Βικιπαίδεια

Γαλάτιστα

Κωμόπολη της Χαλκιδικής
(Ανακατεύθυνση από Α.Ο. Γαλάτιστας)

Συντεταγμένες: 40°28′2″N 23°16′50″E / 40.46722°N 23.28056°E / 40.46722; 23.28056

Η Γαλάτιστα είναι κωμόπολη και έδρα της Δημοτικής Ενότητας Ανθεμούντα του Δήμου Πολυγύρου, στην Περιφερειακή Ενότητα Χαλκιδικής. Έχει πληθυσμό 3.537 κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2011[1] και απέχει 28 χιλιόμετρα από τον Πολύγυρο.

Γαλάτιστα
Γαλάτιστα is located in Greece
Γαλάτιστα
Γαλάτιστα
Διοίκηση
ΧώραΕλλάδα
Πληθυσμός
Μόνιμος2.402
Έτος απογραφής2021
Πληροφορίες
Ταχ. κώδικας630 73
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Γεωγραφία

Επεξεργασία

Η Γαλάτιστα βρίσκεται χτισμένη στα βορειοδυτικά όρια της Περιφερειακής Ενότητας Χαλκιδικής στα όρια με την Περιφερειακή Ενότητα Θεσσαλονίκης. Είναι τοποθετημένη στις νότιες πλαγιές του όρους Προφήτη Ηλία, παρακλαδιού του Χορτιάτη, σε στρατηγική θέση που συνδέει τις πόλεις τις Κεντρικής Μακεδονίας με την ορεινή Χαλκιδική. Απέχει 40 χλμ. από το κέντρο της Θεσσαλονίκης και 23 χλμ. από τον Πολύγυρο. Κάτω από την κωμόπολη είναι απλωμένη η κοιλάδα του Ανθεμούντα με τον ομώνυμο ποταμό, που καταλήγει στον Θερμαϊκό Κόλπο.

Ονομασία

Επεξεργασία

Η επικρατέστερη εκδοχή για την προέλευση του ονόματος της κωμόπολης περιέχεται σε αναφορά του Επισκόπου Αρδαμερίου Ιωακείμ το 1918, ότι η ονομασία της κωμόπολης προέρχεται από το Πύργο της Γαλάτιστας, ο οποίος χτίστηκε από τους Ενετούς σε στρατηγική θέση ώστε να ελέγχεται η περιοχή τον 14ο-15ο αιώνα. Η τοπική παράδοση ιστορεί πολλούς μύθους πάνω στην προέλευση του ονόματος του πύργου, που περιλαμβάνει ιστορικά ή μυθικά πρόσωπα της Ελληνικής Μυθολογίας μέχρι τους βυζαντινούς χρόνους. Η παλιότερη μαρτυρία που σχετίζεται με την περιοχή της Γαλάτιστας βρίσκεται σε κώδικα της Μονής Μεγίστης Λαύρας του Αγίου Όρους, που εκδόθηκε στις 14 Μαρτίου του 897.[2]

Διοικητικές και πληθυσμιακές μεταβολές

Επεξεργασία

Το 1918 συστήνεται για πρώτη φορά η κοινότητα Γαλάτιστας του Νομού Θεσσαλονίκης και προσαρτάται σε αυτήν ο οικισμός Αβανλήδες. Το 1924, με τη δημιουργία του Νομού Χαλκιδικής, η Γαλάτιστα αποτελεί κοινότητά της. Το ίδιο έτος προσαρτώνται στην κοινότητα Γαλάτιστας, οι οικισμοί της Αγίας Παρασκευής, του Δοβαντζή και του Γαλαρινού, που μέχρι τότε ανήκαν στην κοινότητα Βασιλικών. Σε διάστημα μόλις τριών ημέρων, αλλάζει η απόφαση για την κοινότητα Δοβαντζή και προσαρτάται στην κοινότητα Κρήνης ενώ η Μονή Αναστασίας αποσπάται και τελικά προσαρτάται στην κοινότητα Γαλατιστας. Ένα χρόνο αργότερα, το 1925, ο οικισμός Αγίας Παρασκευής επαναπροσαρτάται στην κοινότητα Βασιλικών. Το 1928 μετονομάζεται οι Αβανλήδες σε Πρινοχώρι, όπως και ο οικισμός Γαλάτιστας σε Ανθεμούς της κοινότητας Ανθεμούντος. Το ίδιο έτος αναγνωρίζεται ως οικισμός η Αγία Αναστασία μέχρι το 1940 που καταργείται. Το 1991 επαναδημιουργείται ο οικισμός Αγία Αναστασία, ενώ αναγνωρίζεται ως οικισμός, ο οικισμός Κουρτσόγλου. Το 1997 με το σχέδιο Καποδίστριας, η Γαλάτιστα αποτελεί έδρα του δήμου Ανθεμούντος μέχρι το 2011, όπου στο πλαίσιο του σχεδίου Καλλικράτης όλος ο Δήμος Ανθεμούντος, εντάσσεται ως δημοτική ενότητα στον Δήμο Πολυγύρου.[3]

Διαμερίσματα Γαλάτιστας

Επεξεργασία

Η Δημοτική Κοινότητα με έδρα τη Γαλάτιστα, περιλαμβάνει 5 οικισμούς, που στο σύνολό τους έχουν πληθυσμό 2.974 κατοίκους (Απογραφή 2001). Οι οικισμοί αυτοί είναι:

  • η Γαλάτιστα, [ 2.662 ]
  • η Αγία Αναστασία [ 101 ]
  • ο Κιουρκτσόγλου [ 152 ]
  • η Μονή Αγίας Αναστασίας Φαρμακολυτρίας [ 45 ]
  • το Πρινοχώρι [ 14 ].

Πληθυσμιακές μεταβολές

Παρά τη μείωση του πληθυσμού που παρατηρείται από τις αρχές του 20ου αιώνα, παρατηρείται τα τελευταία χρόνια αύξηση του πληθυσμού λόγω της ανάπτυξης της εντατικής κτηνοτροφικής και αγροτικής οικονομίας. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται σημαντική οικιστική ανάπτυξη που οδηγεί στην ανάγκη επέκτασης του σχεδίου πόλης.[4]

Έτος Κάτοικοι
1913 3.510
1920 2.934[5]
1928 2.904[6]
1940 2.961[7]
1951 2.914
1961 2.806
1971 2.436
1981 2.155
1991 2.711[8]
2001 2.974
2011 2.537

Ιστορία

Επεξεργασία

Αρχαιότητα

Επεξεργασία
 
Η πιθανή θέση της αρχαίας πόλης Ανθεμούς εμφανίζεται σε αυτόν τον ιστορικό χάρτη στη θέση της Γαλάτιστας

Στην περιοχή της Γαλάτιστας, εντοπίζονται προϊστορικές εγκαταστάσεις και μεταγενέστερες στις θέσεις Αγία Παρασκευή, Αγία Τριάδα και Καρακόλι.[9] Κοντά στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, πιστεύεται ότι βρισκόταν η αρχαία πόλη Ανθεμούς, που υπήρξε πρωτεύουσα της ομώνυμης ιστορικής περιοχής της Ανθεμούς. Η πόλη και η ευρύτερη περιοχή ενσωματώθηκαν στο Μακεδονικό Βασίλειο έπειτα από την παραχώρηση των Περσών και ο βασιλιάς της Μακεδονίας Αμύντας Α' τη δώρισε στον τύραννο Ιππία, γιο του Πεισίστρατου, χωρίς όμως να δεχτεί ο τύραννος την προσφορά. Το Κοινό των Χαλκιδέων καταλαμβάνει την περιοχή την περίοδο 390 με 380 π.Χ., για να επέμβουν το 379 π.Χ. οι Σπαρτιάτες και σύντομα η περιοχή να περιέλθει στη Β' Αθηναϊκή Συμμαχία. Το 356 π.Χ. ο Φίλιππος Β' διώχνει της Αθηναϊκή Φρουρά του Ανθεμούντα και την παραδίδει στους Χαλκιδείς. Το 1949 στην περιοχή βορειοανατολικά της Γαλάτιστας, στη θέση Τούμπα, ανακαλύφθηκε πολύ σημαντική μαρμάρινη επιγραφή του 3ου π.Χ. αιώνα.[10] Επίσης έχει ανακαλυφθεί από τον ερευνητή Λουδοβίκο Ντουσέσν (Louis Duchesne) ρωμαϊκές επιγραφές στις θέσεις Αγία Παρασκευή, Άγιο Νικόλαο και σε μια κρήνη του οικισμού ενώ τμήματα οικοδομικών λειψάνων της αρχαιότητας υπάρχουν σε εκκλησίες της πόλης.[11]

Βυζάντιο - Τουρκοκρατία

Επεξεργασία
 
Βυζαντινός Πύργος Γαλάτιστας

Οι παλαιότερες αναφορές στο χωριό γίνονται στα τέλη του 9ου αιώνα, από έναν κώδικα της Μονής Μεγίστης Λαύρας του Αγίου Όρους στις 14 Μαρτίου του 897. Στη μέση του οικισμού βρίσκεται ο Πύργος της Γαλάτιστας, μεσαιωνική οχύρωση (13ο-14ο αιώνας) με βενετική οχυρωματική τεχνοτροπία που φέρεται να έδωσε το όνομά του στην κωμόπολη[12]. Οι δυο πέτρινοι νερόμυλοι της περιοχής χρονολογούνται την ίδια περίοδο κατασκευής του πύργου.[13]. Μετά την οθωμανική κατάκτηση, στην απογραφή του 1445, η Γαλάτιστα έχει πληθυσμό 134 οικογένειες (πάνω από 350 κάτοικοι) και άρχων του ζεαμετιού ήταν ο Ντεφτεντάρ Μουράτ Μπέη[14]. Το 1500, αποτέλεσε κτήση του βεζίρη Ισάκ Πασά, ο οποίος χρησιμοποίησε τη φορολογία της περιοχής του για να χτίσει το Αλατζά Ιμαρέτ και τον Μερτνεσέ στη Θεσσαλονίκη. Η Γαλάτιστα αποτελούσε έναν από τα αυτοδιοίκητα Μουκατά των Δώδεκα Μαντεμοχωρίων ή Κοινόν του Μαδεμίου, μιάς περιοχής στην οποία είχαν παραχωρηθεί προνόμια λόγω της εκμετάλλευσης των μεταλλείων της βορειοανατολικής Χαλκιδικής[15][16], καταστώντας την ως μία από τις πιο πλούσεις κωμοπόλεις της Χαλκιδικής, καθώς λόγω της οικονομικής της δύναμης, λαμβάνοντας υπόψη τη φορολογία που καταβάλει.[17][18] Στην οθωμανική απογραφή του 1519, η Γαλάτιστα έχει 415 νοικοκυριά (πάνω από 1037 κατοίκους)[19], ενώ στην αντίστοιχη του 1568, η κωμόπολη έχει 647 νοικοκυριά (πάνω από 1.600 κατοίκους).[20] Το 1638, μεταφέρεται η επισκοπή Αρδαμερίου από το Αρδαμέρι Θεσσαλονίκης στη Γαλάτιστα και η επισκοπή λαμβάνει τον τίτλο Αρδαμερίου και Γαλατίστης, καθιστώντας τη Γαλάτιστα για πρώτη φορά έδρα επισκοπής.

Ελληνική επανάσταση του 1821

Επεξεργασία

Η Γαλάτιστα συμμετέχει στον απελευθερωτικό αγώνα του 1821. Η κωμόπολη απελευθερώνεται από τον ελληνικό τμήμα 2.000 ανδρών υπό Καπετάν Χάψα και στρατοπεδεύει. Για τη νικηφόρα προέλαση των Ελλήνων Επαναστατών στη Γαλάτιστα, ο Αυστριακός πρόξενος της Θεσσαλονίκης σε διπλωματικό έγγραφο γράφει:

Η Ελληνική επανάσταση, που έχει ξεσπάσει κιόλας σε πολλές επαρχίες της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, προκαλεί τη γενική κατάπληξη. Σταματούν οι δουλειές και όπου υπάρχουν πολλοί Έλληνες οι εχθροπραξίες είναι ανοιχτές…

Κινήσεις ζωηρές γίνονται και στη Θεσσαλονίκη μέρα μεσημέρι, επειδή οι επαναστάτες βρίσκονται μόνο λίγες ώρες μακρυά. Βρίσκονται σε ένα χωριό που ονομάζεται Γαλάτιστα και ξεσηκώνουν παντού τις ψυχές των κατοίκων…

Πολυάριθμα πολεμικά καράβια με ξεχωριστή καινούρια σημαία λυμαίνονται τη Θάλασσα, συλλαμβάνουν τουρκικά πλοία, κάνουν νηοψίες στα πλοία των Ευρωπαϊκών δυνάμεων, που όμως τα σέβονται...Στο μεταξύ εδώ αυξάνονται οι αταξίες. Η αδημονία και ο γενικός φόβος, μήπως οι Έλληνες χτυπήσουν από στεριά και Θάλασσα την πόλη υπάρχει διάχυτος, αν και η κυβέρνηση έχει συλλάβει ως ομήρους τους πιο πλούσιους Έλληνες που ασκούν και την πιο μεγάλη επιρροή...

Τα ελληνικά σώματα συνεχίζουν προς τη Θεσσαλονίκη, όπου νικούν στη Μάχη της Θεσσαλονίκης, λίγα χιλιόμετρα έξω από τη πόλη. Ακολουθεί αντεπίθεση των Τούρκων κοντά στη Μονή Αγίας Αναστασίας όπου είχαν καταφύγει πολλοί άμαχοι. Στη Μάχη των Βασιλικών τα ελληνικά σώματα αιφνιδιασμένα και απροετοίμαστα υα χάνουν τη μάχη.[21] Η κατάπνιξη της επανάστασης οδήγησε στην καταστροφή και την ερήμωσή της στις 14 Ιουνίου του ίδιου χρόνου, κατάσταση που δημιουργήθηκε και σε άλλα χωριά της της Χαλκιδικής αυτήν την κρίσιμη περίοδο.[10][22]. Από τη Γαλάτιστα κατάγονται αρκετοί αγωνιστές της επανάστασης, μεταξύ των οποίων και ο Γεώργιος Δημητρίου[23].

Ο Γεώργιος Δημητρίου που πολέμησε εκτός από τη Χαλκιδική και στα Δερβενάκια, στην Κάρυστο, στην Τρίπολη και αλλού υπό τη διοίκηση διάφορων καπεταναίων όπως του Χατζηχρήστου, του Φαβιέρου, του Γιάννη Κώστα, του Αναστάσιου Καρατάσου, του Χατζηπέτρου και του Βλαχόπουλου.[24] Οι κάτοικοί της επέστρεψαν αργότερα και ξανάκτισαν τον οικισμό. Στο χωριό εργάστηκαν τοπικοί περίφημοι αγιογράφοι τον 19ο αιώνα, κοσμώντας τις εκκλησίες της Γαλάτιστας με την τέχνη τους, καθώς και σε άλλες στη Χαλκιδική και στο Άγιο Όρος.[25]. Η καταστροφή του χωριού το 1821, δικαιολογεί το γεγονός ότι οι ναοί της Γαλάτιστας είναι μεταγενέστεροι, αλλά είναι τοποθετημένοι στις θέσεις των ερειπίων των κατεστραμμένων εκκλησιών.[10]

Μακεδονική Επανάσταση του 1854

Επεξεργασία
 
Απογραφή της Γαλάτιστας: Τα ονόματα προέρχονται από κώδικα του 1732

Στη Μακεδονική επανάσταση του 1854 στις 24 Απριλίου, η κωμόπολη αποτέλεσε ξανά θέατρο της μάχης που συντελέστηκε μεταξύ των Ελλήνων οπλαρχηγών και του Οθωμανικού Στρατού. Στη μάχη σκοτώθηκαν 65 Οθωμανοί στρατιώτες.[11]

Εποχή των Πηχιωνικών

Επεξεργασία

Στους κώδικες της Επισκοπής Ανδραμερίου του έτους 1886, αναφέρεται η παρέμβαση του επισκόπου Κωνστάντιου (1876-1889) στην ανάκριση του ιεροδιδάσκαλου από το χωριό Λιβάδι. Πρόκριτος της Γαλάτιστας και αντιπρόσωπος του χριστιανικού στοιχείου στην περιοχή αυτή την περίοδο είναι ο Δημήτριος Βογιατζής.

Στους κώδικες της επισκοπής, αναφέρεται η λειτουργία Γυμνασίου το έτος 1886, δείγμα της εκπαιδευτικής δυναμικής της κωμόπολης, παρθεναγωγείου, αλλά και τη φοίτηση λογικά πλουσίων ελληνοπαίδων στη Θεσσαλονίκη και την Αθήνα.[26]

Εποχή Μακεδονικού Αγώνα

Επεξεργασία

Στις 3 Μαΐου 1905 στη θέση Μεγάλη Ράχη κοντά στη Μονή Αγίας Αναστασίας, σώμα μακεδονομάχων υπό την αρχηγία του Ιωάννη Νταφώτη, έπειτα από προδοσία, συγκρούεται με τουρκικό απόσπασμα με αποτέλεσμα να χαθούν 11 Έλληνες οπλαρχηγοί, παρά τις προσπάθειες διαφυγής. Ανάμεσά στους νεκρούς ο Δημήτριος Μαλακόπουλος από τη Γαλάτιστα.[27] Στις 22 Μαρτίου 1906, ο τουρκικός στρατός καταλαμβάνει το ελληνικό σχολείο ως χώρο στρατοπέδευσης και δεν μπορούν να γίνουν τα μαθήματα για αρκετές ημέρες. Τον Απρίλιο του ίδιου χρόνου, η τοπική κοινωνία αναστατώνεται από την καταδίωξη του αμαρτωλού Αλέξανδρου Καλαμπούκα από τα Βάλτα (Κασσανδρεία), στην οποία κατηγορούνται τέσσερις κάτοικοι του χωριού Δούμπια ότι τον φυγάδευσαν ενώ καλείται για κατάθεση ο μητροπολίτης Δωρόθεος.[28] Το 1912, αναφέρονται τα εγκαίνια του νεόκτιστου ελληνικού σχολείου έπειτα από άδεια της Οθωμανικής Κυβέρνησης.[29][30]

Τοπική οικονομία

Επεξεργασία

Η Γαλάτιστα αποτελεί μια περιοχή με έντονη κτηνοτροφική δραστηριότητα και μεγάλο ζωϊκό κεφάλαιο. Στην περιοχή υπάρχουν ορνιθοτροφείο με σημαντική παραγωγή και βιομηχανικές μονάδες τυποποίησης-συσκευασίας γάλακτος, γαλακτοκομικών προϊόντων και κρέατος. Πρόσφατα, στις 9 με 11 Σεπτεμβρίου 2011, διοργανώθηκε με την υποστήριξη του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και τοπικών φορέων και συλλόγων, πανελλήνια ημερίδα-εκδήλωση για την ανάδειξη της αγροτικής, κτηνοτρογικής και μεταποιητικής δυναμικότητας της περιοχής.[31]. Τα κυριότερα αγροτικά προϊόντα που παράγονται είναι δημητριακά, καλαμπόκι, βαμβάκι και ζωοτροφικά φυτά. Κάποιοι κάτοικοι ασχολούνται επίσης με τη μελισσοκομία.

Πολιτιστικοί σύλλογοι και εκπαίδευση

Επεξεργασία

Στον παραδοσιακό οικισμό δραστηριοποιούνται:

  • Σύλλογος Γυναικών Γαλάτιστας Ανθεμούσες, με έτος ίδρυσης το 1992.[32]
  • Σύλλογος Γαλατιστέων
  • Ιχνηλάτες της Παράδοσης
  • Νεολαία Γαλάτιστας (σύλλογος Νέων της περιοχής) με ημερομηνία ίδρυσης 27/10/2012.

Η Γαλάτιστα έχει σήμερα δύο νηπιαγωγεία, ένα Δημοτικό Σχολείο, ένα Γυμνάσιο και ένα Λύκειο.

Αθλητισμός

Επεξεργασία

Ανθεμούς Γαλάτιστας

Επεξεργασία

Ποδοσφαιρικό σωματείο που αγωνίζεται στη Α1Τοπική Ερασιτεχνική Κατηγορία, με έτος ίδρυσης το 1962.[33]

Αθλητικός Όμιλος Γαλάτιστας

Επεξεργασία

Ο Αθλητικός Όμιλος Γαλάτιστας (εν συντομία Α.Ο.Γ.) είναι ομάδα καλαθοσφαίρισης. Δημιουργήθηκε το έτος 1987 και εντάχθηκε στην Ένωση Καλαθοσφαιρικών Σωματείων Χαλκιδικής το 1989 μαζί με άλλες 11 ομάδες. Έχει στεφθεί έως τώρα 3 φορές πρωταθλητής: 2014-2015, 2017-2018, 2019-2020. Το 2016 επιβιβάστηκε στην Γ' Εθνική της Ελληνική Ομοσπονδία Καλαθοσφαίρισης δίχως την παραμονή της. Το 2018 ξανακατάκτησε το πρωτάθλημα χωρίς να ανεβεί κατηγορία αλλά το 2020 μετά την κατάκτηση του 3ου πρωταθλήματος ανάκτησε τη θέση του στην Γ' Εθνική.[εκκρεμεί παραπομπή]

Έθιμα και παραδόσεις

Επεξεργασία

Την ημέρα των Θεοφανίων, στις 6 Ιανουαρίου κάθε χρόνου, διοργανώνεται η γιορτή της Καμήλας, ένα έθιμο με ιστορικές αναφορές, που αφορά την απαγωγή μιας Χριστιανής κοπέλας από Τούρκο επίτροπο και το τέχνασμα για την αρπάξει ο αγαπητικός της (χρησιμοποιώντας ένα ομοίωμα καμήλας για να μπει στο σπίτι του Τούρκου [34] ).[35]. Την επομένη ημέρα, του Αϊ Γταννιού, αναβιώνει το έθιμο του Γάμου της Μανιώς, δηλαδή της κοπέλας που απελευθερώθηκε, στην οποία αναπαριστάται ο παραδοσιακός γάμος της, με παραδοσιακή μουσική, όπου κύριαρχα μουσικά όργανα είναι οι ζουρνάδες και τα νταούλια.[36]

Ένα άλλο παραδοσιακό έθιμο, είναι το κουρμπάνι που γίνεται κάθε χρόνο στην εορτή του Αγίου Αγαπίου, στις 17 Αυγούστου. Η τοπική κοινότητα διοργανώνει παραδοσιακό πανηγύρι και προσφέρει ψητό κρέας στους επισκέπτες και τους κατοίκους του χωριού. Άλλες εκδηλώσεις γίνονται στην εορτή της Αγίας Παρασκευής στις 26 Ιουλίου, στην εορτή των Αγίων Αναργύρων στις 1η Ιουλίου και στην κινητή γιορτή του Αγίου Γεωργίου στις 23 Απριλίου.

Αξιοθέατα

Επεξεργασία

Τα τελευταία χρόνια γίνεται προσπάθεια αξιοποίησης και ανάδειξης της ορεινής Χαλκιδικής. Διάφορα επενδυτικά προγράμματα έχουν βοηθήσει σε αυτήν την κατεύθυνση και σήμερα η Γαλάτιστα έχει ικανοποιητική τουριστική υποδομή. Τα μακεδονίτικα αρχοντικά με τα σαχνισιά, οι επιβλητικές εκκλησίες, οι πολλές κρήνες που ορίζουν κάθε χώρο συνάντησης, μαρτυρούν το ιστορικό παρελθόν της περιοχής. Σε αρκετές από αυτές τις εκκλησίες βρίσκονται τοποθετημένα αρχιτεκτονικά μέλη από την αρχαιότητα ενώ στα εντυπωσιακά δημόσια κτήρια πραγματοποιούνται εκθέσεις και άλλες εκδηλώσεις. Ο μεσαιωνικός Πύργος της Γαλάτιστας είναι επισκέψιμος σε σχέση με τους υπόλοιπους αρχαιολογικούς χώρους κοντά στην κωμόπολη που στερούνται κατάλληλης υποδομής. Η θέση της αποτελεί τόπο εξόρμησης για τα δασωμένες πλαγιές, τα γραφικά ορεινά χωριά και και τα ιστορικά μοναστήρια της περιοχής. Οι εκκλησίες της πόλης που ανακατασκευάστηκαν μετά την καταστροφή της πόλης το 1821, περιέχουν λείψανα αρχαιότερων περιόδων και αγιογραφήθηκαν από τοπικούς αγιογράφους. Μεταξύ αυτών, ο ναός του Αγίου Γεωργίου με προηγούμενο έτος κατασκευής το 1813, ο Άγιος Δημήτριος του 1830, οι εκκλησίες της Παναγίας και του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου το 1835, η Αγία Παρασκευή την ίδια περίοδο όπου υπάρχει κιονόκρανο ιωνικού ρυθμού, του Αγίου Νικολάου το 1842, όπου περιέχεται επιτύμβια αρχαία στήλη. Στην περιοχή υπάρχουν πολυάριθμα εξωκκλήσια.[11]

Μουσειακοί χώροι

Επεξεργασία

Επισκέψιμοι αρχαιολογικοί χώροι είναι ο Πύργος της Γαλάτιστας με τους δύο νερόμυλους και η Μονή Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας.[37] Επίσης, έπειτα από συνεννοήση, το Αρχοντικό του Λειβαδιώτη (αρχοντικό του 19ου αιώνα της Γαλάτιστας με κατώγι με κελάρια και αποστακτήριο), καθώς και το Εργαστήρι Μουσικών Οργάνων.

Μονή Αγίας Αναστασίας Φαρμακολύτριας

Επεξεργασία

Βρίσκεται χτισμένος στους νότιους πρόποδες του όρους Ομβριανού, κλάδου του Χορτιάτη. Είναι Σταυροπηγιακή Μονή και χτίστηκε προς τιμή της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας που μαρτύρησε το 304 μ.Χ. κατά τους διωγμούς του Διοκλητιανού. Η γυναίκα του αυτοκράτορα Λέοντα ΣΤ' του Σοφού (866 – 912) Θεοφανώ ίδρυσε πρώτη τη μονή το 888 μ.Χ. Αργότερα, τη μονή επανίδρυσε ο άγιος θεωνάς το 1522 όταν ήταν εγκαταλλελειμένη και ερειπωμένη. Η ακμή του μοναστηριού παρουσιάζεται κατά την περίοδο της οθωμανικής κατάκτησης όπου η μονή αναπτύσσεται πνευματικά και οικονομικά, καθώς εμφανίζει στην κατοχή της αγροτικές εκτάσεις στη βόρεια Ελλάδα, τη Βλαχία και τη Ρωσία. Η μονή καταστρέφεραι το 1789. Συμμετέχει στην Ελληνική Επανάσταση του 1821 και στέλνει ιδιόκτητα εμπορικά πλοία στη ναυμαχία του Κορωναίου Κόλπου. Καταστρέφεται μαζί με τα υπόλοιπα χωριά της περιοχής κατά την καταστολή της επανάστασης στις 12 Ιουνίου. Ανοικοδομείται το 1832 για να φτάσει στις αρχές του 20ου αιώνα να έχει 20 μοναχούς. Στα νεώτερα χρόνια, μεταξύ 1921-1971 λειτούργησε Εκκλησιαστική Σχολή. Σήμερα η μονή έχει 2 με 3 μοναχούς.[38]

Διαδρομές

Επεξεργασία

Κάποιες από τις προτάσεις εξόρμησης, είναι η πεζοπορία μέχρι το ξωκκλήσι του Προφήτη Ηλία ή μια βόλτα με άλογο, σε συνεννόηση πάντα με τον Σύλλογο Ελεύθερης Ιππασίας-Άγιος Γεώργιος.[39]

  • Διαδρομή Γαλάτιστα-Θέση Πηγαδάκια Διαδρομή κοντινή βορειοανατολικά του οικισμού σε βατή διαδρομή στη θέση Πηγαδάκια όπου υπάρχει ένα όμορφο ξέφωτο με πεζούλες και ξύλινο περίπτερο. Χρόνος Διαδρομής 20 λεπτά.

Μονοπάτι Ο4

Η ενότητα αυτή είναι κενή, ανεπαρκώς ανεπτυγμένη ή ανολοκλήρωτη. Η βοήθειά σας είναι καλοδεχούμενη!

Προσωπικότητες

Επεξεργασία

Άλλες πληροφορίες

Επεξεργασία

Στη Γαλάτιστα γυρίστηκε η ταινία 28η Οκτωβρίου ώρα 5:30 του 1971 σε σκηνοθεσία Κώστα Καραγιάννη, παραγωγή Τζέιμς Πάρις και πρωταγωνιστές τον Χρήστο Πολίτη, τη Βέρα Κρούσκα, τον Φερνάντο Σάντσο, τον Λάκη Κομνηνό κ.ά.

Δείτε επίσης

Επεξεργασία

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ «Απογραφή πληθυσμού κατοικιών 2011 - Μόνιμος πληθυσμός». Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Οκτωβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 11 Φεβρουαρίου 2014. 
  2. ↑ Δήμος Ανθεμούντα: Γαλάτιστα[νεκρός σύνδεσμος]
  3. ↑ Ελληνική Εταιρία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης: Κοινότητα Γαλάτιστας[νεκρός σύνδεσμος]
  4. ↑ Λίνα Τσιρέκα, Ακίνητα: Κερδίζει έδαφος η Γαλάτιστα, Εφημ. Μακεδονίας, 10/10/2007[νεκρός σύνδεσμος]
  5. ↑ Περιλαμβάνεται ο οικισμός Πρινοχώρι με 339 κατοίκους.
  6. ↑ Περιλαμβάνονται οι οικισμοί Πρινοχώρι, Αγία Αναστασία, Αγία Παρασκευή με 80, 151, και 22 κατοίκους αντίστοιχα.
  7. ↑ Περιλαμβάνονται οι οικισμοί Πρινοχώρι και Μονή Αγίας Αναστασίας Φαρμακολυτρίας με [1940:129 και 157|1951:137 και 160|1961:163 και 248|1971:37 και 82|1981:13 και 14] κατοίκους αντίστοιχα.
  8. ↑ Περιλαμβάνονται οι οικισμοί Πρινοχώρι, Μονή Αγίας Αναστασίας Φαρμακολύτριας, Κιουρκτσόγλου και Αγία Αναστασία με [1991:30, 47, 23 και 40|2001:14, 45, 152 και 101] κατοίκους αντίστοιχα.
  9. ↑ «Γραμμένος, Δημήτριος Β., Μπέσιος, Ματθαίος, Κώτσος, Σ., Από τους προϊστορικούς οικισμούς της Κεντρικής Μακεδονίας,σελ. 55-56, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, 1997, Θεσσαλονίκη, Αναδ. Ιστολόγιο Δούμπια Χαλκιδικής, 02/09/2011». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Σεπτεμβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 2011. 
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 «Ιστοσελίδα Επιμελητηρίου Χαλκιδικής: Γαλάτιστα». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαρτίου 2011. Ανακτήθηκε στις 17 Φεβρουαρίου 2008. 
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 Ιστοσ. Ανθεμούς, Ιστορία, Γαλάτιστα, 2010[νεκρός σύνδεσμος]
  12. ↑ Αγροτουριστικό Δίκτυο Argo Net: O Πύργος της Γαλάτιστας[νεκρός σύνδεσμος]
  13. ↑ «Ιστοσελίδα Εναλλακτικού Τουρισμού Χαλκιδικής: Γαλάτιστα». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Μαΐου 2010. Ανακτήθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 2011. 
  14. ↑ Ιστολόγιο Δούμπια Χαλκιδικής: Απογραφή Χαλκιδικής 1445, 07/02/2011
  15. ↑ «Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού: Οδυσσεύς: Σιδηροκαύσια-Στάγειρα». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Νοεμβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 2011. 
  16. ↑ «Ιστ. Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Πρόγραμμα Αναμόρφωσης Προπτυχιακών Σπουδών» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 4 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 2011. 
  17. ↑ Ιστολόγιο Δούμπια Χαλκιδικής: Οθωμανικά έγγραφα από τα Πετροκέρασα Θεσσαλονίκης, 14/02/2011
  18. ↑ Ιστολόγιο Δούμπια Χαλκιδικής: Φόροι των χωριών της Χαλκιδικής το 1724, 14/12/2011
  19. ↑ Απογραφή Χαλκιδικής 1519,Πηγή: Η.Κολοβός, Χωρικοί και μοναχοί στην οθωμανική Χαλκιδική 15ος-16ος αι,14/11/2009
  20. ↑ Ιστολόγιο Δούμπια Χαλκιδικής: Απογραφή Χαλκιδικής 1568,Πηγή: Η.Κολοβός, Χωρικοί και μοναχοί στην οθωμανική Χαλκιδική 15ος-16ος αι, 21/01/2011
  21. ↑ «Ιστολόγιο Ελληνικό Ημερολόγιο: Η Μάχη των Βασιλικών και ο θάνατος του Κατετάν Χάψα, 14/06/2001». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Ιουλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 1 Οκτωβρίου 2011. 
  22. ↑ Γιάννης Καταβάτος, Από την Επανάστασιν της Χαλκιδικής του 1821, Περιοδ. Παγχαλκιδικός Λόγος, τ. 3ο, Απρίλιος-Μάιος 2010[νεκρός σύνδεσμος]
  23. ↑ Νίκος Εμμ. Παπαοικονόμου, "Προσωπογραφία Αγωνιστών του 1821 από τη Χαλκιδική και τη Θεσσαλονίκη", έκδοση Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη 2016, σ. 142-155, ISBN 978-960-9458-12-2
  24. ↑ Ιστολόγιο Δούμπια Χαλκιδικής: Αγωνιστές του 1821 από Μακεδονία Γαλάτιστα και Γαλαρινό, 10/04/2010
  25. ↑ «Ιστοσελίδα e-city Χαλκιδικής: Γαλάτιστα». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Ιανουαρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 17 Φεβρουαρίου 2008. 
  26. ↑ Αστέριος Καραμπατάκης, Το Αρχείο της Επισκοπής Αρδαμερίου Θεσσαλονίκης, (Περίοδος 1876-1937), σελ. 102-103, Επιστολή 188-22/2/1886, εκδ. University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 2003, Αναδημ. Ιστολόγιο Δούμπια Χαλκιδικής
  27. ↑ «Ε-Ιστορία: Μακεδονικός Αγώνας: Η μάχη της Αγίας Αναστασίας 3 Μαΐου 1905 και ο Ιωάννης Νταφώτης». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Νοεμβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 26 Σεπτεμβρίου 2011. 
  28. ↑ Αστέριος Καραμπατάκης, Το Αρχείο της Επισκοπής Αρδαμερίου Θεσσαλονίκης, (Περίοδος 1876-1937), σσ. 122-123, εκδ. University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 2003, Αναδημ. Ιστολόγιο Δούμπια Χαλκιδικής
  29. ↑ Αστέριος Καραμπατάκης, Το Αρχείο της Επισκοπής Αρδαμερίου Θεσσαλονίκης, (Περίοδος 1876-1937), σελ. 42-46, εκδ. University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 2003, Αναδημ. Ιστολόγιο Δούμπια Χαλκιδικής
  30. ↑ Η επισκοπή της αναβαθμίζεται το 1924 σε Μητρόπολη. Το έτος 1936, όμως, καταργήθηκε και συγχωνεύτηκε με τη Μητρόπολη Ιερισσού δημιουργώντας τη σημερινή Μητρόπολη Ιερισσού, Αγίου Όρους και Αρδαμερίου.
  31. ↑ «Ιστοσελίδα Εφημ. Γνώμη Της Χαλκιδικής: Γιορτή κτηνοτροφίας στη Γαλάτιστα». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Ιανουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 2011. 
  32. ↑ «Ιστοσελίδα Δημοτικής Ενότητας Ανθεμούντα: Σύλλογος Γυναικών Γαλάτιστας». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Σεπτεμβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 2011. 
  33. ↑ «Ιστολόγιο Ανθεμούς Γαλάτιστας». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Οκτωβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 5 Οκτωβρίου 2011. 
  34. ↑ Άννα Πατρωνίδου (2012-01-05). «Έθιμα του τριημέρου των Φώτων». Εφημερίδα Παρατηρητής. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2012-01-26. https://web.archive.org/web/20120126003925/http://www.paratiritis-news.gr/detailed_article.php?id=150109&categoryid=123237. Ανακτήθηκε στις 2012-01-05. 
  35. ↑ «Έθιμο της Καμήλας (Φώτα)». Ιστοσελίδα Γαλάτιστα. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Νοεμβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 5 Ιανουαρίου 2012. 
  36. ↑ «Ο γάμος της Μανιώς (Αη Γιαννιού)». Ιστοσελίδα Γαλάτιστα. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Νοεμβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 5 Ιανουαρίου 2012. 
  37. ↑ «10η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Οκτωβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 26 Σεπτεμβρίου 2011. 
  38. ↑ «Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης: Η Ιστορία του Χορτιάτη». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Απριλίου 2017. Ανακτήθηκε στις 26 Σεπτεμβρίου 2011. 
  39. ↑ «Δάνος Δανιηλίδης, Ορεινή Χαλκιδική, Ιστοσελίδα Εφημ. Καθημερινή, 17/02/2011». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Ιανουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 2011. 
  40. ↑ Ιωάννης Κολιόπουλος, Ιάκωβος Δ. Μιχαηλίδης, Κωνσταντίνος Σ. Παπανικολάου, Αφανείς Γηγενείς Μακεδονομάχοι (1903-1913), [Αναδημ. ιστοσ. Εταιρίας Μακεδονικών Σπουδών], εκδ. Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών ‒ University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2008, σ. 183

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Γαλάτιστα&oldid=10592578#Αθλητικός_Όμιλος_Γαλάτιστας"