts χ, το οποίο λαμβάνει χώρα πριν τη βασική σειρά. Μετά την ήττα του Γκαστόν, ο βασικός ανταγωνιστής γίνεται ο Xaldin, ένας αυθεντικός χαρακτήρας που δημιουργήθηκε για τη σειρά, αλλά μοιράζεται αρκετά κοινά χαρακτηριστικά με τον Forte, τον βασικό ανταγωνιστή στην ταινία Η Πεντάμορφη και το Τέρας 2: Τα μαγεμένα Χριστούγεννα.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Επίσημος ιστότοπος
• Beauty and the Beast  στην IMDb
• Beauty and the Beast στο Rotten Tomatoes
• Beauty and the Beast στο Box Office Mojo