Βικιπαίδεια

Μάρκο φαν Μπάστεν

Ολλανδός ποδοσφαιριστής

Ο Μαρσέλ «Μάρκο» φαν Μπάστεν (Marcel "Marco" van Basten, γεννήθηκε 31 Οκτωβρίου 1964) είναι Ολλανδός πρώην διεθνής ποδοσφαιριστής και προπονητής. Σταμάτησε πρόωρα την ποδοσφαιρική του καριέρα (29 ετών) εξαιτίας τραυματισμού, αλλά πρόλαβε να καθιερωθεί ως ένας από τους κορυφαίους όλων των εποχών.[1][2][3] Ψηφίστηκε 12ος καλύτερος ποδοσφαιριστής του 20ού αιώνα σε ψηφοφορία της Διεθνούς Υπηρεσίας Ιστορίας και Στατιστικής Ποδοσφαίρου (IFFHS).[4] Επίσης κατετάγη 8ος σε αντίστοιχη ψηφοφορία του γαλλικού περιοδικού France Football, ανάμεσα στους νικητές της Χρυσής Μπάλας.[5]

Μάρκο φαν Μπάστεν

1989
Προσωπικές πληροφορίες
Ημερ. γέννησης31 Οκτωβρίου 1964 (1964-10-31) (58 ετών)
Τόπος γέννησηςΟυτρέχτη, Ολλανδία
Ύψος1,88 μ.
ΘέσηΚεντρικός επιθετικός
Επαγγελματική καριέρα*
ΠερίοδοςΟμάδαΣυμμ.†(Γκ.)†
1981–1987ΑΦΚ Άγιαξ133(128)
1987–1995ΑΚ Μίλαν147(90)
Σύνολο280(218)
Εθνική ομάδα
ΠερίοδοςΟμάδαΣυμμ.†(Γκ.)†
1981 Ολλανδία Κ-2115(13)
1983–1992Ολλανδία58(24)
Προπονητική καριέρα
ΠερίοδοςΟμάδα
2003–2004Γιονγκ Άγιαξ
2004–2008Ολλανδία
2008–2009ΑΦΚ Άγιαξ
2012–2014ΣΚ Χέρενφεν
2014–2015ΑΖ Άλκμααρ
* Οι συμμετοχές και τα γκολ στις προηγούμενες ομάδες υπολογίζονται μόνο για τα εγχώρια πρωταθλήματα.
† Συμμετοχές (Γκολ).

Αγωνιζόταν ως κεντρικός επιθετικός και κέρδισε όλους τους τίτλους που διεκδίκησε με τον Άγιαξ, τη Μίλαν και την Εθνική Ολλανδίας. Έχει ανακηρυχθεί καλύτερος Ευρωπαίος παίκτης της χρονιάς τρεις φορές (1988, 1989 και 1992) και μία φορά καλύτερος παίκτης της χρονιάς παγκόσμια (1992).[6]

Καριέρα σε συλλόγουςΕπεξεργασία

ΆγιαξΕπεξεργασία

Ο φαν Μπάστεν ξεκίνησε το ποδόσφαιρο σε ηλικία 7 ετών. Εκτός από το ποδόσφαιρο, του άρεσε η ενόργανη γυμναστική, αλλά τα μαθήματα σε κρίκους και δίζυγο, μάλλον προετοιμασία για την είσοδο στο γήπεδο ήταν. Χωρίς δισταγμό, αντάλλαξε γυμναστική με μπάλα, αν χρειαζόταν να κάνει μια επιλογή, αν και οι συμβουλές των γιατρών στους οποίους κατέφυγε η οικογένεια για την αντιμετώπιση προβλημάτων (είχε τον πρώτο τραυματισμό στον αστράγαλο στα 16 του χρόνια) ήταν αντίθετη με την ενασχόληση με το ποδόσφαιρο.[7] Έπαιξε σε ομάδες της γενέτειράς του Ουτρέχτης μέχρι τον Απρίλιο του 1982, οπότε και πήρε μεταγραφή για τον Άγιαξ. Στις 3 Απριλίου 1982, ως δεκαεξάχρονος, έκανε το ντεμπούτο του για την ομάδα του Άμστερνταμ στο αγώνα απέναντι στη NEC (5–0). Εκείνη την εποχή, έπαιξε μόνο πέντε συνολικά παιχνίδια συνήθως αντικαθιστώντας στη θέση του τον Γιόχαν Κρόιφ (είδωλο της νεαρής του ηλικίας[8]), του άνθρωπου που τον πήρε από το χέρι τα επόμενα χρόνια.[9][10] Στον πρώτο του αγώνα σημείωσε ένα γκολ, με αποτέλεσμα να είναι ο δεύτερος νεότερος παίκτης που σημείωσε γκολ για το σύλλογο. Παρ' όλα αυτά, παρέμεινε η μοναδική του εμφάνιση στο πρωτάθλημα κατά την περίοδο 1981–82.[11] Τη σεζόν 1982–83, ο Κρόιφ ανέλαβε τον ρόλο του καθοδηγητή του και εξασφάλισε την περαιτέρω ανάπτυξη του ελπιδοφόρου παίκτη. Ο θρύλος του παγκοσμίου ποδοσφαίρου που ήταν στη δύση της καριέρας του, τον βοήθησε όχι μόνο τεχνικά, αλλά τον δίδαξε τον τρόπο να επιβιώσει στον κόσμο του ποδοσφαίρου βοηθώντας «να καταστεί ανθεκτικός στο στρες». Ο φαν Μπάστεν αγωνίστηκε 25 φορές πετυχαίνοντας 10 γκολ, ο Άγιαξ ξανακέρδισε τον τίτλο όπως επίσης και το Κύπελλο Ολλανδίας KNVB.[12]

Το καλοκαίρι του 1983, γίνονται σημαντικές αλλαγές στο δυναμικό της ομάδας με την αποχώρηση αρκετών παλαιών (συμπεριλαμβανομένου του Κρόιφ), και έτσι δίνεται η δυνατότητα των νεώτερων να αγωνιστούν περισσότερο. Η μέση ηλικία των παικτών ήταν μόλις 21,3 χρόνια. Τότε αναδείχθηκε το ταλέντο του στο σκοράρισμα και τα εξαιρετικά τεχνικά του προσόντα: ιδιαίτερα κινητικός, ικανός και με τα δύο πόδια, πολύ δυνατός στο ψηλό παιχνίδι, αψεγάδιαστο στυλ, ταχύτατος στη σκέψη. Πολλοί τον θεωρούν ως τον πιο ολοκληρωμένο κεντρικό επιθετικό όλων των εποχών. Ήταν ο πρώτος και εξακολουθεί να θεωρείται ο καλύτερος στην ικανότητα να χρησιμοποιεί ολόκληρο το ρεπερτόριό του συνολικά μέσα στο παιχνίδι σκοράροντας με κάθε δυνατό τρόπο.[13][14][15] Έπαιξε 26 παιχνίδια στα οποία κατάφερε να βρει τα δίχτυα 28 φορές. Με αυτόν τον αριθμό, έγινε για πρώτη φορά ο πρώτος σκόρερ του πρωταθλήματος και συνέχισε ως πρώτος για άλλες τρεις συνεχόμενες σεζόν (από 1985 ως το 1987),[16] πετυχαίνοντας 117 γκολ σε 112 αγώνες.[17] Τη χρονιά 1983–84 ήταν δεύτερος σκόρερ των ευρωπαϊκών πρωταθλημάτων κερδίζοντας το αργυρό παπούτσι, ενώ τη σεζόν 1985–86, με 37 γκολ σε 26 αγώνες, ήταν ο πρώτος σκόρερ στην Ευρώπη και κέρδισε το Χρυσό Παπούτσι, ενώ ήταν πρώτος και σε όλα τα πρωταθλήματα του κόσμου.[18][19] Το 1984–85 ψηφίστηκε καλύτερος ποδοσφαιριστής της χρονιάς στην Ολλανδία.[6] Στις 9 Νοεμβρίου του 1986 ο φαν Μπάστεν έβαλε ένα από τα ωραιότερα γκολ όλων των εποχών κόντρα στη Ντεν Μπος.[20] Την επόμενη χρονιά ο Άγιαξ κατέκτησε το Κύπελλο Κυπελλούχων. Στον τελικό της Αθήνας απέναντι στην Λοκομοτίβ Λειψίας ο Βαν Μπάστεν σημείωσε το νικητήριο γκολ.[21] Με την ομάδα του Άμστερνταμ κέρδισε τρία πρωταθλήματα (1982, 1983, 1985) και ισάριθμα Κύπελλα Ολλανδίας (1983, 1986, 1987).[22] Συνολικά για την ομάδα του Άμστερνταμ σημείωσε 138 τέρματα σε 145 επίσημους αγώνες, πλησιάζοντας την αναλογία γκολ ανά αγώνα πολύ κοντά στο 1.[23]

 
Με το Κύπελλο Ολλανδίας το 1987

ΜίλανΕπεξεργασία

Το 1987 ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι τον πήρε στη Μίλαν και το 1988 τον ακολούθησαν οι συμπατριώτες του Ρουντ Γκούλιτ και Φρανκ Ράικαρντ δημιουργώντας μία από τις τρεις καλύτερες τριάδες στην ποδοσφαιρική ιστορία.[24] Έκανε το ντεμπούτο του με αντίπαλο την Πίζα στις 13 Σεπτεμβρίου 1987 σημειώνοντας και ένα τέρμα, με την πρώτη του χρονιά στη Μίλαν να απέχει πολύ από το να χαρακτηριστεί επιθυμητή. Ο φαν Μπάστεν αγωνίστηκε σε μόλις 11 παιχνίδια σκοράροντας τρία γκολ, καθώς πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της χρονιάς αναρρώνοντας από άλλον έναν τραυματισμό στον αστράγαλο. Στην πρώτη του σεζόν στην Ιταλία η Μίλαν κέρδισε το πρωτάθλημα για πρώτη φορά μετά από οκτώ χρόνια.[25][26]

Το 1989 ο φαν Μπάστεν ανακηρύχθηκε Ευρωπαίος ποδοσφαιριστής της χρονιάς για δεύτερη συνεχή φορά κερδίζοντας τη Χρυσή Μπάλα.[27] Σκόραρε 19 γκολ στο πρωτάθλημα και βοήθησε τη Μίλαν να κατακτήσει το Κύπελλο Πρωταθλητριών Ευρώπης. Στον τελικό με αντίπαλο τη Στεάουα Βουκουρεστίου (4–0) πέτυχε δύο γκολ, ενώ ήταν και πρώτος σκόρερ της διοργάνωσης με 9 τέρματα.[28][29][30] Το 1989–90 ήταν ο πρώτος σκόρερ στο ιταλικό πρωτάθλημα και η Μίλαν υπερασπίστηκε επιτυχώς τον τίτλο της πρωταθλήτριας Ευρώπης απέναντι στην Μπενφίκα νικώντας την με 1–0 στη Βιέννη. [31][32] Και τις δύο χρονιές ο σύλλογος κατέκτησε το Διηπειρωτικό Κύπελλο θεωρούμενη ως μία από τις καλύτερες όλων των εποχών.[33][34][35]

Ακολούθησε μια απογοητευτική χρονιά για τη Μίλαν (1990–91). Οι σχέσεις του Βαν Μπάστεν με τον προπονητή Αρίγκο Σάκι ήταν κακές και ο Μπερλουσκόνι απέλυσε τον Σάκι. Το 1990 παθαίνει ρήξη μηνίσκου, ο πρώτος τραυματισμός που τον κράτησε εκτός δράσης.[36] Την επόμενη χρονιά με προπονητή τον Φάμπιο Καπέλο η Μίλαν κέρδισε το πρωτάθλημα αήττητη και ο Φαν Μπάστεν με 25 γκολ ήταν και πάλι πρώτος σκόρερ.[31]

Το 1991–92 ήταν μία αγωνιστική χρονιά ατομικής και συλλογικής επιτυχίας με την κατάκτηση του δεύτερου τίτλου του πρώτου σκόρερ του ιταλικού πρωταθλήματος και του τίτλου του πρωταθλητή. Η Μίλαν συνέχισε το αήττητο σερί της στην αγωνιστική περίοδο 1992–93, επεκτείνοντάς το σε συνολικά 58 αγώνες.[37] Ο φαν Μπάστεν είχε πολύ καλή απόδοση στην αρχή της σεζόν και έτσι ψηφίστηκε και πάλι καλύτερος Ευρωπαίος ποδοσφαιριστής της χρονιάς κερδίζοντας την τρίτη Χρυσή Μπάλα της σταδιοδρομίας του έχοντας σημειώσει 29 τέρματα σε 38 εμφανίσεις με το σύλλογο. [38] Στη συνέχεια όμως υποτροπίασε τραυματισμός στον αστράγαλο του 1991 και μετά από σειρά εγχειρήσεων επέστρεψε στις τελευταίες αγωνιστικές του πρωταθλήματος. Αγωνίζεται και σκοράρει για τελευταία φορά σε συνάντηση πρωταθλήματος με αντίπαλο την Ανκόνα στις 13 Δεκεμβρίου του 1992, στη 13η αγωνιστική του ιταλικού πρωταθλήματος και λίγο πριν από το ημίχρονο ένα σκληρό μαρκάρισμα από πίσω στον ταλαιπωρημένο δεξιό αστράγαλό του, θα σηματοδοτούσε την αρχή του τέλους σε ηλικία 28 χρονών. Χρειάστηκε να υποβληθεί στην τέταρτη συνολικά επέμβαση κατά τη διάρκεια της καριέρας του. Την επόμενη ημέρα του τραυματισμού θα ανακοινωνόταν στο Παρίσι η επικράτησή του (για τρίτη φορά) στη «Χρυσή Μπάλα». [25][39] Η Μίλαν έφτασε στον τελικό του Τσάμπιονς Λιγκ, όπου όμως έχασε από τη Μαρσέιγ. Αυτός ο τελικός ήταν και το τελευταίο παιχνίδι του με το σύλλογο, καθώς ο τραυματισμός του τον υποχρέωσε να διακόψει την επαγγελματική του καριέρα. Χωρίς καλή αγωνιστική παρουσία δεν μπορούσε να συμβάλει αποτελεσματικά. Σαν να μην ήταν αρκετό αυτό, δέχθηκε τρία πολύ σκληρά χτυπήματα χωρίς την παραμικρή προστασία από τον Ελβετό διαιτητή.[23][40] Η εποχή δεν ήταν ακόμη ευνοϊκή για τους επιθετικούς από πλευράς διαιτησίας.[10]

Παρά τις προσπάθειες δύο χρόνων να ανακάμψει, στις 17 Αυγούστου 1995 ανακοίνωσε την αποχώρησή του από την ενεργό δράση. Ο «Κύκνος της Ουτρέχτης» (όπως τον αποκαλούσαν για την κομψότητα των κινήσεων του[13][41]) σημείωσε γκολ με όλους τους δυνατούς τρόπους με εκπληκτική συνέπεια και συνολικά με την ομάδα του Μιλάνου 147 σε 201 επίσημους αγώνες.[42] Η τελευταία ποδοσφαιρική παράσταση του «ιπτάμενου Ολλανδού» μπροστά στο κοινό της Μίλαν δόθηκε στις 18 Αυγούστου του 1995. Σε φιλική αναμέτρηση με τη Γιουβέντους στο πλαίσιο του Trofeo Berlusconi περισσότεροι από 80.000 οπαδοί των «ροσονέρι» γέμισαν ασφυκτικά την ποδοσφαιρική σκάλα του Μιλάνου για να τον απολαύσουν για τελευταία φορά.[43] Έκλεισε την σταδιοδρομία του έχοντας σημειώσει 314 τέρματα σε επίσημους αγώνες.[26][44] Αξιοσημείωτη παραμένει η ιδιαίτερα υψηλή ευστοχία του στα πέναλτι έχοντας ευστοχήσει σε 51 σε 54 εκτελέσεις (ποσοστό 94,4 %).[41] «Στην ιστορία του συλλόγου μας, ίσως μόνο ο Τζάνι Ριβέρα άφησε το ίδιο σημάδι με τον φαν Μπάστεν», παραδέχθηκε ο Αντριάνο Γκαλιάνι, αντιπρόεδρος του συλλόγου την εποχή εκείνη.[7]

 
Με τη φανέλα της Μίλαν γνώρισε στιγμές δόξας

Διεθνής καριέραΕπεξεργασία

Έκανε το ντεμπούτο του με την Εθνική Ολλανδίας στις 7 Σεπτεμβρίου 1983 με αντίπαλο την Ισλανδία, ενώ στη δεύτερη εμφάνισή του σημείωσε το πρώτο τέρμα σε αγώνα δύο εβδομάδες αργότερα στις Βρυξέλλες απέναντι στο Βέλγιο (1–1). Συνολικά αγωνίστηκε 58 φορές και σημείωσε 24 τέρματα.[45] Ανέκαμψε από τραυματισμούς το καλοκαίρι του 1988 στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα στη Δυτική Γερμανία, όπου η Ολλανδία με προπονητή τον Ρίνους Μίχελς κατέκτησε το τρόπαιο. Δεν ξεκίνησε ως βασικός στην ομάδα, στον πρώτο αγώνα με τη αντίπαλο τη Σοβιετική Ένωση (0–1) μπήκε στο δεύτερο ημίχρονο έχοντας κεφαλιά στο δοκάρι [7][46] αλλά στη συνέχεια πέτυχε συνολικά πέντε γκολ, ένα χατ τρικ με αντίπαλο την Αγγλία στο τελικό 3–1, το νικητήριο γκολ στον ημιτελικό (2–1) με τη Δυτική Γερμανία,[47][48][49] και ένα ακόμα εκπληκτικό στον τελικό με αντίπαλο τη Σοβιετική Ένωση, το οποίο έχει χαρακτηριστεί ως ένα από τα πιο εντυπωσιακά στην ιστορία του θεσμού και του αθλήματος.[50][51][52] Ήταν ο πρώτος σκόρερ της διοργάνωσης και ψηφίστηκε πολυτιμότερος παίκτης, ενώ παράλληλα κέρδισε και τη πρώτη Χρυσή Μπάλα του κορυφαίου Ευρωπαίου ποδοσφαιριστή.[27][53]

Πήρε μέρος με την Εθνική Ολλανδίας στο Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου 1990, η οποία όμως αποκλείστηκε νωρίς από τη Δυτική Γερμανία.[23] Στα προκριματικά του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος του 1992 σημείωσε 5 γκολ σε αγώνα με τη Μάλτα (19 Δεκεμβρίου 1990, αποτέλεσμα 8–0), επίδοση που ισοφάρισε το ρεκόρ των περισσότερων τερμάτων σε ένα αγώνα σε όλα τα Ευρωπαϊκά Πρωταθλήματα.[45][54] Η Ολλανδία στην τελική φάση έφτασε στους ημιτελικούς, όπου αποκλείστηκε στα πέναλτι από τη Δανία, μετέπειτα νικήτρια της διοργάνωσης. Το πέναλτι που εκτέλεσε ο φαν Μπάστεν απέκρουσε ο Πέτερ Σμάιχελ. Εκείνη τη χρονιά ψηφίστηκε καλύτερος παίκτης του κόσμου.[55]

ΠροπονητήςΕπεξεργασία

Ο φαν Μπάστεν έφυγε κι επίσημα από τη Μίλαν το 1995, δηλώνοντας ότι δε θ' ασχοληθεί με την προπονητική. Αργότερα όμως άλλαξε γνώμη και παρακολούθησε μαθήματα στη Βασιλική Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία της Ολλανδίας (KNVB). Η πρώτη του δουλειά ήταν ως βοηθός του πρώην συμπαίκτη του Τζον φαν ΄τ Σχιπ στη δεύτερη ομάδα του Άγιαξ το 2003–04. Στις 29 Ιουλίου του 2004 ανέλαβε την Εθνική Ολλανδίας με τον φαν τ΄Σιπ βοηθό του.[56]

Στη θητεία του στην Εθνική Ολλανδίας ο φαν Μπάστεν δε δίστασε να αποκλείσει μεγάλα αστέρια επειδή θεωρεί ότι η απόδοσή τους δεν είναι ικανοποιητική. Χαρακτηριστικό της τακτικής του είναι ότι για πρώτη φορά ο κορμός της εθνικής δεν αποτελείται από παίκτες των τριών κορυφαίων ολλανδικών ομάδων (Άγιαξ , Αϊντχόφεν και Φέγενορντ). Υπό την καθοδήγησή του η Ολλανδία προκρίθηκε αήττητη στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 2006. Δεν κατάφερε όμως να προχωρήσει πέρα από τη φάση των "16" , αποκλείστηκε χάνοντας από την Πορτογαλία με 1–0.[57]

Το συμβόλαιό του με την εθνική λήγει το 2008. Η Ολλανδία έχει προκριθεί στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα του 2008 και μάλιστα ως η καλύτερη ευρωπαϊκή ομάδα (πρώτη στην κατάταξη της ΟΥΕΦΑ με βάση τα πρόσφατα αποτελέσματά της). Έχει δηλώσει την πρόθεσή του να αποχωρήσει όταν λήξει το συμβόλαιό του, παρόλο που η ολλανδική ομοσπονδία επιθυμεί να συνεχίσει και για τα προκριματικά του Παγκοσμίου Κυπέλλου 2010. Μετά το Ευρωπαϊκό πρωτάθλημα ποδοσφαίρου 2008 και την ήττα της Ολλανδίας από τη Ρωσία του Χίντιγκ στα προημιτελικά, ο φαν Μπάστεν απολύθηκε. Ανέλαβε τον Άγιαξ το καλοκαίρι του 2008 αλλά απολύθηκε στις 6 Μαΐου 2009, όταν η ομάδα του απέτυχε να καταλάβει θέση που θα της επέτρεπε να πάρει μέρος στο Τσάμπιονς Λιγκ. Δύο χρόνια ακόμη υπήρξε προπονητής στη χώρα του, χωρίς επιτυχία.[58] Το 2016 ανέλαβε επικεφαλής της FIFA για την τεχνική ανάπτυξη διατηρώντας τη θέση μέχρι το 2018.[22]

ΤίτλοιΕπεξεργασία

ΣύλλογοιΕπεξεργασία

Εθνική ΟλλανδίαςΕπεξεργασία

Ατομικές διακρίσειςΕπεξεργασία

  • Παίκτης της χρονιάς ΦΙΦΑ : 1992
  • Παίκτης της χρονιάς ΟΥΕΦΑ (3) : 1989 , 1990 , 1992
  • Παίκτης της χρονιάς (περιοδικό WorldSoccer) (2) : 1988 , 1992
  • Χρυσή Μπάλα (3) : 1988 , 1989 , 1992
  • Χρυσό παπούτσι Ευρώπης: 1986
    • αργυρό 1984
  • Πρώτος σκόρερ και καλύτερος παίκτης στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα 1988
  • Πρώτος σκόρερ Κυπέλλου Πρωταθλητριών Ευρώπης : 1989
  • Πρώτος σκόρερ στο πρωτάθλημα Ολλανδίας (4) : 1984 , 1985 , 1986 , 1987
  • Πρώτος σκόρερ στο πρωτάθλημα Ιταλίας (2) : 1990 , 1992
  • Onze d'Argent (2) : 1987, 1992
  • Onze d'Or (2) : 1988, 1989
  • IFFHS : 12ος καλύτερος ποδοσφαιριστής του 20ού αιώνα
  • IFFHS legends
  • FIFA 100
  • Καλύτερη ομάδα των Ευρωπαϊκών Πρωταθλήματων ΟΥΕΦΑ : 2016
  • 6ος καλύτερος ποδοσφαιριστής του 20ού αιώνα στην διαδικτυακή ψηφοφορία της ΦΙΦΑ.

ΠαραπομπέςΕπεξεργασία

  1. ↑ «The 20 Greatest Soccer Players of All Time» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 29 Ιουλίου 2020. 
  2. ↑ «Los 25 mejores jugadores de la historia del fútbol» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 20 Απριλίου 2023. 
  3. ↑ «Οι καλύτεροι ποδοσφαιριστές». Ανακτήθηκε στις 23 Φεβρουαρίου 2020. 
  4. ↑ «IFFHS Century Elections» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Απριλίου 2020. 
  5. ↑ «RSSSF : Best of the best» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 10 Φεβρουαρίου 2020. 
  6. ↑ 6,0 6,1 «Best football players of the 20th century» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Οκτωβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 17 Μαρτίου 2020. 
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 «Недопетая песня Марко ван Бастена» (στα Ρωσικά). Ανακτήθηκε στις 28 Ιουνίου 2022. 
  8. ↑ «Φαν Μπάστεν: «Πελέ, Μαραντόνα, Κρόιφ οι κορυφαίοι - Ο Μέσι δεν έχει προσωπικότητα»». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Ιουνίου 2022. Ανακτήθηκε στις 13 Ιουνίου 2022. 
  9. ↑ «Marco van Basten : The front of the years 80» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 17 Μαρτίου 2020. 
  10. ↑ 10,0 10,1 «Μάρκο Φαν Μπάστεν: O… απόλυτος «Ιπτάμενος Ολλανδός»». Ανακτήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 2020. 
  11. ↑ «Όταν ο 17χρονος Φαν Μπάστεν αντικαθιστούσε τον Κρόιφ και σκόραρε στο ντεμπούτο του». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Οκτωβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 3 Απριλίου 2021. 
  12. ↑ «Ajax Season 1982-83» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 15 Μαΐου 2020. 
  13. ↑ 13,0 13,1 «Μάρκο Φαν Μπάστεν: το πέταγμα του κύκνου». Ανακτήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 2020. 
  14. ↑ «Best Soccer Forwards of All Time» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 15 Μαρτίου 2021. 
  15. ↑ «Marco van Basten: The elegant killer who trailed only Maradona» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 20 Μαρτίου 2021. 
  16. ↑ «Netherlands - Eredivisie Top Scorers» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 17 Ιουλίου 2020. 
  17. ↑ «Ο Βαν Μπάστεν τερμάτισε το μπαλαδόμετρο!». Ανακτήθηκε στις 28 Απριλίου 2021. 
  18. ↑ «Golden Boot ("Soulier d'Or") Awards» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 17 Ιουλίου 2020. 
  19. ↑ «World League Topscorers 1889-2005» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 29 Απριλίου 2021. 
  20. ↑ «Μάρκο φαν Μπάστεν : Η γκολάρα του με ανάποδο ψαλίδι κόντρα στην Ντεν Μπος». Ανακτήθηκε στις 25 Ιουλίου 2020. 
  21. ↑ «Ajax Amsterdam vs Lok Leipzig 1987» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 15 Μαΐου 2020. 
  22. ↑ 22,0 22,1 «BRITANNICA : Marco van Basten». Ανακτήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 2020. 
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 «A tribute to Marco Van Basten» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 17 Μαρτίου 2020. 
  24. ↑ «Οι θρυλικές "Αγίες Τριάδες" του ποδοσφαίρου». Ανακτήθηκε στις 29 Σεπτεμβρίου 2022. 
  25. ↑ 25,0 25,1 «Ο φοβερός ολλανδός γκολτζής Μάρκο φαν Μπάστεν». Ανακτήθηκε στις 3 Αυγούστου 2020. 
  26. ↑ 26,0 26,1 «Marco Van Basten» (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Μαρτίου 2022. 
  27. ↑ 27,0 27,1 «Ballon d'Or Winner's List» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 15 Ιουνίου 2020. 
  28. ↑ «Football history : Marco Van Basten» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 17 Μαρτίου 2020. 
  29. ↑ «UEFA 1988/89: Stylish Milan return to the top» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 5 Απριλίου 2021. 
  30. ↑ «Champions Cup/Champions League Top scorers» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 3 Αυγούστου 2020. 
  31. ↑ 31,0 31,1 «Italy - Serie A Top Scorers» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 3 Αυγούστου 2020. 
  32. ↑ «Champions' Cup 1989-90» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 3 Αυγούστου 2020. 
  33. ↑ «Is Barcelona the Greatest Soccer Team Ever?» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 17 Απριλίου 2023. 
  34. ↑ «AC Milan 1988-1994» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Ιουλίου 2020. 
  35. ↑ «El mejor equipo de la historia» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 13 Οκτωβρίου 2020. 
  36. ↑ «Η αστραπιαία καριέρα του Marco Van Basten, του Κύκνου της Ουτρέχτη». Ανακτήθηκε στις 3 Αυγούστου 2020. 
  37. ↑ «World Football: Paying Tribute to the 'Invincibles'» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 2 Νοεμβρίου 2021. 
  38. ↑ «Best soccer player from the year you were born (1950-2017)» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2020. 
  39. ↑ «Η νύχτα που δάκρυσε ο Φαν Μπάστεν». Ανακτήθηκε στις 28 Απριλίου 2021. 
  40. ↑ «Η νύχτα που ο Φαν Μπάστεν άνοιξε την καρδιά του στον Σωτηρακόπουλο γνωρίζοντας για το τέλος». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Οκτωβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 9 Νοεμβρίου 2020. 
  41. ↑ 41,0 41,1 «Van Basten would have shattered records without injuries» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Μαρτίου 2021. 
  42. ↑ «AC Milan : Marco van Basten» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 13 Ιουλίου 2020. 
  43. ↑ «Φαν Μπάστεν: 32 χρόνια από το αριστούργημα με τη Σοβιετική Ένωση». Ανακτήθηκε στις 25 Ιουλίου 2020. 
  44. ↑ «Μάρκο Φαν Μπάστεν: «Ο Κύκνος της Ουτρέχτης» στην... οθόνη -Για να μάθουν όλοι ποιος ήταν». Ανακτήθηκε στις 24 Νοεμβρίου 2020. 
  45. ↑ 45,0 45,1 «Marco van Basten - Goals in International Matches» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 3 Αυγούστου 2020. 
  46. ↑ «Brian Glanville's all-time European Championship XI» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 22 Ιουνίου 2022. 
  47. ↑ «UEFA : Marco van Basten on EURO 1988 and THAT volley» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 17 Ιουνίου 2022. 
  48. ↑ «Tournament History: Euro 1988 (West Germany)» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Ιουλίου 2020. 
  49. ↑ «Η Ολλανδία του Ρίνους Μίχελς και το υπερτεμάχιο του Φαν Μπάστεν στον τελικό». Ανακτήθηκε στις 28 Ιουνίου 2021. 
  50. ↑ «We Remember: Marco Van Basten Scores Incredible Volley in Euro 1988 Final» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 17 Μαρτίου 2020. 
  51. ↑ «Legends of Calcio : Marco Van Basten» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 17 Μαρτίου 2020. 
  52. ↑ «Top 10 Most Popular Football Goals Of All Time» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 14 Οκτωβρίου 2020. 
  53. ↑ «EURO 1988 : All you need to know» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 2 Νοεμβρίου 2021. 
  54. ↑ «IFFHS EURO STATISTICS 20 - THE BEST ONE MATCH GOAL SCORERS» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Νοεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 11 Ιουνίου 2021. 
  55. ↑ «Top 10 strikers in football's history» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 11 Ιουνίου 2021. 
  56. ↑ «Marco van Basten : manager profile» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 13 Ιουλίου 2020. 
  57. ↑ «Πάει "Euro 2008" και μετά φεύγει ο Φαν Μπάστεν - Euro 2008 - Ολλανδία - Contra.gr». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Δεκεμβρίου 2007. Ανακτήθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 2007. 
  58. ↑ «Marco van Basten: Why stress prompted manager to leave role» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 13 Μαΐου 2021. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοιΕπεξεργασία

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Μάρκο_φαν_Μπάστεν&oldid=10012813"