Κώνστας Β΄
Ο Κώνστας Β' (7 Νοεμβρίου 630 - 15 Σεπτεμβρίου 668), αποκαλούμενος και ως Πωγωνάτος (δηλαδή γενειοφόρος λόγω της ασυνήθιστα τεράστιας για την εποχή του γενειάδας)[1][2], ήταν αυτοκράτορας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από το 641 έως το 668. Γιος και διάδοχος του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Γ' και της Γρηγορίας, ανέβηκε στον θρόνο στην ηλικία των 11 ετών, μετά την ανατροπή του προκατόχου του Ηρακλεωνά, ετεροθαλούς αδελφού του πατέρα του, και της μητέρας του της Μαρτίνας οι οποίοι ακρωτηριάστηκαν (στον Ηρακλεωνά κόπηκε η μύτη ενώ στη μητέρα του η γλώσσα). Υπήρξε ο τελευταίος Βυζαντινός αυτοκράτορας που χρησιμοποίησε το αξίωμα του Ύπατου, το αξίωμα εξακολουθούσε να υπάρχει τυπικά μέχρι την εποχή που βασίλευσε ο Λέων ΣΤ΄ ο Σοφός (896 - 912).[3][4][5]
| Κώνστας Β΄ | |
|---|---|
 Εξάγραμμο τού Κώνστα Β΄ την περίοδο συμβασιλείας με τον γιο του Κωνσταντίνο Δ΄ (654-668): σταυρός με κεραίες στα άκρα, επί σφαίρας. Βάση τριών βαθμίδων. Επιγραφή: DEUS ADIUTA (βοηθά) ROMANIS. | |
| Περίοδος | 641 – 668 |
| Προκάτοχος | Ηρακλεωνάς |
| Διάδοχος | Κωνσταντίνος Δ΄ |
| Γέννηση | 7 Νοεμβρίου 630 Κωνσταντινούπολη |
| Θάνατος | 15 Σεπτεμβρίου 668 (38 ετών) Συρακούσες |
| Σύζυγος | Φαύστα |
| Επίγονοι | Κωνσταντίνος Δ΄ Τιβέριος Ηράκλειος |
| Οίκος | Δυναστεία του Ηρακλείου |
| Πατέρας | Κωνσταντίνος Γ΄ |
| Μητέρα | Γρηγορία |
| Θρησκεία | Χριστιανός Ορθόδοξος |
 Σχετικά πολυμέσα | |
| δεδομένα () | |
Άνοδος στον θρόνο
ΕπεξεργασίαΟ Κώνστας Β΄ γεννήθηκε στη Βυζαντινή πρωτεύουσα Κωνσταντινούπολη (7 Νοεμβρίου 630), ο πατέρας του βασίλευσε μόνο τρεις μήνες και πέθανε πρόωρα (641). Όταν πέθανε ο παππούς του ο μέγιστος αυτοκράτορας Ηράκλειος τον διαδέχθηκαν σαν συμβασιλείς οι δύο του υιοί ο Κωνσταντίνος Γ΄ και ο ετεροθαλής του αδελφός Ηρακλεωνάς, γιος της δευτέρας συζύγου και ανεψιάς του Ηρακλείου Μαρτίνας αλλά ο Κωνσταντίνος Γ΄ έζησε μόνο τρεις μήνες. Η μητέρα του Κώνστα Β΄ ήταν η Γρηγορία, κόρη του πρώτου ξαδέλφου του Ηρακλείου Νικήτα.[6] Με τον θάνατο του Κωνσταντίνου Γ΄ ανέλαβε Συναυτοκράτορας ο γιος του Κώνστας Β΄ αν και πολλές φήμες εκείνη την εποχή έλεγαν ότι ο πατέρας του δηλητηριάστηκε από τη Μαρτίνα και τον γιο της. Την ίδια χρονιά ο Ηρακλεωνάς ανατράπηκε από τον Βαλεντίνο έναν από τους πιο έμπιστους στρατηγούς του Ηρακλείου και ο Κώνστας Β΄ παρέμεινε μόνος αυτοκράτορας. Ο Κώνστας Β΄ οφείλει την άνοδο του στον αυτοκρατορικό θρόνο χάρη στην έντονη λαική δυσαρέσκεια εναντίον του Ηρακλεωνά και στην προστασία του στρατηγού Βαλεντίνου, κατόπιν ο Ηρακλεωνάς και η μητέρα του κατηγορήθηκαν για τον θάνατο του Κωνσταντίνου Γ΄. Τα πρώτα χρόνια της εξουσίας του σαν ανήλικος την αντιβασιλεία ανέλαβε ο Πατριάρχης Παύλος Β΄, ο Βαλεντίνος προσπάθησε να σφετεριστεί τον θρόνο για τον εαυτό του αλλά χωρίς αποτέλεσμα (664).
Προέλαση Αράβων
Επεξεργασία.jpg)
Με τον Κώνστα Β΄ οι Βυζαντινοί ολοκλήρωσαν την αποχώρηση τους από την Αίγυπτο (642) και ο 3ος Ρασιντούν Χαλίφης Οθμάν ιμπν Αφφάν προχώρησε σε αμέτρητες επιθέσεις στη Μεσόγειο και το Αιγαίο Πέλαγος. Ο Βυζαντινός ναύαρχος Μανουήλ ανακατέλαβε ξανά την Αλεξάνδρεια (645), οι κάτοικοι τον δέχτηκαν σαν ελευθερωτή επειδή οι Άραβες τους είχαν επιβάλει ψηλούς φόρους και είχαν περιορίσει τα θρησκευτικά τους δικαιώματα. Τις επόμενες μέρες ο Μανουήλ ασχολήθηκε με άσκοπες λεηλασίες της υπαίθρου, οι Άραβες βρήκαν την ευκαιρία να τον εκδιώξουν.[7] Η κατάσταση έγινε πιο περίπλοκη όταν εμφανίστηκε ο Μονοθελητισμός και εξεγέρθηκε στην Αφρική ο Έξαρχος και συγγενής του Κώνστα Β΄ Γρηγόριος ο Πατρίκιος. Ο Έξαρχος έπεσε σε μάχη εναντίον του Οθμάν και η περιοχή έγινε ξανά υποτελής στο Χαλιφάτο μέχρι την εποχή που ξέσπασε νέος εμφύλιος πόλεμος και επανήλθε η αυτοκρατορική εξουσία. Ο Κώνστας Β΄ προσπάθησε να διατηρήσει μια ουδέτερη γραμμή για την εκκλησία στη σκληρή διαμάχη που ξέσπασε ανάμεσα στην Ορθοδοξία και τον Μονοθελητισμό, με το "Διάταγμα του Κώνσταντα" (648) απαγόρευσε νέες θεωρίες για τη φύση του Ιησού αλλά έμειναν ελάχιστοι ικανοποιημένοι. Το Χαλιφάτο Ρασιντούν συνέχιζε την προέλαση του, εισήλθε στην Αρμενία και την Καππαδοκία και λεηλάτησε την Καισάρεια.[8] Την ίδια χρονιά είχαν μπει στην Αφρική και δολοφόνησαν τον Γρηγόριο.[9] Οι Άραβες προχώρησαν σε νέες επιδρομές στη Φρυγία (648), την επόμενη χρονιά (649) έκαναν την πρώτη επιδρομή στην Κρήτη. Μια μεγαλύτερη εισβολή στην Κιλικία και την Ισαυρία (650 - 651) ανάγκασε τον αυτοκράτορα να προχωρήσει σε νέες διαπραγματεύσεις με τον κυβερνήτη του Οθμάν στη Συρία Μουαΐγια που αργότερα διαδέχθηκε τον Οθμάν στο Χαλιφάτο των Ομεϋαδών. Η Συνθήκη έφερε μια προσωρινή ανάπαυλα που επέτρεψε στον Κώνστα Β΄ να διατηρήσει τα δυτικά τμήματα της Αρμενίας. Ο Μουαΐγια ξεκίνησε νέες πειρατικές επιδρομές (654), αρχικά λεηλατήθηκε η Ρόδος και η Κως. Ο Κώνστας Β΄ επιτέθηκε στη Φοινίκη έξω από τη Λυκία (655) με αποτέλεσμα να ακολουθήσει συντριβή, 500 Βυζαντινά πλοία καταστράφηκαν και ο ίδιος ο αυτοκράτορας γλύτωσε τη ζωή του την τελευταία στιγμή. Ο Κώνστας Β΄ μπόρεσε να δραπετεύσει αφού αντάλλαξε υφάσματα με έναν από τους άνδρες του.[10] Ο χρονικογράφος Θεοφάνης Ομολογητής γράφει ότι την προηγούμενη νύχτα πριν τη μάχη ο αυτοκράτορας βρισκόταν στη Θεσσαλονίκη, το όνομα της πόλης που μεταφράζεται "θες άλλος να πάρει τη νίκη" ήταν οιωνός ήττας.[11] Ο Οθμάν ήταν έτοιμος να επιτεθεί να καταλάβει την Κωνσταντινούπολη αλλά ξαφνικός εμφύλιος που ξέσπασε στο Χαλιφάτο (656) τον ανάγκασε να επιστρέψει στην πατρίδα του.
Ο Κώνστας, που στο μεταξύ όπως και ο παππούς του για τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του, παρακολουθούσε ανήμπορος και ανέτοιμος να τους αντιμετωπίσει, πέτυχε να συνάψει συμφωνία με τον Μουαΐγια το 659. Η συμφωνία έγινε δυνατή λόγω των εσωτερικών δυσκολιών που αντιμετώπιζε ο χαλίφης. Σε όλα αυτά τα χρόνια, οι Άραβες εκτός των άλλων ανέπτυξαν ναυτική δύναμη, την οποία ως εκείνα τα χρόνια δε διέθεταν. Με το στόλο τους κατάφεραν να κυριαρχήσουν στο Αιγαίο και την υπόλοιπη νοτιοανατολική Μεσόγειο.
Εκκλησιαστικές προστριβές
Επεξεργασία
Στα ανατολική σύνορα του βασιλείου του είχε λιγότερα προβλήματα, οι Σλάβοι δεν ήταν ακόμα τόσο ισχυροί και τους νίκησε (658). Αποφάσισε κατόπιν με ανανεωμένο τον στρατό του να προχωρήσει σε νέα εκστρατεία στην Ανατολή την εποχή που οι Μήδοι εξεγέρθηκαν στο Χαλιφάτο (659), την ίδια χρονιά έκλεισε ειρήνη με τους Άραβες. Ο Κώνστας Β΄ έστρεψε τότε την προσοχή του στα εκκλησιαστικά, ο Πάπας Μαρτίνος Α΄ είχε διαφωνήσει τόσο στον Μονοθελητισμό όσο και στην αυτοκρατορική απόφαση στο "Συμβούλιο του Λατεράνου" (651) και αποφάσισε να τον δολοφονήσει. Ο Έξαρχος της Ραβέννας Ολύμπιος πήρε εντολή από τον αυτοκράτορα να συλλάβει τον πάπα αλλά εκείνος τον αγνόησε, το έπραξε ο διάδοχος του Θεόδωρος Α΄ Καλιόπας. Ο πάπας μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη όπου δικάστηκε για ανυπακοή στον αυτοκράτορα, εξορίστηκε στην Ταυρική όπου και πέθανε (653). Ο Κώνστας Β΄ φοβήθηκε ότι ο μικρότερος αδελφός του Θεοδόσιος θα τον ανατρέψει από τον θρόνο, τον ανάγκασε να πάρει τις ιερές εντολές και κατόπιν τον δολοφόνησε. Οι γιοι του Κώνστα Β΄ Κωνσταντίνος, Ηράκλειος και Τιβέριος ήταν Συναυτοκράτορες από τη δεκαετία του 650, η οργή των κατοίκων της βασιλεύουσας για τον αυτοκράτορα τόσο για τη συμπεριφορά του στον πάπα όσο και για τη δολοφονία του αδελφού του ήταν μεγάλη. Ο Κώνστας Β΄ φοβήθηκε σοβαρά την ανατροπή του και αποφάσισε να δραπετεύσει από την Κωνσταντινούπολη, στις Συρακούσες, στην Ιταλία. Στον δρόμο νίκησε για άλλη μια φορά τους Σλάβους στη Θεσσαλονίκη και τον χειμώνα του 662-663 συγκέντρωσε τον στρατό του στην Αθήνα.[12]
Μετάβαση στην Ιταλία
Επεξεργασία
Από την Αθήνα ο Κώνστας Β΄ μετακινήθηκε για την Ιταλία, έκανε την πρώτη επίθεση στο Δουκάτο του Μπενεβέντο που περιείχε το μεγαλύτερο τμήμα της νότιας Ιταλίας. Ο βασιλιάς Γριμοάλδος των Λομβαρδών απουσίαζε επειδή πολεμούσε με τους Φράγκους στη Νευστρία και ο Κώνστας Β΄ βρήκε την ευκαιρία να επιτεθεί στο Μπενεβέντο. Η πόλη αντιστάθηκε επιτυχώς και ο Κώνστας Β΄ αποφάσισε να επιστρέψει στη Νάπολη, στη διάρκεια της επιστροφής ηττήθηκε ξανά από τον Μίτολας, κόμη της Κάπουα. Ο Κώνστας Β΄ διέταξε τον αρχιστράτηγο του να επιτεθεί ξανά στους Λομβαρδούς αλλά ηττήθηκε οριστικά στη Μάχη της Φορίνο (663) στην κωμόπολη Φορίνο ανάμεσα στην Αβελλίνο και το Σαλέρνο. Τελικά επισκέφτηκε τη Ρώμη και παρέμεινε 12 μέρες (663), ήταν ο πρώτος αυτοκράτορας που επισκέφτηκε την αρχαία πρωτεύουσα ύστερα από δυο αιώνες, ο Πάπας Βιταλιανός τον υποδέχτηκε με τιμές. Παρά τη θερμή υποδοχή δεν δίστασε να λεηλατήσει μια σειρά από σημαντικά ιστορικά μνημεία με στόχο να μεταφέρει τους θησαυρούς στην Κωνσταντινούπολη, ανάμεσα τους το Πάνθεον. Στη διάρκεια της παραμονής του διακήρυξε στον πάπα ότι δεν έχει καμιά εξουσιοδότηση στον Έξαρχο της Ραβέννας επειδή ανήκε στη δική του δικαιοδοσία (666). Στις μετακινήσεις του κατόπιν σε Καλαβρία και Σαρδηνία λεηλάτησε με τον ίδιο τρόπο πολλά μνημεία, αυτό έφερε έντονες αντιδράσεις από τους Ιταλούς υπηκόους του. Ο Γουόρεν Τρέντγκολντ γράφει ότι τα πρώτα Βυζαντινά Θέματα δημιουργήθηκαν την περίοδο 659-661 που ήταν αυτοκράτορας ο Κώνστας Β΄.[13] Ο Θεόφιλος Εδεσσηνός γράφει ότι ο Κώνστας Β΄ δολοφονήθηκε στο λουτρό του από τον Καγκελάριο του (15 Ιουλίου 668).[14] Τον διαδέχθηκε ο γιος του Κωνσταντίνος Δ΄, ο Αρμένιος στρατηγός Μιζίζιος προσπάθησε να σφετεριστεί τον θρόνο αλλά απέτυχε.
Οικογένεια
ΕπεξεργασίαΝυμφεύτηκε το 642 τη Φαύστα, κόρη του Βαλεντίνου στρατηγού και σφετεριστή, και είχε τέκνα:
- Κωνσταντίνος Δ΄ π.652-685, Αυτοκράτορας των Ρωμαίων.
- Ιουστινιανός Β΄ 668-711, Αυτοκράτορας των Ρωμαίων.
- Ηράκλειος άκμασε 659-681, συναυτοκράτορας.
- Τιβέριος άκμασε 659-681, συναυτοκράτορας.
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ Μέχρι τη δεκαετία του 1990, επικρατούσε η εσφαλμένη αντίληψη ότι ως Πωγωνάτος χαρακτηριζόταν ο Κωνσταντίνος Δ΄, γιος του Κώνστα Β'.
- ↑ John Julius Norwich, Byzantium: The Early Centuries, σελ. 316.
- ↑ https://www.jstor.org/stable/299119
- ↑ https://www.jstor.org/stable/1291324
- ↑ Riedel, Meredith (2018). Leo VI and the Transformation of Byzantine Christian Identity. Cambridge University Press. σ. 100
- ↑ Bury 1889, σ. 6
- ↑ Treadgold, Warren. (1997). A History of the Byzantine State and Society. Stanford University Press. σ. 312
- ↑ Browning 1992, σ. 45
- ↑ Pringle 1981, σ. 47
- ↑ Bennett, Judith M. (20 January 2010). Medieval Europe: a short history (11th ed.). McGraw-Hill. σ. 70
- ↑ "θὲς ἄλλῳ νὶκην", see Bury, John Bagnell (1889), A history of the later Roman empire from Arcadius to Irene, Adamant Media Corporation, 2005, σ. 290
- ↑ Cheetham, Nicolas. Mediaeval Greece. New Haven: Yale University Press, 1981
- ↑ Treadgold, Warren. Byzantium and Its Army: 284–1081. Stanford: Stanford University Press, 1995. σσ. 23-25, 72-73
- ↑ Grierson, Philip (1962). "The Tombs and Obits of the Byzantine Emperors (337–1042)". Dumbarton Oaks Papers. 16: 49–50.
Βιβλιογραφία
Επεξεργασία- Norwich, J.J. "Byzantium", Vol. I-The Early Years'
- Vasiliev, A. "History of the Byzantine Empire, 324–1453"
- Ostrogorsky, G. "History of the Byzantine State"
Δείτε επίσης
Επεξεργασία
| Προηγούμενος Ηρακλεωνάς |
Αυτοκράτορας του Βυζαντίου συναυτοκράτορες: Κωνσταντίνος Δ' (654-668) 641-668 |
Επόμενος Κωνσταντίνος Δ' |
 |
Αυτό το λήμμα σχετικά με τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία χρειάζεται επέκταση. Μπορείτε να βοηθήσετε την Βικιπαίδεια επεκτείνοντάς το. |