Βικιπαίδεια

Κάλανος Αχαΐας

οικισμός της Ελλάδας

Συντεταγμένες: 38°3′11″N 21°51′28″E / 38.05306°N 21.85778°E / 38.05306; 21.85778

Ο Κάλανος είναι ορεινό χωριό του Δήμου Ερυμάνθου της Αχαΐας, αποτελώντας έδρα και μοναδικό οικισμό της ομώνυμης τοπικής κοινότητας[1][2].

Κάλανος
Κάλανος is located in Greece
Κάλανος
Κάλανος
Διοίκηση
ΧώραΕλλάδα
ΠεριφέρειαΔυτικής Ελλάδας
ΔήμοςΕρυμάνθου
Δημοτική ΕνότηταΦαρρών
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμαΠελοπόννησος
ΝομόςΑχαΐας
Υψόμετρο700
Έκταση6,602
Πληθυσμός
Μόνιμος102
Έτος απογραφής2021
Πληροφορίες
Παλαιά ονομασίαΝεζερά
www.erymanthou.gr
δεδομένα

Βρίσκεται χτισμένο στα νότια πρόβουνα του Παναχαϊκού όρους, στο πάνω μέρος μιας κοιλάδας που διασχίζει ο Πείρος ποταμός και απέναντι του Ερυμάνθου, στην ιστορική περιοχή των Νεζερών[3]. Βρίσκεται περίπου στο μέσω της διαδρομής της επαρχιακής οδού Πατρών-Καλαβρύτων.

Ονομασία

Επεξεργασία

Κατά μία εκδοχή, ονομασία του χωριού προέρχεται από την ομώνυμη λέξη της βυζαντινής περιόδου η οποία σημαίνει "υπόγεια δίοδος", ενώ σήμερα έχει την σημασία του τεχνητού τρόπου αποχέτευσης των νερών[4][5]. Άλλη άποψη λέει πως πρόκειται για αναγραμματισμό της λέξης "κάναλος"[6], δηλ. την ποτίστρα για τα ζώα που χρησιμοποιούν οι κτηνοτρόφοι στα ορεινά χωριά[7].

Ιστορικά στοιχεία

Επεξεργασία

Παλιά το χωριό Κάλανος λεγόταν Νεζερά ή και "Μεγάλη Νεζερά"[8][9][10].

Εμφανίζεται για πρώτη φορά το 1700 στην βενετική καταγραφή Grimani με την ονομασία Calanos di Nexero (Κάλανος Νεζερού) και είχε πληθυσμό 121 κατοίκους (32 οικογένειες)[11][12]. Αναφέρεται ο Κάλανος σε πλήθος δικαιοπρακτικών έγγραφων του 18ου αιώνα[12][13].

Κατά την Τουρκοκρατία υπήρξε κοιτίδα και τιμάριο της Οικογένειας Λόντου[14]. Η οικογένεια Λόντου εγκατέλειψε τον Κάλανο ήδη από τον 17ο-18ο αιώνα για να εγκατασταθεί στην Πάτρα και τη Βοστίτσα και από τον πύργο που διατηρούσε εκεί απομένουν μόνο ερείπια[13][15]. Πριν τα Ορλωφικά εθεωρείτο τόπος που παρείχε πολλές ανέσεις και αυτό έκανε τους προξένους από την Πάτρα να επιλέγουν το χωριό ως τόπο παραθερισμού[12]. Μετά τα Ορλωφικά αναφέρεται ότι υπέφερε από τις επιδρομές Τουρκαλαβανών[12][16].

Αναφέρεται στα 1805-1806 από τον άγγλο περιηγητή W.M. Leake, ότι βρισκόταν σε σημείο με πολύ καλές πηγές και οπωροφόρα δέντρα, ότι είχε πληθυσμό 50 οικογένειες, ενώ σημειώνει την ύπαρξη στο χωριό πύργου νέου και υψηλού ανήκοντα στον προεστώτα των Νεζερών[12][17].

Το 1824 στο χωριό διεξήχθη μάχη των κατοίκων με τους Τούρκους στα πλαίσια της επανάστασης του ΄21.

Κατά την διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου τα γερμανικά στρατεύματα, κατευθυνόμενα προς τα Καλάβρυτα, προχώρησαν σε εκκαθαρίσεις σε πολλά χωριά συμπεριλαμβανομένων και του χωριού Κάλανος, όπου το 1943 κατέστρεψαν τα 8 από τα 101 οικοδομήματά του[12]. Στο συγκεκριμένο χωριό παρατηρήθηκε ορισμένη αντίσταση απέναντι στα κατοχικά στρατεύματα, εξαιτίας της ύπαρξης ανταρτών στα γύρω βουνά.

Διοικητική εξέλιξη

Επεξεργασία

Στις 20/04/1835 υπήχθη στον νεοσύστατο τότε Δήμο Νεζερών και ορίστηκε έδρα του[1][18]. Στις 08/03/1841 (ΦΕΚ 5Α), με την κατάργηση του Δήμου Νεζερών, προσαρτάται στον τότε Δήμο Φαρών[1]. Με το ΦΕΚ 256Α της 28/08/1912, και την κατάργηση των δήμων, αποσπάται από τον Δήμο Φαρών και ορίζεται έδρα της νεοσύστατης τότε Κοινότητας Καλάνου[1][2]. Με το ΦΕΚ 244Α της 04/12/1997, σύμφωνα με τη Διοικητική Μεταρρύθμιση "Καποδίστριας", προσαρτάται στον νέο Δήμο Φαρρών μέχρι το 2010 που εντάχθηκε στο Δήμο Ερυμάνθου (ΦΕΚ 87Α - 07/06/2010) βάσει της Διοικητικής Μεταρρύθμισης "Καλλικράτης"[1].

Δημογραφική εξέλιξη

Επεξεργασία

Συγκεντρωτικά, η δημογραφική εξέλιξη του οικισμού σύμφωνα με τις εθνικές απογραφές[19][20] είναι η εξής:

1830 1835 1844 1848-1851 1861 1879 1889 1896 1907 1920 1928 1940 1951 1961 1971 1981 1991 2001 2011
46 οικογ.[6][12] 38 οικογ. -
215 κατ.[6][21] 		263[6] 53 οικογ. -
302 κατ.[6][12] 		335 κατ.[6] 454[6] 462[6] 465[6] 392[6] 379[6] 326[6] 375[6] 229[6] 204[6][12] 146[6][12] 154[6] 158[6] 140[6][22] 124[23]

Αξιοθέατα και μονοπάτια

Επεξεργασία

Αξίζει κανείς να θαυμάσει την εξαιρετική θέα που προσφέρει το χωριό, τους παραδοσιακούς νερόμυλους και τα γραφικά πέτρινα σπίτια. Στον Κάλανο υπάρχει ένα δύσβατο μονοπάτι προς την Ι.Μ. Παναγίας της Χρυσοποδαρίτισσας, που είναι χτισμένη σε ένα εντυπωσιακό σπήλαιο στον Ερύμανθο, δίπλα ακριβώς στον Πείρο ποταμό.

Παραπομπές και υποσημειώσεις

Επεξεργασία
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Καλάνου Αχαΐας. eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 19/11/2017.
  2. ↑ 2,0 2,1 Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Κοινότητας Καλάνου Αχαΐας. eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 19/11/2017.
  3. ↑ Κορύλλου 1903, σελ. 82.
  4. ↑ Τριανταφύλλου 1995, λήμμα Καλάνιστρα.
  5. ↑ Γκουρβέλος 2007, σελ. 58.
  6. ↑ 6,00 6,01 6,02 6,03 6,04 6,05 6,06 6,07 6,08 6,09 6,10 6,11 6,12 6,13 6,14 6,15 6,16 6,17 6,18 Λουλούδης 2010, σελ. 268.
  7. ↑ Λουλούδης 2010, σελ. 266.
  8. ↑ Γκουρβέλος 2007, σελ. 89-91.
  9. ↑ Δημακόπουλος 2005, σελ. 263.
  10. ↑ Στην βενετική απογραφή Grimani του 1700 δεν υφίσταται στην περιοχή κανένα χωριό με όνομα Νεζερό ή Νεζερά παρά μόνο ο Κάλανος και ο καταργημένος σήμερα οικισμός του Αγίου Δημητρίου. Ίσως το χωριό Νεζερό να εγκαταλείφθηκε λόγω κατολισθήσεων ή εξαιτίας των Ορλωφικών. Στην περιοχή που θεωρείται ότι βρισκόταν σώζονται μόνο ερείπια σπιτιών και μία εκκλησία, δηλ. στην Χώρα ή Κάστρο Νεζερού. Βλ. Δημακόπουλος 2005, σελ. 263· Τριανταφύλλου 1995, λήμμα Νεζερά.
  11. ↑ Βλ. Λουλούδης 2010, σελ. 268· Λουλούδης 2010, σελ. 268 [υποσημείωση 1].
  12. ↑ 12,00 12,01 12,02 12,03 12,04 12,05 12,06 12,07 12,08 12,09 Τριανταφύλλου 1995, λήμμα Κάλανος.
  13. ↑ 13,0 13,1 Τριανταφύλλου 1995, λήμμα Λόντος.
  14. ↑ Αναφέρεται πρώτος από όλους της Οικογένειας Λόντου ο Γκολφίνος Λόντος ότι είχε πύργο στο χωριό ενώ στον Κάλανο υπήρχαν και άλλα πυργόσπιτα, π.χ. του αγωνιστή του ΄21 Π. Γιαννόπουλου (κατόπιν Δ. Θεοφίλου). Βλ. Τριανταφύλλου 1995, λήμμα Λόντος· Δημακόπουλος 2005, σελ. 263.
  15. ↑ Γκουρβέλος 2007, σελ. 109.
  16. ↑ Τριανταφύλλου 1995, λήμμα Νεζερά.
  17. ↑ Αναφέρει συγκεκριμένα έναν "lofty new pyrgo belonging to the hodjábashi of Nezerá" υπονοώντας ότι διανυκτέρευσε εκεί. Βλ. Ιορδανόπουλος 2005, σελ. 263.
  18. ↑ Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Δήμου Νεζερών (1835-1841), eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 17/11/2017.
  19. ↑ Ψηφιακή βιβλιοθήκη της Ε.Σ.Υ.Ε./ΕΛ.ΣΤΑΤ.. dlib.statistics.gr. Ανακτήθηκε: 24/10/2017.
  20. ↑ Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές στην Τ.Α. - Δημοσιεύματα απογραφών. eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 24/10/2017.
  21. ↑ Αναφέρεται ως Kalanos. Βλ. Λουλούδης 2010, σελ. 268 [υποσημείωση 3].
  22. ↑ Μόνιμος πληθυσμός: 105 κάτοικοι. Βλ. Ε.Σ.Υ.Ε. - Μόνιμος Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001
  23. ↑ ΕΛ.ΣΤΑΤ. - Μόνιμος πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2011

Πηγές

Επεξεργασία

Βιβλιογραφία

Επεξεργασία
  • Λουλούδης, Θεόδωρος Η. (2010). Αχαΐα. Οικισμοί, οικιστές, αυτοδιοίκηση. Πάτρα: Νομαρχιακή Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης Ν.Α. Αχαΐας. 
  • Κώστας Ν. Τριανταφύλλου, Ιστορικόν Λεξικόν των Πατρών, Τόμοι Α΄-Β΄, Τυπογραφείο Πέτρου Χρ. Κούλη, Πάτρα 1995, Τρίτη Έκδοση, λήμμα Κάλανος, λήμμα Καλάνιστρα, λήμμα Λόντος, λήμμα Νεζερά.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Κάλανος_Αχαΐας&oldid=10715468"