Βικιπαίδεια

Αντρώνι Ηλείας

οικισμός της Ελλάδας
(Ανακατεύθυνση από Αντρώνι)

Συντεταγμένες: 37°48′10″N 21°43′13″E / 37.80278°N 21.72028°E / 37.80278; 21.72028

Το Αντρώνι είναι ιστορικό κεφαλοχώρι στο οροπέδιο Φολόης κοντά στην Αρχαία Ολυμπία του Νομού Ηλείας. Διοικητικά ανήκει στον Δήμο Αρχαίας Ολυμπίας.[1]

Αντρώνι
Αντρώνι is located in Greece
Αντρώνι
Αντρώνι
Διοίκηση
ΧώραΕλλάδα
ΠεριφέρειαΔυτικής Ελλάδας
ΔήμοςΑρχαίας Ολυμπίας
Δημοτική ΕνότηταΛασιώνος
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμαΠελοποννήσου
ΝομόςΗλείας
Υψόμετρο620
δεδομένα

Τοποθεσία Επεξεργασία

Το Αντρώνι βρίσκεται κοντά στην Αρχαία Ολυμπία στον κεντρικό δρόμο Πάτρας - Τρίπολης (γνωστού σαν «111»), 60 χλμ. από την Πάτρα, 45 χλμ. από τον Πύργο και 50 χλμ. από την Αμαλιάδα, σε υψόμετρο 620 μέτρα.[2]

Ο δρόμος για το Αντρώνι, ξεκινώντας από την Πάτρα, περνά το δάσος της Κάπελης-Φολόης, το Πανόπουλο, τα Ζαχαρέικα, τη Σπαρτουλιά (που είναι καινούργιοι οικισμοί του Αντρωνίου) και φτάνει στην ένωση, όπου εκεί δεξιά στα 2,5 χλμ. βρίσκεται το χωριό.[2]

Αρχαία Ιστορία Επεξεργασία

Φολόη Επεξεργασία

Το Αντρώνι είναι χτισμένο στο οροπέδιο "Φολόη", το οποίο ονομάστηκε έτσι, γιατί εκεί ζούσε ο Κένταυρος Φόλος, πάνω σε μεγάλες απότομες χαράδρες, τις οποίες διασχίζουν από τη μια το Παλιοπόταμο με τα ρυάκια και τα πολλά πλατάνια, και από την άλλη το Κοκαλάκη ή Ομηρικός ποταμός Σελλήεις ή Πηνιακός Λάδωνας. Εκεί σχηματίζεται το φαράγγι γύρω από το Αντρώνι, που χαρακτηρίζεται ως οικότοπος μεγάλης ιστορικής και οικολογικής αξίας. Στο μέρος αυτό, ο Ηρακλής, κατά τη μυθολογία, έριξε δίχτυ για να πιάσει τον Ερυμάνθιο Κάπρο.[3][4]

Ακρώρεια Επεξεργασία

Γεωγραφικά, το Αντρώνι βρίσκεται στην Ακρώρεια (άκρα-όρος), περιοχή της Ηλείας στα σύνορα Αρκαδίας – Αχαΐας. Εκτεινόταν στο οροπέδιο «Φολόη» ανατολικά της Κοίλης Ίλιδας και βορειοανατολικά της Πισάτιδας. Περιλάμβανε και το δυτικό τμήμα της Αρκαδικής οροσειράς του Ερύμανθου (στον σημερινό Αστρά). Ανατολικό σύνορο της Ακρώρειας ήταν ο ποταμός Ερύμανθος.[5]

Λασιών Επεξεργασία

Η πιο ονομαστή και αξιόλογη πόλη της Ακρώρειας στην ιστορική ακμή της αρχαίας Ελλάδος ήταν ο Λασιών, απ' όπου έχει πάρει το όνομα ο νέος Δήμος Λασιώνος. Ο Λασιών ή, κατά τον Πολύβιο, Λασίων εκτεινόταν μεταξύ της Αγ. Παρασκευής, της Λακανάστας, της Κουμανέικης Γκούρας (θέση Κούτη), το Χάνι του Μπάμπη και το Καλιμάνι. Οι αρχαιότεροι κάτοικοι του ήταν οι Αχαιοί, οι οποίοι ήταν συγγενείς με τους Αρκάδες, τους Πελασγούς και τους Αιολείς. Ήταν αναμεμειγμένοι με τους Προέλληνες κατοίκους της περιοχής, καθώς και με άλλα ελληνικά φύλα. Αποτελούσαν τους Ομηρικούς Εποιούς.[6]

Πιθανότατα, η πόλη έχει πάρει το όνομα της από ένα μνηστήρα της Ιποδάμειας, το Λάσιο. Ο Όμηρος, ο Πολύβιος, ο Στράβωνας, ο Παυσανίας, ο Κούρτιος, καθώς και άλλοι περιηγητές, την αναφέρουν ως πόλη ή κράτος. Η φαντασία των αρχαίων Ελλήνων συνέδεσε την περιοχή με τους άθλους του Ηρακλή (Ερυμάνθειος Κάπρος), με τη θεά Άρτεμη και τις Δρυάδες νύμφες, τους μυθικούς Κενταύρους και τη μητέρα τους, Νεφέλη.[7]

Την πόλη την κατάστρεψε ο Φίλιππος Ε' το 219 π.Χ.. Πέρασε στην εξουσία των Αχαιών, ξαναχτίστηκε πάλι και το 397 τη λεηλάτησαν και την κατέστρεψαν οι Γότθοι με αρχηγό τον Αλάριχο. Αυτός κυνηγήθηκε αργότερα από τον στρατηγό Στηλίχωνα του δυτικού Ρωμαϊκού κράτους, όπου κρύφτηκε μαζί με τους στρατιώτες του στο δάσος και στις σπηλιές γύρω από το σημερινό Αντρώνι. Ο Θεοδόσιος Β' (408-450) μπροστά στις μεγάλες συμφορές και την εξαθλίωση αναγκάστηκε να τους απαλλάξει από μέρος των φόρων.

Η ολική καταστροφή ήλθε τον 6ο αιώνα (522), με το μεγάλο σεισμό που συγκλόνισε την Ηλεία και την Αχαΐα.[5]

Αρχαιολογικά ευρήματα Επεξεργασία

Σήμερα σώζονται ίχνη των τειχών στη θέση Κούτη (Μεγαλοπρεπές Παλιόκαστρο) μεταξύ Κούμανι και Αντρώνι, που ανακάλυψε πρώτος ο Welker το 1842. Ερείπια κτισμάτων, κομμάτια κιόνων, τάφοι, εκ των οποίων ένας λεγεται πως ήταν του Κένταυρου Φόλου, πήλινα αγγεία και ένα αρχαίο νεκροταφείο βρέθηκαν στην περιοχή. Η πόλη υδρευόταν από τις πηγές του Κροϊφύκου και το Καλιμάνι, όπου βρέθηκαν πήλινοι αγωγοί. Σε ολόκληρη την περιοχή βρίσκονται παντού αρχιτεκτονικά μέλη, θραύσματα επιγραφών, αγάλματα, αγγεία καθώς και μικρά ευρήματα. Επίσης, βρίσκονται διάσπαρτα νομίσματα από πολλές πόλεις της Ελλάδος και των Συρακουσών (Αλεξανδρινά, Ρωμαϊκά, Κωσταντινάτα κ.α.) λόγω των επισκεπτών, από όλον τον τότε γνωστό κόσμο, των Ολυμπιακών Αγώνων. Πάνω στα ερείπια της αρχαίας πόλης χτίστηκε αργότερα ο Φράγκικος Πύργος. Θαμμένος υπάρχει ένας σημαντικός πολιτισμός με ιστορία, ωστόσο οι γεωγράφοι περιηγητές και οι νεότεροι ιστορικοί και αρχαιολόγοι έστρεψαν την προσοχή τους κυρίως στη γειτονική Ολυμπία και την Ήλιδα.[8]

Ονομασία Επεξεργασία

Οι κάτοικοι του Αντρωνίου προέρχονται κυρίως από την αρχαία πόλη Λασιών, όπου μετακινήθηκαν μετά την καταστροφή της στη θέση που είναι τώρα, καθώς και από κυνηγημένους Έλληνες αγωνιστές από Φράγκους, Βυζαντινούς και Τούρκους κατακτητές. Η σημερινή του θέση επιλέχθηκε, γιατί εκεί ήταν ένα φυσικό Οχυρό (Άντρο), από όπου πιθανότατα πήρε και το όνομά του. Χτίστηκε ανάμεσα σε δύο απότομες δασώδεις χαράδρες με τρεις δύσκολες διαβάσεις και πολλές σπηλιές γύρω (του Κουταλιανού, του Στούπα, του Κλαπανάρη κ.ά.).[9]

Μεσαιωνική Ιστορία Επεξεργασία

Δημιουργία του χωριού Επεξεργασία

Το ορεινό συγκρότημα της Ηλείας γύρω από το Αντρώνι καταλήφθηκε από Σλαβικά φύλα (Εζερίτες), που ήταν ποιμενικός και νομαδικός λαός, το 746-783 μ.Χ. Ο χρόνος ίδρυσης του Αντρωνίου δεν είναι γνωστός. Ωστόσο υπάρχουν στοιχεία από τα οποία προκύπτει ότι υπήρχε πριν το 1200 μ.Χ.[10]

Τουρκοκρατία Επεξεργασία

Στη διάρκεια της πρώτης περιόδου από το 1204 έως το 1460 είναι υποταγμένο στα δύο ανταγωνιστικά κρατίδια του Φράγκικου Πριγκιπάτου και του Βυζαντινού Δεσποτάτου. Η δεύτερη φάση αρχίζει με την Οθωμανική κυριαρχία το 1460 που ονομάζουμε πρώτη Τουρκοκρατία και τελειώνει το 1685. Στην απογραφή που έκαναν το 1462 οι Τούρκοι μετά την κατάληψη της Πελοποννήσου, κατέγραψαν στο χωριό 12 ενήλικες.[3]

Το Αντρώνι έγινε ευρύτερα γνωστό για τις μάχες που έδωσε με τους Τουρκαλβανούς του Λάλα. Στην τριακονταετή κατοχή από τους Ενετούς (1685-1715) και συγκεκριμένα στην απογραφή (GRIMANI) το 1700, αναφέρεται με λατινικά στοιχεία σαν "ANDRONI" με πληθυσμό 60 κατοίκους: 13 οικογένειες, 17 άντρες, 19 γυναίκες, 6 αγόρια και 18 κορίτσια έως δεκάξι χρόνων.[3]

Σημειώνεται ότι στην απογραφή των Τούρκων το 1462 και των Ενετών το 1700, οι περισσότεροι κάτοικοι δεν απεγράφησαν.

Νεώτερη και Σύγχρονη Ιστορία Επεξεργασία

Ελληνική επανάσταση Επεξεργασία

Τα ζοφερά σπήλαια, αι δυσανάβατοι ακρώρειoι, οι απότομοι βράχοι ήταν τα μόνα ασφαλή κατοικητήρια των, το χώμα δε πολλάκις στρωμνή και τροφή τα άγρια χόρτα. Εφονεύοντο, ηχμαλωτίζοντο, ελαφυρογωγούντο, καταστρέφετο η Πατρίς των, αλλά δεν επροσκύνουν...[11]

Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας οι Αντρωναίοι μαζί με τα γειτονικά χωριά Κούμανι και Γιάρμενα έδωσαν μεγάλες μάχες στην άγρια χαράδρα που τα χωρίζει. Περίφημοι είχαν γίνει οι στίχοι: "Κούμανι και Αντρώνι ο Θεός να σε γλιτώνει" μεταξύ των Τουρκαλβανών που πλησίαζαν τα χωριά για να συλλέξουν τους φόρους. Αυτό φαίνεται και από τη θέση "Ανάθεμα" στη Σπαρτουλιά κάτω από τα αλώνια, όπου έχει στηθεί ένας σωρός από πέτρες, όπου βρίσκεται νεκρός ο "Μπέργιος" ή Βέριος, προδότης που μάζευε τη Δεκάτη (φόρος).[12]

Το Αντρώνι λόγω της θέσης του ήταν ένα μικρό "Σούλι" με πολλά σπήλαια τριγύρω του. Ένα εξ’ αυτών, που κατέρρευσε το 1953 (σεισμός Κεφαλλονιάς), χωρούσε μέσα 1000 άτομα. Τα πέτρινα σπίτια ήταν φτιαγμένα φρούρια με φαρδιά τοιχία και πολεμίστρες: το τελευταίο κατεδαφίστηκε το 1982.[5]

Στο χωριό φιλοξενήθηκαν ο πατέρας του Οδυσσέα Ανδρούτσου, Γεώργιος, κυνηγημένος από τη Μάνη, ο αρχικλέφτης Ζαχαριάς, ο Αρβανίτης αποστάτης των Τούρκων Αλί Φαρμάκης και πολλοί άλλοι.[5]

Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821, στην περιοχή του Αντρωνίου, στρατοπέδευαν διάφορα σώματα Ελλήνων. Ένα εξ’ αυτών με αρχηγό τον Καπετάν Γιώργη Γιαννιά (Γιαννόπουλο) ακολουθούμενος από 100 παλικάρια συγκρούστηκε στις 27 Μαΐου 1821 με 1500 Τουρκολαλαίους στα στενά του Κατσαρού. Η φθορά που επέφερε στον εχθρό ήταν 120 Τούρκοι. Πολλά δημοτικά τραγούδια εξύμνησαν τον ηρωισμό του, ενώ κοντά στη θέση που έγινε η μάχη στο Αντρώνι (Σπαρτουλιά) έχει στηθεί μνημείο προς τιμήν του.[5]

Ο Κανέλος Παπαδόπουλος γεννήθηκε στο Αντρώνι το 1793 έλαβε μέρος με 40 παλικάρια στις μάχες του Πούσι, των Πατρών, του Μεσολογγίου, καθώς και σε άλλες, όπως επίσης και ο κλεφτοκαπετάνιος Νικόλαος Κλαπανάρης, που έλαβε μέρος στις μάχες του Πούσι, των Πατρών, του Μεσολογγίου, της Τριπολιτσάς, των Αθηνών κτλ. Ο Παναγιώτης Πανούτσος σκοτώθηκε στο Κούμανι το 1821 (πριν τη μάχη του Πούση) στη θέση Λακαντρωνιώτη, επίσης ο Λίβανος και άλλοι.[5]

Στο Αντρώνι κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας δεν αναφέρονται άρχοντες, κοτσαμπάσηδες, δραγουμάνοι, προύχοντες. Η συνεισφορά του χωριού στον Αγώνα του 1821 ήταν πολύ σημαντική: Φούντωσε γρήγορα το κλέφτικο και οι κάτοικοι βγήκαν στα λαγκάδια, στις σπηλιές και στα βουνά. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης:[4][13]

Σεβαστέ μου πάτερ [...] οι Διβρηαίοι έδωσαν λόγον προσκυνισμού και ετελείωσαν τας συμφωνίας των, ομοίως και όλα τα χωριά της Κάπελης εκτός Κουμαναίων και Αντρωναίων

Α' Π.Π. - Μικρασιατική Εκστρατεία - Β' Π.Π. Επεξεργασία

Στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και στη Μικρά Ασία πολέμησαν και χάθηκαν πολλοί Αντρωναίοι. Κατά τη Μικρασιατική καταστροφή άλλοι σκοτώθηκαν, άλλοι αγνοούνται και άλλοι πιάστηκαν αιχμάλωτοι, με αποτέλεσμα να γυρίσουν στο τόπο τους μετά από 3-7 χρόνια.

Από τους πενήντα που πολέμησαν στα Αλβανικά βουνά, δέκα περίπου κάτοικοι του χωριού έχασαν τη ζωή τους και πολλοί τραυματίστηκαν στον Αγώνα του ’40. Άλλοι πενήντα πολέμησαν στο Ρούπελ.

Μεταπολεμικά χρόνια Επεξεργασία

Το Αντρώνι γύρω στο 1940 και κατά τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια ήταν ένα από τα μεγαλύτερα χωριά της περιοχής με μεγάλη αφθονία σε σιτηρά, όταν οι γύρω περιοχές πεινούσαν. Καλλιεργούσαν τα χωράφια στα βουνά, των οποίων το πέτρωμα ήταν πλούσιο σε άλατα. Η παραγωγή ήταν μεγάλη, γι' αυτό ανέβαιναν από τον κάμπο πάνω από 150 άλογα για να βοηθήσουν στο αλώνισμα που διαρκούσε δεκαπέντε μέρες.[9]

Το χωριό είχε πολλούς τεχνίτες: μαραγκούς, χτίστες, σαμαράδες, βαρελάδες, καλανζήδες, χαλικιάδες (γύφτους), αροτροποιούς, τσαγγαράδες, φραγκοράφτες. Είχε επίσης αγωγιάτες, γυρολόγους (με κρεμασμένη τη βαντάκα), δραγάτες (Σκούρκος, ο φόβος των παιδιών) και καλλιτέχνες με κλαρίνα, βιολιά, κιθάρες και λαούτα. Κάθε σπίτι είχε και τον ξύλινο αργαλειό, στον οποίο εργάζονταν οι γυναίκες. Ξεχωριστή θέση κατείχε και η πρακτική ιατρική, ενώ στις αρχές του 1900 εγκαταστάθηκε στο Αντρώνι ο πρώτος γιατρός της ορεινής Ηλείας, Κωνσταντίνος Κανελόπουλος.[9]

Μετά το 1960 άρχισε η μεγάλη μετανάστευση των κατοίκων προς το εξωτερικό (Αμερική, Αυστραλία, Καναδά) και αργότερα στην Ευρώπη (Γερμανία) και στις πόλεις της Ελλάδας (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Πύργος, Τρίπολη).[14]

Ασχολίες των κατοίκων Επεξεργασία

Οι κάτοικοι του Αντρωνίου ασχολούνται κυρίως με την κτηνοτροφία (πρόβατα, γίδια και λίγα γουρούνια), πτηνοτροφία, λίγοι με τη μελισσοκομία, τις αγροτικές εργασίες κ.ά. Τελευταία, με την είσοδο του τρεχούμενου νερού από την Κρέσοβα αυξήθηκε και η καλλιέργεια ζαρζαβατικών. Ακόμα, η περιοχή φημίζεται για τα καλά κρέατα, τα κυνήγια, τα τυροκομικά προϊόντα και το κοκκινέλι. Από την Άνοιξη μέχρι και τον Οκτώβριο υπάρχει πλούσια βλάστηση των δέντρων και των άγριων φυτών. Ο ήλιος ανατέλλει από τα Γορτυνιακά βουνά, περνάει πάνω από την Κάπελη και καταδύεται στο Ιόνιο Πέλαγος.[4]

Το Αντρώνι συνορεύει βόρεια με το Κακοτάρι, τα Τσίπιανα και την Αγία Κυριακή (Κερτίζα), ανατολικά με την Αμυγδαλή (Μπαρμπότα Δίβρης) του Δήμου Λαμπείας, νότια με τη Φολόη και το Κούμανι, δυτικά με την Αγ. Τριάδα και τα χωριά του Δήμου Πηνείας (Πρόδρομο, Άγναντα,Πρινάρι) και νοτιοδυτικά με την Καρυά.[4]

Αξιοθέατα-Μνημεία Επεξεργασία

Τα ποτάμια, οι χαράδρες, οι πηγές, οι καταρράχτες, οι σπηλιές, το άφθονο πράσινο και οι αγραπιδιές, οι κερασιές, οι καστανιές και οι καρυδιές συνθέτουν το περιβάλλον του χωριού. Χαρακτηριστικά είναι τα πετρόχτιστα σπίτια, η πλατεία στο κέντρο του χωριού με τα παραδοσιακά καφενεία, το σχολείο φτιαγμένο από δωρεά του Αντρέα Συγγρού σε νεοκλασικό αρχιτεκτονικό ρυθμό, η πέτρινη εκκλησία του Αγ. Κωνσταντίνου, χτισμένη το 1895 και ο Βυζαντινός Ναός των Αγ. Αναργύρων με τις τοιχογραφίες του. Η νεότερη παράδοση αναφέρει πως ήταν ασκητής ενός μοναχός ονόματι Ανδρόνικος, από τον οποίο ίσως προέρχεται και το όνομα του χωριού.[9]

Μια από τις τοιχογραφίες της εκκλησίας είναι και ο Άγιος Σκύλος Αντρωνίου (κυνοκέφαλος Άγιος Χριστόφορος). Αναπαριστά έναν Άγιο με κεφάλι κυνηγόσκυλου της περιοχής και σώμα ανθρώπου. Δίπλα του, επίσης, υπάρχει μία άγνωστη στην ορθόδοξη και την καθολική εκκλησία αγιογραφία με το τίτλο «Κυνο-βιάρχης». Φαίνεται ότι ο ναός ήταν αρχαίο εκτροφείο σκύλων, οι οποίοι εξασφαλίζοντας τροφή στους κατοίκους, τους αγιοποίησαν. Πιθανότατα όμως μπορεί να χτίστηκε πάνω σε προϋπάρχοντα ναό, σε αρχαίο νεκροταφείο. Περισσότερα δεν είναι γνωστά από την πανεπιστημιακή κοινότητα και το κράτος, ωστόσο το μνημείο έχει χαρακτηριστεί ως βυζαντινή αρχαιότητα.[9]

Άλλα αξιοθέατα Επεξεργασία

  • Το μυκηναϊκό νεκροταφείο 50 θαλαμοειδών ταφών στη θέση Παλιομποκοβίνα στα σύνορα Αντρωνίου (Χάνι Πανόπουλου) και Μποκοβίνας (Αγ. Τριάδα).
  • Το σπήλαιο με τους σταλακτίτες πάνω από το ποτάμι στη διαδρομή για το φαράγγι του Αντρωνίου, αγνώστου ηλικίας.
  • Το δρυοδάσος της Κάπελης στο Αντρώνι, στο Κούμανι και στη Γιάρμενα, στο Οροπέδιο Φολόη. Η περιβαλλοντική ποιότητα του δάσους και γενικά της περιοχής επιβεβαιώνεται από την αξιολόγηση της ως σημαντικής περιοχής για τα πουλιά της Ελλάδας (ΣΠΠΕ).

Φαράγγι Αντρωνίου Επεξεργασία

Το Φαράγγι Αντρωνίου βρίσκεται 500 περίπου μέτρα χαμηλότερα από το επίπεδο του χωριού. Περικλείεται από τις δυο επιβλητικές και απότομες χαράδρες που τις διασχίζουν ο Ομηρικός Σελλήεις από τη μία και το Παλιοπόταμο από την άλλη. Κατά την πεζοπορία, παρατηρεί κανείς εγκαταλειμμένους νερόμυλους, το σπήλαιο με τους σταλακτίτες και διάφορα πλατύφυλλα και αειθαλή δένδρα.[15]

Στην πλούσια πανίδα του Φαραγγιού ανήκουν πολλά είδη πουλιών και ζώων. Από ορνιθολογική άποψη, η περιοχή παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον κυρίως λόγω του χρυσαετού και του λευκονώτη. Τα περισσότερα είδη ζώων και πουλιών της περιοχής προστατεύονται από διεθνείς συνθήκες. Πριν 50 χρόνια υπήρχαν ακόμη αγριόχοιροι, ζαρκάδια και ελάφια. Εδώ κυνηγούσε ο Ξενοφώντας, όταν ήταν εξόριστος στο Σκιλλούντα.[16]

Κάθε χρόνο τον Αύγουστο διοργανώνεται το πανελλήνιο πέρασμα στο φαράγγι με τη συμμετοχή εκατοντάδων ορειβατών και πεζοπόρων.

Δημοτικό διαμέρισμα Αντρωνίου Επεξεργασία

Το Δημοτικό διαμέρισμα Αντρωνίου βρίσκεται στο Δήμο Λασιώνος του Νομού Ηλείας[17]. Αριθμεί ως δημοτικό διαμέρισμα 573 κατοίκους με βάση την πληθυσμιακή απογραφή του 2011 ενώ το Αντρώνι ως οικισμός είχε 274.[18]

Σπαρτουλιά Επεξεργασία

Για τον οικισμό διαβάστε το κυρίως άρθρο Χάνια Σπαρτουλιά Ηλείας

Η Σπαρτουλιά ή και Χάνια Σπατουλιά είναι συνοικισμός του Αντρωνίου με 46 κατοίκους. Βρίσκεται πάνω στην Ε.Ο. 111 στη διασταύρωση προς τα ορεινά χωριά του Δήμου. Για να θυμίζει τη μάχη του Κατσαρού που έδωσε ο Καπετάν Γιώργης Γιαννιάς με τους Τουρκολαλαίους στις 27-05-1821 έχει στηθεί στη Σπαρτουλιά, μνημείο προς τιμήν του.[19]

Κατσαρού Επεξεργασία

Βρίσκεται στις πηγές του Πηνειού μεταξύ Σπαρτουλιάς και Ζαχαρέικων. Εδώ έπεσε και ετάφη ο Γιώργης Γιανιάς με τα 12 παλικάρια του στη μεγάλη μάχη που έδωσε, με τους Τουρκαλβανούς του Λάλα. Από εδώ περνούσε και το Ολυμπιακό μονοπάτι που οδηγούσε στην Αρχαία Ολυμπία.[20]

Ζαχαραίικα Επεξεργασία

Για τον οικισμό διαβάστε το κυρίως άρθρο Άγιος Γεώργιος Αντρωνίου Ηλείας

Τα Ζαχαραίικα βρίσκονται μεταξύ Κατσαρού και Πανόπουλου κοντά στην Ε.Ο. 111. Επίσημα ονομάζεται Άγιος Γεώργιος. Στην απογραφή του 2011 είχε 37 κάτοικους.[21]

Χάνι Πανόπουλου Επεξεργασία

Για τον οικισμό διαβάστε το κυρίως άρθρο Πανόπουλος Ηλείας

Έχει 216 κατοίκους και είναι οικισμός της Κοινότητας Αντρωνίου. Με τη δημιουργία των νέων δήμων (σχέδιο Καποδίστρια) ανήκει στο Δ.Δ. Αντρωνίου που υπάγεται στο Δήμο Λασιώνος του Νομού Ηλείας. Έκτοτε έγινε έδρα του ομώνυμου Δήμου[22].

Βρίσκεται μέσα στο κατάφυτο δάσος του οροπεδίου Φολόης επί της εθνικής οδού Πάτρας - Τρίπολης («111») και του δρόμου που οδηγεί στον Πύργο. Απέχει περίπου 60 χιλιόμετρα από την Πάτρα, 109 χιλιόμετρα από την Τρίπολη και 39 χιλιόμετρα από τον Πύργο και 41 χιλιόμετρα την Αρχαία Ολυμπία.[23]

Η ονομασία είναι ανθρωπωνυμικό και προέρχεται από το επίθετο κατοίκου του γειτονικού Αντρωνίου ο οποίος είχε φτιάξει, ήδη πριν το 1821, χάνι στην περιοχή.[24]

Αρχικά, η περιοχή χρησίμευε ως κατάλυμα για βοσκούς από κατοίκους του Αντρωνίου. Παράλληλα λειτουργούσε, ήδη πριν το 1821, το γνωστό χάνι Πανόπουλου για τη διευκόλυνση των διερχομένων. Αργότερα δημιουργήθηκε οικισμός, κυρίως από κατοίκους του Αντρωνίου και των γύρω χωριών.[25]

Σήμερα το Πανόπουλο αναπτύσσεται σημαντικά με μεγάλα καταστήματα, δημόσιες υπηρεσίες και επιχειρήσεις.

Δημογραφική εξέλιξη Επεξεργασία

Η δημογραφική εξέλιξη του οικισμού στον 21ο αιώνα είναι η εξής:

Μόνιμος [26][27][28]
Έτος Πληθυσμός
1991 378 (721)
2001 324 [29] (673)
2011 274 [18] (573)
Πραγματικός (de facto) [30][31][32]
Έτος Πληθυσμός
1961 585 (916)
1971 474 (911)
1981 389 (832)
1991 376 (735)
2001 397 (802)
2011 278 (575)

(σε παρένθεση ο πληθυσμός της τοπικής κοινότητας)

Φωτογραφίες Επεξεργασία

  •  
    Το σχολείο του Αντρωνίου Ηλείας
  •  
    Τοιχογραφία από το Ναό των Αγ. Αναργύρων, εντός του νεκροταφείου του Αντρωνίου Ηλείας. Ο Άγιος Χριστόφορος ο Ρέπροβος, απεικονίζεται με κεφάλι σκύλου (στη μέση), κρατώντας στο δεξί του χέρι έναν σταυρό.
  •  
    Κεντρικός οδικός άξονας του Αντρωνίου Ηλείας
  •  
    Κοιμητήριο Αντρωνίου Ηλείας
  •  
    Ναός Αγίων Αναργύρων, Αντρώνι Ηλείας
  •  
    Πέτρινη εκκλησία του Αγ. Κωνσταντίνου, στο Αντρώνι Ηλείας, χτισμένη το 1895

Δείτε επίσης Επεξεργασία

Παραπομπές και υποσημειώσεις Επεξεργασία

  1. ↑ Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Αντρωνίου Ηλείας. eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 09/04/2018.
  2. ↑ 2,0 2,1 «Αντρώνι». Δήμος Αρχαίας Ολυμπίας | Επίσημη Ιστοσελίδα Δήμου. Ανακτήθηκε στις 5 Νοεμβρίου 2020. 
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 «Κώστας Τζαβάρας-Βουλευτής Ν.Ηλείας / - Ανδρώνι». www.k-tzavaras.gr. Ανακτήθηκε στις 5 Νοεμβρίου 2020. 
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 «Antroni - Θέση - Ιστορία». www.antroni.gr. Ανακτήθηκε στις 5 Νοεμβρίου 2020. 
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 «Antroni - Αντρώνι 6ος μ.χ ως σήμερα». www.antroni.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Οκτωβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 5 Νοεμβρίου 2020. 
  6. ↑ «Ορεινοί Δήμοι της Πελοποννήσου». www.erymanthos.eu. Ανακτήθηκε στις 5 Νοεμβρίου 2020. 
  7. ↑ Πίνδαρος (1817). Carmina cum lectionis varietate et adnotationibus: cum lectionis varietate et adnotationibus. Ghent University: F. C. G. Vogel. σελ. 196. 
  8. ↑ Χαράλαμπου Σ. Παπαγιάννη, Το Κούμανι Ηλείας, σελ. 76-78.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 «Αξιολόγηση, αναθεώρηση και εξειδίκευση πλαισίου χωροταξικού σχεδιασμού και αειφόρου ανάπτυξης περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας» (PDF). Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, Διεύθυνση Χωροταξίας. 
  10. ↑ «Antroni - Ορεινή, Μοστενίτσα». www.antroni.gr. Ανακτήθηκε στις 5 Νοεμβρίου 2020. 
  11. ↑ Σπυρίδων Τρικούπης, Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης, Τόμος Δ΄, Κεφ. ΞΗ΄, σελ. 177.
  12. ↑ «Κούμανι». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Δεκεμβρίου 2010. Ανακτήθηκε στις 6 Ιανουαρίου 2009. 
  13. ↑ Τάκη Σταματόπουλου, Οι τουρκοπροσκυνημένοι και ο Κολοκοτρώνης, σελ. 56-57.
  14. ↑ Χασιώτης, Ιωάννης Κ (2006). «Οι Έλληνες στη Διασπορά, 15ος - 21ος αιώνας» (PDF). 
  15. ↑ «Αφιέρωμα: Φαράγγι Αντρωνίου». ΗΛΕΙΑ.news. 26 Σεπτεμβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 5 Νοεμβρίου 2020. 
  16. ↑ ἐν δὲ τῷ ἐν Σκιλλοῦντι χωρίῳ καὶ θῆραι πάντων ὁπόσα ἐστὶν ἀγρευόμενα θηρία[...] Ξενοφώντα Κύρου Ανάβασις, Βιβλίο Ε', κεφ. 3,8.
  17. ↑ Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Κοινότητας Αντρωνίου Ηλείας. eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 09/04/2018.
  18. ↑ 18,0 18,1 ΕΛ.ΣΤΑΤ. - Μόνιμος πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2011
  19. ↑ «Χάνια Σπαρτουλιά ΗΛΕΙΑΣ, Δήμος ΑΡΧΑΙΑΣ ΟΛΥΜΠΙΑΣ | buk.gr». buk.gr. Ανακτήθηκε στις 5 Νοεμβρίου 2020. 
  20. ↑ Χρυσανθόπουλος, Φώτιος (1996). Πελοποννήσιοι αγωνιστές του 1821. Νικηταρά απομνημονεύματα. Αθήνα: Βεργίνα. ISBN 960-82803-7-0. 
  21. ↑ «Ελληνική απογραφή 2011 (de facto)/Περιφερειακή Ενότητα Αρκαδίας - Βικιθήκη». el.wikisource.org. Ανακτήθηκε στις 5 Νοεμβρίου 2020. 
  22. ↑ Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Δήμου Λασιώνος. eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 09/04/2018.
  23. ↑ Χάρτες Google. Ανακτήθηκε: 09/04/2018.
  24. ↑ Κώστας Παπαντωνόπουλος, «Πανόπουλο, Χάνι Πανόπουλου, Παναίικα». antroni.gr. 8 Ιουνίου 2014. Ανακτήθηκε: 09/04/2018.
  25. ↑ «Antroni - Πανόπουλο, Χάνι Πανόπουλου, Παναίικα». www.antroni.gr. Ανακτήθηκε στις 5 Νοεμβρίου 2020. 
  26. ↑ https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_2011_monimos.pdf
  27. ↑ https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_2001_monimos.pdf
  28. ↑ https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_1991_monimos.pdf
  29. ↑ Ε.Σ.Υ.Ε. - Μόνιμος Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001
  30. ↑ ΠΛ 3:334
  31. ↑ ΠΛΜ 10:67
  32. ↑ Σφάλμα αναφοράς: Σφάλμα παραπομπής: Λανθασμένο <ref>. Δεν υπάρχει κείμενο για τις παραπομπές με όνομα https://www.statistics.gr/2011-census-pop-hous.

Πηγές Επεξεργασία

  • Αποτελέσματα της Απογραφής Πληθυσμού-Κατοικιών 2011 που αφορούν στο Μόνιμο Πληθυσμό της Χώρας, Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας, τχ. 2ο, φ. 3465 (28 Δεκεμβρίου 2012).
  • Ε.Σ.Υ.Ε. - Μόνιμος Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001, Αθήνα 2004. ISBN 960-86704-8-9.
  • Γράμμα του Γενναίου Κολοκοτρώνη προς τον πατέρα του Γέρο του Μοριά.
  • Διονυσίου Κόκκινου, Η Ελληνική επανάστασις, 6ος τόμος, σελ. 120.
  • Χαράλαμπου Σ. Παπαγιάννη, Το Κούμανι Ηλείας, σελ. 76-78.
  • Τάκη Σταματόπουλου, Οι τουρκοπροσκυνημένοι και ο Κολοκοτρώνης, σελ. 56-57.
  • Ηλίας Παν. Τουτούνης - Κώστας Παπαντωνόπουλος, Γιάννης και Γιώργης Γιαννιάς. Οι σταυραετοί του Ωλενού, Εκδόσεις Κοκλάκι, Αμαλιάδα 2010.
  • Σπυρίδων Τρικούπης, Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης, Τόμος Δ΄, κεφ. ΞΗ΄, σελ. 177.
  • Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, 1995, 2006 (ΠΛΜ)
  • Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς, 1963 (ΠΛ)

Δικτυογραφία Επεξεργασία

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία

Σημείωση Επεξεργασία

  • Η αρχική έκδοση/μορφή του λήμματος προήλθε από την ιστοσελίδα www.antroni.gr του Κώστα Παπαντωνόπουλου.
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αντρώνι_Ηλείας&oldid=10131653"